Hé
Hoe de Zeekrijgsraad
zitting hield.
Slachtmaand.
DIMITROF ER WEER
UITGEZET.
51e Jaargang No. 15447
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdageni
Woensdag 1 November 1933
HAARLEM S DAGBLAD
Directie; P. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMEN I ENper weefc 0.25, per maand 1.10, per 3 maanden
3.25, franco per post 3.55, losse nrs. 0.06. Geïllustreerd Zondagsblad
per week 0.05. per maand ƒ0.22, per 3 mnd. 0.65 franco per post ƒ0.7254.
UITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR
COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos.: Directie 130S2 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10122, 12713 o Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM.
ADVERTENTIëN: j5 regels 1.75, elke regel meer f035. Reclames
ƒ0.60 per regel. Reductie bij abonnement. Vraag en aanbod 14 regels ƒ0.60,
elke regel meer ƒ0.15, buiten Arrondissement dubbele prijs. Onze Groentjes
(ïederen dag) 13 regels 0.30, elke regel meer 0.10, uitsluitend a contant.
Gratis Ongevallenverzekering voor Maand- en Weekabonnés. Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f600.-. Verlies van Hand, Voet of Oog f400.-. Duim f250.- Wijsvinger f 1 50.-, Elke andere vinger f50.-. Arm- of Beenbreuk f 100.-.
Idem voor Abonnés op het Geïll. Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid f2000.-. Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f400—. Verlies Duim f75.-, Verlies Wijsvinger f75.-. Verlies andere vinger f30.-.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN.
HAARLEM, 1 November.
Fransche Geest.
De vele menschen die zich voor hun con
certen, en ook voor voordrachten en lezingen
trouwens, geheel of grootendeels aan hun ra
dio-toestel verknocht hebben, zijn nog" altijd
in het ongelijk. Zij missen heel veel zij mis
sen zelfs de hoofdzaak: het ondefinieerbare
persoonlijke contact met den musicus, den
voordrachtskunstenaar, den spreker. Dat
Fransche concert van de H. O. V., gisteren
avond, deed het mij weer eens sterk besef
fen. Er leefde iets van dien won derlij k-beko-
renden Franschen geest in onze concertzaal.
Het leefde er sterk. Het had het orkest al bij
de repetities bevangen, onder de leiding van
Mathieü, den dirigent van de vermaarde
Opéra Comique. Hij zette het orkest voor een
.buitengewoon zware taak: vier „premières"
in één concert, met maar drie voorafgaande
repetities. Maar hij sleepte het mee en het
was enthousiast en deelde zijn enthousiasme
aan de zaal mede.
Zoo'n geheel Fransch programma, door
een Franschman geleid, brengt een aparte
sfeer. Een Duitsch, een Hongaarsch, een
Russisch, een Engelsch programma zouden
het ook doen, weer op geheel andere wijze,
maar dit is en blijft zeker: ge kunt haar
alleen beleven als ge erbij zijt, in de zaal zelf.
Daar alleen bereikt ge dat moment waarop
de koele, verstandelijke critiek geen vat
heeft en het wonder dier internationaalste
aller Kunsten, de muziek, den geest en de
sfeer van een ander land, een ander volk tot
u brengt en ervan doet genieten. Een cello
concert van Saint-Saëns, een voorspel „Fer-
vaal" van d'Indy, een Suite Pelléas et Meli-
sande van Fauré, een pétillante, geestige
fantaisie van Chabrier brengen u nader tot
Frankrijk, en ge voelt iets van den geest van
Parijs, het Parijs „qui vaut bien une messe"
yan Henri IV, in u tot belevenis komen.
Mathieu is een vermoeiend dirigent voor
den toeschouwer, die de gewoonte heeft de
gebaren des leiders voortdurend te obser
ve eren en die deze ultra-levendigheid te ver
werken krijgt na de rust van onze Holland-
sche orkestleiders en de uiterste soberheid
van gebaar die b.v. een Bruno Walter heeft.
