Omzetbelasting.
Hatei de Êemwe&ik.
AAN ONZE WEEK-ABONNéS.
tiet BeêoH^tifkste
'51e Jaargang No. 15406 9
VerscHïjnt dagelijks, behalve op Zon-en Feestdagen
Donderdag 14 September 1933
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: P. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR
COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V.
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENTENper Week 0-25, per maand 1.10, per 3 maanden
3.25,franco per post 3.55, losse nrs. 0.06. Geïllustreerd Zondagsblad
per week fO.05, per maand 0.22, per 3 mnd. ƒ0.65. franco per post 0-72J4.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10122, 12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
ADVERTENTIëNj5 regels 1.75, elke regel meer 0.35. Reclames
ƒ0.60 per regel. Reductie bij abonnement. Vraag en aanbod 14 regels ƒ0.60,
elke regel meer ƒ0.15, buiten Arrondissement dubbele prijs. Onze Groentjes
(iedcren dag) 13 regels ƒ0.30, elke regel meer ƒ0.10, uitsluitend a contant.
Gratis Ongevallenverzekering voor Maand- en Weekabonnés. Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f 600.-. Verlies van Hand. Voet of Oog f400-. Duim f250- Wijsvinger f 1 50-, Elke andere vinger f 50-, Arm. of Beenbreuk f 100—
Idem voor Abonnés op bet Geril. Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid f2000... Overlijden'f 600-, Verlies van Hand. Voet of Oog f400-. Verlies Duim f75-. Verlies Wijsvinger f75-. Verlies andere vinger f30—
DIT NUMMER BESTAAT UIT VEERTIEN BLADZIJDEN.
HAARLEM, 14 September.
De Rijksdagbrand.
Over zes dagen zal te Leipzig het proces te
gen de vijf beschuldigden inzake den Rijks
dagbrand den Hollander van der Lubbe,
den Duitschen communist Torgler en een
drietal Bulgaren begonnen worden. Sinds
de Affaire Dreyfus is er wellicht geen enkel
strafproces aan te wijzen, dat een zoo gewel
dige beroering in de wereld te weeg heeft ge
bracht. En het merkwaardige geval doet zich
voor dat de personen der vijf beschuldigden
daarmee allerminst in overeenstemming zijn.
De drie Bulgaren zijn eigenlijk heelemaal
anonymi, de Hollander van der Lubbe schijnt
een buitengemeen onbeduidend jongmensch,
waarvan men zich met geen mogelij kheid kan
voorstellen hoe hij „uit politieke overtuiging"
tot een dergelijk allerzonderlingst misdrijf
zou zijn gekomen, en de eenige beschuldigde
die als een man van aanmerkelijke verstan
delijke ontwikkeling beschouwd kan worden
is Torgler, de communistische leider in wij-
len-den-Hijksdag. Maar voorzoover tot dusver
gebleken is schijnt zijn connectie met de
zaak wel uiterst vaag te zijn, en een Fransch
blad, dat beweert de acte van beschuldiging
te kennen, verklaart dat eigenlijk alles neer
zal komen op het hoofd van v. d. Lubbe, dien
men als hoofddader beschouwt. Veronderstelt
men dat Torgler en zijn mede-communisten
inderdaad den Rijksdagbrand veroorzaakt
zouden "nebben, dan zou men tegelijkertijd
moeten aannemen dat deze lieden onge
looflijke domkoppen zijn. Want niets kon
hun op 27 Februari, middenin de verkiezings
campagne, ongelegener komen dan een der
gelijke gebeurtenis, niets kon hun kansen op
stembus-succes erger bederven en hun tegen
standers beter in den zadel helpen. Dat on
middellijk honderden hunner gearresteerd
en daarmee onschadelijk gemaakt zouden
worden, hadden zij eveneens tevoren met de
grootste zekerheid kunnen voorzien.
