UIT HET BUITENLAND
I
DE RAMP VAN DE „ATLANTIQUE".
HAARLEM'S DAGBLAD
ZATERDAC 7 JANUARI 1933
Chineésche troepenconcentratie-in de provincie Jehol.
Nota's van China en Japan te Cenève. Tsjang Kai
Sjek hoopt op inmenging van den Volkenbond.
HET BELANGRIJKSTE NIEUWS
Het Japansche ministerie van Oorlog
deelt mede dat ondanks de van officieele
Japansche zijde tot Tsjang Hsue Liang ge
richte waarschuwingen het Japansche
hoofdkwartier thans opnieuw berichten heeft
ontvangen, volgens de welke Tsjang Hsue
Liang in overleg met generaal Feng nog
meer Chineesche troepen wil concentreeren.
Met het oog op deze Chineesche troepen
concentraties moet de geheele militaire toe
stand in de provincie Jehol als zeer ernstig
worden beschouwd. Den in Jehol gevestig-
den Japanners is aangeraden de provincie te
verlaten. Het Japansche hoofdkwartier ver
klaart dat de militaire operaties tegen de
provincie Jehol zullen worden voortgezet
zonder de ontwikkeling van den toestand te
Sjan Hai Kwan af te wachten.
De Chineesche minister Lovenkan heeft
de vertegenwoordigers van Groot Brittannië,
Frankrijk, Italië en Amerika op de hoogte
gesteld van de houding der Chineesche re
geering nopens de militaire gebeurtenissen
bij Sjan Kai Kwan.
Het antwoord van Tsjang Hsue Liang op
het antwoord van den Japanschen generaal
Nakamoera is Vrijdag aangeboden. De chef
van den straf van Nakamoera weigerde
evenwel het antwoord in ontvangst te nemen
daar in het antwoord de schuld aan de ge
beurtenissen op het Japansche leger wordt
geschoven.
30.000 soldaten en 3000 burgers zijn tijdens
den burgeroorlog, welke nog steeds voort
duurt in de provincie Szochman gedood.
Tsjang Kai Sjek.
Onder voorzitterschap van Tsjang Kai
Sjek is heden een kabinetszitting gehouden
Het kabinet keurde zoowel de tot dusverre
genomen maatregelen als ook de houding
van Tsjang Sjoe Liang goed en besloot een
oproep tot het volk te richten om met alle
krachten den veldtocht tegen Japan te on
dersteunen. De regeering hoopt, dat de Vol
kenbond nog op 't laatste oogenblik zal ingrij
pen en Japan zal dwingen tot verandering
van zijn politiek jegens China.
De regeeringen van China en Japan heb
ben in nota's welke gericht zijn aan den
secretaris generaal van den Volkenbond een
korte uiteenzetting gegeven van de gevech
ten bij Sjan Hai Kwan. In dc nota's wordt
evenwel de kwestie der schuldvraag niet te
berde gebracht.
Tegen de algemeene verwachting in heeft
de Chineesche regeering tot nu toe nog niet
het voorstel ingediend de Commissie van 19
der Buitengewone Assemblée, welke thans
alleen het Chineesch-Japansch conflict be
handelt, 'te belasten met de behandeling der
recente gebeurtenissen. Evenmin heeft de
Chineesche regeering tot nu toe de onver
wijlde bijeenroeping der Commissie-van-19
voorgesteld.
De Japansche regeering legt er in haar
nota slechts den nadruk op, dat het in haar
bedoeling ligt het conflict te localiseeren en
iedere verdere toespitsing te vermijden ten
zij van Chineesche zijde opnieuw mocht wor
den geprovoceerd.
Met het oog op de houding der beide re
geeringen bestaat er voor den Volkenbond
geen enkele aanleiding zijn standpunt no
pens de laatste gebeurtenissen te bepalen.
BoitseMand,
6073 gevangenen vrij in
Pruisen.
