Spellingspel.
Mm vm Md,
list BetoHfttiikste
51e Jaargang No. 15454
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Donderdag 9 November 1933
HAARLEM S DAGBLAD
Directie; P. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR
COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V.
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM.
ABOINNEMtW TENper week 0-25, per maand 1.10, per 3 maanden
3.25, franco per post 3-55, losse nrs. 0.06. Geïllustreerd Zondagsblad
per week f 0.05, per maand f 0.22, per 3 mnd. 0.65 franco per post 0-72J4.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10122, 12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
ADVERTENTIëNI.5 regels 1.75, elke regel meer 0.35. Reclames
0.60 per regel Reductie bij abonnement. Vraag en aanbod 14 regels 0.60,
elke regel meer ƒ0.15, buiten Arrondissement dubbele prijs. Onze Groentjes
(iederen dag) 13 regels 0.30, elke regel meer 0.10, uitsluitend a contant.
Gratis Ongevallenverzekering voor Maand- en Weekabonnés. Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f 600.-. Verlies van Hand. Voet of Oog f400.-, Duim f250.- Wijsvinger f 150.-, Elke andere vinger f50.-. Arm- of Beenbreuk f 100.-.
idem voor Abonnés op het Geïll. Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid f2000—. Overlijden f 600-. Verlies van Hand. Voet of Oog f400-. Verlies Duim f75.-. Verlies Wijsvinger f75.-. Verlies andere vinger f30-.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN.
HAARLEM, 9 November.
W elspr?kendheid.
De voordrachtskunstenaar Albert Vogel is,
59 jaar oud, gestorven. Zijn kunstopvattin!
was verouderd geraakt in een tijd, die groote
soberheid van den voordrager is gaan eischen.
Hij trad in de laatste jaren zelden meer op.
Maar zijn strijd voor de schoone en zuivere
weergave van de Nederlandsche taal in het
gesproken woord leefde nog met volle kracht.
De Mij. tot Bevordering van de Woordkunst
verliest in hem haar stichter en haar voor
zitter.
Zal die strijd, waaraan hij zooveel geest
drift en arbeid heeft gege\*en. door anderen
worden voortgezet? De tijden zijn er niet
gunstig voor. Nu bezuiniging bij het onder
wijs in de meest drastische vormen wordt toe
gepast lijkt het althans eev vrij hopelooze
taak, aan te dringen op algemeen onderwijs
in welsprekendheid. Ónze scholen zullen
voortgaan met geslaagde eindexaminandi aan
de maatschappij af te leveren, die wel in
zekere mate hebben leeren lezen en schrij
ven, maar niet leeren praten.
Alleen diegenen onder de begaafden op dit
gebied, die er zich zelf veel moeite voor gaan
geven en over voldoende zelfcritiek beschik
ken, zullen een dragelijk peil van welspre
kendheid bereiken. Zij zullen een zeer kleine
minderheid vormen, zooals het altijd geweest
is. En zij zullen er zoo om geprezen worden,
dat de zelfcritiek bij de meesten hunner op
den duur in het gedrang zal raken, zoodat
zij met welbehagen naar hun eigen stem en
hun eigen goed-afgeronde zinnen en zelfbe
wuste accenten zullen gaan luisteren, en veel
te lang worden, en erg vervelend. Hetgeen
meteen het einde van hun welsprekendheid
zal zijn. „Ieder genre is goed, behalve het
vervelende", zeggen de Franschen. Het over
schotje dat waarlijk welsprekend is en blijft
zal bedroefd klein wezen. Zoo is, het ook altijd
in ons land geweest.
Jammer dat de statistiek niet kan vast
stellen hoeveel procent van ons leven wij in
verveling verspillen door het luisteren naar
sprekers die óf verward, óf hakkelend, óf
alleen maar slordig en onduidelijk, of onver
staanbaar zijn. Er zijn nog meer, soorten: de
hardnekkige dolers-op-zijpaden, de einde-
looze herhalers, de eentonige grafstem-varië'
teit en tenslotte die vreeselijke categorie, die
haar hoorders in voortdurende benauwenis
doet zitten omdat zij voortdurend vreezen dat
de geachte spreker ditmaal voorgoed zal blij
ven steken. Dit zijn u weet wel de lieden
die altijd eindigen onder een „opluchtings-
applaus". De meesten hunner herkennen het
niet als zoodanig en beginnen de volgende
maal weer opnieuw. Niemand denkt er ooit
aan, het hen te beletten. Wij zijn een critisch
volk, een zeer critisch volk, ten opzichte van
vele dingen, en wee hem die het waagt, zon
der eenig werkelijk talent ten overstaan van
anderen muziek te gaan maken.
