HET HAARLEMSCHE STADSBEELD.
bÉLHirar**
.Uit den Strijd
teËeii
I I
VREEMDE SCHRIFTUREN.
r- A&ïï'yb
LUCHTVAARTNIEUWS
Hoe het eens was.
Hoe het geworden
A "V.
ill if.;, ff X m t\tu<
jljHI '"P 1 [(ld
Hoe de Croote Houtstraat er vroeger uitzag op den hoek van het Venoulft, gezien naar
den kant van de Anegang.
door
A. HEEROMA, Oud-Commississaris van Politie te Amsterdam.
Als het kindje nog heel klein is en begint
ëerügszins gearticuleerde klanken uit te
slooten, komt moeder met een verheugd
gezicht zeggen, dat het ..mamma" heeft ge
zegd, terwijl vader beweert dat het „pappa"
was. Grootmoeder komt erbij, maakt won
derlijke geluiden en trekt vreemde gezich
ten met het doel het kind lot meerder spre
ken op le wekken, teneinde te beslissen wie
gelijk heeft, maar het schaap gaat huilen
en daardoor blijft het onuitgemaakt, wat de
zuigeling heeft geuit.
Vader en moeder plukken als 't ware elk
geluidje, dat op een woord gelijkt, zorgvuldig
af. om dit als een schat aan verwanten en
vrienden te toonen, wier geveinsde belang
stelling hen uitermate verheugt.
Hoe de tijden alles veranderen. Als je
wat oud bent geworden, gebeurt het na
tuurlijk dat je in een familiekring groote
jongens en meisjes aantreft, die je de eerste
klanken hebt hooren stamelen en dan hoor
je niet zonder verbazing vader of moeder
zeggen: „Wil jij je grooten, brutalen mond
eens houden!" of: „Zwijg toch met je eeuwi
ge geratel; een mensch kan er geen woord
tusschen krijgen!" en dan weer: „Als je nu
nog een woord spreekt, dan zal ikDe
waardeering, die de woordkunst genoot, toen
ze om zoo te zeggen nog in de knop was,
is verkeerd in weerzin, nu die kunst ten
volle is ontloken.
Ik weet niet of dit een kenmerk is van
de kunst in 't algemeen, maar ten opzichte
van de schrijf kunst is er een zekere ana
logie.
Als het eerste schoolonderricht vruchten
gaat afwerpen en Ot en Sien in den kring
van goede vrienden zijn opgenomen, dan
raakt menige moeder in verrukking, wan
neer zij ziet, hoe haar spruit heele zinnetjes
op het papier weet te iooveren en buur
vrouw, die op de koffie komt, zegt, dat zij
zelf het niet zou verbeteren.
Nu. dat kan, want ik weet, dat mijn vader
van zoo'n buurvrouw eens een briefje kreeg
met het volgende verzoek:
„Meester, of Jabie verblaasd mag. want ik
heb wederom drie bieten in zijn hemd gefon-
den".
„Wil jij je grooten, brutalen jnond wel eens
houden?!'
Hoezeer ik in do kracht en almacht van
mijn vader geloofde, tot een prestatie als
gevraagd werd achtte ik zijn longen niet in
staat.
Moeder, dus door buurvrouws verklaring
gesterkt in haar gelool aan Mientjcs kun
nen, meent, dat deze tot iets groots in staat
is en, als Opoe een jaar bij haar vele jaren
gaat voegen, moot het kind de vreugde der
familie op papier uitdrukken, zoodat onder
moeders redactie een brief ontstaat, aan
vangende: „Ltefe Opoe, ik vilieseteer Uw
met U verjaardag en ik wens Uw nog veele
Jaaren", wat moeder tot tranen ontroert,
maar Jan. die al in de vijfde zit en over de
tafel leunt, als zusje met de tong uit den
mond de pen hanteert, gooit roet in 't eten
door te zeggen: „Hu, ze schrijft vilieseteer
met een v!" wat den betweter een draai om
de ooren bezorgt, waarop hij den aftocht
blaast, doch niet zonder bij de deur nog
eens te roepen: „ze ken het niet eens".
