HET ONTSTAAN DER HAARLEMSCHE
ARBEIDERSKWARTIEREN.
HAARLEM'S DACBLAD
WOENSDAC 28 OCTOBER 1931
ML
De laatste 30 jaar geschiedenis van het
Schoterkwartier.
30 jaar geleden heeft het Schoterkwartier
een groote uitbreiding ondergaan. De
Haarlemschc arbeidersbevolking breidde zich
in dien tijd zeer sterk uit en daar binnen
de stadsgrenzen niet veel grond meer onbe
bouwd was, wierpen de bouw-exploitanten
zich vooral op het aan Haarlem grenzende
deel van Schoten. Uit dien tijd het was
tijdens den Engelsch-Transvaalschen oorlog,
toen do Hollanders warme sympathie ge
voelden voor de stamverwanten in Zuid-
Afrika! dateert de aanleg van de vele
straten die de namen van voormannen der
Boeren doet voortleven. Cronjéstraat, Paul
Krugerstraat, Ged. Schalkburgergracht. de
Wetstraat, Steynstraat, Maraisstraat, Colen-
sostraat, Brandtstraat, Goetzeestraat. de la
Rcystraat, Pletcr Marltzstraat, Ben Viljoen
straat. Transvaalstraat, Spionkopstraat. Pre-
toriaplcln, Tugelastraat, Joubertstraat,
Hertzogstraat, Paul Kr ug er kade en Bloem
fonteinstraat.
complexen woningen van woningbouwver-
eeniglngen, goede scholen, enzoovoort. Het
zou beter geweest zijn, als Schoten inder
tijd niet tot de stichting van een eigen gas
fabriek zou zijn overgegaan, want veel ba
ten heeft die nooit opgeleverd. Toen eenige
jaren voor de annexatie burgemeester
Ftihrhop den tijd gekomen achtte om te
gaan rusten en de Haarlemsche wethouder
Mr. J. N. J. E. Heerkens Thijssen met de
waarneming van het burgemeesterschap van
Schoten belast werd, duurde het niet lang,
of de heer J. A. A. Ochtman, directeur der
Haarlemsche gasfabriek, voerde ook de be
velen in het Schotensche fabriekje. Daarna
werd door Schoten gas van Haarlem ge
kocht. Tevoren waren al gelijke overeen
komsten gesloten wat water en electriciteit
betreft.
In den loop der jaren is de Cronjéstraat
en gedeeltelijk ook de Paul Krugerstraat een
winkelstraat geworden. Er zijn bijna geen
gaven wij b!J het vorige artikel een teeke
nlng. De huren dezer woningen in den
duursten tijd gebouwd zijn nog al hoog.
te hoog voor de gewone arbeiders. Vandaar
dat het meer en meer kleine middenstands-
woningen worden.
De dienst voor den Hout en de Plantsoe
nen heeft de laatste jaren op verschillende
punten in Haarlem-Noord kleine plantsoe
nen aangelegd. Nabij het Huis ter Zaanen
zelfs een vrij groot plantsoen. Toch is
Haarlem-Noord arm aan natuurschoon.
Daarom zou het aan te bevelen zijn als in
de straten meer boomen werden aangeplant.
Boomen verlevendigen den aanblik van de
straten, vooral als de huizen niet door
schoonheid van lijn uitmunten. Wat boomen
in een straat „doen", blijkt uit onderstaande
teekening van de Spaarnhovenstraat, die
slechts gedeeltelijk beplant is.
C. J. VAN T.
T HET FAILLISSEMENT VAN „DE
NIEUWE BOERHAAVE".
BINNENLAND
1 Dc jorensenwijk nabij de Heussensstraat. Links het gespaarde watermolentje.
Dit blok huizen ligt tusschen de Reguliers
straat en de Spaansche Vaartstraat.
Onder de huizen die door gebouwd wer
den, waren veel beneden- en bovenwoningen
die in dien tijd 2.50, 2.75 a 3 huur de
den. Op enkele plaatsen werden kleine mid-
denstandswoningen gebouwd, o.a. aan de
Gedempte Schalkburgergracht. Ook werden
eenige groepen woningen voor coöperatieve
woningbouwvercenlglngen gesticht.