Maar ten opzichte van de welsprekendheid
is ons critisch vermogen gering, omdat wij de
beginselen van deze kunst geen van allen heb
ben geleerd. Zooals in Engeland iedere juf
frouw met een klein beetje stem en zonder
eenige opleiding toch maar blijmoedig lie
deren kan gaan zingen in den kennissenkring
en rekenen op een vriendelijk applaus, zoo
kan bij ons iedere meneer die niet in hevi
ge mate aan stotteren lijdt „redevoeringen"
en „speeches" houden.
Het is een vreemd nationaal gebrek. Albert
Vogel doorzag het ten volle en streed heel
zijn leven lang om het te genezen. Grooten
aanhang verwierf hij nog niet. Hij was een
soort van pionier op dit gebied. Zeer vele
menschen hebben er nog nimmer over nage
dacht dat spreken een kunst is, en dat men
geen redevoering moet houden als men haar
niet -zuiver van vorm en boeiend door inhoud
en voordracht kan uitspreken. Zelfs vele be
roeps-sprekers beseffen dat niet.
Moge Vogels werk niet vergeefsch zijn ge
weest. en voortgezet worden.
R. P.
VERDUISTERING.
De politie alhier heeft aangehouden een
directeur van een N.V. te Lisse, die er van
verdacht wordt in de jaren 1931, 1932 en 1933
belangrijke geldelijke bedragen eigendom der
N.V. te hebben verduisterd.
ONGELUK MET HET FRANSCHE
LUCHTESKADER.
EEN DER VLIEGTUIGEN OVER DEN KOP
GESLAGEN.
PARIJS, 8 November (V. DJ Het eskader
var generaal Vuillemin is Woensdagochtend
te 7'.tres bij Marseille gestart voor den 25000
K M. langen tocht naar Afrika. Nadat drie
vliegtuigen twee dagen geleden vooruit wa
ren gezonden, zijn Woensdag 17 toestellen
gevolgd, welke in drie groepen op zekere on
derlinge afstanden vliegen.
PARIJS. 8 Nov. (V. D.) Het Fransche eska
der Vuillemin is te Los Alcazares in Marokko
geland. Een der vliegtuigen is bij een tus-
schenlanding te Rivera over den kop gesla
gen en beschadigd. De bemanning bleef on
gedeerd.
HET BLOEMBOLLENBEDRIJF.
DE ERNSTIGE FINANCIEELE TOESTAND.
De Alg. vereenïging voor bloembollencultuur
de Bond van bloembollenhandelaren, het Hol-
landscb bloembollenkweekers genootschap
de R.K. diocesanen land en tuinbouwbond, de
bond van Zuid-Hollandsche kleine kweekers
en de Neutrale bond van land en tuinbouwers
hebben een adres aan den minister van Eco
nomische zaken gericht, om de aandacht te
vestigen op den ernstigen financieelen toe
stand waarin het bloembollenbedrijf. on
danks den gunstigen invloed van het sanee-
ringsplan, verkeert.
In het adres wordt gezegd:
„Door de saneering is bereikt dat de scha
delijke invloed van de dumping in het bui
tenland voorkomen werd en dat het prijsni
veau op een iets hooger peil dan verleden jaar
kon worden gehandhaafd, terwijl het den weg
heeft gebaand voor het herstel van de nor
male verhouding tusscben teelt en afzetmoge
lijkheid in de toekomst. Onze organisaties
wenschen Uwe Excellentie daarvoor onzen
dank te betuigen.
