Haarlem en de Boekdrukkunst.
Tentoonstelling in het
Frans Hals Museum.
Onderstaand artikel werd ons door Profes
sor Dr. Ossip Tschepougha, conservator der
Universiteitsbibliotheek en Directeur dei-
Leeszaal te Zagreb toegezonden. De geleerde
geschiedvorscher (bekend om zijn boek „Was
Shakespeare Bacon en was Gutenberg
Coster?") doet hierin mededeeling over een
hoogst belangrijke ontdekking, die het pro
bleem van de uitvinding, der Boekdrukkunst
tot een glansrijke oplossing brengt! Hij zond
dit artikel naar Nederland en uitte daarbij
den uitdrukkelijken wensch dat het in Cos
ter's vaderland het eerst zal gepubliceerd
worden. Wij geven hierbij het portret van
Prof. Dr. Ossip Tschepougha met het facsi
mile van zijn liandteekening.
Een strijd van eeuwen nadert zijn beslis
sing! Het goed recht van Haarlem, waarvoor
tallooze geleerden jarenlang gevochten heb
ben is bewezen! Een gelukkig toeval heeft
eindelijk het document aan het licht ge
bracht, waar naar allen zoo lang gezocht
hebben: een fragment van een incunabel met
een gedateerden colophon van Laurens Jans-
zoon! Weinigen zeker hebben verwacht dat
dit ideaal nog eens vei'wezenlijkt zou wor
den, want hoe overtuigd de voorstanders ook
waren, dat de eerste beginselen der boek
drukkunst uit Haarlem afkomstig waren, toch
had ieder de hoop opgegeven, dat na zooveel
jaren vergeefs zoeken, het begeerde bewijs
stuk nog ooit voor den dag zou komen.
Duitschland, dat met zooveel aplomb voor
Gutenberg de eer opeischte, aan de wereld
een der grootste uitvindingen aller eeuwen
bezorgd te hebben, heeft alle aanspraken van
Holland steeds genegeerd en luidkeels over
stemd. Duitschland toch had het oudste do
cument, in den vorm van den prachtig ge-
drukten Bijbel van Gutenberg, die omstreeks
1455 ontstaan was. De positieve uitspraak
van den vakman, den drukker Ulrich Zeil,
die in 1499 in de beroemde Keulsche Kroniek
uitdrukkelijk staat neergeschreven en waar
in met evenveel woorden gezegd wordt, dat
de eerste beginselen dezer uitvinding uit Hol
land kwamen, plachten zij dood te redenee
ren. Evenzoo ging het met talrijke aanwijzin
gen uit latere eeuwen, die sterke argumen
ten voor Holland opleverden. Aan dezen
strijd nu, die voornamelijk aan spitsvondig
heden zijn kracht ontleende, is thans met
één slag een eind gemaakt!
