LETTEREN EN KUNST
Het „dure" Nederlandsche boek
Radiomuziek der week.
EEN VOORBESPREKING
BIOSCOOP.
Nieuwe Uitgaven.
I
door KAREL DE JONG.
Een zoo belangrijken cyclus als in de afge-
loopen week zullen Daventry's Grondslagen
der Muziek ditmaal niet schenken. Beetho
ven's strijktrios zijn niet tot zijn hoofdwer
ken te rekenen, al bevat het vierde, op. 9 no.
3 vele momenten, die op een eigen stijl en
gevoelswereld, op een zich losmaken van den
invloed zijner voorgangers wijzen. In elk ge
val toonen de drie 1793 geschreven trios
op. 9 een aanmerkelijken sprong in voor-
waartsche richting, wanneer men ze verge
lijkt- met het vóór 1793 geschreven eerste
strijktrio op. 3 En legt men dit laatste naast
het insgelijks in Es staande, Divertimento"
voor strijktrio van Mozart, dan blijkt, dat het
oudere werk, dus dat van Mozart, het in alle
opzichten verre van het jongere wint. Noch
den melodischen rijkdom, nog den mooien. on
danks de karige bezetting volkomen verza
digden klank van Mozart's trio vindt men in
dat van Beethoven terug. Dit is dan ook
reeds vóór Beethovens reis naar Weenen. die
in het najaar van 1792 plaats vond, ont
staan. Het heeft nog geheel het karakter van
een Divertimento 'een stuk ter verstrooiing)
en ook den veeldeeligen vorm. die voor der
gelijke stukken en ook voor serenades ge
bruikelijk was en dien ook Schubert in zijn
Octet op. 166 en Brahms in zijn Serenade op
11 nog aangewend hebben. Beethovens Trio
op. 3 bestaat uit 6 hoofddeelen: Allegro. An
dante. Menuet I. Adagio. Menuet II. Finale.
Over het strijktrio op. 9 no. 3 schreef ik nog
kort geleden. Van de andere belde nummers
van hetzelfde opus is het eerste in G. maj.
Interessanter dan het tweede in D Maj. Do
serenade-typus is in de drie werken van dit
opus verdwenen om plaats te maken voor de
in kamermuziekwerker en symphonieën ge
bruikelijke opvolging Allegro-Andante 'Ada
gio) Menuet 'Scherzo) en Trio Finale.
Maar in het strijktrio op. 8 vinden we den
serenade-vorm niet alleen terug: het werk
heet ook „Serenade"' en bovendien ontbreken
hier de grootere, meer doorgewerkte vormen
in de hoekdeelen. Op. 8 begint en eindigt met'
een vroolijke Marsch en bevat- verder een
Menuet, een Adagio met een Scherzo-Inter
mezzo, een Polonaise 'Alla Polaccah een
thema met Variaties, waarna dan de Marsch
van het begin terugkeert om het werk af te
sluiten. Ontegenzeggelijk staat op. 8 boven
op. 3: het serenade-karakter, waarvan de
luchtigheid en opgewektheid alleen door het
zwaarmoedige d. min.-Adagio even afgebro
ken worden, is er zuiverder in bewaard dan
in het Jjio op. 3 Eveneens aan Beethoven
gewijd is het grootste gedeelte van de uitzen
ding van Daventry op Vrijdagavond.
De 6e Symphonic en het 5de Pianoconcert
Zijn reeds zoo vaak ten gehoore gebracht dat
we ze als algemeen bekend mogen veronder
stellen; dat Lamond de solopartij van het
Concert speelt is voor radiobezitters ook al
geen nieuwtje want in Juli is deze voordracht
nog uit het Kurhaus te Scheven In gen uitge
zonden en lang niet onverdeeld bewonderd.
Daarentegen komt de Leonore-Ouverture no.
3 betrekkelijk weinig op de programma's voor.