Toen de bevolking van het Schoterkwar
tier zich sterk uitbreidde, ging zij deelne
men aan de Schotensche gemeente-politiek.
Er werden raadsleden uit het stadskwartier
afgevaardigd naar den Schotenschen raad,
die toen nog vergaderde in het kleine raad
huisje aan den Vergierdenweg ten noorden
van de Jan Gijzenvaart. De eerste raads
leden uit het stadskwartier die in dit raads-
zaaltje plaats namen tusschen boer
Tecuwen, boer Van Schie en boer Nells wa
ren de heeren Th. G. C. Hong «R.K.), die nu
te Haarlem woont en zijn partij in de Prov.
Staten vertegenwoordigt en de heer A. de
Graaff (A.R.(. Later kwamen er ook sociaal
democraten, namelijk de heeren J. Verton
en A. P. A. Verkooy. Het duurde niet lang
of de stadsbevolking had in den Schoten
schen raad de overhand. Het was nog onder
burgemeester F>>hrhop dat tusschen het
Schoterkwartier en Oud-Schoten het nieuwe
raadhuis gebouwd wordt. Aanvankelijk stond
dit nieuwe raadhuis „alleen en verlaten",
slechts omgeven door weilanden. De dorpe
lingen mopperden, dat zij nu zoo ver moes
ten loopen en dc stadskwartierders zouden
liet beter gevonden hebben als het nieuwe
raadhuis in het centrum van hun kwartier
gezet was. Maar de bebouwing breidde zich
steeds meer uit, zoodat het niet lang duurde
of het nieuwe raadhuis was al door huizen
omgeven.
Dc hatelijke spoorwegovergangen aan
den Kruis- en Janswcg hebben de bebou
wing van hot Schoterkwartier eerst geducht
tegen gehouden. De overwegen waren zeer
druk, zoodat men er vaak moest wachten.
Aan den Kruisweg was wel een luchtbrug
gebouwd, maar velen zagen tegen dit trap
pen klimmen op. Toen 25 jaar geleden de
verhoogde spoorbaan in gebruik genomen
werd en de overwegwachters naar de pro
vincie gedirigeerd werden, nam de lust om
in het Schoterkwartier te wonen- sterk toe.
Dit werd ook in de hand gewerkt door de
doortrekking van de electrische tram naar
het Soendaplein. In de oorlogsjaren stond
de woningbouw gedeeltelijk stop. De parti
culiere bouwers konden niet meer loonend
bouwen. Toen was het noodlg, dat het ge
meentebestuur in samenwerking met het
rijk in den steeds grooter wordenden wo
ningnood ging voorzien. In dien tijd zijn er
te Schoten ook heele complexen woningen
gebouwd, waartoe verschillende woning-
bouwvcreenlgingen en stichtingen in het
leven geroepen werden. Er is toen gelukkig
meer aandacht gewild aan het aanzien van
de arbeiderswijken dan in het einde van de
l'Jdo eeuw, toen dc coöperatieve bouwveree-
nigingen vrijwel alleen zeggingschap over
de plannen hadden en doordat al te veel
naar een lage bouwsom gekeken werd. het
uiterlijk, schoon sterk in de verdrukking
kwam.
Vooral in dc omgeving van het Kastanje-
plein zijn eenige complexen arbeiderswo
ningen gezet, die bouwkunstige waarde heb
ben. Van dit plein, met het mooie monument
op den voorgrond geven wij hier een tee
kening.
Ook het poortgebouw bij het Meidoornplein
heeft wel iets aantrekkelijks, hoewel wij
liever het type huizen zien van de Eiken
straat en andere straten van de boomen-
buurt.
Schoten werd In eenige tientallen van ja
ren van een kleine gemeente van enkele
honderden dorpers een stadsgemeente van
2O.0U0 zielen. Het gemeentebestuur werd
voor vele moeilijke vraagstukken gesteld die
verband hielden met dezen snellen groei. Di~
moeilijkheden werden nog vergroot door den
oorlogstoestand, maar het gemeentebestuur
heeft zich ex vrij coed doorheen geslagen.
Toen Schoten in 1927 door Haarlem gean
nexeerd werd, werd een gemeente overge
nomen met goede wegen cn straten, flinke
woonhuizen meer te vinden. Vooral op Za
terdagavond heerscht in de Cronjéstraat de
gezellige drukte van een drukke winkelstraat
in het centrum der stad.
