Het Belangrijkste.
Gorgoelof voor het
gerecht.
50e Jaargang No. 15055
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
Dinsdag 26 Juli 1932
HAARLEM S DAGBLAD
Directie; P. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER.
HoofdredacteurROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENTEN: pcr week 0.25, p«r maand 1.10, per 3 maanden
335, franco per post 3.55, losse nrs. ƒ0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week ƒ0.05, per maand 0 22, per 3 mr.d. ƒ0.65. franco per post 0.72)4.
Bureaux: Gr00te Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10122, 12713 Administratie10724, 14825 Postgiro 38810
ADVERTENTIëNj5 regels 1.75, elke regel meer ƒ0.35. Reclames
ƒ000 per regel. Reductie bij abonnement. Vraag en aanbod 14 regels ƒ0.60,
elke regel meer ƒ0.15, buiten Arrondissement dubbele prijs. Onxe Groentjes
(.iederen dag) 13 regels ƒ0.30, elke regel meer ƒ0.10. uitsluitend i contant.
Gratis Ongevallenverzekering voor Maand- en Weekabcmnés. Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand. Voet of Oog f 400.-, Duim f 250.-, Wijsvinger f 1 50.-. Elke andere vinger f 150.-. Arm- of Beenbreuk f 100.-.
Idem voor Abonnés op het Geïll. Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid f2000.-. Overlijden f 600.-. Verlies van Hand, Voet of Oog f400-. Verlies Duim f75.-. Verlies Wijsvinger f75.-. Verlies andere vinger f30.-.
DIT NUMMER BESTAAT UIT TIEN BLADZIJDEN.
L SANTOS DUMONT f
Alberto Santos Dumont is op 59-jarigen
leeftijd te Bello Horizonte in Brazilië gestor
ven. De naam Bello Horizonte, schoone hori
zon. schijnt wei toepasselijker dan eenigc an
dere ken zijn voor dezeh moedigen pionier
der luchtvaart, van wien vroeger wel niemand
ooit verondersteld zal hebben dat hij ten
slotte in zijn bed zou sterven.
Hij was de zoon van een Braziliaanschen
koffieplanter van Fransche afkomst. Als jon
gen trok hij al naar Frankrijk, en werd daar,
na vele tochten met den vrijen ballon, de
voornaamste pionier voor het bestuurbare
luchtschip Hij bouwde er verscheidene, veel
kleiner dan de tegenwoordige Zeppelin en
van het z.g. „slappe" type. en beleefde er de
wildste avonturen mee. Ettelijke malen ont
snapte hij als door een wonder aan den
dood. Eens plofte hij met zijn luchtschip in
een „cour", de binnenplaats van een Parijsch
huis,' omlaag. Het chassis waarin de motoren
en de cabine gebouwd waren bleef in verti
cale positie aan een dak hangen, en hij klom
rustig er langs naar beneden. Op 19 Septem
ber 1900 slaagde hij er tenslotte in. met een
bestuurbaar luchtschip rondom den Eiffel-
toren en over de renbaan Auteuil te vliegen.
Daarmee won hij den door Henry Deutsch
de la Meurthe uitgeloofden prijs van 100.000
francs, plus een belooning van 125.000 francs
van dc Brazillaansche regeering.
Na dezen triomf ging hij onvermoeid met
zijn luchtschepen door. De Santos Dumont
nr 6 de Santos Dumont nr. 7, dc Santos
Dumont nr. 8 vulden achtereenvolgens de
nieuwskolommen der pers mét hun sensatio-
neele avonturen. Hij bracht het tenslotte tot
een bestuurbaar luchtschip dat twaalf per
sonen kon vervoeren. Een geweldig resul
taatmeer dan een kwart eeuw ge
leden!