Nu is die betweterij van Jan misplaatst,
want waar we er oen spelling van De Vries
en Te Winkel op na houden benevens een
KoilewUnsche en een Terpstra'sche. terwijl
onze groote schrijver Frederik van Eeden er
een op zijn eigen houtje heeft, is het niet
zoo gemakkelijk uit dien orthografischen
doolhof wijs te worden en ik vind het van
de kleine Mina zeer verdienstelijk, dat ze
al die vier spellingen in toepassing brengt
met nog een van haar zelf. Wie verbaast
zich over al die spellingen in een land, waar
jc tegenwoordig in ieder boerendorp vier
ïcrschillcnde scholen vindt en de tijd lijkt.
we niet verre meer, dat die vier scholen
behalve in godsdienstige of politieke rich
ting ook in spelling zullen verschillen, wat
een groot voordeel zal opleveren, want dan
zulen de menschen mekaar nog minder be
grijpen dan ze nu al doen, ja de mogelijk
heid is niet buitengesloten, dat men al meer
gaat vereenvoudigen naar gelang men meer
vooruitstrevend is, zoodat de verst vooruil-
strevenden heelemaal geen spelling meer
zullen hebben, wat wellicht geen nadeel be-
Leekent.
.zich op haar gemak neerzet.
Maar laat ik tot den verjaarbrief van
Mientje terugkeeren; die is inmiddels klaar
gekomen en in een envelop gestoken, waar
na moeder haar tong zoover mogelijk uit
strekt om den gomrand en den postzegel
te bevochtigen, om dan met Mientje ter
busse te trekken, waar deze den brief zelf in
de gleuf mag steken en Moeder blijft er
nog even in gepeins voor staan, als ver
wachtte ze, dat er iets bijzonders zou ge
beuren. Voor alle zekerheid steekt ze de
hand in de gleuf om te constateeren. dat de
brief daar niet ergens in de ruimte zweeft
en als ze dan weggaat, kijkt ze nog eens
om. Maar die groote ronde ijzeren bus blijft
onbewogen, of er uitingen van liefde dan
wel van haat in zijn maag gestopt worden
en even onbewogen verschijnt de postman,
grist den boel in een zak, zorg en blijd
schap, liefde en haat en brengt alles naar
het postkantoor.
Maar toch blijft dat alles niet dooreenge-
mengd en zoodoende verschijnt den volgen
den dag een postman aan Opoe's deur, ver
buiten Amsterdam en 't oudje is zenuwach
tig als de man vraagt: „weduwe Bakker?"
Ja, meheer, een brief van me dochter ze
ker: ja, ziet u. ik ben jarig en dan
Nou. 'k feliciteer u hoor, lacht de man cn
schrijdt verder met zijn tasch; hij heeft
niet veel tijd voor conversatie.
De brief van Mientje wordt meegenomen
naar de kamer, waar Opoe zich op haar ge
mak neerzet: ze wrijft de brilleglazen af cn
vangt aan te lezen, waarbij de lippen cle
woorden prevelen cn er glijden tranen onder
de brilleglazen uit, die droppelen op den
brief en ronde, blauwige vlekken maken
als ze den inkt uit de letters trekken.
t Is niet erg Mientje, dat je schriftuur,
al is 't niet vrij van taalfouten, zulke tra
nen doen wellen; 't is te hopen, dat er nooit
andere tranen om je geschrijf gestort zullen
worden.
De kleine Mientjes worden grooter als de
kleine babbelaars en wellicht zullen zij latei-
meer brieven schrijven, brieven zonder spel
fouten, brieven in goeden of minder goeden
stijl en het is niet onmogelijk, dat dan de
verzuchting wordt geslaakt: „Had ze maar
nooit schrijven geleerd", want brieven heb
ben al heel wat narigheid veroorzaakt, wel
ke narigheid dikwijls voor de schrijvers zelf
het grootst is.
tin een volgend artikel hierover meer).
NOG EENS DE HOUTSTRAAT BIJ HET
VERWULFT
De vorige week gaven wij vergelijkende
teekeningen van den hoek Groote Hout
straatVerwulft, gezien naar den kant van
de Doelstraat. Nu volgen twee teekeningen
van denzelfden hoek, maar nu naar den
kant van de Anegang gezien.
