HET HAARLEMSCHE STADSBEELD.
I
UIT HET LAND VAN CANDHI.
Indrukken van een reis door Ned. Indië.
Hoe Ket eens was.
Hoe het geworden is.
Het vroegere huis van Simon van Saneru
Dwars door Zuid-Sumatra van Telok Betong
naar Pager Alam.
Huizen aan de Komering-rivier.
In vergelijking niet de omgeving van de
Giesting, de Indo Europeesche Kolonie in
het uiterste Zuiden, die aan den rand van
het gebergte geheel door oerwouden om
sloten ligt-, is het eerste gedeelte van onze
reis van Telok Betong naar het Noorden
saai en eentonig. En dat wel juist omdat de
Lampongsche districten behooren tot de be
langrijkste deelen van Sumatra. Dat is nu
echt het land waar de peper groeit. Alleen
het eerste gedeelte van den weg loopt nog
door een paar rubberplantages, maar dan
treedt al spoedig moerasbosch op vol rot-
tan en varens echter telkens afgewisseld
door uitgestrekte hoogere gedeelten, die go-
heel door pepercultuur zijn ingenomen. Op
lange rijen staan daar de kleine boompjes,
waartegen de peper, een echte slingerplant,
gekweekt wordt.
Het is wel een aardig gezicht, die peper-
plant; een kolom van hardwormigc mooi
groenen bladeren en daartusschenin overal
de trosjes bessen, die glanzend zwart wor
den als ze rijp zijn. Oogst cn bewerking zijn
heel eenvoudig dc korrels behoeven slechts
in de zon te worden gedroogd en wij komen
dan ook geen dorp en geen huis voorbij of
«caar liggen de zwarte korrels meest op
groote matten uitgespreid, terwijl kinderen
heen en weer rennen om de vogels er van
daan te houden en ijiannen en vrouwen be
zig zijn het product te keere».
Dik honderd kilometer gaat het zoo door
het peperland, eerst recht naar het
Noorden, dan in Westelijke richting ombui
gend naar Kota Boeml. Daar wacht een
vernedering. Wij kunnen niet verder. Ons
brave ou^jc moet op den trein, niet omdat
de weg te slecht is. maar er is geen weg. Er
is nog steeds geen verbinding tusschen de
welvarende Lampongsche districten en het
land van Palembang en Benkoelcn, die on
derling wel in verband staan. En als de
trein óns den volgenden morgen naar Mar-
tapoera brengt is het ook weer in hoofd
zaak onbruikbaar moerasbosch. waardoor
de spoorlijn is aangolefd en waar het terrein
iets hooger is. wordt het doorsneden door
breede rivieren in diep ingesneden beddin
gen, die wegaanleg daar zeer kostbaar zou
den maken. En als ge dan weet. dat het ge-
heele cultuurleven in het Palembangsche en
Djambi zich afspeelt langs dc groote rivie
ren. gebruik makende van het goedkoopé en
gemakkelijke vervoer op den stroom, dan
begrijpt men dat een kostbare autoweg
naast den spoorweg nog geen reden van
bestaan heeft. In den trein is het warm en
stoffig. Nu warm is het in onzen wagen ook
wel eens, vooral daar wij altijd met open
kap rijden, als het tenminste niet erg hard
regent. Voor een paar druppeltjes zetten we
altijd eerst, nog de paraplui op! Maar wij
ademen weer op als de frlssche lucht weer
onder onze gedeeltelijk opgezette voorruit
doorstrijkt en wij voortrijden langs de
prachtige breede Komering rivier. Dat is
eigenlijk niet onze richting, maar wij moe
ten even kijken. Dat rivierengebied van Pa
lembang en Djambi heeft immers ook zijn
eigenaardige schoonheid.