Daar evenwel aan het plan in geen enkelen
vorm financieele steun of voorschot van Rijks
wege verbonden was, baart de financieele toe
stand van het bedrijfsleven groote zorg. Ten
einde hieraan eenigermate tegemoet te komen
wenden wij ons tot Uwe Excellentie met het
verzoek om ter voorziening in den nood van
vele bedrijven, zoowel groote als kleine, op
grond der productiewaarde van het door de
zen ingeleverde leverbaar, credieten te willen
verleenen aan diegenen, die daarvan wenschen
gebruik te maken, met dien verstande dat de
zen zeiven verantwoordelijk zullen zijn voor
de terugbetaling. In dit verband veroorlooven
wij ons de aandacht' te vestigen op de moge
lijkheid van een garantie vanwege Provincie en
Gemeenten, op welke wijze in den oorlogstijd
aan onderscheidene bloembollenbedrijven
voorschotten zijn verleend, welke op enkele
uitzonderingen na, zijn terugbetaald."
In de tweede plaats wordt aan den minis
ter gevraagd om, overeenkomstig het offi-
cieele communiqué van 4 Mei j.l. „de leverbare
bollen, die overgebleven zijn na den normalen
verkoop en na de inlevering zonder vergoeding
op te koopen."
De garantiebepaling van 9 Augustus, waar
door het op te koopen aantal bollen aanzien
lijk beperkt werd, zou, bij inwilliging van dit
verzoek, komen te vervallen. Dit kan als een
voordeel beschouwd worden, daar aan de juis
te toepassing en handhaving van de garantie-
bepaling, naar Uwe Excellentie niet onbekend
kan zijn, buitengewone moeilijkheden verbon
den blijken te zijn. Intrekking van de garan
tiebepaling van 8 Augustus en van de daar
mede samenhangende Handelsbeschikking van
19 Augustus zou daarom, naar onze mecning,
geen ernstig bezwaar behoeven te ontmoeten.
Wegens den dringenden financieelen nood
zou het van het hoogste belang zijn dat zco
spoedig mogelijk een gunstige beslissing kon
worden bekend gemaakt, daar tot instand
houding van de bedrijven terstond geldmidde
len vereischt worden voor grondbewerking,
enzoovoort.
Er schijnt ons zoo besluit het adres te
minder bezwaar om te verzoeken, om aan ons
verzoek te voldoen, omdat hiervoor geen be
drag uit 's Rijks kas wordt vereischt, maar
slechts een voorschot, dat uit de reeds inge
stelde heffingen op beteeld oppervlak en ex
port zal worden terugbetaald.
DE NOBELPRIJZEN VOOR NATUURKUNDE,
SCHEIKUNDE EN LITTERATUUR.
STOCKHOLM, 8 Nov. (V. D.) Morgen zul
len de winnaars van de Nobelprijzen voor
Natuurkunde, Scheikunde en Litteratuur
worden bekend gemaakt. Volgens de laatste
berichten zal het voor den prijs voor Schei
kunde gaan tusschen den Deenschen eiwit
onderzoeker Prof. Soerensen, den Zwitser--
schen vitaminespecialist Prof. Karrer en den
Oxfordschen clinicus Prof. Robinson. De Lit
teratuur-prijs zal waarschijnlijk worden toe
gekend aan den Russischen schrijver Iwan
Boenin of aan den Griekschen dichter Kostis
Palamasi. Een beslissing is echter nog niet
getroffen en verrassingen zijn dus nog mo
gelijk.
ECHTE WALES-ANTHRACIET
o.a. a f 2.50
WITTOP KONING - HAARLEM
HAR M EN J AN S WEG 67A TELEFOON 16100
(Adv. lngez. Med.)
(De Minister van Onderwijs, Kun
sten en wetenschap-pen zal zich
over het spellingvraagstuk laten
voorlichten door een commissie,
welker instelling dezer dagen is
te verwachten).
De spelregels van onze taal
Zijn als probleem lang niet van gister,
Een vraagstuk, zelfs in crisistijd,
Volkomen waardig een minister.
De spelling r^akt het onderwijs,
Het is een kunst om haar te snappen,
En z' is volkomen op haar plaats
Op het gebied der wetenschappen.