Deze teekeningen behoeven geen nadere
toelichting.
Heinrich von Kleist.
HEINRICH VON KLEIST.
1776—1811.
In Duitschland heeft men het feit, dat
Heinrich von Kleist dezer dagen honderd
twintig jaar geleden stierf, niet geheel on
opgemerkt gelaten en zoo is er eenige aan
leiding om wat naders te zeggen over dezen
dichter, die uit de Duitsche romantische
school een der laatste was.
Stefan Zweig heeft over Heinrich von
Kleist een prachtige, liefderijk verdiepte,
psychologische beschouwing geschreven, een
fijnzinnige ontleding van een aan zich zelf
ten onder geganè ziel.
Heinrich von Kleist ontvlucht den demon
in zich zelf, zonder dat het hem ooit gelukt,
het is de verklaring van zijn reizen in en
buiten Duitschland. volstrekt doelloos, die
hem rust noch voordeel brachten. Kleist's
geest is gecontrueerd in superlatieven, in
maxima, iedere karaktertrek is tot het exta
tische overdreven, alle gevoelens buitensporig
verdiept. Zijn eerzucht en zijn zinnelijkheid
en zijn idealisme hebben geen grenzen, maar
daarentegen kennen zijn zelftucht, zijn mo
raliteit en zijn dogmatiek evenmin beper
kingen, zoodat het conflict tusschen eigen
schappen en ziel een conflict wordt van
evenredige, buitensporige afmetingen. Noen
het geluk van de uitbundigheid, noch dat
van de zielsoverwinning kan hij aldus deel
achtig worden en een gruwelijke strijd ver
sombert en vereenzelvigt een eenzame ziel,
zoodanig, dat hij maatschappelijk hoe lan
ger hoe onverdraaglijker wordt. Fen blijde
bevrediging wordt tenslotte gevonden in de
idee van een bevrijdingsnood. weldra weder
om geworden tot een extatisch verheerlijkte
idee. die in een roes van opperste blijdschap
tot verwezenlijking komt.
Kleist wordt in zijn jeugd geschetst, als een
levenslustige jongeman, hoewel Zweig aan
toont, dat hij zoo goed als een levensplan
een plan maakte, dat den dood tegemoet
treedt. Hij, zoon van een majoor in het regi
ment van den hertog van Brunswijk, werd
tot officier opgeleid in Frankfort aan den
Oder, de stad. waar hij 10 October 1776 ge
boren was. Hij werd met een neef samen
opgevoed. deze pleegde later zelfmoord.
Kleist beschouwde het toen als laf. Toen
hij e'.f jaar was «ring hij naar Berlijn, waar
hij verder opgevoed werd bij een predikant.
Tot het jaar 1795 ontbreken lan alle berich
ten over hem.
Het ligt in de lijn, dat de militaire tucht,
de praal en de conventies den romanticus
Kleist niet zouden bevredigen, hij verliet het
leger en ging, 23 iaar oud, studeeren. De phi
losophic van Kant is hem noodlottig ge
worden, Kant's theorie van het subjectieve
onzer kennis ontneemt hem den strever
naar het bereiken van uitersten alle zelf
vertrouwen en de levensbasis. Zijn leven is
doelloos geworden en doelloos is het reizen,
dan dan een aanvang neemt. Wij vinden
hem weer terug in krijgsdienst, zelfs in
Franschen dienst tegen de Engelschen. we
derom een extatische poging om een grooten
en bevredigenden dood tegemoet te treden.
Vrienden weerhouden hem te elfder ure, om
in Boulogne scheep te gaan. Hij moest 'daar
na eenige maanden doodziek in Mainz ver
pleegd worden. Dan ijlt hij weer, dwars dooi
de Fransche regimenten naar Berlijn en
Dresden en Praag en wordt als vermeende
spion geïnterneerd. Zijn eenige legitimatie
zijn een paar patriottische gedichten, die hij
in zijn zak heeft. .Dikwijls verdwijnt hij
maandenlang en duikt mijlen verder weer
op, men had hem reeds dood gewaand. Zijn
kleine vermogen is verbruikt, tenslotte in
Frankfurt terug, neemt zijn familie hem
zelfs niet meer in haar kringen op, de trouwe
zuster, de geliefde vriendin Ulrike heeft zich
van hem afgewend, een ambt kan hij niet
meer krijgen.