Het is deze omstandigheid vooral die het
georganiseerde verzet in het buitenland tegen
dit proces heeft ontketend. De Zweedsche ad
vocaat Branting' en de wereldvermaarde
Fransche advocaat de Moro Giafferi, deze
laatste terzijde gestaan door zijn collega
Henry Torres beschuldigden er de Nazi's
luidkeels van dat zij zelf den brand hebben
laten aansteken en proclameeren den Pruisi-
schen minister-president' Goering tot hoofd
dader. De Moro Giafferi en Torrès hebben in
de. .volgepakte Salie Wagram te Parijs de
pleidooien voor- de vijf beschuldigden gehou
den, die zij te Leipzig hadden willen houden
als men hen daar als verdedigers had toege
laten. En vandaag beginnen te Londen de
zittingen van een internationale enquête-com-
missie inzake den Rijksdagbrand, onder voor
zitterschap van Sir Stafford Cripps.
Piet Nederlaindsche lid dier commissie, die
zich ten doel stelt uitsluitend voorlichtend op
te treden, is mevrouw BakkerNort. Overige
leden zijn de Deensche jurist dr. Vald Huldt,
de Belgische advocaat Vermeylen, de Ameri
kaan Arthur GarfieldHayes en de Engelsche
advocaat D. N. Pritt. Een.vijftiental getuigen,
blijkbaar meest Duitschers, zullen door de
commissie in haar openbare zittingen wor
den gehoord.
De heele historie yan den Rijksdagbrand is
een zelfs voor deze feibewogen tijden onge-
hoord-sensationeele-geschiedenis. Mocht in
derdaad bewezen worden, dat de Nazi's den
brand hebben veroorzaakt, dan zou het,ge
val een der grootste politieke schandalen in
de wereldhistorie zijn. Wie poogt de zaak met
objectiviteit te beschouwen zal zich overigens
geen al te groote illusies maken omtrent re
sultaten te Leipzig en te Londen die voor de
geheele wereld overtuigend zullen zijn en dus
algemeen als feit worden aanvaard. De strijd
over den Rijksdagbrand zal nog wel lang blij
ven bestaan. Wat steeds meer veld wint in
dezen tijd is Haat.
Niet Torgler en v. d. Lubbe, en de drie Bul
garen. niet de begeerte naar Recht, maar
Haatgedachten beheerschen dezen tijd en dit
zonderlinge geval. In een land als het onze bij
een volk als het onze wekken deze histories
walging en afkeer. Na negentien jaren van
afbraak en achteruitgang behoeft Europa niets
zoozeer als rust en opbouw. Europa is dood
moede van zijn beproevingen. Men beraamt
nieuwe en martelt het met den Haat.
R. P.
„HOOGVERRAAD EN ANDERE
MISDADEN".
DE ROL VOOR HET LEIPZIGER PROCES.
LEIPZIG, 14 Sept. (WolffbureauThans
is officieel de rol bekend gemaakt voor het
proces tegen de brandstichters van den Rijks
dag.
Het proces zal Donderdag 21 September a.s.
's morgens negen uur in de groote zaal van
het Rijksgerechtshof beginnen.
De namen van de vijf beklaagden luiden:
Marinus van der Lubbe.
Ernst Torgler. voormalig Communistisch
Rijksdagafgevaardigde.
Georg Dimitroff. schrijver.
Blagei Popoff, student.
Wassil Taneff, schoenmaker.
De aanklacht luidt: hoogverraad en andere
misdaden.
In het vooronderzoek zijn meer dan 500 ge
tuigen gehoord.
Van de beklaagden is alleen Torgler Duitsch
staatsburger; de hoofdverdachte van der
Lubbe is Nederlander, de drie overigen zijn
Bulgaren.
SLAAPZIEKTE EISCHTE 135 DOODF.N.
SAINT LOUIS, 13 September 'Reuter)
Thans zijn reeds 135 personen aan -de slaap
ziekte overleden.
NIEUW SUCCES VOOR NEDER-
LANDSCHEN SCHEEPSBOUW.
GESLAAGDE PROEFVAART VAN DE
„TARN".
Van IJmuiden uit is Woensdag de proef
vaart gehouden van het voor rekening van de
Noorsche reederij Wilhelm Wilhelmsen te
Oslo bij de Nederlandsc'he Scheepsbouw Mij.
te Amsterdam gebouwde motorschip Tarn,
een zustérschip van de eveneens te Amster
dam gebouwde Tricolore.
