SCHOENINDUSTRIE EN CONTINCENTEERINC
BIOSCOOP.
AW. '"fe* tUM.
DE HAARLEMSCHE STRATEN EN HUN
OORSPRONG.
HAARLEM'S DACBLAD
ZATERDAG 10 DECEMBER 1932
Verbruik belangrijk toegenomen.
Hoewol do werkloosheid in de schoen
industrie in 1931 in verhouding tot andere
bedrijfstakken, niet overmatig genoemd kon
worden, nam de stijging van den invoer van
schoenen grootere afmetingen aan. De in
voer van lederen schoeisel bedroeg in de ja
ren 1923. 1929. 1930 en 1931 resp.: 1137. 1169,
1270 en 1934 maal 1000 paren. In het laatste
kwartaal van 1931 waren verschillende on
dernemingen genoodzaakt hare bedrijven
stop te zetten, als gevolg van een abnormale
stijging van den Invoer van alle soorten
schoeisel. De export, in hoofdzaak bestaande
uit lederen schoeisel, vertoonde daartegen
over een snellen achteruitgang. Deze uit
voer bedroeg in de maanden October, Novem
ber en December 1930 resp. 393, 408 en 257
maal 1000 paren tegenover 402, 288 en 158
maal 1000 paren in de overeenkomstige
maanden* van 1931. De werkloosheid steeg
onrustbarend en het indexcijfer daarvan
liep tusschen September 1931 en Januari 1932
op van 8,6 tot 20,3 (in December 1931 was
het zelfs 21,2).
Een en ander leidde tot het uitvaardigen
van het K. B. van 5 Februari 1932, tot rege
ling van den invoer van schoeisel. Een van
rijkswege ingesteld onderzoek bij een 75-tal
fabrikanten doet zien, dtit in de eerste
maanden van 1932 een belangrijke opleving
viel vast te stellen, die. afgezien van de nor
male seizoen drukte, waarschijnlijk is veroor
zaakt door het psychologisch effect, dat in
den aanvang van de contingenteering uit
ging. Ook naderhand toonen de cijfers een
verruiming van werkgelegenheid, terwijl het
productie-apparaat van de Nederlandsche
schoenindustrie in het algemeen door de
contingen teering in stand kon worden ge
houden. Opmerkelijk is het feit. dat ten
tijde van de werking der con tingen teering
structuurveranderingen in de schoenin
dustrie zijn opgetreden. Eenerzijds zijn ver
schillende ondernemigen geliquideerd, ander
zijds werden nieuwe opgericht, of de outil
lage van bestaande ondernemingen uitge
breid. Ook in de bezetting der verschillen
de fabrieken werden belangrijke verschui
vingen waargenomen. Met stelligheid kon
worden vastgesteld, dat zich gedurende de
contio'g'cnteeringsperiode in een aantal goed-
gcleide ondernemingen een bevredigende
bedrijvigheid heeft ontwikkeld. Opvallend is
het, dal de bedrijvigheid en de uitkomsten
van de fabrieken in het centrum Nijmegen
gunstiger waren dan in de centra Tilburg,
Dongen en Kaatsheuvel. Waarschijnlijk
heeft een goed opgezette reclamecampagne in
Nijmegen en het feit, dat de Nijmeegsche
fabrieken van jongeren datum zijn, daartoe
het zijne wel bijgedragen. Tevens is nog ge
bleken. dat die fabrieken welke zich meer
gespecialiseerd hebben, over het algemeen
betere resultaten bereikten dan de andere.