Toen kwam de vliegmachine, en Santos
Dumont wierp zich met denzelfden geest
drift op het „zwaarder-dan-lucht-type". Zijn
toestelletjes, van bamboe en dunne staal-
draadjes, met een 30 P.K.-automobielmotor
gevaarlijk wiebelend erin. kan men nog in
luchtvaartmusea bewonderen en zich ver
bazen over den moedigen kerel, die met zoo
iets omhoog dorst gaan. Op 25 October 1906
volbracht hij de eerste door een sportorga
nisatie officieel gecontroleerde vlucht. en
won de Coupe Archdeacon. In 1907 voor
spelde hij dat het vliegtuig meer populari
teit zou verkrijgen en goedkooper worden
dan de auto.
Enkele jaren later trok Santos Dumont
zich uit de luchtvaart terug en keerde weer
naar zijn vaderland, Brazilië. Hij is onge
twijfeld een der moedigste luchtvaarders ge
weest die de wereld ooit gekend heeft.
KONING MANUEL'S STOFFELIJK
OVERSCHOT NAAR PORTUGAL
Reuter verneemt uit Londen, dat het stof
felijk overschot, van ex-koning Manuel aan
boord van den Britschen kruiser ..Concord"
naar Portugal zal worden overgebracht. De
Britsche regeering stelde den kruiser ter
beschikking van de Portugeesche regeering.
die het aanbod aanvaardde.
- toestand in Pruisen. Commissie van Toe
zicht op den Rijksdag bijeen. Intrekking
van de noodverordening van 20 Juli ge-
eischt.
(2e blad, le pag.)
Waarom het Staatsgerechthof de eischen
van de Pruisische ministers afioees.
(2e blad, le pag.)
Het proces Gorgoelof begonnen.
(le blad, le pag.)
De voorgestelde verslechtering van het ge
woon en het voorber. lager onderwijs; de
protestvergadering.
(3e blad, le pag.)
Ernstige massavergiftiging in Ned.-Indië.
Reeds 32 dooden.
(le blad. le pag.i
Goederen tarieven der Ned. Spoorwegen. Een
rapport der tarievencommissie.
(3e blad, le pag.)
ARTIKELEN, ENZ.
Vier ster: Santos Dumont f
(le blad, le pag.)
R. P.: De IJzeren Vuist.
(le blad. le pag.)
B. Serphos: H. D. Vertelling. De ontdekkings
reiziger.
(3e blad. le pag.)
H. L. Warnier: Lichamelijke Opvoeding.
(2e blad, 3e pag.)
L. S.: Langs de Straat. Dorpsfeest.
(2e blad, 3e pag.)
„Niet Doumer, maar den president
der republiek gedood.
De raadselachtige „groene partij".
Onder reusachtige belangstelling is giste
ren te Parijs het proces begonnen tegen Gor
goelof den moordenaar van President Dou
mer.
Het proces zal waarschijnlijk drie dagen
duren. Reeds tegen vier uur in den nacht op
Maandag had zich een file gevormd voor het
gerechtsgebouw en vroeg in den ochtend
stond een reusachtige menigte te wachten in
de hoop, tot de tribune toegelaten te worden.
Aangezien er slechts 50 plaatsen voor het
publiek beschikbaar zijn. hadden werkloozen
reeds gisteravond een plaatsje bij den in
gang ingenomen, zoodat zij den volgenden
morgen hun plaats voor honderd frank en
meer konden verkoopen. Een groote politie
macht handhaaft de orde terwijl op *ie
breede trappen van het Palais de Justice sol
daten van de Garde Republicaine staan op
gesteld. Ieder die wordt toegelaten wordt
aan een streng onderzoek onderworpen.
Tegen elf uur begon de zaal zich lang
zaam te vullen. Dc perstribune, die voor deze
gelegenheid is uitgebreid, wordt gevuld door
ruim honderd journalisten van schier alle
nationaliteiten. Even vóór twaalven betrad
Gorgoelof tusschen twee politiebeambten de
zaal en nam plaats op de beklaagdenbank.
Gorgoelof.
Zijn opvallende kalmte vormde een groote
tegenstelling tusschen de nervositeit der
ambtenaren en bijna alle aanwezigen in de
zaal.