Uit het hoog opusgetal, waaronder deze
Ouverture gepubliceerd is, nl. 138, zou men
licht geneigd zijn, de conclusie te trekken,
dat zij uit Beethovens allerlaatste schep-
ping.speriode afkomstig is. Dit is echter niet
zoo. Zij is in 1804 geschreven en was werke
lijk het eerste openingstuk voor de opera Fi-
delio (Leonore), waarvan het klavieruittrek
sel in 1810 als op. 72 in druk verscheen. Doch
Beethoven was met deze Ouverture niet in
genomen en componeerde reeds in 't zelfde
jaar 1804 de Leonore II. die in 1806 omge
werkt werd. welke omwerking als Leonore III
bekend is. Dit is de „groote Leonore-ouver-
ture, de meest gespeelde en meest geliefde
van alle. Deze drie Leonore-Ouvertures staan
in C. maj. De tweede en de derde zijn na
tuurlijk op dezelfde them as gebouwd. Nog
eên vierde openingsstuk schreef B. in 1814
bij de wederopvoering der opera. nl. de Ouver
t-ure in E maj.. die we als Fidelio-O. kennen
en die weer geheel nieuw thematisch mate
riaal bevat. Elke onmiddellijke toespeling op
het drama ontbreekt in deze Ouverture. Daar
entegen is in de andere drie de Aria van Don
Florestano verwerkt: in I in 't midden, in n
en III in het langzame begin. Verder bevat
ten II en III het trompetsignaal dat de komst
van den Gouverneur en daarmee de bevrij
ding van Don Florestano aankondigt. Men
heeft vaak opgemerkt dat de Ouvertures II
cn m het drama in gec oneen tree rden vorm
bevatten: bij n is dat wel het zuiverst het
geval, want in III is terwille van de regel
maat van den vorm het logisch volgen van
den gang der gebeurtenissen opgegeven- de
..dramatische" Ouverture ging overhellen
naar de „Concert "-Ouverture. Wat de Leono
re I betreft: zij staat zoowel in opbouw als
in uitdrukkingskracht der themas beneden
II cn III. De stretta vóór het slot verheft zich
zelfs niet boven het peil van het alledaags:
verrassend is daarentegen het plotselinge
piano waarin het hoofdthema nog even te
rugkeert om weer even onverwacht door en
kele fortissimo-accoorden geïnterrumpeerd te
worden. Deze vormen dan de definitieve af
sluiting.
De aankomst van een componist-dirigent
van vorstelijken bloede te Scheveningen en
diens aanstaand optreden voor het Kurhaus-
publiek hebebn al heel wat stof voor artike
len en interviews opgeleverd. Dat die Prui
sische prins geen unicum is in de muziekliis-
torie kan de Leipziger uitzending van Dins
dagavond nog eens in herinnering brengen.
Daar komt o.a. een Sonate voor f'.uit en cem
balo van Frederik den Groote '1712'861 voor
de microfoon Deze vorst was. zooals men
weet. een ernstig muziekliefhebber, als fluitist
leerling van den beroemden Johann Joachim
Quanta '16971773) en componist van flult-
solostukken. een opera ..H re pastore" cn een
Ouverture voor ..Acis cn Galatea". Hij was
een groot vereerder van Bachs kunst. Bach
gaf. weinige jaren voor zijn dood. gevolg aan
een uitnoodiging van den Pruisischen koning
om aan zijn hof zich te doen hooren en be
gaf zich daartoe van Leipzig naar Berlijn,
waar hij door den koning met. groote eerbied
ontvangen werd Ook de Duitsche keizer Fer
dinand m (1637—'57) moet. een degelijk com
ponist geweest, zijn. Heinrich XXIV. Prins
van Rcuss '1855 geb.) is bekend als componist
van svmphoniccn en kamermuziekwerken:
Wilhelm von Hohenzollern zu Doorn, autori
teit op alle gebieden van kunst cn weten
schap, componeerde een „Sang an Aegir", die
t.z.t. veel besproken werd, omdat de eenige
Duitsche criticus, die het werkje ongunstig
had durven beoordeelen, wegens majesteit
schennis vervolgd en tot gevangenisstraf ver
oordeeld werd; de keizerlijke componist heeft
toen niet van zijn bevoegdheid om in te grij
pen en ontslag van rechtsvervolging te ge-
asten, gebruik gemaakt.
Tot slot wil ik nog wijzen op de belang
rijke kamermuziekwerken die Huizen Don
derdag zal uitzenden en op het zonderlinge
feit dat een Hollandsche zangeres Dinsdag
te Praag Hollandsche lieden op Fransche
teksten zal zingen. Welk een vreemd Idee
moeten die Pragers van onze moedertaal krij
gen!
HET TOONEEL
HET SCHOUWTOONEEL
De Weg naar de Hel.