Het veelal gebezigde argument tegen de con-
pogonteering, dat deze tot prijsverhooging
moet leiden, is in dit geval niet juist geble
ken. Zoowel uit de van fabrikantenzijde
verzamelde gegevens, als uit die afkomstig
van grossiers en winkeliers, blijkt, dat de
schoenprijzen gedurende de contingentee-
ringsperiode gemiddeld met 20 tot 30 pro
cent zijn gedaald. De huidige prijzen van
het schoeisel voor de groo'.e massa van con
sumenten liggen beneden het vooroorlogs
niveau. De prijsdaling van het luxe schoeisel
is van geringer beteekenis. De prijzen hebben
hier het vooroorlogsche niveau nog niet be
reikt. 1-Iet merkartikel speelt voor dit soort
schoeisel een veel grootere rol. De voorraden
van een vijftigtal fabrikanten waren tus
schen Januari en Augustus 1932 aanmerkelijk
afgenomtn. Een verklaring van het feit, dat
niettegenstaande een geringere bedrijvig
heid in dit jaar, vergeleken bij het overeen
komstige tijdvak van 1931, de omzet in pa
ren zich geheel heeft kunnen handhaven,
ligt- ten deele in het verkoopen uit voorraden,
welke in een vroegere periode waren ge
vormd. Evenzeer staat het vast dat de ratio
nalisatie iin deze een functie heeft vervuld.
Het betrekkelijk gunstige resultaat valt des
te meer in het oog als men in aanmerking
neemt, dat een groot gedeelte van den export
is weggevallen.
Terloops kan nog worden opgemerkt, dat
het totale schoenverbruik in Nederland eer
der is toe- dan afgenomen. Wel heeft de hui
dige crisis in het algemeen een verbruiks-
verminderende tendenz. maar het is waar
schijnlijk, dat deze geheel of ten deele
wordt opgeheven door de navolgende facto
ren: 1. een sterke prijsdaling, die een
grooter paren-verbruik per hoofd belangrijk
gestimuleerd heeft: 2. een kwaliteitsvermin
dering. dus verkorting van den levensduur
van het schoeisel, hetgeen eveneens tot een
grooter verbruik per hoofd heeft geleid; 3. een
verder gaande vervanging van het gebruik
van klompen door schoeisel, waardoor de
kring van schoenverbruikers grooter is ge-
worden.
Aan de hand van deze gegevens mag -dus
gezegd worden, dat deze contingenteering
een noodzakelijke aanpassing van 't Neder
landsche productie-apparaat aan het ge
wijzigde gebruik belangrijk bespoedigd heeft.
MOLLERUS.
(Zie ook elders in dit nummer.)
DE VERLOREN ZOON
Luxor geeft deze
week een alleraar
digste film, die als
persiflage op het
gebruikelijke the
ma de aandacht
boeit. Een nobele
misdadiger, tcrug-
keerend in het
ouderlijk huis. waar
hij zijn huichel-
achtigen broeder
en diens netten
vriend ontmaskert,
zijn correcte schoon
zuster door zijn op
windend spel met
de kinderen tot
wanhoop brengt, de
Laxorencc Tibbctt. liefde wint van de
andere schoonzuster, die het bij deii
i'ashionabclen ploert van een echtgenoot
niet kan uithouden en tenslotte van zijn
lieve cn trouwe moeder den zegen krijgt
voor een echtverbintenis, die hij zelf uit rid
derlijkheid niet had willen aanvaarden.
Dit bekende thema is hier uitgewerkt met
een gocdmoedigen humor en in een zoo schil
derachtige en amusante typeering, dat men
er heel den avond met plcizier naar luistert
en kijkt.
Kostelijk vooral is het drietal landloopers,
de dokter, Snipe en Jeff, de hoofdpersoon
van hel stuk, zooais ze, als blinde passagiers
met een goederenwagen mee de wereld in
gerold, plaats hebben genomen op den boe
renwagen van den simpelen negerbediende.
ook een humoristisch personage van fijne
allure!; zooals ze door de honden opge
jaagd in den boom zitten en na hun redding
zich to goed doen aan een overvloedig ont
bijt; zooals ze onder invloed van de whisky
aan 't zingen slaan en aldus in het keurige
salon, waar de dokter zijn schoen nog ver
liest. betrapt worden door de uit de kerk te-
rugkeerende nette familie; zooals ze den op-
ge jaagden vos in het schuitje verbergen,
waarin ze vredig zitten te visschen, terwijl
de meute woedend den oever afsnuffelt.
De film is vol afwisseling en de tafereelen
vormen oen prettig te volgen logisch geheel.