Volgens de amnestiewet in Pruisen zijn
sinds de afkondiging van deze wet 6073 ge
vangenen in vrijheid gesteld.
Hitler en Von Papen conferee-
ren over een nationaal
eenheidsfront.
De Keulsche bankier freiherr von Schroe-
der te wiens huize de bijeenkomst Hitler-von
Papen heeft plaats gevonden, verklaart dien
aangaande dat het initiatief der bespreking
enkel en alleen van hem persoonlijk is uit
gegaan. Het doel er van was in een vertrou
welijk onderhoud den grondslag te zoeken
voor een overeenstemming tusschen alle na
tionale krachten, welke, naar het von Schroe
der voorkwam, in de politiek opgewonden tij
den der laatste maanden meer en meer ver
loren ging. Niets anders is de bedoeling van
het onderhoud geweest.
Hitier en von Papen publiceeren de vol
gende gemeenschappelijke verklaring:
Tegenover onjuiste combinaties van Adolf
Hitler met den vroegeren Rijkskanselier von
Papen stellen ondergeteekenden vast dat de
bespreking uitsluitend beoogde de mogelijk
heid na te gaan van de vorming van een
groot nationaal politiek eenheidsfront, en
dat in het bijzonder ae wederzijdsche op
vattingen nopens het tegenwoordige Rijks
kabinet binnen het kader dezer algemeene
bespreking niet aan de orde zijn geweest.
Oud-kanselier Cuno ter aarde
besteld.
HAMBURG. 6 Januari (Wolff). Onder
enorme belangstelling van de zijde der be
volking is heden het stoffelijk overschot van
oud-rijkskanselier Cuno ter aarde besteld,
nadat te voren in de Mariakerk een plechtige
uitvaartdienst was gehouden. Vertegenwoor
digers van den Rijkspresident, van de rijks-
regeering. van de Hamburg-Amerikalijn, wel
ker directeur-generaal Cuno is geweest,
woonden de plechtigheid bij. Kapiteins van
de Hamburg-Amerikalijn vormden de eere-
wacht.
Besprekingen tusschen Von
Schleicher en Braun verdaagd.
Betreffende het onderhoud dat Rijkskan
selier von Schleicher Vrijdag met den Prui-
sischen premier, Dr. Braun, heeft gehad is
ook door de Pruisische regeering geen offi
cieele mededeeling verstrekt. In kringen wel
ke de Pruisische regeering na staan, wordt
verklaard dat nog geen beslissing is geno
men in de hangende kwesties (ten uitvoer
legging van vonnis van Leipzig, begrootings-
vraagstuk en personeelspolitiek).
De onderhandelingen zullen wèl worden
voortgezet, doch een bepaalde termijn is nog
niet genoemd.
Pruisische Landdag per
17 Januari bijeen.
De president van den Pruisischen Land
dag, Kerrl, die Vrijdag te Berlijn terugge
keerd is, zal. naar wij vernemen, den Land
dag tegen Dinsdag 17 Januari bij eenroepen.
Zooals bekend, was deze datum reeds in
uitzicht gesteld, toen het Huis op reces ging'.
De agenda voor de a.s. zitting van den
Landdag is nog niet vastgesteld. Men neemt
evenwel aan dat geen politieke debatten zul- j
Ien worden gehouden voor de beslissing in
het Rijk en dat de Landdag voorloopig slechts
de vele voorstellen der commissies zal be
handelen.
Zmd'Afrika,
INGEZONDEN MED F RE ELIN G EN
a 60 Cts. per regel.
MIJNHARDT's
Zenuw-Tabletten. 75
Laxeer-Tabletten60ct
Hoofdpijn-Tabletten 60 cl
Bij Apoth. en Drogisten
L'ATLANTIQUETE CHERBOURG
AANCEKOMEN.