Ook aan den mooien breeden Rijksstraat
weg komen steeds meer winkels.
Na de annexatie'is Haarlem-Noord vooral
in de omgeving van het door de gemeente
Haarlem gekochte Huis ter'Zaanen (waar
nu een filiaal der Stadsbibliotheek geves
tigd Ls) veel gebouwd. Hier zijn honderden
middenstandswoningen gezet, die vooral bij
de Amsterdammers die Kennemerland tot
woonplaats kozen, zeer in trek waren.
R.-K. BOEREN EISCHEN MEER
REGEERINGSSTEUN.
De algemeene vergadering van den Katho
lieken Nederlandschen Boeren- en Tuinders-
bond te Wageningen bijeen, heeft een motie
aangenomen, waarin uitgesproken is, dat zij
steun door de Regeering in veel belangrijker
mate dan tot dusverre is verleend volstrekt
noodzakelijk acht, wil men straks nog een
land- en tuinbouwbedrijf vinden, dat in staat
is zich aan de eventueel nieuw ontstane toe
standen aan te passen, en als haar meening
uitspreekt, dat de Regeering zich intusschen
allereerst onverwijld de noodige bevoegdhe
den late geven door de wetgevende macht,
om maatregelen te kunnen treffen zoowel bij
het afsluiten van handelsverdragen als an
derszins ter beveiliging van onze nationale
productie.
NATIONALE PRIJSVRAAG VOOR HET
A.V.RO.-GEBOUW?
Het bestuur van het Genootschap „Archi-
tectura et Amicitia" heeft het bestuur van
de A.VJR.O. per brief gevraagd om voor het
ontwerpen van het nieuwe A.V.R.O.-studio-
gebouw een algemeene en nationale open
bare prijsvraag uit te schrijven, waaraan
alle levende Nederlandsche bouwmeesters,
onverschillig of zij al of niet tot de A.V.R.O.-
gelederen behooren, vrij kunnen mededin
gen.
Het is overtuigd, dat de belangstelling voor
een dergelijke prijsvraag inderdaad zeer
groot zou blijken te zijn en dat het uitschrij
ven daarvan een nationaal gebaar zou kun
nen béteekenen, dat zoowel in de architec
tenwereld als daarbuiten niet zou nalaten,
weerklank te vinden.
BELGISCH BROOD OOK IN ZEEUWSCH-
VLAANDEREN
Dinsdag is weer Belgisch brood in Rotter
dam aangevoerd. Het transport kwam echter
later aan dan Maandag. Voor de winkels waar
het brood verkocht wordt werd queue ge
maakt. De politie moest voor de orde zorg
dragen, aldus de Msb.
H?t Comité van verweer uit de bakkers
organisaties heeft een telegram naar den Mi
nister gezonden om te herinneren aan het
onhoudbare van dezen toestand.
Ook in Zeeuwsch-Vlaanderen wordt veel
Belgisch brood ingevoerd. Vroeger was het
juist andersom. De bakkers te Sas van Gent,
Clinge en zelfs Tefneuzen hebben zeer van
den toestand te lijden.
De Kastanjestraat met moderne arbeiders woningen. O p den voorgrond een monument
dat een goede a/sluiting vormt van het aardige plantsoen met poortgebouw.
Langen tijd was de tram het eenige ver
voermiddel voor de inwoners van Haarlem-
Noord. Door de invoering van de autobus
sen Ls wel eenige verbetering gekomen, maar
Ideaal is de toestand op verkeersgebied nog
niet geworden. Met verlangen zien de be
woners van de Vogelen- en de Rivierenbuurt
twee groote complexen arbeiderswo
ningen die rechts en links van den Rijks
straatweg, ten Nporden van de Jan Gijzen
vaart gebouwd zijn uit naar een door
trekking van de N.Z.H.T.M. naar de Jan
Gijzenvaart. Ook het autobussenverkeer met
Haarlem-Noord zou nog veel verbeterd kun
nen worden.
Thans heeft Haarlem-Noord, voor zoover
alleen het voormalige Schoten daartoe ge
rekend wordt, meer dan 25000 inwoners. Als
de grens van Haarlem-Noord aan den Scho
ter- cn Kloppersingel genomen wordt, stijgt
het aantal ver over de 30.000 ongeveer
het vierde van de geheele bevolking van
Haarlem.