Maar hij is „trés francais", en zijn korte
voorbereiding van een technisch-zwaar pro
gramma met een hem vreemd orkest is
eigenlijk ook' weer trés francaisals het
moet, dan kunnen ongehoorde prestaties
geleverd' worden. Hij heeft zijn auditorium
den heelen avond weten te boeien en het
orkest doen toonen, tot hoeveel het in staat
is. Als Haarlem het ten slotte door onver
schilligheid zal hebben doen ondergaan
en nimmer is de kans daarop, in zijn immer
moeilijk bestaan, grooter geweest dan thans
dan zal het dat nog vaak betreuren.
Niet alleen, zelfs niet in de eerste plaats
de concurrentie van de radio en de slechte
tijdsomstandigheden hebben ons orkest aan
den rand van den afgrond gebracht. De on
verschilligheid, die vaak zelfs tegenzin lijkt,
van de gemeentelijke overheid ten aanzien
van de H. O. V. werd bij deze gelegenheid dui
delijker gedemonstreerd dan ooit te voren.
De H. O. V. had vele gasten bij dit Fransche
concert. De gezant van Frankrijk met me
vrouw de Vitrolles, de Commissaris der Ko
ningin, de leden der Fransche legatie waren
tegenwoordig. De gemeentebesturen van
Heemstede en Bloemendaal, eveneens uitge-
noodigd, hadden eveneens hun officiëele re
presentatie afgevaardigd.
Alleen het Haai-lemsche stadsbestuur ont
brak, ofschoon het geheele college van B. en
W. uitnoodigingen had ontvangen. Hoe de
Fransche gasten der H.O.V. deze vriendelijke
houding opgevat zullen hebben kan men
slechts veronderstellen. Vermoedelijk heeft
men ten stadhuize niet bedacht dat onbe-
^pfdheid tegenover de H.O.V. zich in dit ge-
•-1 verder uitstrekte.
Maar ik schreef over Franschen geest, en
ben daarvan tenslotte leelijk afgedwaald.
Want tot de kenmerkende eigenschappen van
het Fransche volk behoort ohffelijkheid.
R. P.
Groote spanning
in de zaal.
Vandaag nog pleidooien voor
twee muiters.
Morgen dupliek.
SOERABAJA, 1 Nov. (Aneta). Heden
morgen hreft de Zeekrijgsraad de berech
ting voortgezet van den eersten groep der
beklaagden.
De raadsman voor twee beklaagden, de
officier van administratie der tweede klas
se B. G. A. Mahieu, bepleitte vrijspraak voor
den Indischen matroos-telegrafist Soewarso,
als zijnde onschuldig aan het hem ten laste
gelegde.
Voorts pleitte de verdediger de uiterste cle
mentie voor den beklaagde Ardani alias
Digdodarmo, Inlandsch matroos der tweede
klasse.
Spreker zette uiteen dat beide beklaagden
gehandeld hebben onder den dwang van hun
leiders. Hij sprak van den verderfelijken in
vloed van de Kweekschool voor Inlandsch
Marine-personeel te Makassar op het ka
rakter van de Inlanders en betoogde: „Met
ethiek vormt men geen militairen uit In
landsche kweekelingen".
Na een breedvoerige repliek van den fis
caal, den officier van administratie der twee
de klasse P. van Boven, verzoekt de raads
man uitstel van dupliek, hetgeen wordt toe-
DE HEER B. TEN HAVE OVERLEDEN.
Op 62-jarigen leeftijd is overleden de heer
Bernard ten Have, van 1 October 1907 tot
1 September j.l. leeraar in de gymnastiek
aan het Gymnasium en de H.B.S. (A.), al
hier.
De heer Ten Have was vroeger onderoffi
cier. Daarna was hij, van 18961900, werk
zaam als leeraar in de gymnastiek aan de
Rijksnormaalschool en de H.B.S. te Zierik-
zee en vervolgens, van 19001907, in dezelfde
functie aan de H.B.S. te Middelburg,
Tegen 1 September van dit jaar vroeg de
heer Ten Have ontslag aan wegens gezond
heidsredenen.
De overledene heeft zich veel bewogen op
het gebied van heilgymnastiek en massage.
De teraardebestelling heeft plaat-s Vrijdag
3 November op de Alg. Begraafplaats te
Heemstede, te 11 uur.