Langs de rivier overal cultures, vooral
van vruchten cn kapok, soms ook van rub
ber want wij naderen thans de districten,
waar do zoo gevreesde bevolkingsrubbcr
een groote rol speelt en zooveel welvaart
heeft gebracht. Dat gaat tot Palembang
fcoo door, muur wij zwaaien op zij al uit het
rivoerdal omhoog en komen al spoedig in
laag heuvelterrem. dat af cn toe uitzich
ten biedt laar de blauwwazige bergen in.
het verre Oosten, want hier is geen het uit
zicht belemmerende plantengroei. Geen
oerwoud, geen pisang, geen cocos, geen
kapok. Alang-alang het vrceselijkste wat
er in Indië bestaat. Reusachtige grasvlak
ten, hier en daar met wat taaie varensoor
ten begroeid, alleen in lagere gedeelten en
ravijntjes afgewisseld met wat struikgewas
en enkele grootere boomen.
Wij dalen weer, steeds slingerend. Wij
naderen Batoe Radja aan de Ogan-rivier,
waarop wij al spoedig prachtige vergezich
ten krijgen. Een brug is hier nog niet en de
veerpont moet eerst door een man of zes
van den overkant naar ons toegeduwd wor
den, zoodat wij rustig gelegenheid hebben
om te genieten van het prachtige rivierge
zicht. Waar geen huizen langs de oevers
staan, zijn deze overschaduwd door prach
tige waringins, in wier koele schaduw me
nig badplaatsje is ingericht. Overal is leven
langs de oevers, want er wordt druk ge-
visqftt ook en als wij den volgenden morgen
langs de rivier verder rijden trekken tel
kens groote dwars over de rivier gelegde
vischfuiken onze aandacht. Daar hebben
deze menschen groote handigheid van om
vlak boven een stroomversnelling de geheele
rivier af te dammen en al hot water en wat
er in is door hun uit staketsels van bamboe
opgebouwde vischvallen te leiden. Een
heerlijk mooie tocht zoo langs de rivier naar
boven, ook als wij over zijn gegaan in het
dal van de Enim-rivier, steeds stroomop
rijdende, want wij nemen niet den gewonen
weg door het pctroleumgebied van Moeara
Enim cn Lahat, maar kiezen een pas aan-
gelegden weg over Semendo en Mocara Tiga
recht op Pager Alam aan. Even later een ty
pisch Schwarzwaldlandschap behalve dan
de zoo echt Indische karbouwen, die je zoo
gemeen kunnen aankijken. Hot huistype
verandert. Er komt een mooie gebogen lijn
in de nok van het dak. Verscheidene balken
tooncn prachtig houtsnijwerk. Wij naderen
de Pasemah hoogvlakte, waar de verhalen
van Bittertong nog leven en waar oeroude
steenen beelden niet herinneren aan Mod-
jopaliit en den Hlndoetijd, maar waar
schijnlijk een invasie, die nog een duizend
tal jaren ouder zijn. Zwakglooicnd strekt
zich het reusachtige plateau voor ons uit. aan
alle kanten door hoogc bergen omgeven,
recht voor ons dc Dempo, een der machtigste
vulkanen van Sumatra met zijn ruim drie
duizend meter hoogen top. In dit plateau
hebben flinke rivieren zich meer dan hon
derd meter diep ingesneden. Dc Endikat- en
Lematang-ravijnon brengen ons in bewonde
ring door hun natuurschoon, maar ook
door den schitterenden wegaanleg hier in
het hartje van Sumatra. Dan gaat het meer
verder tot waar in Pager Alam groote cul
tuurondernemingen zich uitstrekken tot bij
na tweeduizend meter hoogte op de hellingen
van de Dempo en waar weer vriendenhan
den ons bedje hadden gespreid. Daar helpen
duizenden uit Java geïmporteerde contract
koelies de zegeningen van koffie en kinabast
ontwoekeren aan het ruwe bergterrein, dat
zonder ons ingrijpen nog eeuwenlang woest
oerbosch, het domein van tijger, olifant en
neushoren zou zijn gebleven.
VAN DER SLEEN.