Ten Noorden van den Kloppersingel heeft
de woningstichting ..Patrimonium" een
mooie woonwijk gesticht. Van de groeo ar
beiderswoningen in de Rozenhagenstraat
VAANDELUITREIKING BIJZ. VRIJW.
LANDSTORM.
Donderdagavond a s. heeft in de Infante-
riekazerne aan den Koudenhorn een vaan
deluitreiking plaats aan den Bijz. Vrijw.
Landstorm.
Het vaandel, een geschenk van de geweste
lijke commissie voor den Bijz. Vrijw. Land
storm, zal aan den commandant worden
uitgereikt door den voorzitter der commis
sie. Verschillende autoriteiten zijn uitge-
noodigd, bij deze plechtigheid tegenwoordig
te zijn.
BETALING VAN EEN OMSLAG DOOR
VERZEKERDEN.
WIJZIGING VAN DE BEPALING OP
MEELVERVOER.
Naar de Tel. verneemt overweegt de re
geering wijziging van art. 1 van het K. B.
tot uitvoering der "art. 2 en 7 der Tarwewet,
wegens moeilijkheden in de practijk, gelijk
bleek uit een dezer dagen voor den kanton
rechter te Amsterdam gewezen vonnis, dat
wij gisteren vermeld hebben.
Mr. H Boekei secretaris van de Algemeene
Commissie ter behartiging van de belangen
der Verzekerden bij de Verz. Mij. ,De Nieuwe
Boerhaave" te Amsterdam, deelt ons mede,
dat nu, na de op Zaterdag 24 October gehou
den verificatievergadering, de gefailleerde
maatschappij in staat van insolventie is ge
raakt, de curatoren het door hen vermeend
recht om van de verzekerden betaling van
een omslag in het tekort te vorderen, voor
den rechter kunnen geldend maken. Zooals
bekend is, voert de Algemeene Commissie bij
voorbaat reeds een proefgeding daarover met
curatoren. Den bij de Commissie aangeslote
nen is door overleg tusschen curatoren en de
Commissie het voorrecht toegekend om ge
durende dit proefgeding, dat zeef waar
schijnlijk langen tijd zal duren, niet in rech
ten te worden aangesproken. De Commissie
is bereid om nog verzekerden als deelnemers
toe te laten, zoolang deze verzekerden nog
niet door curatoren zijn gedagvaard. Deze
verzekerden ontkomen zoodoende aan het
gevaar om van den dag der verificatie-ver
gadering tot betaling van het door curatoren
gevorderde afzonderlijk te worden gedag
vaard, en kunnen rustig de principieele be
slissing van den rechter in het proefge'ding
afwachten.
EEN KIND VERMIST.
AFGESTAAN AAN EEN VROUW, DIE
VERDWENEN IS.
Op 9 September jJ„ des avonds circa 9 uur
werd te Rijswijk (Z.-H.) door de ongehuwde
moeder een jongetje, genaamd Jan van Sin
temaartensdijk, geboren te Leiden den 27en
Augustus 1931, afgestaan aan een zich noe
mende mevrouw Domhoff, zonder dat de
voogdijraad te 's-Gravenhage daarvoor toe
stemming had verleend.
De vrouw liet zich met het kind in den
avond van 9 September jl. per taxi-automo
biel naar het Station Staatsspoor te 's-Gra
venhage rijden, waar zij even voor den trein,
welke te 22,20 uur naar Utrecht vertrekt,
aankwam, zoodat zij mogelijk met dien trein-
is medegereisd.
Verdere nasporingen van die vrouw en het
kind bleven vruchteloos.
Het signalement van de vrouw luidt:
Leeftijd circa 40 jaar, gewoon postuur, mid
delmatige lengte, bleek, vermoedelijk gepoe
derd aangezicht, bruine oogen; in bovenkaak
twee gouden tarnden. Zij was gekleed in, gr ij
zen mantel, bruine hoed met twee groote
blauwe kralen of steenen, bruine vosbont.
Zij beweerde dat haar echtgenoot zich be
zig hield met kankeronderzoek en dat zij
zelf wel boeken schreef.