Er heerscht verwarring op dit punt
En men zal den minister eeren
Wanneer de heer Marchant kordaat
Een eind maakt aan het marchandeeren.
Ik moet u zeggen, 't laat mij koud,
Hoe men 't tenslotte vast wil stellen,
Ik hoop slechts dat dit nieuwe plan
Ons eindelijk iets goeds zal spellen.
En dat men dus in dezen zin
Tot eenheid in dit spel zal raken,
Dat allen op dit slappe koord
Voortaan dezelfde fouten maken.
Alleen veroorloof ik me nog
Bescheiden deze beè te richten
Tot de commissie: of ze mij
En enkle andren wil verplichten,
Door van haar doorzicht en haar macht,
Ook in dit opzicht te doen blijken,
Dat z' onze taal met rijmwoorden
In stevig aantal wil verrijken.
P. GASUS
ÖVMVKH
(Adv. lngez. Med.)
OP SLAG GEDOOD DOOR EEN
AUTO.
Moeder en dochter aan
gereden.
BESTUURDER WERD VERBLIND.
Woensdagavond ongeveer 6 uur is op den
straatweg tusschen Noordhorn en Niezyl onder
de gemeente Zuidhorn een ernstig ongeluk ge
beurd. dat aan twee personen het leven heeft
gekost. Op dat moment n.l. reden op den
straatweg de ongeveer 30-jarige arbeiders
vrouw De Haan en haar 12-jarige dochter.
Zij werden achterop gereden door een auto
bestuurd door iemand uit Leeuwarden. Door
het verblindende licht van een tegenkomer
werd dezen dermate het zicht ontnomen, dat
hij de beide fietsende vrouwen op den weg
niet opmerkte. De wagen reed de beide wiel-
rijdsters aan, die tegen den gronc gesmakt
werden. Zeer ernstig gewond werden de beide
slachtoffers opgenomen. In allerijl werd de
marechaussee gewaarschuwd, terwijl ook dr.
J. P. C. Tichelaar uit Zuidhorn spoedig ter
plaatse verscheen. De geneesheer kon slechts
den dood bij beiden constateeren. De lijken
werden in den loop van den avond naar het
lijkenhuisje te Zuidhorn overgebracht. De ma
rechaussee leidde onmiddellijk het onderzoek
waarbij tegen den bestuurder proces-verbaal
is opgemaakt. De auto werd in beslag genomen.
Het onderzoek wordt voortgezet.
Fiorello Lagua^dia, die na een verbitterden
verkiezingsstrijd tot burgemeester van New
York werd gekozen.
„TACTIEK KAN HERZIEN
WORDEN".
Conclusie van herzienings
commissie uit de 5. D. A. P
GEEN EENHEIDSFRONT; MET COMMU
NISTEN.
GOEBBELS GETUIGT. De Duitsche propagan danitnisier dr. Joseph Goebbels bij
„verhoor" in het Rijksdagbrandproces.
In het Volk geeft ir. J. W. Albarda de
slotbeschouwingen weer van de commissie,
die een eventueele herziening van het pro
gram en de beginselen der S.D.A.P. bestu
deerd heeft.
Dat de commissie in geen enkel program en
slechts in één besluit der partij verandering
onmiddellijk noodig geoordeeld heeft, wil
echter nog niet zeggen, merkt zij op dat er voor
de Partij geen reden zou bestaan om zich
over haar tactiek zeer ernstig te bezinnen.
Een partij, die blindelings de formules van
haar programs toepast, zonder zich reken
schap te hebben gegeven van de economische
en financieele gevolgen en van de psychische
reacties, die daardoor te voorschijn kunnen
worden geroepen, loopt niet alleen gevaar in
het bereiken van haar naaste doeleinden te
falen, maar zal bovendien in het volk stem
mingen oproepen, die haar isoleeren, door
dat zij zelfs groepen, die bij haar behooren,
van haar vervreemden. Zulk een partij ver
schrompelt tot een machtelooze secte.