De idee van den bevrijdingsdood neemt
schoone vormen aan, maar het moet een
dood zijn. met iemand tesamen ingegaan.
Hij zoekt lang. zijn beste vrienden vraagt hij
dringend met hem den dood in te treden,
eindelijk vindt hü een vrouw, die ouder
wordt, en schoonheid verliest, die ongenees
lijk ziek is aan kanker, en dweepziek zijn
extase deelt. In Wannsee doodt hij haar en
zich zelf met een pistool, in zulk een roes
van vreugde, dat de herbergier, bij wiens
woning het geschiedt allerlei verhalen in
omloop brengt.
Henriette Vogel nam hij mede met zich in
den dood. Wilhelmina von Zenge. de gene-
raalsdochter met wie hij verloofd was. had
hij van zich gestooten door den strengheid
zijner moreele eischen. waaraan hij zelf niet
kon beantwoorden zijn zuster van zich ver
vreemd en haar vermogen verbruikt, zijn
vriendin Marie von Kleist vereenzaamd
achtergelaten.
Eerzucht en onbeheerschtheid beide stel
den hem den eisch. dat zijn tragedie „Guis-
kard" de machtigste van alle tijden zou zijn,
dat hij Sophocles en Shakesoeare zou over
treffen. zelfcritiek en onwrikbaarheid waren
oorzaak, dat het werk niet uitgegeven, maar
verbrand werd.
Voor zijn „Prinz von Homburg" en zijn
„Hermannsslacht" kon hij geen uitgever en
geen waardeering vinden.
Zijn tooneelstuk „Kathe von Heilbronn"
is later opgevoerd, er bestaat een Nederland-
sche vertaling van van Nico van Suchtelen
Als echte .Jtomantiker" heeft Kleist novel
len en vertellingen geschreven. In Parijs
schreef hij een drama „Die Familie Schrof-
fenstein". Al zijn drama's, b.v. „Penthesilea".
zijn gekenmerkt door de overdrevenheid der
ksrakters. gelijk hij zelf was. van een groot-
sche consequentie, maar te onevenwichtig
om op den duur geapprecieerd te worden.
yoor het cliché zie 2e kolom.
Hetzelfde punt zooals wij het nu kennen.
Luchtvaart in Canada.
Canada is. door de geografische ligging en
bodemgesteldheid een sprekend voorbeeld hoe
het vliegtuig als verkeersmiddel vóór kan zijn
op andere middelen van vervoer.
Aanleg van spoorwegen, van automobiel
wegen, vraagt hooge geldelijke offers en zoo
zou dit een speculatieve onderneming kun
nen worden. Intusschen was het voor het
exploiteeren van den rijkdom aan mineralen
in het land noodig om over een beter vervoer
middel te beschikken dan de hondenslee in
den winter en de cano in den zomer; het
aangewezen middel werd het vliegtuig. Door
het groot, aantal meren in het Noordelijk ge
bied, werden de kosten van de exploitatie van
luchtroutes tot een minimum beperkt. 's>Zo-
mers konden de vliegtuigen als drijvertoestel
worden ingericht en in de winterperiode
werd het landen op de bevroren meren moge
lijk door de landingsgestellen te voorzien van
ski's. Zoo gaf het luchtverkeersmiddel de mo
gelijkheid om met zeer weinig kosten en na
genoeg zonder risico het uitgestrekte mijnge-
bied te prospecteeren en met de exploitatie
van de rijkdommen aan te vangen. Zijn de
exploratiewerkzaamheden voldoende voortge
schreden, dan kan de oeconomische expansie
van het land den aanleg van goede wegen,
later van spoorwegen noodig maken. We zien
hier dus het vliegtuig als pionier voor de wel
vaart van een zeer uitgestrekt gebied.
Het ertsgebied strekt zich uit van de N.W
hoek van het N.W. territorium tot in den Z.O.
hoek van de provincie Quebec en men vindt
daar goud-, zilver- en kopermijnen. Spoor
wegen zijn slechts een klein gedeelte van
dit uitgestrekte mijngebied aangelegd, zoodat
toen begin 1928 door de leidende Mijnbouw
Maatschappijen tot een intensieve en uitge
breide exploratie werd besloten moest men
naar andere middelen van vervoer uitzien.