We krijgen een negerfeest met een godsdien
stige oxta.se, waarbij Jeff den negerdominee
cn do dokter den neger geneesheer vervangt
en ook bij deze gelegenheid Irel't de acteur
Lawrence Tibbctt met zijn negerliedercn we
derom door het sonore geluid van zijn stem
cn zijn rustige en innemende voordracht-
Lawrence Tibbctt Is niet alleen een schit
terende zanger, maar ook een uitmuntend
acteur. Zijn figuur valt nu eens geheel bui
ten hot kader der geijkte l'ilm-Adonissen en
hierdoor maakt ook zijn aangenaam uiterlijk
een gunstigen indruk. Er gaat van dezen
man met het knappe, expressieve gelaat een
natuurlijke charme uit: men komt onder den
indruk van de bevrijdende, jongensachtige
vreugde en van de naïeve, mannelijke eer
lijkheid. welke hij als deze zwerver be
lichaamt.
Tusschen de vele films, die, in meerdere of
mindere mate als technische werkstukken
geslaagd, toch vaak in wezen zinloos en gees
teloos blijven, doet het weldadig aan, weer
eens iets te ontmoeten, dat waarlijk met1
leven bezield is zooals dit aardige nummer
tje vol pretentïeloozen humor.
Vóór de pauze loopt- een stomme film. me'
muziek nagesynchroniseerd, waarin twee
bekende filmsterren uit Hollywood. Joan
Crawford cn Anita Page, de hoofdrollen ver
vullen. De eerstgenoemde maakt een pittiger
indruk dan de tweede en is mimisch ook
beter ontwikkeld. „Moderne bruidjes" speelt
in een warenhuis en behelst de zooveelste
waarschuwing aan lichtgeloovige meisjes, om
toch niet in te gaan op de liefdesbetuigingen
van onbekende mannen, die beloven ze tf
zullen trouwen
Er zullen door de bioskoop vermoedelijk
wel heel wat ongelukkige huwelijken worden
voorkomen, wanneer de juffertjes in de zaal
de hier gegeven raad in overweging nemen
en het goede voorbeeld onmiddellijk na af
loop niet v/eer vergeten zijn!
Onder de actualiteiten kregen wij gele
genheid het gelaat van den roemruchten Ri
chard Tauber op ons gemak te bestudeeren,
tex-wijl hij een zijner Schlagers zingt. Af
schuwelijk, hoe kan zoo'n mooie stem uit
zoo'n leelijk vertrokken facie komen! Welk
een heerlijke uitvinding is toch de radio,
waardoor men naar den zanger kan luiste
ren zonder dat men hem hoeft te zien.
H. G. CANNEGIETER
REMBRANDT THEATER.
Dolly Haas, Gustav Frölicli cn
Tibor von Halmay in „Liebes-
commando".
Gustav Frölicli.
Dat de directie van het Rembrandt Thea
ter weer eens met. de film Liebescommando
komt, is een goede gedachte. I-Iet is een leuke
vlotte film, deze schets uit het cadettenleven,
die, mogen we het voorwoord op het witte
doek gelooven, en waarom zouden w|j niet, niet
enkel ontsproten is aan de fantasie van den
scenarioschrijver, maar wel degeiijk op waar
heid berust. Dolly Haas, dat leuke pittige
ding. is hier onbetaalbaar. Het is al weer
eenige tijd geleden, dat de film hier ging. we
doen misschien goed nog even in heel korte
trekken het geheugen van de lezers op te
frisschen. Het gravinnet-Je Antonia Soa na
ga tti (Dolly Haas) geeft zich aan de Militaire
Academie voor haar broer uit. Deze broer
voelt niets voor het militaire leven, is een
begaafd musicus en wil zich liever aan dc
muziek wijden. Daar liet traditie in het ge
slacht- Scanagatti is. dat minstens één lid
van de familie de militaire loopbaan kiest,
besluit Antonia dan maar m de plaats van
haar broer te treden. Al heel gauw is ze de
lieveling van dc geheele Academie, ze doet
aan alles mee en is zelfs meestal haantje de
voorste. Niemand heeft er eenig vermoeden
van. dat dc cadet Scanagatti een meisje is.