XV1L
DE MARIASCHOOL IN DE
KONINGSTRAAT.
Op 9 October van dit jaar zal het een
halve eeuw geleden zijn, dat de Mariaschool
(voor R.K. meisjes) in het vroegere huis van
Simon van Sanen in de Koningstraat ge
vestigd werd. Al is er veel aan dit perceel
verbouwd, toch is het praticicrshuis er nog
wel uit te herkennen. De antieke poort die
vroeger en ook nu een hoofdingang vormt
van dit overblijfsel van voorvaderlijke bouw
kunst, was oorspronkelijk een versterkte
poort, aan wier stevige afslniting Simon van
Sanen in 1377 tijdens het oproer tus
schen Hoekschen en Kabeljauwschen het
behoud van zijn leven te danken had, toen
hij door zijn tegenstander, den heer Van
Brederode, genoodzaakt werd, binnen zijn
woning te vluchten. Eenige van zijn vijan
den, die hem naar het leven stonden, ver
volgden hem, terwijl de meeste hunner,
doordat het huis door zware valdeuren af
gesloten was, buiten gehouden werden. In
het huis ontstond later een hevig gevecht,
waarin Simon van 4Sanen en de zijnen dc
overwinning behaalden. Dat het er hevig is
toegegaan blijkt uit een bladzijde in het
Haarlemsche geschiedenisboek, die vermeldt
dat er na den strijd 24 lijken van vijanden
door de ramen naar buiten geworpen wer
den. Maar hierover nam de heer van Brede
rode geduchte wraak. In 1405 brak de strijd
opnieuw uit en toen was Simon van Sanen
een van de vijf burgers die als slachtoffers
in den strijd vielen.
Tijdens het beleg van Haarlem werd het
huis in de Koningstraat bewoond door de
adellijke familie van Adrichem.
iiniiiinininniiiniiiiiiifiiiiiiiRiiRiiiiiiiunnifiiPifii
KUNNEN SCHRIJVERS
REGEEREN?
Een aantal personen in Spanje heeft het
nieuwe republikeinsche kabinet becritiseerd
op grond van het feit, dat de helft der leden
auteur is.
Het idee, dat zij, die hun brood verdienen
met schrijven, noodwendig droomerige on-
practische personen moeten zijn, is echter
volkomen onjuist. Ramsay MacDonald was
journalist voor hij parlementslid werd cn
heeft vele boeken geschreven. Mussolini was
eveneens journalist, Lenin had voor de
Russische revolutie al heel veel boeken en
geschriften op zijn naam staan.
In Spanje zelf was de romanschrijver
Blasco Ibanez een politicus wiens vurigheid
(hem soms groote moeilijkheden bezorgde.
En de Italiaansche dichter d' Annunzio 'heeft
in de Europeesche zaken zijn mond ook duch
tig geroerd. Trotzky is jarenlang journalist
geweest en heeft zijn letterkundig werk weer
opgevat nu hij verbannen is.
Dit verband tusschen politiek en auteur
schap is niet nieuw. Disraeli was een roman
cier, Gladstone schreef veel, en Lord Bal
four en Lord Haldane hebben beiden werken
over wijsbegeerte geschreven.
De Mariaschool, thans in dit perceel gevestigd.
Hef leven en streven van Gandhi.
BLIND VLIEGEN.
De piloot van elk vliegtuig kan soms plot
seling midden in een zoo dichte mist terecht
komen, dat hij niets van de aarde ziet. Dan
moet hij zich volkomen verlaten op de in
strumenten in de cockpit, die hem vertellen,
of hij horizontaal vliegt of hij den goeden
koers houdt, cn op de juiste hoogte blijft. Dc
huidige aeronautische instrumenten zijn zoo
goed, zegt Tit Bits, dat vliegen in den mist
voor een ervaren piloot weinig verschrikkin
gen oplevert.