Het schijnt zoo langzamerhand traditie
van Het Schouwtooneol te worden om het
elk jaar weer eens met een oud successtuk te
probeeren. Twee iaar geleden brachten Van
oer Horst en Musch ..Als je maar 'n Ver
leden hebt" nog eens op het repertoire, in
het vorige seizoen was het 't Krokodilletje en
nu kregen wij zoowaar De Weg naar ce Hel
terug Deze klucht heeft het kort na de op
richting van het gezelschap aardig gedaan,
en waarom zou men dan nog niet eens
met dezen beproefden Kadelburg in zee
gaan? Is de smaak van het publiek in die 13
jaar veel veranderd? Naar het groote plezier
van de zaal gisteren te oordeelen. zouden wij
geneigd zijn te zeggen van neen!
Het succes was even groot als bij de eerste
voorstelling, toen ook Jan Musch en mevr.
de Boer de hoofdrollen speelden. O, het is
een heel onschuldig genoegen, zooals wij het
ook in de vroegere kermisweken smaakten en
het eenige. dat er eigenlijk aan ontbrak, dat
waren Consael en Bender, waarheen wij in
dien goeden ouden tijd na zoo'n Kermis
klucht pleegden heen te trekken.
Zie Musch als den pantoffelheld, die een
slippertje maakt en door zijn dragonder
van een vrouw wordt betrapt. Je zou al 'n
erge ïsegrim moeten zijn om daar geen ge
noegen in te hebben. Musch maakt van dat
manreke dat in zijn prille jeugd al gewoon
was de klappen te krijgen voor de appelen
die zijn kameraden stalen en opaten, weer
iets prachtigs en blijft ook in deze klucht-
spelrol aldoor even fijn. Zou het mogelijk
zijn zoo'n rol nog in dezen tijd te gouteeren
wanneer zij niet zoo geacheveerd tot in de
kleinste details ons werd gegeven?
Mevrouw de Boervan Rijk zorgde als de
schoonmama voor het tegenspel, dat daarbij
paste. Ook zij speelde met een ernst en een
althans schijnbare liefde, alsof De
Weg naar de Hel een meesterstuk was. Dat
zelfde kunnen wij onmogelijk zeggen van
Jaap van de Pol., die zich als de schoon
zoon niet al te veel moeite gaf en zeer sterk
op de zaal speelde. Een verrassing was daar
entegen Dogi Rugani, die een Spaansche
danseres in grooten stijl te zien gaf. Dogi
Rugani ontwikkelt zich al meer en meer en
is hard op weg een onzer beste actrices te
worden. Ook zij was er evenals Musch en
mevrouw de Boer geheel en al „in" en
naast haar temperamentrijk spel trof het te
meer. hoe Jaap van de Pol voortdurend naast
zijn rol bleef staan.
De bijrollen waren vroeger veel beter be
zet. Wat nieuw, frisch bloed zou Het Schouw-
tooneel werkelijk geen kwaad doen. Er loo-
pen tegenwoordig zooveel goede krachten
zonder emplooi rond, dat wij ons met halve
en nog mindere krachten niet meer tevre
den behoeven te stellen.
J. B. SCHUIL
GELUKKIG DEBUUT VAN DE AMST.
TOONEELVEREENIGING.
Het Amsterdamsche kunstlievende publiek
heeft Donderdagavond het nieuwe gezelschap
van de Amsterdamsche Tooneelvereeniging,
dat zich heeft gevormd onder de directie van
Van Dalsum en Defresne, in den Stadsschouw
burg een geestdriftige ontvangst bereid.
Opgevoerd werden „De groene papegaai"
van Schnitzler en Shaw's .Hlanco Posnet's
ware gedaante". Na afloop van de voorstel
ling verzamelden zich de leden der Neder-
landsche Tooneel Unie in den foyer, waar o.a.
door Prof. Van Dam en Dr. Wibaut hartelijke
toespraken tot de acteurs werden gericht.
Vele aanwezigen maakten van de gelegen
heid gebruik om toe te treden tot de Unie,
onder welker auspiciën de Amsterdamsche
Tooneelvereeniging het publiek goede kunst
hoopt te kunnen brengen.
REMBRANDT THEATER.
Juffrouw Kerkmuis.