LANGDURIG LIJDEN.
In het ziekenhuis te Assen is overleden de
26-jarige landbouwer R. Detmers wonende te
Loon, die een paar maanden geleden met zijn
motor tegen een boom is gereden en met ern
stige verwondingen bewusteloos is gevonden,
meldt de Msb. D. werd nog steeds in het
ziekenhuis verpleegd en thans hebben com
plicaties den noodlottige^ afloop van het
ongeluk veroorzaakt.
Morgenochtend voortzetting.
SOERABAJA, 1 Nov. (Aneta)Over de be
rechting 'van de muiters van de „De Zeven
Provinciën" in de zitting van den Zeekrijgs
raad zijn nog de volgende bijzonderheden te
melden:
De 19 hoofdschuldigen komen onder strenge
bewaking de rechtzaal binnen.
Toen hun namen werden afgeroepen riepen
zij om beurten „Present" en vervolgens namen
zij plaats op vier banken tegenover de tafel,
waaraan de Krijgsraad gezeteld was.
De beklaagden zijn allen jong. Hunne leef
tijden varieeren tusschen de 20 en 34 jaar.
Alleen de tweede beklaagde, de Inlandsche
kwartiermeester R. Tuhumena is een man van
boven de 30.
Klokslag negen uur weerklinkt het comman
do „Geeft acht".
Op dit commando staan alle aanwezigen in
de zaal op, ook de beklaagden en brengen het
militaire saluut.
De President van den Zeekrijgsraad, kapi
tein-luitenant ter Zee C. J. O. Dorren, geeft
hierop het sein dat men zal plaatsnemen.
De toespraak waarmede de President de zit
ting opent wordt door de geheele zaal onder
de grootste stilte aangehoord. In deze rede
voering heeft de President ook het feit be
sproken, dat straks geoordeeld zal moeten wor
den over de officieren. En hij zeide daarbij
dat, hoewel normaliter van iederen officier
moet geëischt worden dat de plicht tot hand
having tot in den dood bij hem te allen tijde
het zwaarst moet wegen, toch veel gevraagd
zal worden van de wijsheid van den Zeekrijgs
raad om bij de waardeering van de schuld
vraag de betrokken persoonlijkheden en de
heerschende omstandigheden op de juiste be-
teekenis te schatten.
Ook in de weermacht, aldus de President,
braken nieuwere denkbeelden baan, maakten
velen zich het begrip eigen dat „avec la disci
pline il y a des accomodements", er op het
gebied van discipline „te praten valt".
De beklaagden luisteren aandachtig naar
de toespraak van den President en de voor
lezing van de ten laste legging.
Er is een tolk aanwezig, die desgewenscht
geraadpleegd kan worden.
Alleen d.e beklaagde Wahap, Inlandsch ma-
ECHTE WALES-ANTH RACJET
o.a. 2.50
WITTOP KONING
HARMENJANSWEG 67A
- HAARLEM
TELEFOON 16100
(Adv. Ingez. Med.)
Dus we zijn weer in November
En we zijn weer voorbereid,
Naar aloude reputatie.
Op veel wind en nattigheid.
't Laatste blad gaat van de boomen.
't Bosch wordt grauw en kaal, onguur,
Slachtmaand brengt finale slachting
Van het schoon in de natuur.
Tweemaal honderdduizend leden
Van het vreedzaam koegeslacht,
Weten niet wat in die slachtmaand,
Hun in blik is toegedacht.
En de menschheid zegt neerslachtig:
Slachtmaand waar is 't onderscheid,
Elke maand slacht toch een ander
In de erisisnarigheid.
Maar zij moet het zachtjes zeggen,
Want het onbezorgde kind
Zingt alweer in blij verwachten
't Liedje van den goeden Sint.
P. GASUS.
t-roos der eerste klasse, verzoekt voorlezing
in de Maleische taal.