Den jongen vlieger wordt het „blind vlie
gen" op handige wijze bijgebracht. Over zijn
cockpit wordt een kap bevestigd, die hem ver
hinderd iets daarbuiten te zien. In een twee
den cockpit zit zijn instructeur, die echter
vrij en volledig uitzicht heeft. Deze heeft de
beschikking over precies dezelfde instrumen
ten als de leerling behandelen moet. Mocht
de beginneling zich dan eens vergissen, dan
kan de instructeur onmiddellijk correcties
aanbrengen en het vliegtuig in den juisten
stand houden.
EEN GEWELDIG ZOEKLICHT.
Een zoeklicht met een lichtsterkte van
liefst 3.000.000.000 kaarsen is onlangs door
een Engelsch vlieger-majoor Jack Savage,
uitgedacht. Zoo krachtig is het nieuwe in
strument-, dat het een lichtbundel uitwerpen
kan die de wolken op meer dan 16000 voet
of meer dan 5 K.M. boven de aarde zwevende
goed kan verlichten. En de uitvinder hoopt
dien afstand nog tot 25.000 voet te kunnen
uitbreiden, weet- Tit Bits mede te deelen.
Ter verdediging tegen vijandelijke vlieg
tuigen kan dit zoeklicht worden gebruikt,
maar dan veranderd in een reusachtige
tooverlantaarn. Een glasplaat voorzien van
een netwerk van bepaalde afmetingen wordt
er dan voorgeschoven, zoodat de lichtvlek op
de wolken een groot vierkant wordt ver
deeld in 16 kleinere vierkanten. Komt nu
een vliegmachine in zoo'n hok, dan kan vrij
wel onmiddellijk berekend worden hoe snel,
hoe hoog en in welke richting het vliegtuig
gaat.
Het zoeklicht kan eveneens voor handels
doeleinden aangewend worden. In weinige
minuten is in plaats van de netplaat een an
dere schijf met reclame voor hot licht ge
schoven. Een gigantische advertentie, die in
een groot gebied te lozen is, wordt dan op
de wolken geprojecteerd.
NAAR DE MAAN.
Professor Stewart, van de Princeton Univer
siteit, voorspelt, dat binnen honderd jaar onze
nakomelingen naar de maan zullen kunnen
reizen in een schip, dat door racketten voort
gedreven wordt cn waarvan dc bouw 400 mil-
lioen pond sterling kosten zal. Heenreis 400
millioen pond. En de terugreis? Je kunt er
van verzekerd zijn, dat, zoodra je op de maan
aangeland bent, je zoo schielijk mogelijk
weer terug zuit willen naar de goede aarde.
Er zijn namelijk eenige kleinigheden die op
de maan ontbreken en die wij hier beneden
wel hebben. En daar bij behooren water, lucht
en voedsel. Verder is er op de maan nog een
andere onaangenaamheid, en wol het klimaat.
De temperatuur aan do zonzijde stijgt tot
244 graden Fahrenheit, wel iets warmer dan
kokend water. Aan den anderen kant daalt
het tot 244 graden onder nul dat betec-
kent 276 graden vorst!
Een menschelijk wezen zou noch in die hitte
noch in die kou kunnen leven, i
Het Is 'n zeer typisch verschijnsel, dat Gandhi
die tegen niets zoo sterk is gekant als tegen
personen cultus, juist- het voorwerp vormt
van een bijna goddelijke vereering. De velen,
die hem bezoeken, dezen om particuliere za
ken met hem te bespreken, anderen, wijl hun
een kort interview met den Mahadma werd
toegestaan, getuigen bijna elk van een zeer
verschillenden indruk, dien Gandhi bij hen
achterliet. Maar uiteenloopend als deze mee
ningen ook mogen zijn, allen zijn het er on
voorwaardelijk over eens, dat in Gandhi een
leidersnatuur van groote zuiverheid cn be
gaafdheid aanwezig is, die hem, te zamen
met de wilskracht zijner overtuiging tot een
superieure persoonlijkheid stempelen.