Dat „Juffrouw Kerkmuis" zoo'n succes
heeft, is voor een niet gering deel te danken
aan Grete Mosheim, een hier onbekende
actrice, die. zonder de traditioneele film-
schoonheid te bezitten (in deze rol ten
minste) aller sympathie heeft door de on
geëvenaard leuke wijze, waarop ze juffrouw
Kerkmuis uitbeeldt. Dat Fritz Grünbaum het
leeuwendeel van het succes voor zich kan
en mag opeischen. spreekt, vanzelf. Hier
vo'.git in groote trekken de inhoud: Susi
Sachs 'Grete Mosheim» heeft tot haar on
uitsprekelijke vreugde het geluk te slagen
bij haar sollicitatie voor secretaresse van
don directeur van de Weensche Universal-
bank, baron Thomas von Ulrich. Deze heeft
zoo juist zijn secretaresse Oliy ontslagen
omdat zij door haar charme te veel op zijn
zenuwen werkte en bovendien niet geschikt
was voor haar werk. Susi is een all-round
secretaresse, ijverig, onvermoeid en hoogst
intelligent. Zij is voor den directeur van
onschatbare waarde, ten eerste door haar
werk. maar ook is hij onder haar bekoring
al wil hij dat zich zeif niet bekennen. Susi
is vreeseiijk Jaloersch op eik damesbezoek
voor den baron, ze weet het bijna altijd
zonder dat de baron he: merk:, af te poede
ren. Bij één lukt haar dat niet. n.l. bij de
vorige secretaresse Oily, die het klappen
van de zweep kent en zich niet met een
kluitje in het riet Iaat sturen. Het kom:
tusschen beide dames tot een conflict, waar
bij ze elkaar zelfs in de haren vliegen De
arme Susi moet nog heel wat doormaken
voor haar arme har*.je rust en vrede, en zij
den man. d:e zij lief heeft, krijgt. Maar....
het kom: in orde.
Paul Hörbiger toont zich als graaf net
zoo op zijn gemak als als liedjeszanger in
een Wecnsch café of als Weensche gids
Fritz Grünbaum als Schünzl, oudste
employé en vertrouwde van den directeur,
diens zoon en Susi is wel zoo fijn en zoo
komisch, dat Je alleen al om hém te zien
r.nar Rembrandt zou gaan.
Jammer is dat het geluid niet altijd even
duidelijk doorkom: en dat de beelden niet
altijd even scherp zijn, maar amuseeren zal
men zich deze week in Rembrandt. Poly-
goons Hollandsch Nieuws en Fax--Movies: one
News gever, tal van belangwekkend nieuws
Op het tooneel verschijnt Wilba met het
raadsel der dobbelsteenen. Het publiek
toonde zijn waardeering in een hartelijk
applaus.
LUXOR THEATER.
'n Liefde in Rome.
Het was niet te verwon
deren. dat het Luxor
Theater Vrijdagavond zoo
uitstekend bezet was. Vier
klinkende namen stonden
op het programma: Renate
Müller. Gustav Fröhlich,
Jcannette MacDonald en
Victor McLaglen. En de
dragers van die namen
hebben de toeschouwers en
-hoorders niet teleurge
steld Want zij doen genie
ten van uitnemend spel ln
yg goede films.
J Jeannette MacDonald en
Victor McLaglen vervullen
Renate Muller, de hoofdrollen in Elf uur
getrouwd, een piquante
alleraardigste amusementsfilm. De inhoud is
eigenlijk moeilijk na te vertellen. Vijftig
aandeelen ln een rijke mijn zijn oorzaak van
vele verwikkelingen, die het publiek in span
ning houden. Roland Young bekend als de
oom uit Kozakkenllefde is ook in deze koste
lijke film weer de man, die voor de komische
noot zorgt. Jeannette is charmant en Victor
McLaglen de pootige man, die recht op zijn
doel afgaat.
Wat 'n Liefde in Rome ('n Lach en 'n
Traan) betreft, deze film is gemaakt naar
motieven van Luigi Pirandello.
Wat romantisch, maar van een dramati
sche romantiek, die het publiek trekt. Renate
Müller. verloofd met Gustav Fröhlich, stu
dente in Rome, merkt na den dood van haar
moeder in het verre land, dat deze niet al
leen geleefd heeft met de gevolgen daarvan.
Zij neemt het kind op en verzorgt het, daar
bij haar studie cn Gustav opgevende. Gustav
begrijpt er niets van. zoekt haar en verwijt
haar tenslotte, als hij haar ontmoet, van
hem weggeloopen te zijn en hem bedrogen
te hebben. Als dan de vader zijn kind komt
opeischen. komt alles weer in orde en
Gustav en Renate vinden elkaar weer,
De film biedt fraaie opnemingen uit Rome
en is goed van montage, die op contrasten
gebaseerd is. Wat echter extra vermelding
verdient, is het beheerschte spel van Renate
in deze dramatische rol. Misschien soms wat
al te sober.