Onder leiding van den gezagvoerder
der ,,Roode Zee"
PARIJS. 6 Januari V.D.) Volgens de
laatste berichten over de „Atlantique" zouden
de sleepers weer van koers zijn veranderd en
thans bezig zijn het naar Cherbourg op '.e
sleepen. aangezien de windrichting op dit
moment daar gunstiger voor is. Een defini
tief besluit echter hangt van de windrichting
af, die in den loop van den avond nog kan
veranderen.
In de Parijsche avondbladen wordt mel
ding gemaakt van moeilijkheden en misver
standen bij het opsleepen van het branden
de wrak, waarbij verwijten gericht worden
aan het adres van den Duitschen sleepei
Simson volgens andere bladen zou het
een Engelsch sleepschip zijn Onder de ver
schillende sleepbooten zou in den aanvang
in het geheel geen eenheid van optreden
hebben bestaan, zoodat het schip niet van de
plaats wegkwam.-Eerst toen de kapitein van
de Atlantique het commando op zich nam.
slaagde men er in een georganiseerde actie
te beginnen. In den ioop der manoeuvres
zou het vervolgens den Duitschen sleeper ge
lukt zijn een touw vast te maken aan het
wrak. De kapitein van de Atlantique had
den Duitschen sleeper daarop gelast dit touw
los te gooien, hetgeen geweigerd werd. De
Fransche kanonneerboot „Pollux" heeft ten
slotte getracht tusschen den Duitschen
sleeper en het wrak door te varen teneinde
het touw te breken, hetgeen echter niet ge
lukte.
AMSTERDAM 6 Januari. Naar wij ver
nemen zijn de zeesleepbooten „Roode Zee"
..Witte Zee", „Lauwerszee", allen van L. Smit
en Co's Internationale Sleepdienst te Maas-
slilis. „Simson", een Duitsche zeesleepboot.
en de Fransche sleepbooten „Iroise", „Abcille
21" en „Abeille 22" thans bezig het wrak
van de Atlantique naar Cherbourg te sleepen.
De drie leden van de bemanning der Lauwers
zee. bevinden zich nog steed saan boord van
de Atlantique. Het convooi staat onder leiding
van den gezagvoerder van de Rootje Zee,
kapitein D. Klinge, uit Maassluis. De brand is
nog steeds niet gebluscht. In de onderste
laag van het schip vindt het vuur nog steeds
nieuw voedsel.
PARIJS. 6 Januari (V.D.) De Atlantique
is door de sleepbooten naar Cherbourg ge
bracht en daar om 1 uur aangekomen.
LUCHTSCHIP BIJ NOWCOROD
VERONGELUKT?
Hertzog's positie ernstig
bedreigd.
Volgens Reuter wordt de politieke toe-
tsand in Zuid-Afrika met het uur meer
critiek en gelooft men algemeen dat de
nederlaag van de regeering-Hertzog onver
mijdelijk is. Men is van meening dat de re
geering niet meer voor het parlement zal
verschijnen, maar zal aftreden vóór de vol
gende zitting van Kamer en Senaat.
Smuts, de leider van de Sappen, heeft een
conferentie gehad met Tielman Roos en
het onderhoud is zeer viol, verloopen. Smuts
zou gezegd hebben dat hij bereid was samen
te werken met en ook te dienen onder eiken
man die in staat was het land te redden.
Bemanning zou zijn gered.
KOPENHAGEN, 6 Januari <V.D.) Te
I-Ielsingfors is bericht ontvangen, volgens het
welk vandaag een Russisch luchtschip, een
Zeppelin, welke het nummer W II draagt, bij
Nowgorod geheel vernield is. Het luchtschip
was met drie motoren uitgerust en is kort
voor Kerstmis van Moskou naar Leningrad
vertrokken. Wegens motorpech is het niet
gelukt, in verband met den sterken tegenwind
Leningrad te bereiken. Er moest een nood
landing worden uitgevoerd, welke vlot ge
schieddc. Donderdagochtend zou het lucht
schip voor de laatste etappe naar Leningrad
starten om bij een vliegfeest aanwezig te zijn
en daarna permanent te Leningrad tc wor
den gestationneerd. waarvoor aldaar een
hangar is gebouwd. De motoren waren even
wel weer defect en het luchtschip dreef af
in de richting Novgorod, waar het des och
tends om zes uur op een bosch terecht kwam.