Uit de voorlezingen blijkt nog dat de In
landsche kwartiermeester Tuhumena toen de
,De Zeven Provinciën" te Oleh-Leh lag, een
geweer heeft genomen en dit met scherp
heeft geladen, onder het zeggen van de
woorden: „Ik zal jullie Kisjongens, die nog
niet zoo bedreven zijn, eens laten zien hoe je
je geweer moet laden". (Vermoedelijk is met
Kisjongens bedoeld jongens afkomstig van
de Kweekschool voor Inlandsche Marine-
Schepelingen)
Geen van de beklaagden heeft opmerkin
gen van principieelen aard. Slechts een en
kele rectificatie wordt''bepleit.
Uit de verklaringen, afkomstig van den
luitenant ter zee der tweede klasse H. L. van
Boven blijkt nog dat de officieren aan boord
van de „De Zeven Provinciën met verlangen
hebben uitgezien naar de komst van het es
kader dat het muiterschip tegemoet zou va
ren. en dat deze officieren door het lange
uitblijven van dit eskader en door hunne on
zekerheid omtrent de situatie te Soerabaja
vreesden voor een verergering van den toe
stand.
Naarmate de verklaringen zijn voorgele
zen worden die achtereenvolgens door de be
klaagden onderteekend.
Hierop wordt een pauze gehouden.
Vervolgens wordt medegedeeld, dat de fis
caal de verdedigers en de raadsleden de zaak
voldoende onderzocht achten.
VERIJDELDE INBRAAK.
Door een bewoner van de Merovingenstraat
werd Dinsdagavond half elf bij de politie
aangifte gedaan, dat gepoogd werd in te
breken in perceel no. 46 aldaar, bewoond door
een broodbezorger, die in den schouwburg
vertoefde. Bij de komst van de politie bleek
inderdaad, dat gepoogd was, een raam door
middel van een beitel te openen. De onge-
noode gast is blijkbaar gestoord, want hij is
niet binnen geweest en er wordt niets ver-
mist-.
JONGEN VAN EEN BAGAGEDRAGER
GEVALLEN.
Dinsdag zes uur zat de twaalfjarige jongen
G. K. op den bagagedrager van een wielrijder.
Op den Kampersingel wilde hij er afspringen,
maar had daarbij het ongeluk te vallen. Dooi
de motorbrigade der politie werd de jongen
naar het St. Elisabeths Gasthuis vervoerd,
waar bleek dat hij een hersenschudding had
bekomen,
NOEL PANTER, de correspondent van Daily
Telegraph, die dezer dagen in München werd
gearresteerd en thans wegens spionnage
terecht moet staan.
Wegens aanmerkingen op de getuigen
En omdat hij zijn mond niet houdt.
(Zie ook pag. 3)
BERLIJN, 1 November (V.D.) Waar
schijnlijk door het sensationeele begin van de
zitting van gisteren was de zittingszaal he
denmorgen bij de opening van de zitting weer
geheel gevuld. Ook vanmorgen heeft de sen
satie niet ontbroken, want opnieuw heeft de
president het noodzakelijk geoordeeld Dimi
trof van de zitting van vandaag uit te sluiten
en wel voornamelijk naar aanleiding van de
opmerkingen die Dimitrof gisteren in de zit
ting heeft gemaakt.
Na opening van de zitting deelt Dr. Bungei-
mede, dat volgens het stenogram van de zit
ting van gisteren Dimitrof het volgende heeft
STORMTAFEREEL AAN DE NOORDZEE KUST; een frappante foto van den
tegen zee en stormdezer dagen in de haven van Yarmouth genomen.
strijd
„De kring der getuigen a charge tegen ons,
communistische beklaagden, is thans met
dezen getuige (Lebermann) gesloten. Hij
begon met rij ksdagaf gevaar den der nat.-soc.
partij, toen kwamen nat.-soc. journalisten en
hij eindigt met een dief".
Dr. Bünger vervolgde: „Deze uitlating heb
ik gisteren niet gehoord. Ook eenige bijzitters
niet. Ik heb slechts het begin gehoord, an
ders had ik natuurlijk op de scherpste wijze
ingegrepen, want deze uitlating is weer een
ongehoorde brutaliteit. De oorzaak waardoor
ik deze woorden niet heb verstaan is, dat
Dimitrof, zooals gewoonlijk niet ophoudt met
spreken als ik begin. Ik voeg daaraan toe den
eisch aan Dimitrof, onder alle omstandighe
den het spreken te staken, wanneer ik spreek
en ook niet verder te spreken als ik hem het
woord heb ontnomen".