Te half tien vertrok men 's morgens uit
IJmuiden, waarna gevaren werd naar het
Schulpengat bij Texel en daarna tot op drie
mijl ten Zuiden van Noordwijk. De snelheids
proef op den gemeten mijl is blijk van ver
trouwen achterwege gebleven.
De belangrijkste gast aan boord was de
heer Jacob Wang. technisch leider van de
reederij Wilh. Wilhelmsen. die namens deze
het schip van de Scheepsbouwmpij, heeft
overgenomen. Er waren verder een der di
recteuren .van de Ned. Scheepsbouwmij., de
heer D. Goedkoop Dzn., zoomede eenige in-
o' -iU*s van de werf; verder Dr. C. F. Stork,
directeur der Storkfabrieken te Hengelo, de
heer W. van Duyn. vertegenwoordiger van de
scheepvaartinspectie te Amsterdam en voorts
directeuren van verschillende reederijen. De
proeftocht werd ook meegemaakt door den
dichter-zanger Koos Speenhoff en zijn vrouw
Cees, die voor de gasten gezongen hebben,
o.a. een liedje op de Ned. Scheepsbouw Mij.
eh de machinefabriek Stork.
De Tam is ingericht voor vrachtvervoer
met de allermodernste accomodatie voor
twaalf passagiers. Het schip is hoofdzakelijk
bestemd voor het vervoer van stukgoed naai
en wol van Australië. Het schip is gebouwd
naar de hoogste klasse van Lloyds en heeft
een draagvermogen van 10,200 ton.
De hoofdmotoren zijn dubbel werken de twee-
tact compressorlooze Stork-A.E.G.-Hesselman
motoren, elk van 4200 PK., welke het schip
een dienstsnelheid van ruim 16 knoopen ge
ven. De complete machine-installatie met alle
hulpwerktuigen werd door dë machinefabriek
Gebr. Stork en Co. te Hengelo geleverd. De
electrische installatie is uitgevoerd door de
N.V. Gröeneveld. v, d. Poll Co.'s Electro-
technischë. fabriek te Amsterdam. De pijplei
dingen buiten de motorkamer zijn gelegd
door de N.V. Nede.rlandsche Fabriek van
Bronswerkëii v': h. Bêeht en Dyserinck te Am
sterdam.
De verwarming geschiedt door stoom, de
aandrijving van hulpwerktuigen electrisch.
In het oog loopend is de groote eenvoud der
installatie.
Met de Tricolore kan de Tarn beschouwd
worden te behooren tot de snelste vracht
schepen ter wereld.
Bij het noenmaal aan boord is de over
dracht geschied.
Te ruim zes uur debai-keerden de genoo-
digden aan den Toeristensteiger te IJmuiden.
waarna naar men ons meedeelde de
„Tarn" nog in den avond onder eigen vlag
naar Heisingfors zou vertrekken, om aldaar
en in andere Baltische havens lading in te
nemen voor Australië.
TOCH SAMENVOEGING VAN
ENSCHEDé EN LONNEKER?
MINISTER DE WILDE ZAL EEN ONTWERP
INDIENEN.
Bij Gedeputeerde Staten van Overijssel is
thans bericht ingekomen van den minister
van Binnenlandsche Zaken, dat hij de sa
menvoeging van Eschedi e Lonneker zal be
vorderen. Wordt het spoedig in te dienen
wetsontwerp aangenomen, dan kan de sa
menvoeging op 1 Mei 1934 reeds ingaan, lezen
wij in de Tel.
Er zou een gemeente ontstaan van 15.000
H.A. oppervlakte, en 85.000 inwoners.
Enschedé zou dus in grootte de achtste stad
van Nederland worden, onmiddellijk volgende
op Haarlem, Groningen en Eindhoven.
Aanvankelijk was gemeld, dat minister De
Wilde niet voor de samenvoeging voelde.
Er is dus een omzetbelasting gekomen,
Iets niéuws, ook al is zij van Oud,
Vanouds naar belastingervaring genomen,
Voorspel 'k haar langdurig behoud.
Als opzet" is 't, zachtjes gezegd, niet
van gister,
Een noodzet veeleer van vandaag.
Als inzet pakt ons deze crisisminister,
Ondanks ons verzet bij de kraag.