Bij de aanraking met de boomen werd het
geheel vernield. Dc bemanning is er in ge
slaagd zich te redden. Thans wordt er aan
gewerkt den romp van het luchtschip tc de-
monteeren. om het vervolgens naar Lenin
grad te kunnen overbrengen.
Uit Moskou: Met betrekking tot het onge
luk van het nieuwe luchtschip „S.S.S.R.W. II"
verluidt hier ter stede, dat het luchtschip
reeds den eersten Januari was opgestegen
voor een vlucht naar Leningrad, doch wegens
een defect aan dc motoren is afgedreven en
na gedurende 20 uren tc hebben rondge
zwalkt op een rots terecht is gekomen.
Getracht werd nog op de kracht van één
motor op te stijgen, doch deze pogingen moes
ten spoedig worden opgegeven. Het lucht
schip is gedemonteerd en zal per spoor naar
Leningrad worden vervoerd, waar het geheel
gerepareerd zal worden.
DE „MALYGIN" ZINKENDE.
REDDINGSWERKZAAMHEDEN WEGENS
STORM GESTAAKT.
OSLO, 6 Januari (V.D.) Volgens berich
ten uit Spitsbergen is de positie van den ijs-
breker „Malygin" zeer gevaarlijk, aangezien
gevreesd wordt dat het schip zal volloopsn.
De pompinstallatie is onafgebroken in be
drijf. Alles hangt er thans nog van af of de
ijsbreker Lenin tijdig ter plaatse aankomt om
behulpzaam te zijn bij het leegpompen van
de „Malygin". aangezien dit- schip anders
tijdens den storm zou zinken
MOSKOU. De havenautoriteiten te Le
ningrad hebben een radiogram ontvangen
van den ijsbreker Sedow, waarin wordt mede
gedeeld. dat de reddingswerkzaamheden bij
de „Malygin" wegens een hevigen storm
moesten worden gestaakt.
LETTEREN EN KUNST
(Zie ook elders ip dit nummer).
HET TOONEEL.
De Jubileum-Voorstelling van
Mevr.Jacq.Royaards-Sandberg
DE CIJSBRECHT-OPVOERING
door het -Schouwtooneel.
Haarlem heeft mevrouw Jacqueline.Royaards-
Sandberg gisteravond gehuldigd op oen wijze,
zooals deze voorname kunstenares het ver
dient. De stampvolle zaal heeft slechts één
oogenblik de prachtige, stijlvolle opvoering
van Gysbreght van Aemstel onderbroken: het
was vóór den aanvang van het toon eel van
Badeloch's droom, toen een warm applaus
uitging naar de actrice, voor wie men dezen
avond in de eerste plaats schouwburgwaarts
was gegaan. En toen zij aan het slot der
voorstelling tusschen Jan Musch en Ko van
Dijk verscheen, was het op deze jubileum
avond zeker wel in de eerste plaats mevrouw
Royaards, wie de warme en minuten-lange
ovatie van het enthousiaste publiek gold.
Pas daarna volgde de eigenlijke huldiging.
Het was de heer Tjebbo Franken, die als voor
zitter van het Haarlemsche comité mevrouw
Royaards het eerst toesprak. Er was een bij
zondere reden zoo zei dokter Franken om
mevrouw Royaards bij dit jubileum te huldi
gen. omdat wij daarmee ook de nagedachte
nis van Dr. Willem Royaards eeren en den
kunstenaar danken, die zooveel voor het va
der tandsch tooneel heelt gedaan. Een ieder
voelt, dat er na het heengaan van Royaards
iets veranderd is, wij missen die overtuigende
regie, welke zijn voorstellingen zoo kenmerkte.
