MANTELSTOFFEN
BONTKRAGEN
HöMMEN Co.
„DE IRIS"
TIJDENS DE LICHTWEEK
ANEGANG 38-40
GERARD SMIT
De uitvinder van de bruikbare gloeilamp.
DES AVONDS GEOPEND
LICHTWEEK-RECLAME
WED. H. H0GENBIJL.
Nergens beter
PERMANENTEN FL. 4.50
B. PRIJS
IS FRAN KEN'S LUNCHROOM
GROOTSTE SORTEERING
LAAGSTE PRIJZEN
SPECIAALHUIS IN DAMESSTOFFEN
Nergens goedkooper
Mevrouw!
IN PERZISCHE
T A P IJ T E N
N.V. OOSTERSCHE
TAPIJTHANDEL
mraTTtFWS DAGBLAD
DONDERDAG T5 OCTOBER 1931
Verhalen en anecdoten over Edison.
De Tooveriaar van Menlo park.
Thomas Alva Edison, de uitvinder van de
bruikbare gloeilamp, de man die nog op het
eind van zijn leven zulk een merkwaardige
blijk van wilskracht en energie toont, is
vai\ een waarlijk subliem karakter, een van
de ïneest harmonieuze naturen, die de we
reldgeschiedenis aanwijst.
De gloeilamp, waarvan wij nu het feest vie
ren, heeft Edison zelf een van zijn allerbe
langrijkste uitvindingen genoemd/Wanneer wij
lezen hoe het oogenschijnlijk eenvoudige in
strument in zijn constructie moeilijkheden
meebracht, die slechts door de uitgebreidste
maatregelen waren te overwinnen, neemt
onze bewondering voor den ondernemings
geest van den uitvinder en zijn alomvatten-
den blik minuut voor minuut toe.
De groote moeilijkheid was het vinden van
een stof, die de hitte van de gloeiing kon
doorstaan en noch doorbrandde noch brak.
Platina en retortenkool, die ook andere
uitvinders vóór Edison gebruikt hadden, vol
deden niet. Ook Edison wendde ze aanvanke
lijk aan, beurt om beurt, de uitgaven voor de
proefnemingen liepen weldra in de 40.000 dol
lar. Men schonk den man, die toen al in zoo
vele gevallen zijn helder inzicht en zijn
groote vindingrijkheid bewezen had, die reeds
de uitvinding van allerlei telegraaitoestellen,
de phonograaf, de electrische tram, de ver
betering van de telefoon en zoovele andere
nuttige instrumenten op zijn naam had
staan, een groot vertrouwen en in 1878 vorm
den eenige financiers een combinatie, welke
aanzienlijke sommen te zijner beschikking
stelde. De aandeelen zijner maatschappij ste
gen en werden de meest gewilde op de beurs
yan New York.
De opgave, die de leider van de laboratoria
van „Menlo Park" zich gesteld had, was, een
lamp te construeeren, die 48 uur achtereen
kon branden.
Hij was tot de overtuiging gekomen, dat
alleen plantenvezels voldoenden weerstand
hadden. Na langdurige onderzoekingen ging
hij er toe over om een katoenen draad te ge
bruiken.
Met zijn medewerker Batchelor werkte Edi
son nu drie dagen en drie nachten tot hij
resultaat bereikt had.
Den 18den October 1878 slaagden zij er in
een katoendraad te verkolen. Maar toen zij er
den electrischen stroom door wilden laten
gaan, brak de draad.
Onmiddellijk begonnen zij aan een nieuwen
draad. Zij zworen niet te zullen slapen voor
het doel bereikt was. Den 2osten was de twee
de draad klaar. De bevestiging aan de geleid-
draad gelukte ditmaal. Toen Batchelor echter
met het instrument de binnenplaats overstak
om er een glazen bol om te gaan maken, deed
een windvlaag den draad opnieuw breken.
Edison liet zich nochtans niet ontmoedigen
en begon opnieuw. Den 20sten was de lamp
klaar. Terwijl het bericht door de Vereenigde
Staten ging sliep Edison. Maar toen hij wak
ker werd brandde de lamp nog. Inderdaad
hield zij het 48 uur uit.
De duur van de lamp werd nu verlengd
door de in den ballon aanwezige lucht sterker
te verdunnen. Men legde zich nu toe op ver
betering van de draden.
In Menlo Park werd een illuminatie ontsto
ken van Edison-lampen en tallooze inge
nieurs, geleerden en particulieren kwamen
kijken. Er liepen extra-trein en voor. De aan
deelen van de maatschappij stegen van 106
tot 3000 procent. In hetzelfde 'jaar werd met
succes een electrische verlichting op een
stoomboot aangebracht. Edison richtte een
fabriek voor zijn gloeilampen op. Daarin ver
vaardigde hij weldra een lamp, die 1000 tot
1500 uren kon branden.