Alles gaat prachtig tot Luitenant Lorenz
(Gustav Fröhlich) op het toon eel verschijnt.
De luitenant interesseert zich hevig voor
„den cadet" Scanagatti en langzamerhand
krijgt, hij de overtuiging dat „hij" een meis
je is. Het duurt dan niet lang meer of het.
komt voor de ingewijden uit. dat Scanagatti
een vrouw is en ook komt het uit. dat de haat
die Scanagatti voor von Lorenz voelde, heel
iets anders is en wel liefde, die natuurlijk
wederkcerig is.
Van dat gegeven is een alleraardigste film
gebrouwen. Alen begrijpt in welke moeilijke
omstandigheden cadet Scanagatti verschei
dene malen komt. Vreeselijk benauwend is
het bijvoorbeeld voor het- arme kind, als Itn.
von Lorenz er absoluut op staat, dat ze met
hem naar den dokter gaat om zich te laten
onderzoeken, hij beweert dat zij zenuwachtig
is. Dat kleine scènetje daar bij den dokter,
speelt Dolly Haas meesterlijk! Dat benauwde
kijken, die groeiende angst, die haar ten slot
te doet besluiten om von Lorenz de waarheid
te zeggen, hetgeen op het nippertje verhin
derd wordt door de komst van den dokter.
Dan het vluchtige onderzoek van den dokter,
gewoon over het- jasje heen.
Het zichtbare opgelucht zijn en
het triomfantelijk kijken van de rakker is
kostelijk! Er zijn nog veel meer van die fijne
momenten. Het is een film, die telkens de
lach doet losbarsten en bij een beetje goed
lachs publiek zooals er Vrijdag was, wordt er
gegierd. Gustav Fröhlich is een luitenant, die
ook wel andere hartjes dan dat van Dolly
Haas sneller zal doen kloppen. Tibor von
Halmay als luitenant Schreck von Schrecken-
stein is natuurlijk weer uitstekend, zooals
trouwens alle medespelenden, die een beetje
beduidende rol hebben.
Van de journaals was Polygoon misschien
wel weer de beste met zijn kunst- en sport
nieuws. We hoorden een Amsterdamsch man
nenkoor en den twaalfjarigen organist
Musch. wre zagen Chr. Lambooy, den beken
den pottenbakker aan het werk en we zagen
den voetbalwedstrijd DuitschlandHolland.
„The Barnette" hebben in hun genre wel
bijna het hoogste bereikt! Bewonderenswaar
dig zulk werken!
Wat een mooie beschaafde klank heeft het
Rembrandt Orkest, het is waarlijk een genot
er naar te luisteren.
DE WONDEREN VAN AZIë.
De film; van het Zondagmorgenprogram
ma in hel Rembrandt Theater voert de toe
schouwer ditmaal naar Azië. Zij openbaart
aan de toeschouwers een zeer bizondere
wereld en wel die, welke grootendeels tot nog
toe niet door Europeanen bezocht mocht
worden. Dat is b.v. het Koninkrijk Nepal en
de daar heerschende Maharadja heeft tot op
heden aan lederen buitenlander den toegang
tot zijn koninkrijk ontzegd. Hoe dr. Martin
Hürrlimann, de vervaardiger van deze film
aan de toestemming gekomen is, kan ieder
een onverschillig laten, de hoofdzaak is, dat
men thans door zijn toedoen een kijkje kan
nemen in het land.
Nog een andere belangrijkheid van deze
film is wel, dat ook aan Britsch-Indië, het
land dat momenteel in het middenpunt van
de belangstelling staat, bijzondere aandacht
gewijd is en van heel dichtbij de vreemde
zeden en gewoonten dier bevolking, kan gade
slaan.
Interessant is dat zeker, doch in niet min
dere mate leerrijk. Aan de groote diepe ver
eering der Hindoe's voor het Opperwezen,
waarvan naar hun inziens Boeddha de ver
tegenwoordiger is. kan menig „beschaafde"
blanke nog een lesje nemen.