Wanneer hel tooneel na Royaards' tijd in de
malaise is. dan komt dat niet, omdat de men
schen minder van het tooneel houden, maar
omdat er zoo velen op dc plan keu staan, die
er met moesten staan. De heer Franken sprak
zijn wensch uit, dat mevrouw Royaards nog
lang haar voorname tooneelspeclkunst aan
het publiek zou geven, een kunst, die volle
zalen verdient.
Is er misdaad in het spel?
Een onderhoud met den gezagvoerder.
(Van onzen Parijschen correspondent.)
Niet zoodra was in Parijs bekend, dat het
prachtige schip de „Atlantique" een prooi
der vlammen was geworden of nagenoeg al
le bladen zonden speciale correspondenten
naar de plaats des onheils om van daar, als
ooggetuige, de eerste berichten te zenden. En
waar Nederland zelf nauwelijks de emotie te
boven is van een soortgelijke ramp en waar
het tragisch vergaan van de „Philippard" nog
in aller gedachte is, daar stelden ook wij
ons onmiddellijk in verbinding met Cher
bourg om uit de eerste hand enkele details te
vernemen. Hij, die ons het best kon inlich
ten: de commandant van de „Atlantique"..
kapitein Schoofs, heeft, ondanks de zeer ver
klaarbare ontsteltenis, welke hem van tijd
tot tijd belette om te spreken, een vrij uit
voerig relaas gedaan van de toedracht van
zaken.
Hoe hét gebeurd is? Waarschijnlijk zal
men het nooit precies weten. Het was onge
veer 4 uur 's ochtends. Ik was in mijn hut,
toen de alarmschei klonk en men mij kwam
waarschuwen dat een lichte brand was uit
gebroken in een hut eerste klasse, in de cou
loir. die „rue de Commerce" heet. Het was
tusschen de No. 232 en 233. daar waar reser
vematrassen werden opgeborgen. Dadelijk
snelde men toe om het vuur tc bestrijden. Na
een kort oogenblik dachten wc dat we het
vuur meester waren, doch opeens, zonder dat
iemand zich dat kan verklaren brak het
vuur aan alle kanten los. Het was, waar men
ook zag of ging zoo'n helsche vuurzee dat ik
bijna dadelijk daarop het bevel moest geven
om de sloepen af te zetten.
Heeft u tijd gehad om een S. O. S. te
zenden, kapitein?
Eén keer slechts, maar gelukkig werd
het signaal vernomen door andere schepen,
die ons te'hulp hebben kunnen komen.
Waarom slechts één S. O. S.?
Dc cabine voor de draadlooze werd het
eerst van alles door dc uitslaande vlammen
aangetast.
Precies zooals bij de „Georges Philip-
par?Gelooft u niet dat er kwaad opzet
in het spel. was?
Ik kan het niet met stelligheid bewe
ren. zoo antwoordde kapitein Schoofs ons na
een korte aarzeling. Ik weet het niet
Na een kwartier hadden we ook verbinding
met den eersten stuurman.
Ik kan u niets met absolute zekerheid
zeggen. Het was 4 uur toen ik brutaal werd
wakker gemaakt door het brandsignaal. Een
enkel kleedingstuk en ik was al op de brug.
Het is alles zoo razend snel gegaan, zoo
vlug dat men geen tijd had om zich reken
schap te geven van den toestand, toen, waar
de vlammen naar alle kanten uitsloegen, het
bevel kwam om het schip te ontruimen en
in de reddingsbooten te springen. Een ver
schrikkelijke hitte en een verstikkende rook
belette het ademhalen. Mot den kapitein en
enkele leden der bemanning zijn wc tot het
allerlaatste oogenblik aan boord gebleven.