Zoo'n slagzet mag even als afzet doen
schrikken,
Hier helpt ons berusting alleen,
Wij moeten dit zetpil toch lijdelijk
slikken,
Dus zet u er maar overheen.
Slechts wil 'k onzen lastigen zetbaas
verklaren,
Opdat hij ons niet meer verrast:
Er staat nu „bezet" op de deur als het
ware,
Van a tot zet zijn wij belast.
P. GASUS.
UW RECEPTIE
VOOR UW HUWELIJKSDINER
ALLE FEESTMAALTIJDEN
(Adv. lngez. Med.)
DE OPENING DER
STATEN-GENERAAL.
DE HULDE DER ORAX 1IEVENDE
VEREENIGINGEN.
Het secretariaat van de Vereeniging Ko
ninginnedag alhier- deelt ons mede, dat hoe
wel de vaandelopstelling- der Oranjsliévende
Vereenigingen te 's Graven ha ge bij gelegen
heid' van d-e. opening der Staten Generaal is
bedoeld voor de Haagse he Vereenigingen, het
ook aan vereenigingen van elders is toege
staan daaraan deel te nemen.
Deze huldiging kan echter niet zijn een
massa demonstratie, doch de Vereenigingen
moeten zich beperken tot een kleine depu
tatie met vaandel.
Het secretariaat van de Vereeniging Ko
ninginnedag, Jansstraat 19. is bereid voor
Haarlem opgaven tot deelneming in ont
vangst te nemen tot uiterlijk Zaterdag 16
dezer, teneinde bij de organisatie in den
Haag een plaats van opstelling nader te ver
zorgen.
Bij voldoende deelneming zal er' op een
gezelschapsbiljet kunnen worden gereisd.
INBRAAK
'woensdagmiddag tusschen twaalf uur en half
twee heeft iémand zich vermoedelijk met be
hulp van een valschen sleutel toegang veiv
schaft tot het kantoor van de firma J. Sabelis
en Co., glashandel aan het Spaarne 75. De be
zoeker heeft getracht, lessenaars open te bre
ken, maar dit is hem niet gelukt. Er wordt niets
vermist.
Aangezien onze bezorgers verplicht zijn op
tijd af te rekenen, verzoeken wij beleefd het
abonnementsgeld bij eerste aanbieding te vol
doen.
Wij vestigen er de aandacht op, dat de
abonnés NIET zijn verzekerd, zoolang het
abonnementsgeld NIET is betaald.
HET HOOFDKWARTIER VAN DE BRITSCHE FASCISTEN. De leiders aan den arbeid in
Whitelands College, hun nieuwe vereenigingsgebouw in Chelsea.
VERGIFTIGDE PALING?
Hond der familie Ibelings
gestorven
EEN VREEMD GEVAL TE MUIDEK3ERG.
Er heeft zich, naar ons ter oore kwam, ten
huize van den thans gedetineerden foto
graaf I. J. Ibelings te Muiderberg, die op 5
September j.l. te Muiden een 4-tal person or.
neerschoot, een zonderling geval voorgedaan
dat de aandacht der Justitie ernstig bezm
houdt.
Nadat Ibelings in het Huis van Bewaring
te Amsterdam was opgesloten, heeft zij
vrouw een stukje geproefd van gerookte pa
ling, welke haar- man op den Dinsdag van
den moordaanslag uit Amsterdam had mee
gebracht. Zoodra mevr. I van die paling
proefde, viel het haar op, dat er een biizon-
der onaangename smaak aan was, waarom
zij het stukje, dat zij in haar mond lvad, on
middellijk uitspuwde. Haar zoon heeft to?r.
van die paling niet gegeten. Men gaf een
stuk aan den hond, met het gevolg, dat he:
dier zwaar ziek werd en een paar dager,
daarna is gestorven.
Wij vernamen nog, dat, toen me va-, I. haa;
echtgenoot voor de laatste maal in het, Huls
van Bewaring opzocht, zij tot hare groote
verwondering van hem hoorde, dat hij ver
wonderd was, haar gezond en wel vóór zien
te zien, aangezien liij meende, dat zij zwaai
ziek lag. Ook is het opgevallen, dat Ibeling -
toen hij de paling mee naar huis bracht, zijn
huisgenooten heeft aangespoord, er van te
nuttigen. In den regel gebruikte Ibelings
wegens zijn suikerziekte, bijzondere spijzen
geheel alleen en zijn vrouw en zoon deelden
daarin zelden mede.