Te klokslag twaalf uur kondigde een deur
waarder de komst van het Gerechtshof aan.
De president, de 70-jarige rechter Dreyfuss,
een grijsaard met een langen witten baard,
was gehuld in een rood fluweelen toga. Hij
werd gevolgd door den procureur-generaal
Donnat-Guige en de overige leden van de
rechtbank.
President Dreyfuss verklaarde te ruim
twaalf uur de zitting voor geopend en de
griffiers begonnen met de gebruikelijke for
maliteiten.
Direct na de afwikkeling der formaliteiten
begon de president met het verhoor van ver
dachte. Een voorstel van den verdediger van
Gorgoelof dezen door twee psychiaters te
doen onderzoeken werd door den president
nadrukkelijk van de hand gewezen, omdat
de Fransche strafwetgeving zulks met toe
laat. Op deze wijze immers zou verdachte
voor zijn verhoor persoonlijk in aanraking
komen met de getuigen. De door de verdedi
ging genoemde doktoren zijn evenwel tege
lijkertijd uitgenoodigd als getuigen j
décharge op te treden.
Na de gebruikelijke vragen betreffende
zijn persoon, trachtte Gorgoelof een lange
uiteenzetting te geven, doch hem werd zulks
direct door den president belet, die hem er
opmerkzaam op maakte dat hij te zijner tijd
volkomen vrijheid, zal hebben een verklaring
af te leggen en aldus recht zal wedervaren.
Uit het verhoor van beklaagde, dat aller
eerst betrekking heeft op zijn vroeger leven
blijkt dat Gorgoelof in Rusland, in Tsjecho
Slowakije en ten slotte in Frankrijk drie
malen gehuwd is geweest zonder officieel
gescheiden te zijn van zijn eerste echtge-
noote. Op alle hem in de dagvaarding ten
laste gelegd feiten betreffende zijn vroeger
leven, antwoordde beklaagde steeds slechts
dat liet boosaardig opzet van communisten
betreft, die woedend op hem zijn, omdat hij
zich niet heeft aangesloten bij de communis
tische beweging.
Voortgaande zeide de president:
Den volgenden morgen di'onk Gorgoelof
in een bar zeven glazen wijn en een hoeveel
heid cognac, waarna hij zich naar het ten
toonstellingsgebouw begaf, waar zich korten
tijd later het drama afspeelde.
Toen Gorgoelof opmerkte: „Ik heb eerst
geaarzeld den president te dooden", ant
woordde de president „U had echter te voren
uw revolver gepiobeerd en bovendien voor
zichtigheidshalve een tweede revolver ge
nomen. U wist, dat de president een oud
man was, die voor zijn vaderland reeds vier
zonen in den oorlog had geofferd. Hierop
antwoordde Gorgoelof: „Ik heb niet den
heer Doumer gedood, maar den president
der republiek van wien ik wist, dat hij de
politiek van het land leidde".
Op de vraag van den president, of hij
alleen gehandeld had. verklaarde Gorgoelof.
dat hij alleen reeds daarom geen helpers kon
helpen, omdat hU voortdurend door vcr-
raderss was omringd geweest.
Na een korte onderbreking werd het ver
hoor van beklaagde voortgezet, waarbij de
president tevergeefs trachtte de richting der
„groene partij", welke Gorgulof had op
gericht, vast te stellen. De president wees
er op, dat Goergoelof de bedoeling heeft ge
had toe te treden tot de groepen van Hitier.
Beklaagde verwierp deze onderstelling even
wel ten zeerste en noemde haar eveneens een
aanval van zijn politieke tegenstanders. Ten
slotte kwam dc president te spreken over
de eigenlijke misdaad, den moord op den
president van de republiek Hij wees er op
dat Gorgoelof den nacht voor den misdaad
zijn „Herinneringen van Dr. Paul Gorgoelof,
den man, die president Doumer heeft ver
moord" heeft geschreven.
Heden wordt het proces voortgezet.
RELLETJES TE ALKMAAR.