Het kind was gekleed in wit wollen pakje
en dito mutsje en gewikkeld in molton- en
blauw wollen dekentje.
Personen, die omtrent de vtouw of het
kind inlichtingen, kunnen verschaffen, wor
den dringend verzocht hiervan zoo spoedig
mogelijke mededeelingen te doen aan de
plaatselijke politie, dan wel aan de politie te
Rijswijk (Z.-H.)
ONDERZOEK NAAR DE
GEMEENTELIJKE FINANCIëN.
VAN REGEERINGSWEGE VIA
GEDEPUTEERDE STATEN.
Naar het Handelsblad van welingelichte
zijde verneemt, hebben de ministers van
Binnenlandsche Zaken en Landbouw en van
Financiën zich tot Gedeputeerde Staten der
verschillende provincies gewend met het ver
zoek een rapport in te dienen over den fi-
nancieelen toestand van de onder hun col
lege ressorteerende gemeenten.
DE VERDUISTERING VAN
ZEVEN TON.
FIRMA ER DOOR TE GRONDE GERICHT..
Over de verduistering van zeven ton bij
een assurantie-firma te Rotterdam verneemt
de Msb. nog, dat de firma Kröller door deze
ernstige verduisteringen in ernstige moeilijk
heden geraakt is. Een aantal maatschappijen
die met haar in relatie staan heeft confe
renties belegd, die te Amsterdam en te Lon
den gehouden zijn en waarop de toestand
besproken wordt. Wat het resultaat van deze
besprekingen is, staat nog niet vast. Er zullen
pogingen gedaan worden om de zaak nog
te regelen maar mochten deze pogingen mis
lukken dan staat het met vrij groote zeker
heid vast dat de firma opgeheven zal moeten
worden. Naar verluidt zou dan ook het on
geveer 60 man sterke personeel ontslagen
worden.
HET INWISSELEN VAN OUDE
GULDENS.
NOG TOT 31 DECEMBER MOGELIJK.
De Minister van Financiën brengt nog
maals ter algemeene kennis, dat de inwisse
ling der buiten omloop gestelde guldens,
welke een vroeger jaartal dragen dan 1920,
bij alle postkantoren, bij-postkantoren en
poststations, alsnog mogelijk zal zijn tot ulti
mo December 1931.
VOOR EEN STADHUISPLAN
VOOR LEIDEN.
COMPROMIS TUSSCHEN PRIJSVRAAG EN
OPDRACHT?
Het bestuur van het Genootschap ..Archi-
tectura et Amicitia" heeft zich mst een
adres gewend i-ot B. en W. en den Gemeen
teraad van Leiden, waarin het zegt dat voor
een plan voor den stadhuisbouw het uitschrij
ven van een vrije openbare prijsvraag zeker
gewenscht zou zijn.
Het bestuur begrijpt, dat daartegenover
het uitnoodigen van een beperkt aantal ar
chitecten van gevestigde reputatie voor een
gemeentebestuur sekere waarborgen kan
bieden.
Het bestuur verzoekt daarom alsnog een
vorm te kiezen waarbij zoowel de belangen
van de gemeente als de mogelijkheid van
vrije deelneming gewaarborgd zijn.
Het meent, dat deze -vorm zou kunnen
bestaan in het uitschrijven van een natio
nale prijsvraag met een afzonderlijke uit-
noodigïng daaraan deel te nemen, gericht
tot een beperkt aantal architecten van
naam.
UIT DE R.-K. STAATSPARTIJ.
ONDERZOEK NAAR HET GEZINSLOON.
De te Amsterdam gehouden vergadering
van het Partijbestuur der R.K. Staatspartij
heeft, naar wij in de Msb. lezen, besloten
tot instelling van een studiecommissie over
het gezinsloon.
Aan de Commissie zal worden medegedeeld
dat het P. B. het op prijs zal stellen in den
loop van den zomer 1932 het rapport der
commissie althans over een gedeelte te mo
gen ontvangen, dit met het oog op de pro
grammasamenstelling voor 1933.
Tot voorzitter dier commissie werd benoemd
mr. C. P. M. Romme. die in de laatste ver
gadering van den Partijraad over het on
derwerp: „Gezinsloon" praeadvies uitbracht.