Natuurlijk is het niet mogelijk, een alge-
heele opsomming te geven van al hetgeen
dit wondere Rijk, dat men met de camera
doorkruist, te aanschouwen geeft, doch het
zij voldoende op te merken, dat de vervaar
digers getracht hebben, een zoo volledig
mogelijk beeld van Azië te geven en dat zij
daarin uitmuntend geslaagd zijn. Want niet
alleen hebben zij oog gehad voor de zeden
en gewoonten der bevolking, doch ook en
vooral voor de monumentale bouwwerken,
waarvan de overdadige pracht ende rijke
stijl niet nalaten een diepen indruk te
maken.
Een interessante en de leerrijke film.
CINEMA THEATER.
Marco, de Clown.
Laat ik vooropstellen, voor ik mijn bezwa
ren kenbaar maak, dat deze film voor hen,
die van romantiek houden, het aankijken
wel waard is. Er zit de noodige sensationeele
spanning in, er loopt een behoorlijk-drama
tische draad door, het spel is over 't alge
meen voldoende, de fotografie is dikwijls uit
stekend, terwijl ook voor de komische noot is
gezorgd.
Maar dit alles bij elkaar maakt nog geen
goede film. Daarvoor is ook de leidende, sa
menvoegende en schiftende hand van een
regisseur noodig. En deze ontbrak eigenlijk.
Hij heeft niet één, goed-loopende film ge
schapen, doch een reeks van op zich zelf soms
uitstekende stukken. Hij heeft de afzonder
lijke gedeelten apart behandeld zonder op
het gehéél te letten en ze later in volgorde
achter elkaar geplakt.. Dit is ook de reden,
dat de film onevenwichtig is. Want daardoor
zijn sommige gedeelten veel te uitgesponnen
en te lang geworden, zooals bijv. de grap
pige namaak-paarden-dressuur.
Marco, de clown, is verliefd op de vrouw
van den circusdirecteur. Door toedoen van
dezen laatste valt zijn vrouw (koorddanseres)
van het draad te pletter en wordt Marco
daarvoor de gevangenis in gezet. Als hij daar
10 jaar later uit ontslagen wordt, neemt hij
de leiding van het circus op zich na den dood
'door een trap van een paard) van den
directeur.
Het dochtertje van den directeur. Gloria,
is opgevoed in een pensionaat, doch voelt
zich zóó tot het circusleven aangetrokken,
dat zij bij Marco terugkomt. Spoedig vat
Marco liefde op voor haar, die haar hart
echter verpand heeft aan een jong trapeze
kunstenaar en ook met dezen verder aan de
trapeze optreedt. Zijn vroegere partner, nu
door hem verstooten, wil zich wreken en
tracht dc touwen van den rekstok door te
snijden, wat Marco op het laatste oogenblik
verhindert.
Ziehier in 't kort de inhoud van deze
zwaar-romantische rolprent-, waarin even
hoe kan het ook anders in de clown
wereld? het- Lach-dan-Paljas-thema is
verwerkt, Gloria is een charmante verschij
ning met vlot en los spel (bijv. in 't pensio
naal) Bobby, de trapeze-werker is iriteerend
met zijn eeuwige lach. terwijl Marco een goe
de. maar te weinig expressieve kop heeft.
Het bijprogramma bevat de gebruikelijke
actualiteiten, een belangwekkend filmpje
..Uit. de Oude Doos" cn op het tooneel een
viertal acrobaten, die rustig en beschaafd
hun bewonderenswaardig kracht-werk ver
richten. een variéténummer, dat zeker aparte
vermelding verdient
voor den aanleg van straten, riolen, gas- en
waterleiding, vrij en frank overdragen, mits
VO ORTING STRAAT.
In de jaren 1875—
1880 werd begonnen
met den aanleg /au
de Voortingstraat-, ge
noemd naar A. Voor-
ting, één der mede
eigenaren van 'net
Rozenprieel, die bij cle
overdracht aan de
gemeente milde voor
waarden aanbood,
zoo één der nieuwe
straten den naam
Voortingstraat kreeg.