Ondergeteekende, die zich nooit openlijk
in den feilen kamp gemengd heeft maar uit
het verre Zagreb steeds zijn oogen op Haar
lem gericht hield, is zich pas voor de kwestie
gaan interesseeren toen Zedler's boek „Von
Coster zu Gutenberg" is verschenen. Hij is
Hoilandsch gaan leeren, om de met zooveel
hartstocht geschreven artikelen van Hessels
in hun volle fleur te kunnen genieten; hij is
gewonnen door de krachtige argumenten van
Koning en Enschedé. De geschriften van
Kruitwagen hebben hem niet aan het twij
felen gebracht; integendeel hij voelt alles
voor de bewering dat de uitvinding in den
kring der blokboekdrukkers te zoeken is. De
artikelen van Dr. J. F. M. Sterck hadden zijn
warme belangstelling en al jaren nu zocht
hij naar bewijzen voor de bewering, waar
voor zijn hart gewonnen was. En ziet een
toeval heeft hem die in handen gespeeld. De
zaak is aldus in haar werk gegaan:
Begin December toefde ik op doorreis van
Dublin, waar ik als lid van de internationale
commissie- van toezicht op de Iersche Sweep-
stake-loterijen eenige weken had doorge
bracht. een dag te Kopenhagen. Hier nu vond
ik. slenterend door de oude stad. bij een klein
antiquariaat een aantal vergeelde folianten,
alle voorzien van een Russisch vorstelijk ex-
libris. Ik was sterk geïnteresseerd en con
stateerde met één blik. dat het meest zeer
kostbare boeken waren die voor spotprijzen
werden aangeboden. Toen mijn belangstel
ling zienderoogen tot geestdrift steeg, ver
telde het Deensche joodje mij openhartig,
dat hij deze partij boeken voor eenige dagen
had gekocht van Leo Trotski die voor een le
zing te Kopenhagen was geweest. Ademloos
bladerde ik'in de folianten en deed de won
derlijke ontdekking, dat het grootendeels
Hollandsche wiegedrukken waren! Ik had
het gevoel, alsof ik een schat had gevonden
en in mijne oogen moeten op dat oogenblik
dezelfde vonken gestraald hebben, die de
oogen van Mozes schoten, toen hij het be
loofde Land aanschouwde want de anti
quair scheen iets te begrijpen. Ik trachtte
echter mijn ontroering te verbergen en met
de meest mogelijke onverschilligheid deed ik
een bod op de geheele partij. De koopman
scheen te aarzelen ik echter hield hem de
mij nog resteerende Engelsche bankbiljetten
onder den neus, waarop de zoon van het oude
volk bezweek. De schat was mijn! Precies
bleef mij nog het bedrag voor een kaartje
Kopenhagen-Zagreb over en ik moest mij
haasten om de vliegmachine van 12.59 te
pakken. Toen ik goed en wel gezeten was in
een gemakkelijke fauteuil van het luxueuze
vliegtuig kon ik mijn nieuwsgierigheid niet
bedwingen om mijn juist verworven boeken
schatten aan een nauwkeuriger onderzoek te
onderwerpen. Ik lette niet op de drukke con
versatie mijner reisgenooten en verslond de
titels van eenige hoogst zeldzame incunabe
len; maar het meest werd ik geïnteresseerd
door een band waarin los een aantal frag
menten van wiegedrukken lagen, wier persen
ik niet onmiddellijk kon thuis brengen. Een
groot deel dezer fragmenten bleek bij nader
onderzoek te behooren tot een druk van
Zainer, waarvan ik den titel niet direct kon
vaststellen. Deze wierp ik achteloos ter zijde,
evenzoo een aantal bladzijden van de Keul
sche Kroniek van 1499. Maar er waren een
vijftal bladen met Holandschen tekst en
deze wilde ik nauwkeuriger onderzoeken. Het
hanteeren van een vergrootglas en het lezen
van vreemde talen viel mij bij het schudden
der vliegmachine uiterst moeilijk zoodat mijn
onderzoek maar langzaam vorderde. Drie
pagina's bleken afkomstig te zijn van een
vrij zeldzaam boekwerk van Jan Veldener te
Utrecht: zij brachten niets nieuws. De twee
laatste bladen echter boeiden mij sterk; het
eene om een hoogst curieuze houtsnede, het
andexe om een totaal onbekend lettertype.
Ik vreesde te bezwijmen toeix mij bleek, dat
dit laatste een slotpagina was met colophon
en ik ontcijferde: bi mi Laurens Janssoen 1447
tot Haerlem Ik geloof, dat mijn hart eveix
stil stond, maar spoedig kwam ik tot mijzel-
ven en begon ik te beseffen, welk geluk mij
ten deel was gevallen.