In het voorprogramma misten wij nood©
Nederland in Klank cn Beeld, het Orlon Pro-
filtl-nicuws Een Paul Terry Toon. getiteld
Jazz maniakken is er wc! cn con zeer inte
ressante Fox intellect film over Zeevogels.
Meeuw/i. aalscholvers, pinguïns, pelikanen,
breedsnaveleenden enz zagen we op de rots
kusten. Ons trof de blzónder mooie fotografie.
CINEMA PALACE.
H.M. de Waschvrouw.
Het ook deze week weer alleszins aan
trekkelijke programma opent me/t het Ufn-
journaal, dat o.a. oen prachtige opneming
van de Hamburgsche haven bevat, en ons
toont hoe de olifanten van Hagenbeek ln
de warme dagen afkoeling zochten. Het
Orion-nleuws brengt de viering der Konln-
glnnefeesten in de drie groote steden.
Het City-Journaal sluit de reeks met op
nemingen van Piccard's gondel.
Vervolgens een natuuropneming van het
Oetztal; een prachüge film voor liefhebbers
van de bergsport.
De screen-song Is een geestige bewerking
van het bekende „You try somebody else".
Voorts verschijnen er op het tooneel één
dame en twee heeren die behalve enkele
staa'iije* goede acrobatiek nog wat
clownerie ten beste geven, dat door het
publiek zeer gewaardeerd word.
De hoofdfilm is getiteld: „Hare Majesteit
de Waschvrouw" (Eén dag vorstin) waarin
Hansi Nicse. de dubbelrol van waschvrouw
en vorstin op voortreffelijke wijze weergeeft
Deze Mm. die een echte operettefilm is.
houdt ons den geneelen avond genoeglijk
bezig.
Bijzondere aardige momenten zijn bijv. de
scèneverwisselingen waarbij het gesproker,
woord zoowel bij het eene als het andere
tooneeltje past.
Ook Else Elster in de rol van de dochter
der waschvrouw en Fred Dóderlein als erf
prins George, die op een geestige wijze mot
elkaar in contact komen- geven zeer goed
spel te zien.
Jammer was alleen dat het geluid af en
toe iets te wenschen overliet, waardoor
enkele dialogen onduidelijk waren te ver
staan. daar juist, het aardige Weensche
dialect een bijzonder cachet aan het geheel
geeft.
Ieder die een genoeglijken avond wil door
brengen cn lich'-e kost wensc'nt, kunnen we
een bezoek aan deze film zeer zeker aan
raden.
De Gebroeders Kuramazon.
Van het bekende boek van F. M. Dosto-
jewsky is de onverkorte Hollandsche verta
ling uit het Russisch door dr. A. Kosloff ver
schenen. De vertaling is goed. terwijl de ver
zorgde uitgave is van van Holkema en Wa-
rendorf's U. M. N.V. te Amsterdam.
Juan in Amerika.
Bij van Holkema en Warendorf als deel 28
in de H. en W. serie zag het licht Juan in
Amerika, roman door Eric Linklater in de
vertaling van N Brunt.
De roman behandelt de ervaringen van
den Engelschman Juan een afstammeling
van Don Juan. in Amerika Het is een boek
vol humor, dat daarachter echter een intc-
ressanten en julsten kijk geeft op de Ame-
rikaanschc toestanden ln velerlei kringen
Juan komt op ccn universiteit, wordt drank
smokkelaar. variété-artist. en figurant ln
Hollywood. Het boek is zeer onderhoudend
geschreven en bezit een vlot tempo.
De roep van publiek en schrijvers om lage prijzen.
Het overkwam mij. een poosje geleden, dat
Sk een bankje van tien over had. en dat ik.