ALKMAAR, 26 Juli. Gisteravond kwam het
in de Clarissenbuurt tc Alkmaar tot een tref
fen tusschen een aantal stakers en de politie
die eenige werkwillige stucadoors van den
trein naar huis bracht, gevolgd door eenige
honderden geestverwanten der stakers. De
politie zag zich genoodzaakt eenige charges
uit te voeren mot gummistok en blanke sa
bel. Er vielen geéh ernstige gewonden Het
aantal werkwilligen, dat te Haarlem werkt, is
inmiddels van 6 tot 2 geslonken.
NIEUWS UIT INDIë.
ERNSTIGE MASSA VERGIFTI
GING IN TJILATJAP.
REEDS 23 DOODEN.
BEDORVEN KOEKEN DE OORZAAK.
TJILATJAP, 25 Juli. (Aneta». Na gebruik
van tempc boengkil. W6lke op den passar van
het onderdistrict Adipala district Kroja re
gentschap Tjilat-jap assistent-residentie Zuid-
Poerwokerto ten verkoop werd aangeboden,
zijn 80 personen ziek geworden. Vijftien hun
ner zijn tengevolge van deze vergiftiging over
leden. Op het restant van de koopwaar op
bovengenoemden passar werd door de politie
beslag gelegd. Geconstateerd werd, dat de
uitslaande schimmel op de tempe boengkil
giftige bestanddeelen bevat, waarschijnlijk
blauwzuur. De eerste symptomen van de ver
giftiging waren duizeligheid, neigingen tot
braken, terwijl na verloop van 6 uur bewus
teloosheid intrad, waarna overlijden volgde.
De inbeslaggenomen koopwaar is naar het
laboratorium te Blora gezonden, terwijl dok
toren van het geneeskundig laboratorium te
Batavia zijn vertrokken om ter plaatse een
onderzoek in te stellen.
In den loop van Maandag steeg het aantal
zieken tot 160. De toestand van velen was
zeer ernstig. In totaal zijn 21 personen over
leden. Bij consumptie van rauwe tempe
boengkil was overlijden onvermijdelijk, ter
wijl na gebruik in gekookten of gebraden
vorm het voedsel minder gevaarlijk was. Bij
zondere maatregelen zijn getroffen in het be-
.ang van de zieken. Het binnenlandsch be
stuur vaardigde een uitgebreide kennisge
ving uit aan de bevolking. Prof. Rodenwald
en ar. de Moor van den burgerlijken genees
kundigen dienst zijn ter plaatse aangekomen.
Tempe is een Javaansch voedingsmiddel
gemaakt uit koeken van gekookte sojaboon-
tjes. die opzettelijk met een schimmel bedeeld
worden teneinde ze gemakkelijker verteer
baar te maken.
TJILATJAP, 26 Juli (Aneta). Nader kan
nog worden gemeld, dat in totaal 184 zieken
werden geregistreerd 23 personen zijn aan
de vergiftiging overleden, terwijl voor drie
patiënten het ergste wordt gevreesd.
MOEDER DOODT ANDERHALF-
JARIG KIND.
Daarna de hand aan zichzelf
geslagen.
DAAD VAN EEN WAANZINNIGE?
HAARLEM, 26 Juli.
Maandag heeft aich te Kape: Avezaath
onder de gemeente Zoelen bij TïeJ, een
ernstig familiedrama afgespeeld bij het- ad-
beidersgezin J. Tijdens de afwezigheid van
den man, die op het land aan het werk
was. heeft de vrouw, vermoedelijk met ^en
scheermes den hals van haar anderhalf-jarig
kind afgesneden en daarna de hand aan zich
zelf geslagen. Toen de man t:gcn twee uur
thuis kwam vond hij het gedoode kind en
de vrouw, die ernstig aan den hals was
gewond. Zij is naar het ziekenhuis te Tie!
vervoerd en later overgebracht naar de Rijks
klinieken te Utrecht. H t lijkje van het kind
is naar Tie! gebracht. Dc Officier van Justitie
te Tie! heeft ter plaatse een onderzoek in
gesteld. Of men hier te deen hrefit met een
geval van waanzin staat nog niet vast. De
vrouw heeft bekend.