Ten eerste moet door de Partij goed worden
ingezien en onomwonden worden erkend, dat
de crisis niet alleen de arbeidersklasse, maar
ook andere klassen en groepen in moeilijk
heden en nood heeft gebracht en dat de fi
nancieele omstandigheden van rijk en ge
meenten benard zijn. Het beginsel van den
klassenstrijd, goed opgevat, belet deze er
kenningen in geenen deele. „Het misvormde
beeld, dat de communisten van het klassen-
strijdbeginsel hebben gemaakt, verdient geen
krans van de sociaal-democratie aan zijn
voetstuk".
De sociaal-democratie mag niet uitsluitend
voor de belangen der arbeidersklasse oog
hebben, Zij mag nog veel minder haar stre
ven richten op de behartiging van de be
langen van enkele groepen der arbeiders
klasse.
De S.D.A.P. moet ook rekening houden met
de hevige gemoedsaandoeningen, die zich nu
bij het volk doen gelden. Zij moet verhoeden,
dat zich die gemoedsaandoeningen onnoodig
tegen haar richten. Zij moet voorkomen,
dat de doeleinden en de voornemens der Par
tij verkeerd worden verstaan en de tegen
stand wordt opgeroepen van groepen, op
wier medewerking zij aanspraak mag maken.
Op drie punten wordt dit uitgewerkt en
verduidelijkt.
Ten eerste moet de Partij duidelijk haar
democratisch karakter vertoonen, niet slechts
door congres-besluiten en polemisch ver
weer, maar meer nog door het voeren van
een politiek, die eiken twijfel aan haar demo
cratische beginselvastheid wegneemt. Daar
om moet ook eenheid met de communisten
nu uitgesloten worden gracht. Eenheid met
de mommunisten zou trouwens geen eenheid
der arbeidersklasse beteekenen. De groote
massa der Nederlandsche arbeidersklasse
staat aan een andere zijde. Eenheid met deze.
die slechts op den grondslag der sociaal
democratie bereikbaar is, zou door toenade
ring tot de communisten niet worden be
vorderd. veeleer onmogelijk worden gemaakt.
Die toenadering zou slechts aan het fascisme
in Nederland kans op een overwinning bie
den.
In het belang van de democratie is ook
noodig dat de gebreken onzer hedendaag-
sche staatsinrichting en die van de werk
wijze van parlement, provinciale staten en
gemeenteraden, eerlijk worden erkend en
spoedig worden verbeterd. Daarbij moeten
onaangetast blijven de beginselen der de
mocratie, n.l. de vrijheid en de rechtsgelijk
heid van alle staatsburgers en de afleiding
van i'ichting en inhoud van het staatsbe
stuur uit den wil des volks.
Ten derde is het noodig, dat worde over
gegaan tot de uitwerking van een program
tot verwezenlijking van het socialistisch eind
doel. „Hoe diep het socialistisch beginsel ook
leeft in de overtuiging van honderdduizenden,
het zal de bewondering eninstemming van
veel grootere massa's eerst verwerven, als
voor zijn practische toepassing de voor
naamste lijnen duidelijk geteekend zijn".
Voor de volledige verwezenlijking van het
socialisme wordt een internationale samen
werking op economisch en staatkundig ge
bied vereischt, die in deze jaren meer dan
ooit ontbreekt. Partieele verwezenlijking is
echter niet onmogelijk. Al moet de over
gang van kapitalisme naar socialisme een
proces van jaren zijn, het begin moet wor
den gemaakt. De socialisatie-rapp.orten der
De koning van Afghanistan Nadir Chan is ver
moord. Zijn zoon is reeds tot opvolger uit
geroepen.
pag. 3
Op Cuba is een nieuwe opstand uitgebroken,
welke echter alweer door de regeering zou
zijn onderdrukt.
Pag. 3
Ook België heeft het tarievenbestand opge
zegd.
pag. 3
In de Tweede Kamer hebben de heeren Biere-
ma en Joekes de parlementaire democratie
verdedigd.
,.s pag- 11
Uit cijfers van dc Rijksverzekeringsbank blijkt
dat v. d. Lubbe op door getuigen genoemde
tijdstippen niet in Berlijn geweest kan zijn.
pag. 4
Het Oranje Kruis zal niet meer bijdragen aan
Nationale Steunacties, mits aangetoond
wordt dat de gelden noodig zijn.
pag. 4
De afdeelingen Amsterdam en Rotterdam
hebben zich afgescheiden van de Nederland
sche Padvindersvereeniging.
pag. 4
Lindbergh heeft zijn groote ingenomenheid
betuigd met ons vliegwezen. Postvlucliten
zonder passagiers echter niet juist geacht.
pag. 4
ARTIKELEN, ENZ.