Dimitrof: Meneer de President
President: Ik geef u thans het woord niet.
Dimitrof: De Völkisehe Beobachter kan te
vreden zijn
President (na een korte bespreking met de
overige leden van den Senaat)Ingevolge
mijn opmerking van zooeven wordt u van de
zitting van vandaag uitgesloten.
Alvorens Dimitrof wordt weggeleid, pakt
hij vrij langzaam zijn verschillende stukken
bijeen en rekt den tijd, waarvan hij gebruik
maakt om in felle woorden te protesteeren te
gen het besluit van den Senaat, waarna hij
hoonend "de zaal verlaat.
Ook Dr. Werner verklaart, dat hij Dimi-
trof's uitlating gisteren niet- heeft verstaan,
anders zou hij den president onmiddellijk er
op attent gemaakt hebben.
Als eerste getuige wordt gehoord de reeher-
chebeambte Carel Spietz, uit Berlijn-
Lichtenberg, die op 28 Februari opdracht had,
Torgler 's morgens vroeg in diens woning te
arresteeren. Op zijn bellen was de deur pas
na 2 a 3 minuten door mevr. Torgler geopend.
Op de vraag, waar haar man was, verklaarde
zij, dat hij in de provincie op reis was. De
gezochte was echter in werkelijkheid thuis.
Getuige was van 611 uur 's ochtends in
zijn woning. Toen tegen 8 uur de telefoon
ging, sprong hij toe en hoorde, dat een
vrouwenstem mevr. Torgler iets van een
bijeenkomst zei.
Mevr. Torgler antwoordde dat zij onver
wachts bezoek had gekregen en thans geen
afspraken kon maken.
Mevrouw Torgler had tegen getuige Spies
gezegd dat een vriendin had opgebeld. Tegen
tien uur ging de telefoon opnieuw. Mevrouw
Torgler ging naar het toestel en zei: „De vi
site is er nog steeds, ik kan niet komen".
Torgler merkte naar aanleiding hiervan op
dat hij in de week voor de Rijksdagverkie
zingen van 5 Maart, op een aantal vergade
ringen zou spreken en in de eerste helft van
de week beloofd had te zuilen spreken op
twee vergaderingen in Saksen.
Op den bedoelden dag hadden twee vrou
wen zijn huis opgebeld en wel mevrouw
Kueline en mevrouw Karspers.
Toen hij mevrouw Kuehne te Pankow ver
liet, had hij haar een pond koffie en honderd
mark gegeven met het verzoek dit aan zijn
vrouw te geven, omdat het tegen het eind
van de maand was. Hij had toen al de bedoe
ling gehad zich 'bij de politie te melden en
had het vermoeden dat hij dientengevolge de
komende dagen niet in staat zou zijn het zelf
te overhandigen.
Pres.: „Waarom heeft uw vrouw gezegd, dat
u op reis was?"
Ik wist Maandagavond toen ik van huis
ging nog niet waar en wanneer ik op ver
gaderingen zou spreken. Ik heb daarom ge-
Vandaag is een pleidooi gehouden voor twee
der muiters. Morgen de dupliek.
pag. 1
Te Heemstede heeft gisteren de wereldkam
pioen schaken dr. Aljechin en simultaan-
séance gegeven.
pag. 8
Den Amsterdamschen Raad zal spoedig een
gewijzigd schouwburgplan-Koopman worden
voorgelegd.
pag. 4
B. en W. van Amsterdam overwegen het voor
schrijven der 40-urenweek in bestekken
voor gemeentewerken.
pag. 4
Er zijn geen besprekingen gehouden over wij
ziging van het zendtijdbesluit.
pag. 4
De heer P. J. Schmidt, voorzitter der O. S. P.
is ook in liooger beroep tot twee maanden:
gevangenisstraf veroordeeld wegens op
ruiing.
pag. 4
De minister van Onderwijs zegt toe, dat opge
treden zal worden tegen excessen bij het
„ontgroenen".
pag. 4
Een wet tegen het cadeaustelsel maakt bij mi
nister Slotemaker de Bruine een goede kans.
pag. 4
Te Amsterdam zijn slechts 100 van de stuca-
doors die gestaakt hebben, weer aan het werk
kunnen gaan.
pag 4
Een belangrijke studie van den heer D. J. A.