bezeten van heilig vuur, erop uit toog om
mij voor dat tientje te verrijken me: een
paar boeken van onzen eigen vaderland-
schen bodem, geschreven door Nederland-
sche schrijvers., uitgegeven door Nederland -
sche uitgevers, verkocht door Nederland -
sche boekhandelaren, in kort Hollandsche
boeken. Ik had natuurlijk! mij deze-
lijk cn met ernst voorbereid op den be
langrijken tocht wie overkom: het in
der. tegenwoordigen tijd. dat hij het zich
zoo maar permitteren kan om een tientje
uit te geven om zichzelf in de eerste plaa'-s
en de Nederlandsche litteratuur in de twee
de zoo dubbel en dwars te plezieren? Ik
had er catalogi op nageslagen en herinne
ringen aan goede en slechte kritieken uit
mijn geheugen opgedolven; Uc *<od drie
nachten en twee dagen gewikt en gewogen,
lijstjes gemaakt waarop geschrapt en inge
vuld. en weer geschrapt en weer ingevuld
werd. ten slotte mijn laatste definitieve
lUst keurig .in het net" overgeschreven
en met liefderijke gebaren in het derde lin
kerzijvakje van mijn tasch gevleid. De tasch
ging in het koffertje dat ik na veel over
leg had uitgekozen om mijn toekomstige
aanwinst-voor-een-tientje aan boekenschat
te bevatten, en toen ik eindelijk, vroeg op
een uitgezocht schoonen middag, er op uit
toog om mijn onderneming te volbrengen,
deed de gansche familie van de pun
ten van hun schoenen tot aan de kruinen
van hun hoofden doordrongen van de be
langrijkheid van mijn missie, mij uitgeleide
en wuifde mij ontroerd na. terwijl Ik met
kloppend hart wegreed naar mijn plaats
van bestemming, den boekhandel. De koffer
danste achter op mijn pakkendrager en in
de koffer danste de tasch met het pampier
Hoeveel boeken zou ik er voor kunnen krij
gen? Welke boeken zou ik ervoor kunnen
krijgen?
Laat. ik u verdere uiteenzettingen bespa
ren, Ik kreeg er twee boeken voor. en de
tasch en de twee boeken rammelden arm
zalig in den voor de helft gevulden koffer,
toen ik terneergeslagen en met hersens,
waarin het spookte van het harde denken
over zooveel onbillijkheid, terug keerde.
Wat is de vraag, die zich tn een dergelijk
oogenblik aan een verongelijkt sterveling
voordoet? Is dat nu alleen in Holland, of
is dat in andere landen ook zoo? Hoeveel
•boeken zou Ik In andere landen kunnen
krijgen voor een tientje, omgezet in de
klinkende munt van dat andere land? Zou
den het er ook zoo weinig zijn? Zouden het
er ook .twee zijn?
En toen wilde het toeval, dat ik nog geen
maand later door het lot ik schrijf er
nadrukkelijk bij, dat het het lot was en
niet mijn eigen wil, zoodat niemand mij
later verwijten kan. dat ik dan ook net de
twee uitersten bij hun diverse staarten te
pakken had naar Frankrijk gevoerd werd
en dat Ik op een gegeven oogenblik ook daar
besloot een tientje, omgezet in Fransche
briefjes van vijf en tien en twintig francs,
te spendeeren aan boeken, geschreven door
schrijvors van het land. welks gastvrijheid
ik genoot, uitgegeven door uitgevers van dat
zelfde land, Fransche boeken. Ik maakte
een beetje minder enthousiast dan de
vorige keer, een beetje sceptisch gestemd
door mijn ondervinding ln Holland een
lijstje op. bekeek catalogi, speurde in mijn
herinnering naar de namen van schrijvers
en de titels van boeken, omdat ik niet alleen
waar. maar ook goede waar voor mijn geld
wilde hebben. Ik toog op weg. een beetje
minder uitbundig dan de vorige keer. zonder
koffertje, omdat de moed in het meenemen
van koffertjes mij vergaan was. nagewuifd
door mijn reisgenoote cn een beetje later
op den middag, omdat dat gevoel van op
een belangrijke en serieuze missie uit te
gaan en dat zoo nadrukkelijk te demon-
s'-reeren door den ganschen middag vrij
te houden voor het ehbij hoorend ritueel
van boeken bekijken en beneuzen, mij
grootendeels ontglipt was.
De rest kan ik u eveneens besparen. Vol
doende is. dat ik veel te laat voor het diner
terug arriveerde en dat mij den volgenden
dag een lading van acht. zegge acht boeken
thuis bezorgd werd, die Ik onmogelijk had
kunnen meenemen, toen Ik mij eindelijk,
dansend van plezier van den boekwinkel
naar huls begaf.
Wat is dan de vraag, o lezer, die zich
voordoet aan den gelukkigen sterveling,
wien eerst het boven verhaalde, en vervol
gens dit overkwam?
Waarom is er dat verschil tusschen
Fransche boeken en Hollandsche boeken, en
waarom is dat verschil zoo geweldig
groot?