Wanneer de geliefde nationale leider met
den trein in de klasse der armen het land
doorkruist, of somtijds ook in bedelaarsge
waad, den staf in de hand en barrevoets zich
met enkele getrouwen van dorp tot dorp be
geeft, verzamelen zich steeds weer groote
massa's om hem heeh. Soms van duizenden
en tienduizenden, die hem langen tijd bege
leiden en geduldig wachten op maar een en
kel woord uit den mond van den meester. Of
zij verdringen zich in groote scharen, om de
wagon, waarin hij reist, of het huis, waar hij
zijn nachtlogïcs heeft gekozen. Vol enthou
siasme zingt de menigte hem dan de natio
nale liederen toe, meesttijds gevolgd door den
overwinningskreet: „Mahadma, Gandhi-ki-
ii-jai!" Als was hij een heilige, ondernemen
de bewoners uit. den omtrek bedevaarten
naar zijn verblijfplaats en de vuurprlesters
bidden voor zijn welzijn.
Een bekend biograaf van Gandhi's leven
vertelt ons dan ook, dat de Engelsche ge
rechtsambtenaar Lloyd, die een der bitterste
vijanden van den Mahadma is, bij zijn ge
vangenneming heeft verklaard, dat het zeer
wenschelijk was, niemand bij Gandhi toe te
laten, daar anders zijn cel zeer spoedig zou
uitgroeien tot een Mekka voor de geheele
wereld.
Het kastenstelsel, dat met al zijn tradities,
zijn stempel op de Hindoesche maatschappij
heeft gedrukt, verdeelt de bevolking in niet
minder dan 84 verschillende hoofdkasten, die
op strenge wijze van elkaar zijn gescheiden.
Zoo b.v. door het verbod om gemeenschappe
lijk den maaltijd te nuttigen, of onder elkaar
te trouwen. Dc handwerkslieden die hun werk
zittend verrichten, mogen geen echtverbin
tenis aangaan met de handwerkers, die groo
tere modellen vervaardigen, en dit staande
doen. Een zeer groot deel van het Indische
volk bestaat uit paria's, die door niemand
mogen worden aangeraakt en van wie zelfs
het aanzien wordt geacht iemand te veront
reinigen.
Het moet dan ook wel een zeer invloedrijke
geest zijn. die deze. in ontelbare confessio-
necle cn sociale hokjes gespletene maatschap
pij, tot een geheel kan maken in den strijd
voor een ideaal, dat hij zelve heeft verkon
digd. Zooiets was alleen voor Gandhi wegge
legd. Het enthousiasme der armen wekte hij
op, hetgeen niet uitsloot, dat ook de rijke
kooplieden hem hun gunst schonken. Zoo kon
het dan ook gebeuren, dat toen Gandhi ver
klaarde. dat het dragen van vreemde textiel -
stoffen een zonde was en van de bevolking
eischte. deze ie vernietigen, onmiddellijk dit
belangrijke bevel door het volk in al zijn ge
ledingen werd opgevolgd. Met een geweldig
clan werden op alle publieke pleinen in de
groote steden brandstapels opgericht en on
telbare balen Engelsche stoffen met plechtig
ceremonieel verbrand.
Alleen een werkelijk groot mensch met
een genialen kijk op 's werelds zaken is in
staat om den anders zoo kalmen Indiër tot
dergelijke ingrijpende daden te brengen.
Mahadma Gandhi werd den 2cn October
1869 geboren. Als schooljongen komt. hij on
der den invloed van atheïstische elementen
en wil hij zich reeds van den godsdienst zij
ner ouders verwijderen. Zeer spoedig was
deze periode echter ten einde. Dan volgt zijn
studietijd aan dc Indische Middelbare school,
waar hij naar hij in een autobiografie mee
deelt niets heeft, gedaan om een goed
handschrift te verkrijgen, een gebrek dat
hem in zijn studententijd in Engeland nog
dikwijls parten zou spelen. In 1887, wanneer
hij reeds gehuwd is. vertrekt hij naar Londen,
om zich in dc rechtswetenschap te bekwa
men, ofschoon hij zich liever aan do studie
der medicijnen had gewijd.