De vrouw van Ibelings heeft den rijksveld
wachter te Muiderberg met het bovensta? "i-
de in kennis gesteld, waarna een gedeelt;
van de paling in een verzegelde flesch ter
beschikking is gesteld van den Officier van
Justitie te Amsterdam, die een sch-eik-r- g
onderzoek zou laten plaats hebben. Boven
dien zou de familie I. een deel van de paling
door den Keuringsdienst te Amsterdam la
ten onderzoeken. Het cadaver van den hond
--oor een onderzoek getransporteerd naar
Utrecht.
OP ONBEWAAKTE OVERWEGEN
Vrachtauto door tram
gegrepen.
BEVERWIJKSCHE JONGEN GEWOND.
Woensdagmiddag werd naar het Handels
blad meldt, een vrachtauto, beladen met
drie ton bloembollen, op een onbewaakten
overweg van den Rijksweg AlkmaarHelder
tusschen Schoorl en Koedijk door de tractor
tram. die om 5.30 uit Schoorl was ver
trokken van achteren gegrepen met het ge
volg. dat het 16-jarig zoontje van den
eigenaar-bestuurder den heer J. Koster uit
Beverwijk op de rails werd geslingerd en
met een hersenschudding in het ziekenhuis te
Alkmaar moest worden opgenomen. De
vrachtauto reed van Den Helder in de rich
ting Alkmaar.
Hoewel het uitzicht ter plaatse niet belem
merd wordt, is het toch moeilijk de tram te
ontdekken, aangezien de tram ongeveer in
gelijke richting den weg kruist. De wagen
werd van achteren op ongeveer 25 c.M. van
het einde door de tram gegrepen en bekwam
slechts geringe schade.
Een naast den jongen zittende knecht
kwam er. evenals de bestuurder, zonder letsel
af.
Een dootlc, een gewonde.
Een Kit de richting Ameren naderende per
sonen auto, waarin vier personen gezeten
waren en welke auto bestuurd werd door den
caféhouder W. Kusters uit Dilkrath. is op
den beruchten onbewaakten overweg onder
Duiken (D.) door personentrein 2908 Brug
genViersen gegrepen, meldt de Tel. uit Ven-'
lo. De bestuurder van den auto werd door de
locomotief opgenomen en een eindweegs ver
der zwaar gewond in een greppel gewor
pen. Een der inzittenden, die naast den be
stuurder gezeten had, liep ernstige inwendige
kneuzingen en een beenbreuk op, terwijl de
echtgenoote en een kind van den bestuurder,
die beiden achter in den wagen zaten, onge
deerd bleven. De auto werd totaal vernield.
Onmiddellijk na het ongeluk was geneeskun
dige hulp ter plaatse. Na voorloopig te zijn
verbonden werden de beide zwaargewonden
naar het Cornelius-Ziekenhuis te Duiken
overgebracht. Kort na aankomst aldaar is de
bestuurder K. aan de verwondingen overle
den.
DUITSCH SPION IN FRANKRIJK
VEROORDEELD
METZ, 14 September 'Reuter) De recht
bank heeft Henri Muller, oud-officier van
de Reichswehr, veroordeeld tot drie jaar ge
vangenisstraf met 1000 franc boete, wegens
spionnage in 't fortengebied nabij Maginot.
DAM DER STAKENDE SCHIPPERS
WEGGERUIMD.
COMPrEGNE- 14 September 'Reuter)
Militairen hebben de versperringen, welke de
stakende schippers met hun aken voor de
sluizen hadden gelegd weggeruimd. Twaalf
personen werden gearresteerd.