Voorting was een
Haarlemsch burger,
die aan den Gasthuis
singel woonde en er
het eerzaam bedrijf
van stalhouder en
vrachtrijder uitoefen
de. De voorwaarden
van den schenker
luidden woordelijk als
volgt: „Ik, Voorting,
zal aan de gemeente
den noodigen grond
een der aan te leggen straten mijn naam
drager; en dus Voortingstraat heette".
Zoo kwam de Voortingstraat in de wereld.
MUZIEK
Symphonie-Orkest „Euterpe".
Voor de jaarlijksche uitvoering van „Euter
pe" had directeur Meng een programma sa
mengesteld. dat respect kon inboezemen. Ik
heb daarbij niet zoozeer het openingstuk op
het oog, want dit, de Ouverture dramatique
„Vasco de Gama" wil wel erg dramatisch
doen, maar heeft toch weinig innerlijke
kracht of waarde en den componist Urbmi
heeft vast de Ouverture van „La Muette de
Port-ici" door het hoofd gespeeld. Doch met
de Londensche Symphonie in D van Haydn
kwamen we op het terrein der echte sym-
phonie-imuziek. Hier worden ook eischen ge
steld, waaraan minder gemakkelijk te vol
doen is. Het- kwam me voor dat ditmaal het
samenspel van het orkest aanmerkelijk be
ter mocht heeten dan op het in het vorige
jaar door „Euterpe" gegeven concert. Er
werd goed maat gehouden, de inzetten wa
ren doorgaans op tijd, de tempi, behalve dat
van de finale, dat te langzaam genomen
werd, overeenkomstig de gebruikelijke.
„Euterpe's zwakke zijden: de veelvuldig voor
komende onzuiverheden en de onjuiste klank
verhoudingen, konden ook nu niet verborgen
blijven. De tweede violen produceerden veel
te weinig toon, er was door omstandigheden
slechte één contrabas, blaasinstrumenten van
zeer verschillend timbre moesten elkaar ver
vangen enz. Over 't algemeen werkten de
eerste violen verdienstelijk en onderscheidde
de fluit zich bijzonder, zoodat de totaalin
druk van de uitvoering der symphonie be
trekkelijk niet ongunstig was. Veel minder
kon de vertolking van Mozarts piano-concert
in A gr. t. bevredigen. Vooreerst was de so
liste, mej. Rie Klök haar partij niet meester;
haar spel bracht vele technische incorrect
heden aaaa 't licht, de tempi der snelle dee-
len waren aanmerkelijk te langzaam, haar
voordracht "was noch boeiend, noch overtui
gend. Ik kreeg niet den indruk dat deze pia
niste over kwaliteiten beschikt die een solis
tisch optreden rechtvaardigen. Maar ook het
orkest kon de fijne en speelsche partituur
niet naar den eisch weergeven, zoodat de
keuze van dit concert gee'n gelukkige bleek,
en de stijllooze' cadens van Mertke. die de
pianiste speelde, was evenmin gelukkig ge
kozen. Waarom niet aan Mozarts eigen ca
dens de voorkeur gegeven?
We hebben de pianiste na de pauze nog
in een tweetal solonummers gehoord. Schu-
manns Novellette. de eerste uit zijn op. 21
kwam er beter af dan Brahms' Ballade op.
118. Hier werd al te veel verdoezeld.
De Fantaisie „Cavalleria Rusticana". het
slotnummer van den avond, bood verschil
lende instrumentalisten van „Euterpe" gele
genheid zich solistisch te doen hooren; over
het spel van meerderen kunnen we met lof
gewagen. Ook sommige instrumentengroepen,
als b.v. de celli leverden hier verdienstelijken
arbeid. De uitvoering dezer Fantasie was wel
het beste wat Euterpe Vrijdagavond ten ge-
hoore bracht; er was goed samenspel en dik
wijls goede klank in waar te nemen.
Het concert had ditmaal in het gebouw
van den Protestantenbond plaats Het- podium
dezer zaal is voor een orkest als „Euterpe"
wel erg klein, en toen de groote concertvleu
gel er ook nog bij moest, leek het een oogen
blik twijfelachtig of dat zou lukken. Het was
passen en meten, maar gelukt is het.