Ik had een authentiek stuk vaxx Laurexxs
Coster ixx mijn handen! Meer droomend dan
wakend legde ik het verdere gedeelte vaxx
ïxxijxx luchtreis af, bemerkte nauwelijks, dat
ixxijxx vrouw mij bij aankomst te Zagreb op
wachtte exx verwelkomde, maar sloot mij bij
thuiskonxst aanstonds op in mijn studeer
vertrek. Met bevexxde vingers hield ik de ver
geelde pagiixa's onder nxijxx lamp en stelde
vast, dat mijn eerste indrukkexx volkomen
juist wareix geweest en ik eexx fragment van
eexx Costerdruk oxxtdekt had, die ik hierbij
nader wil beschrijveix.
Het zijn twee bladen van een Hollandsche
uitgave van het „Boek der VII Planeten", eexx
werk, dat ons tot nog toe alleexx in blokboek-
vorm bekexxd was.
Het eerste een houtsixede (welker stijl ten
nauwste verwant is met de ons bekende blok-
boekexx), waarop de plaxxeet Mercurius staat
afgebeeld, met de mexxschelijke bezigheden,
die oxxder harexx invloed staaxx eix door haar
beheerscht worden. Mexx ziet boven de figuur
van Mercuer (Mercurius), geflankeerd dooi
de beide teekenen van den dierenriem, „die
Maghet" (virgo) en „de Twilinghen" (ge-
mini) onder aanschouwen wij in een soort
landschap in het midden een schrijvenden
monnik, beneden hem twee personen, die
zich aan een weivoorzienen disch te goed
doen. of uitgedrukt in de kernachtige taal
van den tijd, aan het „festoyeeren" zijn.
Daar omheen zijn in vier figuien op sterk
typeerende wijze de kunsten uitgebeeld van
den zanger, den schilder, den musicus en den
beeldhouwer.
Het merkwaardigste, waardoor wij ook
zonder de slotpagina. hier onder te bespre
ken, in staat zouden zijn deze houtsnede als
Haarlemsch werk vast te stellen, is dat de
aandachtige beschouwer, met eenige fantasie
toegerust, in de beide bouwwerken rechts en
links boven onmiddellijk het Haarlemsche
Raadhuis en de St. Bavokerk zal herkennen
Verreweg het interessantst is nu echter het
tweede blad, dat de slotpagina van het boek
blijkt te zijn. Onder een primitief drukkers
merk met het Haarlemsche wapen, staat een
tekst, die met losse lettertypen is gedrukt.
Hier staan wij nu voor het oudste document
van gedateerde Hollandsche typografie niet
alleen, maar een typografisch document,
voorzien van den naam van Laurens Coster,
den door legenden verduisterden uitvinder
der boekdrukkunst!
Mijn handen beefden toen ik las en herlas
dezen colophon, die Gutenberg van zijn voet
stuk werpt en Haarlem definitief de hoogste
eer zal schenken:
geeyndt ter eere gods dat boeck der VII
planeete int. duytsche bi mi laurens janssoen
op den eersten api-ïlis MCCCCXLVII. tot
haerlem.
Eigenlijk zijn hier geen woorden noodig
om den lezer eenzelfden schok te doen on
dergaan dien schrijver dezes bij zijn ontdek
king trof. Het onomstootelijk bewijs, dat
Laurens Janszoon Coster te Haarlem om
streeks 1440 de boekdrukkunst heeft uitge
vonden, is hier geleverd! Legenden en uitla
tingen in verschillende kronieken der 15e.
16e en 17e eeuw hadden het oude verhaal ge
staafd, maar waren niet in staat geweest de
geleerden te overtuigen. En ziet thans is aan
allen strijd plotseling een eind gemaakt.
Het is hier niet de plaats verder op alle
consequenties dezer ontdekking in te gaan.
Zij zal een i-evolutie teweeg brengen in de
studie der typografie; zij werpt stellingen
omver ontmaskert zoogenaamde geleerden en
toont allerlei nieuwe gezichtspunten. Ik wil
hier alleen volstaan mijn vondst in beknop-
ten vorm wereldkunndig te maken; in vak
bladen zal ik meer bijzonderheden geven,
maar den primeur van dit nieuws moest ik
gunnen aan een der bladen in Coster's ge-
booteplaats.