BOERDERIJ AFGEBRAND TEN GEVOLGE
VAN 1IOOIBROEI.
ALKMAAR. 26 Juli (V D Vannacht is te
St. Maartensbrug de van het jaar 1639 datee-
rende boerderij van de erven Bromme be
woond door J. Brak Azn. tengevolge van
hooibroei in brand geraakt, en totaal ver
woest De hooivoorraad, inboedel en wat kip
pen gingen ir. vlammen op Niets kon worden
gered, ofschoon de brandweer nog ter plaat
se verscheen.
Verzekering dekt de schade.
R.-K. WERKLIEDENVERBOND
TEGEN HET RAPPORT-WELTER
ONGERUSTHEID OVER DEN
WERKLOOZÉNSTEUN.
„Het dagelijksch bestuur van het R K
Werkliedenverbond, zich tot tolk makend
van de groeiende ongerustheid en beroering
in de kringen der katholieke Arbeidersbewe
ging. verwekt door het rapport-Weiter, in
het bijzonder door het daarin belichaam
de idee om de steunmormen der werkloozen.
behoudens verhooging in enkele plattelands
plaatsen, met 15 pet. te verlagen heeft een
telegram aan den minister van Binncnlar.d-
sche Zaken gezonden waarin het een drin
gend beroep doet op de Regeering om f>r.m
de thans geldende steunmormen, die slechts
een uiterst sober bestaan mogelijk maken,
niet te tornen en het verzoekt in de gelegen
heid gesteld te worden dit beroep in monde
ling onderhoud nader te mogen toelichten."
DE UITZONDERINGS
TOESTAND OPGEHEVEN.
VERBOD VAN PERIODIEKEN BLIJFT
VAN KRACHT
BERLIJN, 26 Juli. (V. D.) Hedenmiddag za'.
de verordening van den Rijkspresident inzake
de opheffing van den uitzonderingstoestand
in Pruisen worden afgekondigd. Zij bestaat
uit slechts paragrafen. Par. 1 houdt in. dat
de verordening van den Rijkspresident van
20 Juli inzake de afkondiging van den mili
tairen uitzonderingstoestand voor Berlijn en
de Mark Brandenburg wordt opgeheven. De
tweede paragrwaf houdt in. dat de uitgevaar
digde verboden van periodieke geschriften
van kracht blijven De verordening treedt
bij afkondiging, dus hedenmiddag in wer
king.
Hoe Los Angeles haar Olympische gasten ontvangt Dc straten zijn versierd met dc
vlaggen van alle deelnemende naties. Rechts op de foto het Olympisch embleem met dc
bekende spreuk Citius, altius, fortius.
De IJzeren Vuist.
In deze wonderlijke dagen kweelen gramo-
foon en radio vooroorlogsche liedjes vol zoe
tige sentimentaliteit, en houdt prins August
Wilhelm van Pruisen, toegejuicht door tien
duizend Hitlerianon, een vooroorlogsche IJze
ren Vuist-rede in een Berlijnschen bier-tuin.
Dit laatste is Zondag gebeurd. Toevallig
hoorde ik op hetzelfde moment „La petite
Tonkinoise". liefelijk voortgebracht door can
gramofoonplaat. Een spiksplinternieuwe gra-
mofoonplaat. Josephine Baker was dc ver
tolkster. Was het in 1912. of in 1914. dat dat
ding zoon zaag werd dat we het niet meer
konden aanhooren. en in het graf van alle
Schlagers verdween? De opstanding van La
petite Tonkinoise deed mij onplezierig aan,
gaf het gevoel alsof wij rechtsomkeert maak
ten. naar het verleden toe.