Hierbij kwam nog dat ln een jaar slechts 4
maanden geschikt zijn voor mijnontginning,
zoodat ook uit dien hoofde de hondenslee of
cano te weinig rendement opleverde. Een
sterke luchtvloot werd door twee der voor
naamste mijnbouwmaatschappijen aange
kocht en in bedrijf gesteld. Bij de exploitatie
had men met groote moeilijkheden ie kam
pen; door öe zoo zeer van het normale lucht-
verkeersbedrijf verschillende omstandigheden
moest men het bedrijf op andere leest,
schoeien. Het materiaal moest vrijwel het ge-
heele jaar buiten blijven; reparaties en revi
sies moesten worden uitgevoerd bij zeer lage
temperaturen en door de moeilijke routes,,
moest de gronddienst zeer nauwgezet worden
uitgevoerd.
Den vliegers wachtte een moeilijke taak:
groote afstanden over vrijwel onbewoond
land moesten dagelijks worden gevlogen;
kaartenmateriaal was gebrekkig, magnetische
kompassen waren vrijwel onbruikbaar.
Met tien vliegtuigen werd in de zomer
periode de transportdienst geopend; op ver
schillende plaatsen werden depots van be-
drijfsstoffen en kleine reparatie-bedrijven in
gericht, zoodat gaandeweg vluchten over.
grootere afstanden konden worden onder
nomen.
In 1929 werd een aanvang gemaakt met de
ontginning van koper aan de „Coppermine
River", daarbij gebaseerd op „Baker Lake".
Bij een der eerste expedities verdwaalden
enkele vliegtuigen die door het slechte weer
genoodzaakt waren in dc nabijheid van Vic-
torialand te landen. Niet minder dan 40
vliegtuigen werden uitgezonden om de 8 ver
miste leden van de expeditie op te zoeken;
een kostbare geschiedenis, wanneer men be
denkt dat voor die hulpexpeditie een bedrag
van 50.000 noodig was. Men vond de acht
leden in den besten welstand in een Eskimo
dorp.
Ondanks de financieele depressie in 1930
werd de arbeid voortgezet. De „Dominion
Explovers Ltd."' had 'de ontdekking gedaan
dat aan de Oostkust van ..Great Bear Lake"
(ongeveer 12 mijl ten Zuiden van den Pool
cirkel) radium houdend erts (uranite) was
gevonden. Hoewel men hier sceptisch tegen
over stond was exploratie toch dc moeite
waard, omdat ïn dezelfde streken rijke zil
veraders werden ontdekt.
Deze vliegdienst eischt wel bijzondere types.
Het meermotorige vliegtuig is hier niet. op
zijn plaats, de behandeling is te ingewikkeld.
De voorverwarming van den motor eischt
reeds twee uren en dat is te meer bezwaarlijk
omdat de vliegdagen zoo kort zijn. Noodi»
zijn gemakkelijk te vliegen vrachtvliegtuigen l
met kleine landingssnelheid, een actie ratfinj I
van rond 600 mijlen en een betalenden la.;-. I
van 18 K G. per P.K., dus voor een skilan- I
dingsgestel 1500 K.G- en voorzien van drijvers I
1100 K.G. Een kruissnelheid van 100 mijl I
moet verder kunnen worden bereikt.
Tot dusverre zijn in gebruik Fokker XJni- I
versal, Junkers en Fairchild alle voorzien van
luchtgekoelde motoren van 400 P.K.
De uitrusting van de bemanning vraagt ooi I
speciale aandacht. Elk toestel moet voorzien I
zijn van nooduitrusting en een gereedschap*- I
kist. De eerste bestaat uit 2 geweren met I
munitie, voedsel voor een maand, sneeuw- I
schoenen; de gereedschapskist heeft diverse I
onderdeelen om zelf kleine reparaties te kpn-
nen verrichten en een pomp met 20 M. slang
voor het bijvullen uit de benzinevaten, wan- I
neer bij een dep^t wordt geland. Indien repa- I
ratie niet mogelijk is hebben de vlieger en I
mecanicien het prettige vooruitzicht van een I
wandeling van een paar honderd mijl om
hulp te vinden.