Westerveld over de financieele zijde van
het woningvraagstuk te Haarlem.
pag. 6
In Zwitserland is een FarmanvJiegtuig neer
gestort, twee personen werden gedood.
pag. 3
Toenaderingspogingen op den Balkan.
Henry Ford heeft zich aan de automobielcode
van Roosevelt onderworpen.
pag. 3
Het presidium van de ontwapeningsconferen
tie is tegen 9 November bijeengeroepen.
pag. 3
ARTIKELEN. ENZ.
R. P.: Fransche geest.
pag. 1
Jhr. dr. J. C. Mollerus: Ook contingenteering
in Indië.
pag. 6
Van onzen Weenschen correspondent; Nazi
activiteit in Oostenrijk.
pag. 3
K. de Jong: Het H. O. V. concert onder leiding
van Th. Mathieu.
pag. 8
J. B. Schuil: „Tropenadel" door V. Z. O. D.
pag. 8
Schaakrubriek.
pag. 7
zegd: „Het is mogelijk dat ik pas Woensdag
ochtend terug kom".
Pres.: „Dat had u toch al in Lepizig kun
nen vertellen?"
Torgler: Er is toen slechts zeer terloops
door den procureur-generaal over gesproken.
Dr. Sack: Ik ben het geweest die den be
klaagde heb gezegd: „Wacht daarmee tot de
procureur generaal er op terug komt. want
hij zal het bij zijn bewijsvoering gebruiken.
Ik wilde de zaak nauwkeurig aan de orde
stellen als het zoover was.
De proc. generaal, Dr. Werner, zegt tegen
Torgler, dat hij het opvallend vindt, dat
Torgler 's avonds niet zelf heeft opgebeld,
en dat hij het den volgenden ochtend me
vrouw Kuehne heeft laten doen.
Torgler: Ik heb al in Leipzig gezegd dat ik
's ochtends om ongeveer half tien heb opge
beld, en haar heb meegedeeld dat ik naar
de politie zou gaan.
Dr. Werner: Dan was toch het verzoek aan
mevrouw Kuehne om uw vrouw te waar
schuwen tamelijk overbodig. Het was dan toch
eenvoudig geweest uw vrouw ook 's nachts
op te bellen.
Torgler: Ik heb mevrouw Kuehne niet ver
zocht mijn vrouw te waarschuwen, doch haar
slechts de koffie en het geld te geven. Ik heb
daar reeds den vorigen avond bij Stawiski
over gedacht naar de politie te gaan om naar
aanleiding van de berichten in de kranten
over mijn medeplichtigheid bij de brandstich
ting opheldering te geven.
Ik wilde eerst echter afwachten of het
werkelijk waar was wat Oehme mij had ge
zegd, dat Telegraphen Union en Wolff zulke
berichten verspreidden. Er was geen enkele
dringende reden om mijn vrouw 's nachts
onnoodig wakker te bellen en haar door deze
mededeelingen ongerust te maken. Dat kon
ook den volgenden morgen gebeuren.
(De zitting duurt voort.)
AANRIJDING NIET BEMERKT.
EEN MAN GEHEEL VERMORZELD.
COMMISSARIS VAN POLITIE ZAT IN
DE AUTO
In den nacht van Maandag op Dinsdag is
op den rijksweg tusschen Eysden en Maas
tricht de 57-jarige H. Coelen, oud-wethouder
van de gemeente Rijkholt door een auto be
stuurd door iemand uit Maastricht aangere
den en letterlijk vermorzeld. Het hoofd'van
den man heeft men nog niet gevonden
De auto is doorgereden, maar de bestuurder
heeft zich later, toen hij bemerkte dat zijn
auto sporen droeg, dat een zeer ernstige aan
rijding had plaats gehad bij de politie te Eys
den gemeld.
Naar V. D. meldt, zat o.a. de commissaris
van politie te Maastricht in de auto.