R. P.: Welsprekendheid.
pag. 1
J. B. Schuil: Albert Vogel overleden.
pag. 8
J. B. Schuil: Jan van Riemsdijk en de „Hol
landers".
pag. 8
II. G. Camiegieter: De tooncelgroep „Masks en
faces". De R.K. Tooneelver. „Alberdingk
Thijm".
pag. 8
S.D.A.P. hebben reeds vele vage voorstellingen
verscherpt. De tijd is gekomen om in deze
richting verder te gaan.
Het overgangsproces kan niet alleen be
staan uit materieele en technische verande
ringen. Deze moeten gepaard gaan met gees
telijke en zedelijke vernieuwing. Het socia
lisme moet meer en meer levensbeginsel
worden, zoodat de arbeidersklasse geschikt
wordt voor haar nieuwe taak in een nieuwe
samenleving.
De commissie wil, aan het einde van haar
taak gekomen, niet nalaten te verklaren, dat
zij, hoe ernstig de tijden, hoe groot de moei
lijkheden en hoe dreigend de gevaren ook
zijn, niet twijfelt aan de schoone toekomst
der sociaal-democratie. De beginselen zijn
sterk en het doel is verheven, de beweging is
groot en groeiende. Niet de kracht van haar
tegenstanders, slechts haar eigen fouten
zouden haar kunnen doen falen.
MOEDER EN ZOON VOOR DE
RECHTBANK.
Heeft een minderjarige recht
van handelen?
DE MOEDER VERHINDERDE INSCHRIJVING
VOOR DIENSTPLICHT.
Voor de arrondissements rechtbank te
Amsterdam hebben terecht gestaan een 18-
jarige jongen en zijn moeder, wegens het op
zettelijk zich niet aangeven voor den mili
tairen dienst, respectievelijk het uitlokken
daarvan.
De moeder motiveerde haar handelwijze met
aan te voeren, dat de Nederlandsche wetge
ving aan minderjarigen zelfbeschikkingsrecht
onthoudt in zaken van eenige beteekenis en
dat dit dan zeker dierrt te geschieden als het
gaat om het geweten en eventueel het leven
van den minderjarige.
Als moeder, schreef verdachte indertijd
aan den burgemeester, grijp is het eenige. dat
ik kan doen aan, om te getuigen van mijn
onverwoestbaar geloof in de geweldloosheid
en tegen den waanzin van den oorlog.
De belangstelling voor de zaak was zeer
groot. Vooral waren er veel dames op de pu
blieke tribune.
Het eerst stond de zoon terecht. Hij ver
klaarde dat zijn moeder hem gezegd had. dat
hij zich niet moest gaan inschrijven. „Be
moei je er niet mee, dat zal ik opknappen"
had zij gezegd.
De officier vroeg een maand gevangenis
straf.
De verdediger mr. J. H. Polenaar zei niet te
begrijpen dat de officier geen oog heeft ge
had voor het conflict in den jongen, die moest
kiezen tusschen gehoorzaamheid aan zijn
moeder en aan de wet.
PI. drong aan op ontslag van rechtsvervol
ging. subs, pleitte hij vrijspraak, meer
subs, een lichte straf.
De moeder vervolgens terecht staande,
zei dat ze de kennisgeving verstopt heeft.
Ook tegen haar eischte de officier een
maand gevangenisstraf.
Mi-. Polenaar pleitte ook voor haar vrij
spraak. Zijn cliënte heeft eerbied voor de wet
maar meende te moeten gehoorzamen aan
een hoogere wet. Zij heeft haar ouderlijk ge
zag iaten gelden. De wet had haar motieven
moeten erkennen. Men had den jongen uit
stel moeten geven tot zijn 21 sie jaar. Hij had
dan zelfstandig kunnen oordeelen.
22 November zal de rechtbank uitspraak