Als secretaris zal optreden mr. dr. van Haren
leider van het Centraal Adviesbureau voor
Gemeentepolitiek, afdeeling van het Partij-
secretariaat.
Op voorstel van het D. B. werd besloten
het instituut der „Mededeelingen aan de
Rijkskieskringbesturen" uit te breiden tot een
maandelijks verschijnend correspondentie-
en partijnieuws-orgaan van de R.K. Staats
partij. In het begin van 1932 zal met de
uitgave daarvan worden begonnen.
De volgende Partijraadsvergadering zal
27 en 28 November te 's Gravenhage worden
gehouden.
HET INTERIM-DIVIDEND KONINKLIJKE
J OLIE.
In de Maasbode lezen wij, dat het interim
dividend Koninklijke Petroleum Mij eerst
eind November of in December bekend zal
worden. Wellicht komt er heelemaal niets.
CENTEN MEER WAARD DAN GULDENS?
De Tel. verhaalt:
Een inwoner der gemeente Anna Paulowna
is dezer dagen bij zijn medeburgers rondge
gaan om guldens in te wisselen tegen centen
Hij wilde zich dekken tegen waardedaling
van den gulden, waaromtrent hij allerlei
geruchten had gehoord. Het is de man ge
lukt een belangrijk bedrag aan centen bij
elkaar te krijgen.
BEDROG BIJ VERVOER VAN
TARWE.
WAGONLADING GROOTENDEELS UIT
ASCH.
Op het grensstation Herzogenrath. bij
Kerkrade hebben beambten een bedrog op
groote schaal ontdekt, meldt de Msb. Bij het
onderzoeken van een wagon tarwe, bestemd
voor Nederland, bleek, dat van de 94 zakken,
er slechts 12 met tarwe waren gevuld. In de
overige bevond zich kolenasch. In enkele
zakken bestond de bovenste laag uit tarwe.
Blijkens den vrachtbrief en de declaratie be
stond de heele lading, ruim 9000 K.G. uit
tarwe van goede kwaliteit en van Duitschen
oorsprong. Alles is in beslag genomen.
COMENIUS MAUSOLEUM TE
NAARDEN.
BURGEMEESTER VAN WETTUM
ONDERSCHEIDEN.
De Waalsche kerk te Naarden zal, naar het
Handelsblad meldt, door de Tsjecho-Slowaak-
sche republiek tot Comenius-mausoleum
worden ingericht.
In het voorjaar zal met de werkzaamheden
begonnen worden.
President Masaryk heeft aan den heer Van
Wettum, burgemeester van Naarden. de on
derscheiding verleend van het ridderkruis
van den Witten Leeuw van Tsjecho-Slowa-
kije. De gezant heeft persoonlijk de insignes
van deze decoratie overhandigd.
UIT DE PERS.
Do Spaartihovenstraat zonder boomen.
De Spaarnhovenstraat met boomen.
Een pleidooi voor hel plajiten van boomen in breede stralen.
DE NADERE MEDEDEELINGEN OVER
VINCENNES.
De laatste mededeelingen van den secre
taris der commissie voor de Nederlandsche
inzending op de tentoonstelling te Parijs heb
ben Het Volk allerminst bevredigd. Nadat
het blad op de mededeelingen critiek heeft
geoefend oordeelt het over de commissie als
volgt:
„Tegenover zulk een laatdunkende hou
ding past slechts fen forsch antwoora. En
dan is het ons een behoefte om te verklaren,
dat de overtuigingen, van deze commissie,
voor ons geen duit waard zijn. Immers: wat
wij tot dusver uit haar kring vernamen en
hetgeen verder in de pers van allerlei rich
ting verluidde, heeft reeds zoovee' mate
riaal opgehoopt, dat daarin voldoende aan
wijzingen liggen voor het in staat van be
schuldiging stellen dezer commissie. Er zijn
dat is r.u wel duidelijk -grove nalatighe
den gepleegd er is kennelijk schuld aanwe
zig. alleen de mate en de juiste hoofdelijke
verdeeling der aansprakelijkheid moet nog
worden vastgesteld.
Dat dit zal geschieden, daarop hoeft het
Nederlandsche volk recht Daarom do on wij
opnieuw den elsch van volledige openbaar
heid hooren. Het schandaal van Vin- enncs
mag niet in den doofpot worden gestopt."