En toen was er geen enkele sloep meer om
van het brandende schip weg te roeien. Van
uit de verte gaven de schepen die ons ter
hulp snelden een signaal om overboord te
springen ten einde te trachten ons zoo te
redden. De mannen die met mij en den ka
pitein bleven, aarzelden en om "t voorbeeld
te geven sprong ik toen over boord. Het was
toen zes uur in den ochtend. De zware rook
kolommen die over het watervlak rolden be
letten me om te ademen en na een oogen
blik voelde ik, ook door de vreeselijke emo
tie, hoe mijn krachten steeds minder werden,
Op het allerlaatste nippertje werd ik opge
pikt door een boot van de „Ford Castle".
Zijn op dit oogenblik alle opvarenden
gered?
Nee, helaas verkeeren we nig in onze
kerheid omtrent het lot van zeventien man.
Bij het vertrek uit Bordeaux waren nog 223
man aan boord en nu zijn we hier met 211
man ondergebracht in Cherbourg, zoodat er
zeventien worden vermist. Natuurlijk is het
heel goed mogelijk dat cr nog enkels zijn
opgepikt, maar helaas is het toch zeker dat
er ook menschen verongelukt zijn. De rook
was zoo dik. dat wc menschen hebben zien
neervallen, verstikt. En het vuur verteerde
alles in zoo'n kort oogenblik, dat van alle
kanten, als was het een reusachtig vuur
werk van donderbussen, houten plinten, en
ijzeren staven in het rond werden geslin
gerd, waardoor menschen werden getroffen.
Er waren ook vrouwen aan boord?
Ja, haar redding is dramatisch geweest.
Er was nog vrouwelijk personeel aan boord;
zij zijn natuurlijk het. eerst van alles gered.
Maar met grootc moeite. De sloep waarin ze
hadden plaats genomen werd neergelaten,
maar bleef een paar meters boven het wa
tervlak hangen, zoo verstikkend was de rook-
Met de grootste moeite hebben we de red
dingsboot gehuil kunnen strijken. Ze waren
nagenoeg allen bewusteloos door den rook.
Is 't u niet opgevallen dat de ramp pre
cies eender is ontstaan als op de „Philippar"?
Ook daar de onverklaarbare snelheid waar
mede overal tegelijk het vuur uitsloeg
ook daar dc draadlooze-installatie die het
eerst van alles werd verteerd, zoodat het
maar een haar scheelde of men kon niet eens
te hulp roepen.
Ja, het is heel bevreemdend. Of onze
booten hebben een bepaalde constructiefout
ofsabotage. In alle gevallen is het
hoogst bevreemdend dat het vuur begon in
een hut die leeg stond
Nog een vraagEr waren ook Ne
derlandsche schepen op de plaats des on
heils?
Ja. behalve het Duitsche schip „Ruhr"
en de Engelschci „Ford Castle" en ..Fal
mouth" snelde de Hollandsche cargo „Achil
les" ons dadelijk te hulp. De Achilles" hoeft
dadelijk het grootste aantal slachtoffers en
vooral de gewonden opgepikt. Ook kapitein
Schoofs. De kapitein en de bemanning van
de cargo heeft zich schitterend gedragen;
de Nederlandsche kapitein heeft zelfs zijn
uniform aan kapitein Schoofs afgestaan.
Is het nog mogelijk iets te redden?
Neen, het schip is absoluut verloren. De
„Pollux" en enkele andere, waaronder nog
een Nederlandsche sleepboot, voeren om de
„Atlantique" heen, maar het gevaar om ook
aangetast te worden was te groot om nog te
kunnen naderen. Een van onze mooiste en
nieuwste schepen is zoo in enkele oogen-
blikken verloren gegaan, reddeloos verlo
ren......
HENRY A. TH. LESTURGEON.