Op de tentoonstelling van 1331 te Parijs
waren de lampen van Edison de clou.
Een groote verdienste van Edison, die hem
onderscheidt van vele uitvinders en die ken
merkend is voor zijn Amerikaanschen practi-
schen geest, is dat hij ook de verbreiding van
zijn lampen over de wereld met kracht ter
hand nam en tevens werkte aan verbetering
van de systemen van opwekking van electri-
citeit. In alle hoofdsteden van Europa wer
den Edison-maatschappijen opgericht, zoo
bijvoorbeeld te Berlijn de Algemeine Elektrl-
zitats Gesellsehaft. De A.E.G. is nu de groot
ste ter wereld, hoewel geen gloeilampen
fabriek.
In 1891 verspreidden reeds 1.300.000 lampen
Van Edison over de wereld een weldadig licht.
Intusschen werkte Edison nog steeds aan
verbetering van zijn lampen. Na katoen ge
bruikte hij bambou en hoe hij trachtte de
beste soort bamboe te verkrijgen, die in de
heele wereld te vinden was. is ook weer een
verhaal, dat Edison's optreden kenschetst.
Hij zond den onderzoeker en diplomaat
William H. Moore naar China en Japan. Deze
sloot zelfs een overeenkomst met een Japan-
schen boer voor de geregelde toezending van
zekere soorten. Edison was met de resultaten
nog niet tevreden. Hij zond een ander uit,
Brauner, die naar Brazilië ging en daarna
naar Cuba en Jamaica. Vergeefs echter.
Zeven jaar later zond Edison de heeren
Mac Gowan en Hanington naar Zuid-
Amerika. Het was een avontuurlijke ontdek
kingstocht, doch nog sensationeèler was, dat
de heer Gowan na zijn terugkomst spoorloos
verdween. Mac Gowan had in Brazilië de ge
vaarlijkste koortsen en het gevaarlijkste ge
dierte getrotseerd, 190 dagen bracht hij door
zonder voedsel en 100 zonder van kleeren te
verwisselen.
Hij bracht vele bamboesoorten mee.
Na hem werd James Ricalton uitgezonden.
Hij was een leeraar in natuurlijke historie.
De afspraak, dat hij gaan zou was in enkele
minuten gemaakt. De heer Ricalton ging naar
Ceylon en bracht twee vezels mee, die beter
draad gaven dan al de andere. Het onder
houd, dat volgde, was echter nog korter dan
het vorige. Edison had de vezel namelijk niet
meer noodig, omdat hij aan een kunstmati-
gen kooldraad werkte.
De proeven met het bamboe kostten hem
100.000 dollar.
Edison zocht ook naar een metalen draad,
waartoe hij het metaal thorium noodig had.
Ook daaraan is een typische geschiedenis
verbonden. Het metaal was nog zeer zeldzaam
en kwam niet in den handel voor. Om er een
hoeveelheid van machtig te worden, wendde
hij zich tot een der uitstekendste mineralogen
van de Nieuwe Wereld. Deze antwoordde hem
min of meer ironisch, dat hij hem wel gaarne
thorium zou zenden voor duizend lampen,
maar dat er geen tien gram in Noord Ameri
ka bestonden.
Na dit antwoord liet Edison zijn medewer
ker Moser bij zich komen en verzocht hem
naar Noord Carolina te gaan, waar men het
mineraal monaziet vindt in de goudmijnen.
„Monaziet bevat thorium", zei Edison, „ga,
spaar geen kosten en breng mij zoo spoedig
mogelijk 50 kilogram monaziet".
Drie dagen later kwam Moser met 20 man
\n Noord Carolina aan en zette hen in cl"
goudmijnen aan het werk; zij werden goed be
taald en mochten al het goud houden, dat zij
vonden, als zij maar de kristallen van mona
ziet aan Moser gaven.
Eenige weken later bracht Moser 50 kilo
gram monaziet op Menlo Park. Denzelfden
dag begon Edison zijn proeven, die nochtans
niet den uitslag hadden, die hij gewenscht
had. Maar tegelijkertijd zond hij een kilo van
het mineraal aan den geleerde, die beweerd
had, dat er geen tien gram thorium in Ame
rika te vinden waren.
En wanneer een proef niet slaagde, liet hij
zich daardoor nooit van mijn stuk brengen,
al kostte het hem dan ook nagenoeg zijn ge-
heele vermogen.
Dat leert de geschiedenis met het ijzer
erts.