OSSIP TSCHéPOUGHA.
Tot zoover het artikel van Prof. Dr. Ossip
Tschépougha.
Wij hebben het daar het een voor Haar
lem zeer belangrijke zaak betreft vóór het
in onze courant verscheen, ter inzage gege
ven aan onzen burgemeester. De heer C.
Maarschalk interesseerde zich zeer sterk voor
deze gelukkige vondst. Hij heeft zich in ver
binding gesteld met den heer G. D. Gratama,
directeur van het Fx-ans Hals Museum, die.
omdat de Costeriana in zijn museum bewaard
worden, de officieele gemeentelijke autori
teit op dit gebied is Wij konden den heer
Gratama ook de officieele documenten van
Prof. Tschepougha laten zien.
Na een bestudeering concludeerde hij:
„Deze stukken zijn ongetwijfeld echt. ik durf
er voor in te staan als voor de echtheid van
de Halsen in ons museum!"
De heer Gratama, die, zooals men weet,
steeds ijvert om zijn museum voor de bezoe
kers aantrekkelijks te maken, heeft ons ver
zocht over die aanvullende bijzonderheden
uit de Costeriana nog geen nadere nxededee-
lingen te doen Hij heeft namelijk in het mu
seum een tentoonstelling van Costeriana ge
organiseerd. Wij vonden goed, dat daarbij
ook de documenten van Prof. Tschepougha
opgenomen worden.
Morgen, Zaterdagmiddag 12 uur, zal deze
LEZIN over
KRISHNAMURTI
door den heer M. BEUTLER. Logegebouw T. V..
Nassauplein 8. ZATERDAG 1 APRIL a.s.. 20 u.
De lezing wordt voorafgegaan door een „Ster-
kampfilm". Entrée 20 cent, desgewenscht
gratis.
(Adv. Ijigcz. Med.)
tentoonstelling door onzen burgemeester,
met een rede over de ontdekking van Prof.
Tschepougha en de Costeriana die daarop
betrekking hebben, geopend worden. Daarbij
zal de burgemeester een dankbaar gebruik
maken van de gegevens die de heer H. E.
Knappert, archivaris, uit het gemeente-ar
chief heeft opgedoken.
Omdat de tijd te kort was om voor deze
plechtigheid uitnoodigingen rond te zenden,
heeft het gemeentebestuur ons verzocht mede
te deelen. dat alle belangstellenden welkom
zijn.
Anders is de toegang van het Frans Hals
museum f 0.25 per persoon. In verband met
deze tentoonstelling zal het museum Zater
dag evenwel kosteloos te bezichtigen zijn.
ARROND RECHTBANK.
Diefstal van vee uit de weide.
Op 8 September van het vorige jaar con
stateerde de heer Zwanenburg, dat uit een
weide onder de gemeente Velsen bij het
Noordzeekanaal een hem toebehoorend jong
rund was verdwenen
Spoedig bleek, dat dit rund niet alleen
gestolen was. maar ook geslacht, want in de
nabijheid van de weide werden kop. huid en
andere deelen van het dier gevonden.
Het onderzoek der politie wees uit. dat een
drietal personen zich in den avond van 7
September in het bezit hadden gesteld van
een motorschuit van de Ballar Mij. en latei-
weer teruggebracht. Die boot vertoonde bloed
sporen.
Het verder onderzoek leidde naar de wo
ning van zekeren K. alwaar de politie steenon
uit een schuurtje en stukken hout uit een
kamertje in beslag nam, zoomede een paar
stukjes vleesch, in den tuin gevonden.
De steenen en het hout vertoonden sporen
van bloed en vet; ook werden er koeharen
gevonden.
Als vei-dacht van diefstal van vee uit de
weide hadden zich Donderdag voor de recht
bank te verantwoorden drie inwoners uit
IJmulden.