In een interview had mevrouw Royaards
verklaard Badeloch voor haar Jubileum te
hebben gekozen, omdat in Badeloch 200 veel
is overgebleven van de regie van Willem
Royaards. Voor ons zoo zei de heer Fran
ken is er nog meer. want wij zien in u zelf
een Badeloch. Evenals Badeloch is ook me
vrouw Royaards groot steeds geweest in haar
liefde voor haar man en haar kinderen. Een
mooier Badeloch dan van mevrouw Royaards
is cr op het tooneel wel moeilijk denkbaar,
maar de huldiging van dezen avond gold niet
alleen do vrouw van Gysbreght van Aemstel,
maar alle schoone en mooie rollen die me
vrouw Royaards in deze 25 jaar het Vader-
landsch tooneel hoeft geschonken.
Mevrouw Cohen Tervaert sprak als de eetii-
ge „vrouw in het comité'. Zij verklaarde
dankbaar en met groo'.e vreugde de uitnoo-
diging van de commissie-leden om dezen
avond ook enkele woorden ie zeggen, te heb
ben aanvaard, omdat zij weet. dat zij namens
3000 Haarlemsche huisvrouwen sprak, wan
neer zij haar groote bewondering uitte voor
de heerlijke gaven en de schitterende voor
drachtkunst van mevrouw Royaards. die zoo
herhaaldelijk voor de Vereeniging van Huis
vrouwen was opgetreden. Ook mevrouw Cohen
Tervaert gewaagde van den enormen. krach-
tigen steun, welken mevrouw Royaards haar
man tijdens zijn leven steeds had geschonken
en met bewondering vervulde het haar te
zien, hoe de kunstenares de levenstaak van
Willem Royaards ook na zijn heengaan ver
volgde. Ons vrouwen, zoo zei mevrouw Cohen
Tervaert is mevrouw Royaards een lich
tend voorbeeld, omdat zij behalve kunstena
res ook steeds een voorbeeldige vrouw en moe
der is geweest.
De heer Kaart kwam met eenlge persoon
lijke herinneringen en in zijn woorden klonk
den harte! ij ken toon door van den man. die
jaren lang onder Willem Royaards met me
vrouw Royaards samen had gewerkt en haar
eerste triomfen had gezien. Hij sprak de
wensch uit. dat dit jubileum voor mevrouw
Royaards een ware triomftocht zou worden
en dat Nederland zou bewijzen het groote
werk van Willem Royaards niet te hebben
vergeten.
Toen was het mevrouw Royaards zelf, die
het woord nam om niet alleen te danken
voor de woorden, die tot haar gesproken
waren, maar ook voor den steun, dien zoo
vele menschen uit Haarlem en omgeving
steeds aan haar man hadden verstrekt. Zon
der dien steun en dat vertrouwen zoo zei
mevrouw Royaards had mijn man zijn le
venswerk nooit kunnen voltooien, In het bij
zonder ging haar dank uit naar iemand, die
dicht bij Haarlem woont mevrouw
Royaards noemde geen naam, maar een ieder
begreep, wien zij bedoelde den kunstbe
schermer. bij wien zij nooit tevergeefs had
aangeklopt om steun, wanneer het het werk
gold van Willem Royaards, ln wiens kracht
hij zoo volkomen geloofde.
Aan hei slot vroeg mevrouw Royaards steun
voor een anderen kunstenaar, „een groot
beeldhouwer, die lang in uw midden heeft
gewoond". Gun hem en het was duidelijk,
dat zij professor Bronner bedoelde voor
zijn monument, dat de herinnering aan een
groot man zal vereeuwigen, de plaats, welke
het werk toekomt".
En toen was nog eenmaal het woord aan
het publiek, dat telkens en telkens het. doek
weer rijzen liet, 0111 staande de kunste
nares toe te juichen, die dezen avond met
haar Badeloch de schoonste getuigenis had
gegeven van het werk van haar man.