Het concert, was tamelijk goed bezocht. Het
moge een prikkel voor de werkende leden van
Euterpe" zijn om ernstig in de goede rich
ting te t) lij ven streven.
K. DE JONG
ÏIET KERSTFEEST VAN DE I. O. G. T.
Door de loge Haarlem no. 25 van de Inter
nationale Orde van Goede Tempelieren wordt
aan behoefligen weer een heerlijk Kerstfeest
bereid. Zij is reeds bijna twee maanden bezig
met inzamelen om aan 150 kinderen een com
pleet stel ondergoed, kousen en schoenen en
aan de ouders paketten levensmiddelen te
kunnen geven. Er is echter nog een bedrag
tekort, dat. spoedig gevonden moet worden.
Dc afdocling verzocht ons hier nog eens dc
aandacht op te vestigen.
DE OUDE SINT BAVO ALS
MONUMENT VAN HAARLEM'S
GESCHIEDENIS.
LEZING VOOR GELOOF EN WETENSCHAP.
Op de zesde bijeenkomst van de leden van
Geloof en Wetenschap in den schouwburg
Jansweg sprak mevr. J. M. SterckProot uit
Aerdenhout over bovengenoemd onderwerp.
Bij de vroegere beschrijvingen van de St.
Bavo is tot nu steeds verzuimd verband te
leggen tusschen de parochiekerk en de ge-
geschiedcnis der stad, de godsdienstige men
taliteit en de cultureele vooruitgang der
Haarlemmers en toch komt dit verband in
bouw en verfraaiing der St. Bavo bijzonder
sterk uit. Deze voordracht is bedoeld als een
eerste poging in die richting.
Noodlijdend is de parochiekerk in 1309
blijkens den oudstbewaarden pauselijken af
laatbrief voor de kerk, in de tijden toen de
graven en hun ridders nog kerkten op Bake-
nes en in de Gasthuiskerk van St. Gangul-
fus. Als daarentegen een eeuw later de kleine
tufsteenkerk onvoldoende blijkt voor den
grooten bevolkingswas verleent paus Boni-
facius IX aan de St. Bavo den zoogenaamden
grooten aflaat in 1397, waarvan de op
brengst steeds den voortbouw krachtig be
vorderen gaat. Onder de nieuwe inwoners
waren ook vele Vlaamsche uitgewekenen. Uit
Zuid-Nederland komen zoo bij elke nieuwe
bouwperiode de architecten voor de kerk, bij
d entorenbouw. wordt zelfs van Beffroy ge
schreven en aan cle natuursteen voor de
pijlers en boogstukken zijn nog de merken en
plaatsingsteekens te zien van de Zuid-
Nederlandsche steenhakkers. Maar opzichters
en arbeiders aan de kerk zijn Haarlemmers.
Zooals omstreeks 1400 cle stad met stee-
nen muren, poorten en wachttorens bevestigd
wordt, zoo komt na 1397 een haast moderne
bouw. Het hoofdaltaar voor de nieuwe kerk
moet volgens de bestelling van 1400 het
Utrechtsche S. Maartenaltaar nabij komen.
Allerlei verfraaiingen in de kerk in het jaar
1412 schijnen er op te wijzen dat in dit jaar
de eerst voltooiing viel van de „niriuwe
kereke". die tot 1471 toen cle oude werd
afgebroken telkens bijvoorbeeld bij schoon
maak-onkosten, naast de oude wordt ver
meld. Mogelijk vormde de nieuwe kerk het I
koordeel ten Oosten van de oude.
Maar dan komt voor Haarlem de moeilijke
tij d van Hoekschen overmoed, stagnatie geven j
in den kerkbouw; maar reeds in 1431 zijn
de eerste sporen van de nieuwe Bourgondi
sche bouwperiode na te gaan. Weer geven
dan ernstige burgertwisten een rustperiode
en in 1445 wordt door den bouw der dwars-
panden het plan voor een driebeukige basi
liek bepaald.
Een gelijke godsdienstijver die in de 15de
eeuw in Haarlem niet mindei dan 18 kloos
ters doet stichten toont zich dan bij den
voortgang van bouw en versieringen der
parochiekerk.