Alleen omdat zijn reeds overleden vader
tijdens zijn leven wel eens zijn afkeer over
deze wetenschap had te kennen gegeven,
.wijzigde hij zijn plan, j
Al spoedig werd hij lid van de vegetarische
studentenvereeniging, waarin hij na eerügen
tijd een rol van betcekenis ging spelen, of
schoon de eerste rede die hij daar hield,
jammerlijk mislukte. Drie jaar later was hij
met zijn studies gereed en twee dagen reeds
na den dag van zijn laatste examen vertrok
hij naar zijn moederland, waar hij in Bombay
vriendschap sloot met den dichter Rajachan-
dra, en daar tevens zijn advocatenpractijk
ging opbouwen. Dezen tijd blijkt vooral zijn
groote waarheidsliefde. eVle keeren heeft hij
de uitvoering van een opdracht gestaakt,
wanneer hij merkte, dat zijn cliënt hem on
ware gegevens had versohaft. Bij elk geval,
dat hij te behandelen kreeg, bedong hij zich
dan ook te voren het recht, zich onmiddel
lijk terug te trekken wanneer hij een derge
lijke oneerlijkheid gewaar werd.
Een onbekend jeugdportret van Gandhi, als
advocaat.
Gandhi was ervan overtuigd dat al het
verkeerde slechts door het goede kon wor
den ontwapend. Eén keer werd er een aanslag
op zijn leven gepleegd, en meermalen werd
hij door het volk overvallen en geslagen en
gevangengenomen. Nooit echter was hij
dezen tegenstanders kwaad gezind. In de ge
vangenis hield hij zich stipt aan ce voor
schriften en leerde zijn lotgenooten de
cipiers als medemenschen te beschouwen.
In het programma van Gandhi door middel
waarvan de Mahadma zijn land van de
vreemde overheersching denkt te bevrijden,
neemt de terugkeer naar het inheemsche
spinnewiel, (de charkha) en de bhaddar, de
katoenen stof, die vervaardigd wordt van
garen dat met de hand is gesponnen, een
zeer groote plaats in. Sinds zijn jeugd reeds
voert hij een ijverige agitatie om zijn land-
genooten ertoe te brengen, inplaats van de
vreemde, in fabrieken vervaardigde kleeding
stoffen, zelf met behulp van het handspin
newiel deze goederen te produceeren of ze te
koopen van de inheemsche industrie. De
bedoeling daarvan is de verheffing van den
economischen stand der enorme boerenmassas
in Britsch-Indië die tegenwoordig zoo laag is,
doordat de boeren veel te weinig land bezit
ten en derhalve gedurende een groot deei van
het jaar tot nietsdoen zijn veroordeeld.
De edele bevrijdingsroep van Gandhi heeft
de harten van Groot-Indië veroverd. Hij
kwam in de steden der rijken, maar drong
ook door in de sloppen van wanhoop en el
lende. Vele meisjes gaven hun verachte be
roepen op cn begonnen te spinnen, evenals
gevangenen en verder het geheele Indische
volk. Het spinnewiel dat ook den Mahadma
op al zijn reizen vergezelt, is het nationale
symbool bij uitnemendheid geworden en naar
de meening van vele vooraanstaande Indiërs
het wapen, waarmee eens zonder geweld of
bloedvergieten het land zal worden bevrijd.
Hoe men ook oordeele over de uitvoorings-
mogelijkheid van zijn. plannen, een feit is,
dat deze groote mensch weer vreugde heeft
weten te brengen in zoovele mensch levens;
zeker is het, dat hij hun een ideaal heeft ge
geven, waardoor ondanks alle ellende, mii-
iioenen cn nog eens milhoencn stervelingen
een nieuw levensdoel hebben gevonden.
J. ft