Men vertelt daarvan, dat toen Edison eens
langs een kade wandelde, hij daar een hoop
zwart zand zag liggen. Nieuwsgierig, zooals
altijd, stak hij, om de samenstelling te on
derzoeken een handvol in zijn zak. In zijn
laboratorium legde hij het zand op tafel.
Nu diende het toeval Edison.maar een ander
had wellicht daarvan niet het profijt kunnen
trekken, dat hij deed.
Er kwam een werkman binnen, die strui
kelde, waardoor de groote magneet, die hij
in de hand hield op tafel viel, juist op het
zand. Toen het instrument opgeraapt werd
zag Edison, dat er zwarte korrels aan zaten,
ijzer, dat aan het zand onttrokken was. On
middellijk kwam de geniale man op het
idee om het metaal uit de ertsen te halen
door middel van magneten.
Hij zette de zaak grootsch' op en liet
ennorme machines vervaardigen, waarmee
hij de ertszuivering wel wilde exploiteeren.
Hij kocht uitgestrekte gronden, liet groote
gebouwen zetten, en zelfs een heel dorpje
verrijzen, dat Edison heette. De onderneming
rendeerde echter niet en Edison en zijn com
pagnon moesten haar opgeven.
Edison, die al zijn onderzoekingen betaalde
met geld door de exploitatie van vorige uit
vindingen verdiend, had hierin zijn ge-
heele vermogen gestoken. Doch toen hij de
zaak moest opgeven zei hij niet anders dan:
„Wel, dat is uit, maar wij hebben hier toch
geen slechten tijd gehad". En hij achtte
zich gelukkig, dat hij de menschheid een
nieuwe uitvinding geschonken had.
Uit het succes van Moser in Carolina, uit
de groote reizen die anderen voor hem
deden, de enorme moeilijkheden die zij voor
hem trotseerden, blijkt wel, dat ..de toove-
naar van Menlo Park" zich toegewijde hel
pers gekozen had.
Inderdaad, hij had op Menlo Park een
staf van werkers, en wie eenmaal met hem
in aanraking kwam, werd bezield van de
zelfde liefde voor den arbeid als Edison had.
In dit opzicht was hij te vergelijken met
Napoleon, maar hoeveel meer nut heeft de
wereld van zijn geest getrokken dan van
dien van den geweldenaar.
De wijze van werken in zijn laboratorium
was zeer oorspronkelijk en had reeds iets van
het Amerikaansche .Taylor-systeem. Een stof,
die onderzocht moest worden liet hij meteen
grondig beproeven op alle eigenschappen,
die hij maar hebben kon. Ieder zijner hel
pers kreeg een opdracht in overeenstemming
met zijn vak of talent. Alle aanteekeningen
en verslagen, die zijn medewerkers daarover
moesten bijhouden, werden door Edison ge
lezen en daarna, overgeschreven in bijzon
dere registers, in de bibliotheek. De kosten
van de laboratoria in Menlo Park waren
meer dan een milliocn dollar 's jaars.
In 1866 verliet Edison zijn verblijf in Menlo
Park om het te verwisselen met Llevelyn
Park te Orange in New Yersey, dat hem
meer ruimte bood.
Tijd voor zich zelf had Edison heel weinig.
Slapen deed hij dikwijls in het geheel niet
en het schijnt, dat hij daar heel goed tegen
kon.
Er zijn natuurlijk tal van anecdotes om
trent den uitvinder in omloop, wij zullen
besluiten met twee er van te vermelden*.
Toen hij bezig was, met zijn quadruplex-
telegraaf, waarmee men twee telegrammen
tegelijk over één lijn en bovendien tegelijk
twee telegrammen in tegengestelde richting
langs dien lijn kan zenden, vergat hij eten,
drinken en slapen. Hij vergat ookbe
lasting betalen. Zelfs Edison, die zoovele
machten in de natuur overwon stond in den
macht van den fiscus en hij ontving een
aanmaning. Niet zonder moeite maakte hij
zich van zijn bezigheden los en ging naar
het bureau, waar hij lang in dc rij moest
staan. „Wel jonge man, hoe is uw naam?"
vroeg de ambtenaar hem, toen hij aan de
beurt was.
,Jk weet het niet", zei Edison, in gedach
ten verzonken. Zonder moeite om hem wak
ker te maken, ging een ander, waarschijn
lijk kregel genoeg van het wachten, hem
toen voor. en zoo ging het verder, tot het
loket gesloten werd. Toen was het te laat en
Edison moest boete betalen. De uitvinding
van zijn toestel leverde hem echter wel wat
meer op, dan de boete bedroeg.