De eerste bekende, met eenige personen,
die hij niet wenschte te noemen, te hebben
afgesproken om een rund uit de wei te
stelen. Zij hadden de motorboot die in het
Noordzeekanaal lag, leeggemaakt, de motor
in werking gesteld en waren naar een punt
gevaren, dicht bij het land. waar zij een
rund wilden stelen. Zij hadden toen een
jong dier uit het land den weg opgejaagd,
daar opgevangen en geslacht, waartoe zij
een bijl, zaag en mes hadden meegenomen
De groote stukken vleesch hadden zij toen
naar de woning van K. gebracht, die in de
nabijheid van het Noordzeekanaal is gelegen
Aldaar was het vleesch op een bovenkamer
klein gemaakt, verdeeld en verdachte had
een zak met zijn aandeel meegenomen. Bij!
en zaag had hij ook meegenomen, maar di°
had hij later aan een der anderen gegeven,
wien ze behoorden.
De Officier van Justitie achtte het ten
laste gelegde, voorzoover het dezen verdachte
betrof, bewezen, maar gelet op zijn gunstig
veideden en het goede reclasseeringsrapport.
achtte spreker termen aanwezig voor een
voorwaardelijke veroordeeling en vorderde
gevangenisstraf voor den tijd van een jaar
voorwaardelijk met 3 -jaar proeftijd.
Vervolgens stond de man terecht, bij wien
het vleesch in huis gebracht zou zijn.
Dr. Hulst als getuige-deskundige gehoord
verklaarde, steenen uit vei'dachte's schuur
tje en stukken hout van den vloer uit ver-
dachte's bovenkamer te hebben ondei'zocht
en daarop bloed en vet van een rund af
komstig te hebben aangetroffen.
Verdachte vroeg of de deskundige kon
verklax-en dat het bloed en vet van het ge
stolen rund waren dan wel in 't algemeen
van een koe. waarop de deskundige verklaar
de, niet te kunnen zeggen of het van een
bepaald rund is geweest.
Getuige deskundige de heer van der Sluis,
keuringsveearts te IJmuiden, verklaarde, dal
stukken vleesch in verdachte's tuin en wo
ning aangetroffen, afkomstig waren van een
jong rund.
Getuige Bi-oek, verklaarde in den avond
van 7 September personen bij de bewuste
motorboot gezien te hebben: een hunner was
de verdachte uit de vorige zaak, of deze twee
de verdachte er ook bij was, weet hij niet.
De commissaris van politie te IJmuiden,
de heer de Ridder, verklaarde in verdachte's
woning het een en ander in beslag te hebben
genomen en toen gezien, dat in verdachte's
schuurtje een jas voor het raam was uit
gespreid.
Verdachte zei, dat hij wel eens konijnen
ging stroopen en na zoo'n strooptocht zijn
jas wel in het schuurtje te drogen hing. De
president vroeg of de jas niet moest dienen
voor inkijken van buren te voorkomen waar
op verdachte antwoordde, dat de buren niet
in konden kijken.
De vrouw van verd., als getuige gehoord,
verklaai'de, dat in den avond van 7 Septem
ber de verdachte uit de vorige zaak met
zekeren D. in haar woning waren gekomen
en direct naar boven waren gegaan; ze had
den niets bij zich, maar later waren ze met
zakken vertrokken; of er vleesch in zat. wist
ze niet. Haar man was niet thuis. Zij zei.
dat de jas in het schuurtje voor het raam
was gehangen om haar buurvrouw te be
letten naar binnen te kijken.
Teen de president verdachte op zijn ver
klaring wees, zei deze, dat hij had gezegd,
dat buren van hun woningen niet door hef
raampje konden zien. maar met die buur
vrouw was dat wat anders, want die kwam
bij het schuurtje.