Ondanks de moeilijkheden zijn de vervoer-1
cijfers gunstig en heeft het transportbedrijf I
zich gunstig ontwikkeld. In 1931 werden I
160.000 mijl afgelegd zonder een ernstig acci-
dent en werd 200 ton dan betaleriden last
vervoerd.
„Gevlogen" zwaluwen.
De Deutsche Luft Hansa publiceerde kor
telings het verslag van den piloot Baur, die
eenigen tijd geleden een vloot van Noorc-
Europeesche zwaluwen op den trek naar het
Zuiden behulpzaam was, toen de plotselinge
koude deze nijvere trekvogels belette de
Beiersche Alpen over te vliegen. Zooals wij
weten hadden verschillende dierenvrienden
de tusschenkomst van de Vereeniging voo:
Dierenbescherming ingeroepen om door mid
del van de Pers en van den Radio omroep de
bevolking op te wekken om vermoeide zwalu
wen op te vangen en deze te transporteeren
naar het vliegveld bij Mür.chen vanwaar een
vliegtuig der D.L.II. de diertjes naar Milaan
zou overbrengen.
Inderdaad hebben velen aan dien oproep
gehoor gegeven zoodat er in totaal 1500 zwa
luwen werden overgebracht. Bij het vertrek
was het weer al beter 7 graden warmte) en
de vogels werden al levendiger. Dit bleef zoo
tot een hoogte van 4000 M. werd bereikt; on
danks een temperatuur van plus 20 graden in
de cabine werden dc dieren rustig, waar
schijnlijk door gebrek aan zuurstof. Van dit
waardevolle middel konden evenwel geen
vogelporties worden verstrekt. Gedurende de
daling kwamen zij weer bij en tjilpten naar
hartelust, zoodat zij bij aankomst in het
warme Milaan weer geheel fit waren, en ook,
zoo gauw de kooien werden geopend, aan
stonds op eigen wieken het luchtruim kozen.
Als bij den aankomst van „prominente"
luchtreizigers te doen gebruikelijk, werden
ook deze zwaluwen door vele Italiaansche'
soortgenooten begroet, die hen een alleszins
passende lunch aanboden. De maaltijd
smaakte buitengewoon, gezien het feit dat zij
meerdere dagen hadden moeten vasten.
Het verhaal vermeldt nog dat bi.i aankomst
van de douane het grootste gedeelte van de
passagiers bereids gevlogen was.
Het vliegtuig in dienst van de
kolonisatie.
Voor dit doel wercl op verzoek van een Ar-
gentijnsche Maatschappij het vliegtuig kort
geleden toegepast in het grensgebied tus
schen Argentinië en Bolivia. Dit grensgebied
is vrijwel geheel bedekt met ontoegankelijk
oerwoud en behalve de rivier de Pilcomayo is
het ook zeer arm aan water. Tot dusverre
werd alleen het land langs de rivier bebouwd
en op groote schaal voor veeteelt gebruikt.
Teneinde de ontginning uit te breiden was
het van belang, wetenschap te verkrijgen om
trent de aanwezigheid van water. Daartoe
werd een vliegtuig van de Boliviaansche
luchtverkeersmaatschappij gecharterd om ae
verkenning uit de lucht uit te voeren. De
bemanning van een Junkers machine ont
dekte op verschillende plaatsen kudden van
afgedwaald vee. dat zich een weg had weten
te banen door het oerbosch naar plaatsen
waar zij water vonden, plaatsen, welke aan
de maatschappij niet bekend waren. Het mes
sneed zoo van twee kanten, want men vond
niet alleen water, waardoor dus het arbeids
veld van dc kolonisatie maatschappij kon
worden uitgebreid, doch bovendien was het
mogelijk de afgedwaalde kudden weder op
te vangen.
V. d. ABEELEN.
Het stoomschip Scydlitzvan de Horddcuische Lloyd zal als een
drijvend jaarbeursgebouw ccn reis om de wereld maken mei het doel propaganda té
maken voor. de Duitsch industrieproducten.