Zijn huwelijksaanzoek was even resoluut
en kort aangebonden als al zijn andere be
slissingen, maar waarschijnlijk ook even wel
overwogen.
Op een dag in 1873 stond hij stil bij een
assistente op zijn kantoor, mej. Stilwell, die
werkte aan een electrische schrijfmachine.
Hij bleef lang achter haar staan, zoo lang,
dat het meisje zenuwachtig werd en haar
werk staakte. De directeur vroeg haar of zij
geschrokken was.
En daarop liet hij volgen: Well, wilt ge mijn
vrouw worden?
Zij vroeg eenigen bedenktijd en, hij gaf
haar acht dagen.
Daarna waren zij getrouwd.
Toen het bruidsmaal gehouden zou wor
den was Edison zoek.
Men vond hem uren later in zijn laborato
rium aan een belangrijke proef.
Hij was vergeten, dat hij getrouwd was.
GED. OUDE GRACHT 38, HAARLEM
TELEFOON 15663.
U vindt bij óns m UITGEBREIDE COLLECTIE
PERKAMENTEN
voor Lampekappen
Diverse modellen met of zonder teekenintj. All<
materialen voor LAMPENKAP SCHILDEREN, alt:
VERBEN, VERNISSEN, LAKKEN, PENSEELEN,
enz.
Niet het oudste, maar wel het best
gesorteerde adres.
Gedurende de LICHTWEEK ontvangt
leder, die voor 75 cent of meer besteedt,
een aardige filmkaart gratis.
Bi] een besteed bedrag van 'f 2.ont
vangt U een prachtige groote Filmphoto,
bij" 50
MUZIEK.
MUZIEKINSTUMENTEN.
OUDE GROENMARKT 28.
Geeft niet het Schrift de Schuld!
Verduiveld, wat een boek is datl Waarom kan het niet
zoo gedrukt werden, dat iedereen het kan lezen? Nu zal
ik den trein niet meer halen!
Den een of anderen dag wellicht morgen reeds wan
neer U geen seconde te verliezn heeft, hebt U ruzie met
het telefoonboek. U zult het eerst met gestrekte armen
voor U houden, dan vlak onder Uw neus. Eerst zult U
wellicht den druk, het papier of den uitgever van iets be
schuldigen, dat geheel en al Uw zaak is.
Dan zult U eindelijk constateeren. dat Uw oogen de oor
zaak zijn. U zult vinden, dat U niet meer zoo duidelijk en
gemakkelijk ziet, als noodig is.
Wacht niet tot het te laat is! Reeds lang, voor het
telefoonboek of dc kleine courantendruk U de waarheid
toont, trachten Uw ocgen U door teekenen, die U niet in
;taat zijt te begrijpen, te waarschuwen. B.v. door hoofd
pijn, storingen in de spijsvertering, vermoeidheid of zenuw
achtige gedruktheid. Slechte oogen en slechte gezondheid
gaan hand in hand.
Bedenk welhet enkele feit, dat U ver verwijderde voor
werpen z«ider moeite ziet, beteekent niet, dat Uw
gezichtsvermogen normaal sterk is. Er zou wel iets aan
kunnen haperen om voorwerpen op korten afstand goed
te zien.
Laat het keuren Uwer oogen niet na. tot een toeval U op
een veronachtzaamden toestand er van opmerkzaam
maakt. Zorg voor Uwe gezondheid.
Laat Uw oogen keuren en koopt een GOEDEN Bril bij
ADR. KAT, Opticien,
Gen. Cronjéstraat 63, Haarlem (N.).
Alvorens uw goederen te laten
stoomen of verven, laat dan vooral
de Ververij en Chem. Wasscherij
„DE IRIS" U prijsopgaaf verstrek
ken. Dan ral U blijken dat concur
rentie onmogelijk is. De bewerking
is onberispelijk, de prijzen ieer
laag.
VERVERIJ en CHEM. WASSCHERIJ
KL. HOUTSTRAAT 18, ZIJLSTRAAT 33
Telefoon 12778.
WINTERMANTEL VERVEN 4.— 5.—
(dus geen 6 8 gulden).
NOG SLECHTS KORTEN TIJD
alles inbegrepen - 6 maanden garantie
binnen 2 uur gereed.
CRONJéSTRAAT 54 Telefoon 14726.
LIGT OOSTERSCHE GLOED
EN PRACHT EN DE DUURZAAPA-
HEID IS NIET TE EVENAREN.
WILT GIJ ZEKER ZIJN VAN DE
ECHTHEID KOOPT DAN BIJ HET
PERZISCH-IMPORTHUIS:
104 GR. HOUTSTRAAT 104
TELEFOON 14770