Op datzelfde oogenblik bralde prins August
Wilhelm van Pruisen in den Bier-Garten te
Charlottenburg. Pas later kreeg ik zijn woor
den tc lezen. Nog meer verleden, nog meer
opstanding, en veel erger dan het zoetige
liedje dat het publick toen in slaap placht
te sussen, in de Gartenlaube-atmosfeer van
Juli 1914. toen de geweldige massa-slachting
vlak voor de deur stond.
Deze prins August Wilhelm Is de vierde
zoon van den ex-keizer. Hij is Hitleriaan,
afgevaardigde van dc Hitler-party en lid
van het senioren-convent in den Pruisischen
Landdag.
Met een fakkeloptocht, een vuurwerk en
de toejuichingen van tienduizend menschen
werd hij in dien biertuin ontvangen. Hij is
een zeer goed spreker, maar tn den Pruisi
schen stijl. U weet we!: knetterend, ratelend,
„schneidig Weer zoo n woord anno 1911 Hij
vergeleek het Pruisen van Frederik den
Groote met het Pruisen-na-1918. het „Prui
sen van do O W.'ers en party leiders
Thans, zei hy. heft. Pruisen opnieuw zijn
ijzeren vuist, (hurrah!). „Spoedig zullen zyn
vijanden verstrooid en zijn ketenen verbro
ken zijn. Dertien jaar land is Duitschlands
ziel versmoord onder bultenlandsche invloe
den. maar de eerste stap naar zijn bevry-
ding is thans genomen. Mijn kelzerlyke va
der zal spoedig in het vaderland terugkcercn.
Wat tot dusver veranderd is. is van geen be-
teekenis in vergelijking tot hetgeen volgen
zal. Het Derde Duitschc Keizerrijk komt in
gezicht!"
De prins schold daarna een tijdje op de
socialisten, die hij „de marxisten" noemde,
en op de communisten. Pruisen heeft zich
bevrijd van gehate buitcnlandsche import,
en de Rooden en de Marxisten zullen nim
mer meer het hoofd opsteken op zijn gehei-
ligden bodem.
Op het historische ..Tan zelf est" in Kauf-
beuren liep in den feeststoet een heel kinder
leger mee met kleine jongens als
artilleristen!
Hierna kwam de volgende, toegejuichte
passus die ik spatieer en toelicht met een
foto, die een Duitschc persdienst ons juist
vanmorgen doet toekomen:
In elk Pruisi s c h dorp spe
len de kinderen nu weer
soldaatje, nadat pacifis
tische onderwijzersnaden
oorlog zulke spelletjes
hadden tegengewerkt.
Inderdaad De foto geeft er een lief beeld
van. En het is nog maar een fragmentje van
de „Kinder-Armec", die bij het bewuste
dorpsfeest optrok.
Verder zal ik maar niet gaan met de rede
van den prins. Een aanval op de Joden ont
brak er natuurlijk niet in.
Welk een succes, nietwaar? Welk een vreug
de en gejuich, nu in elk Pruisisch dorp de
kinderen weer soldaatje spelen! Ze spelen
zeker niet alleen kanonnetje, zooals op deze
lieve foto, maar ook landmijntje. en vlam-
menwerpertje, en gifeasje. en baclllencul-
tuurtje. Want het moei toch zeker „met den
tijd meegaan". Triomf' Leve Krupp. Bofors,
Skoda. Creusot-Schneider c. i., tcrwille van
wier dividenden deze wereld schijnt te moe
ten sterven, in naam van prins August Wil
helm van Pruisen en andere hclden-in-bier-
tuinen!
Gelukkig is het nog maar .schijn. De vol
gende „frische frohliche Krieg", met de fris-
sche gifgassen en de vrooiyke bacillencul
turen. is er nog niet.
Want w y zijn er nog, die ons 1914 herin
neren. Millioenen die het niet vergeten zijn.
En die door de afgezaagde zoetigheid van La
Petite Tonkinoise heen de brallende verdwa
zing hooren in den biertuin van Charlotten-
burgde brallende opzweeperij die uit
denzelfden rampzaligen ongelukstijd, uit een
afgrUselljk verleden, dateert.
Dat zal toch niet meer opnieuw lukken.
R. P.