De verdachte uit de vorige zaak als getuige
gehoord wilde zich verschoonen. want hij
wilde niet voor verrader spelen. De president
merkte op. dat hij zich slechts kon verschoo
nen voorzoover hij zich zelf zou kunnen be
zwaren en eindelijk vertelde getuige, dat ex-
wel acht personen bij den diefstal waren
geweest en dat ook deze verdachte er bij was.
Evenzeer was verdachte erbij, toen het
vleesch in diens woning was gebracht.
Verdachte ontkende, beweerde in den nacht
van 7 op 8 September thuis geweest te zijn,
er niets van te weten, dat er vleesch in zijn
woning was gebracht of verdeeld exx de aan
wezigheid van het in zijn tuin gevonden
vleesch kon hij niet verklaren. Het was best
mogelijk dat omstreeks 8 September een
stukje vleesch In zijn woning was gebraden:
ondanks de slechte tijdsomstandigheden werd
er wel eens een stukje vleesch gegeten: om
trent hetgeen zijn vrouw verklaarde, wilde hij
geen vraag beantwoorden.
Daarna stond de derde verdachte terecht,
die met den eersten verdachte bij den twee
den in huls zou zijn geweest. Ook deze ont
kende. Hij was niet nxeegeweest in de boot,
ook niet op het land en evenmin in het huls
van den vorigen verdachte. Hij herkende de
zaag waaraan volgens Dr. Hulst ook sporen
van rundvet en bloed waren aangetroffen,
als zijn eigendom, doch wist niet of deze uit
zijn woning was geweest.
Een getuige verklaarde hem met een zak
vleesch te hebben gezien en ook zou een
zoontje van verdachte beenderen in de haven
hebben geworpen, maar verdachte ontkende
dit alles.
De offieicr van Justitie bracht hulde aan
den heer De Ridder en zijn personeel voor
het nauwgezet onderzoek, dat veel lijd had
gevorderd en achtte het ten laste gelegde op
grond van de verklaring van den eersten
vei'dachte en bijkomende omstandigheden
bewezen.
Diefstal van vee uit de weide is een ernstig
feit en de wet bedreigt dit met zwaardere
straf dan een gewonen diefstal. Spi-eker
had het verstandiger gevonden, als verdach-
ten. evenals de eerste verdachte hadden be
kend. Geëischt werd 2 jaar gevangenisstraf
mot aftrek van het voorarrest.
Mr. Stomps de verdediger, voerde aan, dat
men met de getuige-verklaring van een me
deverdachte vooi-zichtig moot zijn. zoodat
het allerminst vaststaat, dat de tweede ver
dachte geweten heeft van het vleesch in zijn
woning.
De verklaring van den getuige-verdachtc.
dat de beide anderen bij den diefstal en hot
slachten van de koe tegenwoordig zijn ge
feest wordt door geen andere verklaring
gesteund en al ware dit zoo. waaruit blijkt,
dat deze verdachten meegedaan hebben aan
diefstal van een koe, wat hun is ten laste
gelegd en dat zij niet medeplichtig waren.
Maar medeplichtigheid is niet ten laste ge
legd. zoodat pleiter aandringt op vrijspraak.
Mocht de rechtbank willen straffen, dan
verzoekt spreker er rekening mee te willen
houden, dat de eisch tegen den eersten ver
dachte een voorwaardelijke gevangenisstraf
was en togen deze beidon twee jaar onvoor
waardelijk. Dat is toch buiten alle verhou
ding daar allen, gestold zij hebben 't gedaan
een gelijk aandeel in de zaak hebber, gehad.
Voorts dient men rekening te houden mot
de moeilijke tijdsomstandigheden en het feit.
dat het vleesch niet is verkocht, maar zelf
gebruikt en uitgedeeld, voorzoover Is na te
gaan.
De uitspraak werd bepaald over 14 dagen.
UITSPRAKEN.
Meineed.