En nu de opvoering van den Gysbreght
van Aemstel door Het Schouwtooneel. De
groote ruimte, welke mevrouw Royaards'
jubileum vroeg, noodzaakt mij kort te zijn,
maar misschien zal ik later nog eens gele
genheid hebben uitvoeriger er over te schrij
ven. Want voor een tweede opvoering van
den Gysbreght en dan als volksvoorstel
ling wil ik hier met klem opkomen. Waar
om zouden wij op de volksvoorstellingen, wel
Elias en Grompic en niet Vondel laten spre
ken, vooral wanneer hij zoo prachtig tot ons
komt als gisteravond.
Ik heb alle Gysbreght-opvoeringen na liet
heengaan van Royaards gevolgd en ik aarzel
niet te verklaren, dat dc voorstelling van Het
Schouwtooneel de beste is, welke ik ln deze
laatste zeven jaar heb gezien. Jan Musch
heeft blijkbaar de opvoeringen van Royaards
tot voorbeeld genomen. In zijn regie is
dc zelfde rust als bij Royaards. waar
door vooral het vers zijn volle waarde krijgt.
Er zit stijl en eenheid in deze opvoering, die
voornamelijk gedragen wordt door drie per
sonen: mevrouw Royaards. Jan Musch en
Ko van Dijk. Jan Musch als de bod^ en Vos
meer. de spie. wij hebben er uit den glorietijd
van Royaards de mooiste herinneringen aan
bewaard. Zou het verhaal van den bode ooit
in grooter schoonheid, in mooier klank en
met krachtiger beelding tot ons kunnen ko
men dan van Musch? Wordt zijn spie ook
niet door levendige actie een monument van
tooneelspeel kunst? En heeft het woord van
Rafaël ooit indrukwekkender geklonken dan
uit den mond van deze „onzlcht.baren"?
Musch weer te zien in groot werk. hem vol
komen waardig, was reeds reden genoeg om
dankbaar te zijn.
Ko v. Dijk gaf 'n vooral innlgen mcnschelijken
Gysbreght. Hij was meer dc liefhebbende
echtgenoot dan de soldaat; meer een geloovig
Christen dan een strijdbare held! Hoeveel
gloed en warmte was er niet in zijn spel,
dat heel den avond sterk boeide!
En behoeven wij van Badeloch, de mooi
ste Badeloch. die wij kennen zooals dok
ter Franken terecht zeide nog Iets te
zeggen? Met deze sterke bezetting van de
hoofdrollen was eigenlijk al een goede voor
stelling verzekerd. Het is echter Musch'
grootste verdienste geweest, dat hij ook het
spel der zwakkere krachten op dat der
grooteren heeft ingesteld, zoodat cr groote
eenheid in het geheel is verkregen. Het was
het vers van Vondel, dat in deze
opvoering volkomen tot zijn recht kwam.
In het vooral klankrijke zeggen der reien
bijvoorbeeld, hoorden wij wel heel duidelijk
den regisseur Jan Musch. O, zeker, cr waren
ook enkele zwakke rollen, maar bepaald hin
derlijk was er geen een. En groote waar-
decring hebben wij. voor wat velen zooals
Henk Schacr als dc zachte vader Willcbrord,
Jacques Snoek als Broer Peter. Folkerl Kra
mer in de rol van den bisschop in dit
voor hun vreemde werk hebben gepresteerd.
Er was een prachtige climax in dc drie
verhalen van Arent, Gysbreght en den boden
en er waren momenten zooals het indruk
wekkend tooneel van de nonnen, het sterven
van Arent en de tooneelen tusschen Gys
breght en Badeloch die een zeer grooten
indruk maakten.
De opvoering van Gysbreght van Aemstel
is ik wil dat hier met nadruk zeggen
een relevatie voor Het Schouwtooneel dat in
de laatste jaren wel wat te veel vast zat aan
klein werk. Wij wenschen er den leider Jan
Musch die behalve de regie en het ver
vullen van 3 rollen ook nog het orgelspel in
de kerkscène op zich had genomen en de
muziek ervoor had gecomponeerd cr van
harte geluk mee.
- J- B. SCHUa,