Zie mil nu niet voor dommer aan dan ik
ben Ik weet wel niet alles, maar dan toch
vrij veel van de redenen, waarom dat zoo
is. als het is, af. Ik ken de meeste Holland
sche boeken, kloek in hun keurige banden,
zorgvuldig gedrukt oo stevig papier, dat niet
vergeelt en dat vijftig en zelfs honderd
Jaar zal kunnen weerstaan: en ik ken ce
Fransche boeken na drie keeren in handen
geweest te zijn, uit hun gescheurde papieren
kaften hangend, slecht gedrukt op afschuwe
lijk papier, dat dikwijls na een half jaar
al sporen van vcrgellng begint te vertoor.cn
on dat na hoogstens tien jaren onooglijk is.
Ik weet. dat de twee gevallen, die ik u zoo
stiekempjes voor uw neus zette, twee uiter
sten zijn Maar elke filosoof weet van
de gulden middenweg en waar is hier
dan de gulden middenweg? Goed toege
geven. dat de Fransche boeken behooren tot
het ééne uiterste, en dat er dientengevolge
met de uitgave van Fransche boeken iets
niet in den haak is. maar wat is er dan
niet in den haak met het Nederlandsche
boek. als niet alles geschoven kan worden
op die nu eenmaal onvermijdelijke factor:
het kleine afzetgebied dat Nederland en
het kleine Nederlandsen sprekende en lezen
de contingent van de bevolking van andere
landen is? Waar wringt hem dan de schoen
die ik toch vrijwel zeker ergens voelde
wringen?
En toen las ik ln De Groene Amsterdam
mer van 16 April een artikel van den Ne-
derlandschen schrijver van de jongere
generatie Albert Heiman, onder den titel:
„Van boeken, bikken cn barbaren", waarin
naast de betuiging, dat een schrijver even
zeer een „leverancier" van koopwaren is
als de kruidenier die u dagelijks uw suiker
en rijst langs de deur kom*, brengen, en
die van u verwacht, dat u hem voor het
leveren van die waar in staat zult stellen
een beetje behoorlijk te leven, dezelfde
noodkreet geuit wordt als die. welke het
Nederlandsche lezend publiek al vele paren
en de laatste Jaren steeds luider is gaan
roepen: ..Maak dan toch onze boeken goed-
kooper!Het kan. he: mag, het moet! Een
„mooi" boek is prachtig, een duur uitge
geven boek verguld op vtnee cn met band
ontwerp van de één of andere boekbanden-
ontwerper of -ontwerpster is prachtig, maar
den waarachtigen lezer gaat het toch
alleen maar om de inhoud! Dat het Hol
landsche boek desnoods een eeuw mee «al
kunnen, is loffelijk en schoon, maar van
hoeveel op de duizend boeken zal de vol
gende en de daarop volgende generatie ver
langen. dat zij een eeuw mee hadden moe
ten gaan? Zullen er dan niet toch de goed-
koope en de volksuitgaven voor den dag
komen, die het boek. dat bleek niet voor
enkele jaren, maar voor een hee'.e eeuw
geschreven te zijn. voor de heele wereld be
reikbaar zullen maken1
„Onlangs heeft Tucholsky". zegt Albert
Heiman, een brief gepubliceerd van één
van zijn lezers, die hem een spoedige dood
toewenschte „damlt Ihre Bücher biiliger
werden »so wie Goethe zum BeispSel'. Ihr.
letztes Büch 1st wieder so teuer. dass man
es sich nicht kaufen anr.En daaronder
heeft hü als antwoord eenige malen afge
drukt: ..L;ebc Herren Verleger Mcht unsro
Bucher biUiger." Ook dat is in dezen tijd
waarschijnlijk een dringende eisch, en
iedere uitgever, die hierop ..onmoge'tjk
antwoordt, moet bedenken, dat het juist
zijn taak is dergelijke problemen op te los
sen. De vormproblemen waarmee eer. schrij
ver te kampen heeft, zijn vast tienmaal
moeilijker. Maar evengoed als kunstenaar
parasieten zijn er ook uitgever-parasieten.
Menschen. die met een schijn van idealisme
en met de noodige economische ondeskun
digheid maar los en vast aan 't druken slaan
Wij hebben ons jaren vergas' aan 't mooie
boek. aan het typografische kunstwerk. Het
is stellig wat waard. Doch er zijn dringender
dingen vandaag. Een boek is een ideeën-
drager, en wie zal in tijden van armoede
en honger er op letten of de zalmbusjes een
mooi etiet dragen? Men wurmt ze zo gauw
mogelijk open om zich aan de inhoud te
goed te doen
Dezelfde Tucholsky. één van de belang
rijkste verschijningen in de moderne Duit
sche litteratuur, is één van de voormannen
van de Duitsche Schrlflstellerschu'teverb.-ind.
die o.a. door Georg Hermann in zijn
„Vorschlage elnes Schriftstellers" bespro
ken wordt, en wier laatste plan is om een
eigen drukkerij op te zetten, warin tegen
zoo laag mogelljken prijs boeken van
Duitsche schrijvers zullen worden uitgege
ven. die door een commissie van beoor
deelaars van alle richtingen, waarin <ie
meerderheid beslist aangenomen en afge
keurd worden.