De bakkersknecht te Vogelenzang, die te
recht had gestaan onder verdenking meineed
gepleegd te hebben, in een zaak tegen zijn
patroon, die er van verdacht werd een agent
van politie met een mes te hebben bedreigd,
werd veroordeeld tot 8 maanden gevangenis
straf. De eisch was 6 maanden.
Oplichting
De expediteur, die van een winkelier te
Bloemcndaal f 100 had weten los te krijgen
onder voorgeven, dat hij dit geld als cautie
moest storten, werd veroordeeld tot 4 maan
den gevangenisstraf en ter beschikking stel
ling der regeering.
De eisch was 10 maanden met ter beschik
king stelling.
Aanrijding Schoterweg.
De chauffeur, die een bestuurder van een
bakfiets had aangereden, waardoor deze een
hersenschudding bekwam en welke aanrij
ding was veroorzaakt dooi'dat de chauffeur
niet gelet had op een door den ander ge
geven teeken, kreeg f 30 boete overeenkomstig
den eisch.
AUBADE GROOTE MARKT
Naar wij vernemen ondei-vindt het Willem
de Zwijgercomité groote bereidwilligheid op
alle scholen. Gezongen zullen worden; Wil
helmus 2 coupletten. Wilt heden nu treden
3 coupl.. Merck toch hoe sterck 2 coupl.. Bede
voor het Vaderland 2 coup!., Wij leven vrij
4 coupl.
Daarna gaan de kinderen der 5e. 6c. en 7e
leerjaren en van de eerste klas U. L. O. naar
vei-schillende zalen, waar naar aanleiding
van lichtbeelden "de beteekenis van Prins
Willem I als stichter der volkseenheid zal
worden uiteengezet.
BEGRAFENIS I'. DE KAMPER.
Gisteren had op de Alg. Begraafplaats aan
de Kleverlaan de begrafenis plaats van wij
len den heer P. de Kamper in leven ecrc-lid
van „Caecilia".
De stoet reed langs het gebouw van „Cae
cilia" in de Jansstraat, waar een deputatie
van het bestuur een tak aan de kist hechtte.
Bij het graf werd niet gesproken.
WIJDINGSUUR REMONSTRANTSCHE KERK
In verband met den lijdenstijd wordt Zon
dagmiddag a.s. te 3 uur in de Rem. Kerk
(Wilhelminastraat een muzikaal wijdingsuur
gehouden door den organist der Kerk. den
heer Theo Paidoen, met welwillende mede
werking van: 'xnej. Cor Igesz (sopraan) en
den heer Jac. Lagas (bas).
De toegang hiervoor is vrij. Het program
ma vermeldt orgelwerken van J. R. Bach,
César Franck en Jos. Jongen en o.a. liederen
van Bach, Brahms en Hugo Wolf.
SYNAGOGEDIENSTEN.
Ned. Israël. Gemeente.
Sabbath: Vrijdagavonddienst bij den In
gang te 6 uur.
Ochtenddienst te 8 uur.
Middagdienst te 1 uur.
Avonddienst te 7.13 uur.
Werkdagen: Ochtenddiensten te 7 uur.
Zondag te 7.30 uur.
Avonddiensten te 7.45 uur.
Talmoed Torah: Sabbath te 12 uur.
Werkdagen: 's avonds te 7.15 uur. Zon
dagavond te 7 uur.
Talmoed Torah: Sabbath te 12 uur.
Werkdagen: 's avonds 7.15 uur. Zondag
avond te 7 uur.
De diensten, alsmede Talmoed Torah,
vinden plaats in het Gemeentegebouw Lange
Wijngaardstraat 14.
HAARLEM'S DAGBLAD VRIJDAG 31 MAART 1933
DERDE BLAD
Het Bewijs voor de Uitvinding van
Laurens Coster gevonden!
(öfeynïlt ter rerejobts batboeckberBii plane
tê inr troytldie bi mi laurens janloen op ben
eerften Jftpritis itteeec.rüiii.tot tjaerlera