In de 16de eeuw bij den opkomenden bloei
der Haarlemsche nijverheid wordt ook de
ijver der gilden groot in het versieren van
hun altaren, met vele opdrachten aan de
leden der oudste Haarlemsche schilderschool, j
Wel zijn die schoone producten uit hun j
natuurlijke tentoonstellingsruimte wegge
haald en meest vernield, maar de St. Bavo
bleef in de 17e en 18e eeuw de Nederlandsche
Westminster voor beroemde schildersgraven.
Het meest sprekende deel der kerk als mo- I
nument is wel de Zuidzijde waar in gevel-
soorten niet minder dan zes verschillende
stijlperioden zijn vastgelegd.
Met lichtbeelden grootendeels ontleend aan
den stedelijken atlas, en eenige handschrif
ten uit bisschoppelijk museum en stads
bibliotheek werden de bijzonderheden der j
voordracht nog verduidelijkt.
INTERNATIONALE ROODE HULP
In het gebouw „Olympia" hield Vrijdag
avond de Internationale Roode Hulp een
orotestvergadering tegen de gevangenhouding
van de kameraden H. Smit en C. v. d. Mark,
die op 26 October j.l. bij de relletjes in het
Proveniershuis werden gearresteerd.
Doordat zij echter deze week reads uit de
voorloopige hechtenis waren ontslagen had
de bijeenkomst haar karakter van protest-
meeting verloren. Smit en v. d. Mark waren,
beiden op de vergadering aanwezig.
De voorzitter, de heer C. Rose- opende de
bijeenkomst, en deelde mede dat de pro
testver gadering toch doorgaat omdat de
gevangenhouding een onrecht was en een
kwelling voor de slachtoffers.
De beiden gearresteerden kwamen in het
Proveniershuis om kolensteunbons te v:rzoe- I
ken, maar zij kregen sabelslagen.
De voorstelling in de pers als zouden de
arbeiders de politie hebben aangevallen,
noemde spr. onwaar.
Afgevaardigden van diverse organisaties
brachten Smit en v. d. Mark hulde.
Daarna nam H. Smit het woord en daulkte
ook namens v. d. Mark allen die geholpen
hadden den moeilijken doorgemaakten tijd te
helpen verlichten.
De heer H. J. J. Wehnes 'hield een rede
over: Wat kunnen wij nog -van deze over-
heid verwachten?"
Millioenien staan buiten het productieproces
en zijn werkloos. De werkloozen owtvamgen
zoo weinig mogelijk steun, waardoor zij
niet in staat zijn om van de overproductie
af te namen.
Spr. haalde enkele voorbeelden van gebrek
kige steunregeling aan, en hoe de arbeiders
op listige wijze aan het werk gesteld wor
den ter vervaardiging van oorlogsmateriaal,
(gefluit.)
Het Japansche ministerie van oorlog vraagt
500 mil Hoen yen aan, Amerika wil de lucht
vloot uitbreiden. Het is noodig. aldus spr. dat I
de arbeiders daar eiken dag op worden ge-l
wezen.
Uit de geschiedenis gaf spr. voorbeelden,
dat zij die voor dc vrijmaking van bet volk
streden dit met den dood moesten bekoopen,
o.a. Karl Liebknecht en Rosa Luxemburg.
Maar het begint te dagen, in het Oosten, en
dat is een verheugend verschijnsel, waarbij
spr. op Rusland doelde. Daar heeft het prole
tariaat voor het eerst gewonnen, en daar zijn
de grondslagen gelegd voor de betere samen
leving.
Spreker was er van overtuigd dat ook
hier de betere samenleving zijn intrede zou
doen.
Na de pauze sprak Mr. van 't HoffStolk
advocaat van de I. R. H. over „Klassenjusti
tie en Maatschappij".
Spr. besprak uitvoerig het Tribune-geval
De strijd voor de persvrijheid voor de ar
beidersklasse is een belangrijk onderdeel van
den klassestrijd. Ook dc Godslasteringswet
zal als wapen tegen de arbeiders worden ge
bruikt.
Spr. besloot zijn rede met een propagan
distisch woord voor de I. R. H.