In Holland, waar de toestand, dank zij
het kleine afzetgebied. Juist zoowel vo >r
dengene. door wie. als door hem, voor wie
het 'boek geschreven wordtnog veel moei
lijker Is, is van een werkelijk serieuze po
ging om de prijs van het Nederlandsche
boek naar beneden te krijgen, bi) de meeste
uitgevers nog geen sprake. Een uitzondeling
maakt misschien de Wereldbibliotheek d:c.
onder leiding van den dezer dagen over
leden Dr. L. Simons, die reeds jaren geleden
met buitengewoon goedkoope uitgaven voor
den dag kwam, en dr. Nico van Suchtelen.
sedert Jaren haar boekenabonncmcntcn
heeft, waarvoor nien in een jaar tegen zeer
geringon prijs een vrij groot aantal boeken
kan krijgen; een uitzondering maken ook
de hier en daar eens tevoorschijn komende
uitgaven van Nederlandsche werken, bij".',
de Merijntje Gijzen serie van A, M. de Jont.
die bleken een doorslaand succes te hebben
maar over het algemeen la de prijs van
het Hollandsche boek hoog cn zie boven,
naar net oordeel van de beide groepen van
belanghebbenden, schrijver en publiek,
die géén tusschenpersonen zijn. te hoog.
Mooie, dure welverzorgde uitgaven, soit.
maar op zijn tijd. Hoeveel malen wordt het
gemiddelde boek gelezen? Eén. twee. als het
mooi is. drie maal door den kooper. één
keer, door enkele leden van zijn gezin,
mogelijk, óók als het mooi is. tien maal door
personen aan w.e het uitgeleend wordt. Het
verdwijnt in de boekenkast, komt er in do
loop van het eerste Jaar nog enkele ma>n
uit, ln de loop van het tweede jaar minder,
in den loop van de daaropvolgende iaren
nog veel minder, en meestal helaas!
Ls het na vijf Jaren weg, in het vergeetboek
geraakt.
Zou het niet mogelijk cn niet beter zijn,
om het publick in de gelegenheid te s'.c'.lcn
méér boeken, maar dan teren geringer prijs
t kcopcn, in plaats van het don moed tot
het koopen van Hollandcshe boeken te be
nemen door het te veel te laten betalen
voor een luttel aantal?
WILLY VAN DER TAK.
HAARLEMSCHE ORKESTVEREFNIGING.
Het programma van het concert in den
Hout op Zondag 4 September 1932 te 2 30 uur.
onder leiding van Marinus Adam, luidt:
1. Cadet tenmarsch Sousa.
2 Ouverture ..Giroflé Girofla" Lccocq.
3. Fant. de l'Opera „La Belle Hélcne"
Offenbach.
4. SyWta Ballet Dcllbes.
5. Ouverture ..Martha" Flotow.
6. Mein Traum iWalzer) Waldteufcl.
7. Carmen SuitaBizet.
ENGELSCH GEMEENTEBESTUUR NAAR
HAAB11 M,
LONDEN. 2 September Reuteri3. Het
gemeentebestuur van Southend on Sea zal 9
September een bezoek brenger, aan Rotter
dam. Den Haag en Haarlem. Het gezchthap
zal ook een bezoek brengen aan de Indische
tentoonstelling in den Haag.
BAKKERS ACTIE.
In een ons gezonden cn Vrijdag ln ons blad
opgenomen bericht betreffende dc bakker.--
actie komt de volgenac zinsnede voor: „Met
verwondering werd kennis genomen van het
bericht der patroonsorganisaties, dat zij eerst
op 5 September in vergadering bijeen zouden
komen".
Men meldt ons thans, dat ln do ons gezon
den medcdeellng een fout Ls geslopen en dat
bedoelde zin had moeten luiden: „Met vol
doening werd kennis genomen van het be
richt der patroonsorganisaties, dat zij op 5
September in vergadering bijeen zouden ko
men".