De Tweede Kamer heeft het ontwerp omzet
belasting aangenomen. Bloembollen, boeken
en geneesmiddelen vrij.
pag. 3
Te Rotterdam is een autobus door een tram
omgeworpen. Vijf mcnsclien kregen snij-
wonden.
pag. 4
Bij de opening der Staten-Generaal zal de
jeugd de koningin een aubade brengen.
pag. 4
Tc Hengelo zijn drie huizen afgebrand.
pag. 4
Ernstig ongeluk op een onbewaakten overweg.
pag. 1
Vreemd voorval te Muiderberg.
pag. 1
Geslaagde proefvaart van het motorschip
„Tarn''.
pag. 1
Massamoord in een Chineesche provincie.
pn«. 3
Verwacht wordt, dat ook in België een uni
formverbod zal komen.
pag. 3
75.000 arbeiders zijn in de Amerikaansche mij
nen en kleedingindustric in staking gegaan.
pag. 3
De uitvoering van het Japanschc vlootplau
staat vast.
pag. 3
Iets over de dahliatcntoonstclling te Am
sterdam.
pag. 6
ARTIKELEN. ENZ.
R. P.: De Rijksdagbrand.
pag. 1
J. II. de Bois: Muurschilderingen door II. F.
Boot.
pag. 2
E. E. J.P.: Mode-show Van der Laan.
nag. 6
Van onzen Londenschen correspondent: Neder-
landsche concurrentie aan de Britsche
kustvaart.
pag. 3
Ton Ruygrok: Langs dc Straat. Het Systeem.
pag. 4
Voor de vrouw.
pag. 7
DE BRAND IN HET RIJKSDAG
GEBOUW.
DE INTERN. JURTSTFX^OMMISSIE
ONDERZOEKT.
LONDEN. 14 Sept. 'V. D.) Het merkwaar
digste proces, dat ooit in Londen is gevoerd,
is hedenmorgen begonnen in de Courtroom
in de Careystreet achter het Gerechtsgebouw
te Londen. Het was dc eerste zitting van de
Internationale Commissie van Juristen, die
een onderzoek zal instellen naar den brand
in het Rijksdageebouw. De zitting werd ge
opend door Sir Stafford Cripps, die een korte
inleiding hield. Slechts 50 personen, die daar
voor speciale vergunning hadden gekregen,
konden in de kleine zaal worden toegelaten.
Drie deuren geven toegang tot de zaal en
aan elke deur is een strenge controle. In dc
Commissie zitten 9 bekende juristen, o.w. de
vroegere Ttaliaansche minister-president,
Nitti. de Fransche advocaat Moro Giafferi,
het Zweedsche Eerste-Knmeriid George Bran
ting en het Nederlandscbe Tweede-Kamer
lid, mevr. Bakker-Nort. Heden wordt aange
vangen met het hooren van getuigen, die ;n-
lichtingen kunnen geven over den brand in
het Rijksdaggebouw. Van de 16 getuigen, die
de vorige weck te Amsterdam door een sub
commissie der Internationale Juristencom
missie werden gehoord, zullen te Londen 3
gehoord worden. Het doel van het hooren van
de getuigen en het verzamelen van bewijs
materiaal omtrent den brand is de wereld te
overtuigen van de werkelijke schuld aan de
zen brand. De conclusies van de Internatio
nale Juristencommissie zullen worden gepu
bliceerd, vóór dat het proces te Leipzig zal
beginnen.
FANATICI DRIJVEN NAAR
OORLOG.
DICTATUUR DREIGT IN JAPAN.
TOKIO, 14 September. (Reuter). In een bij
eenkomst van Japanschc journalisten ver
klaarde de minister van financiën Taka-
hashi. dat indien de toestand in Japan zich
m de huidige richting blijft ontwikkelen,
vrees beslaat, dat Japan onder een dictatuur
zal komen.
Talrijke fanatici staan gereed het land in
een oorlog te storten met Sovjet-Rusland,
Amerika of Engeland.
Zij verlangen door terroristische handelin
gen den staat van beleg uit te lokken, om de
militaire autoriteiten gelegenheid te geven
het bestuur op zich te nemen.
In de komende maanden staat Japan voor
groote moeilijkheden. Op de eerste plaats
moet een groot tekort op de begrooting wor
den gedekt, verder heeft men den pariteits-
eisch voor de vlootsterkte en tenslotte moet
besloten worden of Japan lid zal blijven van
den Volkenhond.