HAARLEM IN AMERIKA.
ZAKELIJKE OORLOCSBESTRIJDINC.
Ten troon geheven.
51e Jaargang No. 15500
VerscKijnt dagelijKs, KeKalve op Zon- en Feestdagen
Vrijdag 5 Januari 1934
HAARLEM S DAGBLAD
pirectle; P. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR
COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V.
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMEN I ENper week 0.25, per maand 1.10, per 3 maanden
f 3.25, franco per post 3.55, losse nrs. 0.06. Geïllustreerd Zondagsblad
per week f 0.05, per maand 0.22, per 3 mnd. ƒ0.65. franco per post ,'0.7254.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10800
Drukkerij: 10122, 12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
ADVERTENTIëN: j5 regels ƒ1.75, elke regel meer ƒ0.35. Reclames
ƒ0.60 per regel. Reductie bij abonnement. Vraag en aanbod 14 regels ƒ0.60,
elke regel meer 0.15, buiten Arrondissement dubbele prijs. Onze Groentjes
(iederen dag) 13 regels ƒ0.30, elke regel meer ƒ0.10, uitsluitend a contant.
Gratis Ongevallenverzekering voor Maand- en Weekabonnés. Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f400.-. Duim f 250.- Wijsvinger f 1 50.-, Elke andere vinger f 50.-, Arm- of Beenbreuk f 100.-.
idem voor Abonnés op het Geïll. Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid f2000.-. Overlijden f 600.-. Verlies van Hand, Voet of Oog f400.-. Verlies Duim f75.-. Verlies Wijsvinger f75.-. Verlies andere vinger f30.-.
DIT NUMMER BESTAAT UIT ZESTIEN BLADZIJDEN
Een Amerikaansch voorbeeld.
Onze hoofdredacteur schreef gisteren over
de door hem al sinds jaren voorgestane ..za
kelijke oorlogsbestrijding", nl. bestrijding, door
het machtige wapen der Moderne Reclame
tegen het oorlogsgevaar te richten. Hij deel
de in dat artikel mede dat een dergelijke
campagne in Amerika begonnen is en citeer
de een advertentiepagina door de nieuwe in
stelling „Paeceways" in het tijdschrift „Edi
tor and Publisher" geplaatst.
Hier volgt, in vertaling, de hoofdinhoud
van deze advertentie'
Het zinnelooze van den oorlog.
Wat een zinneloos en nutteloos ding is de
oorlog! Wat een onmenschelijke, krankzin
nige, geestlooze moord-orgie. Als één mensch
het doet noemen ze het: moord. Als duizend
het doen: heldhaftigheid. Kunt ge niet den
ken? Hebt ge geen principes? Wilt ge een
moordenaar zijn, omdat een wereld van dwa
zen u er goedkeurend voor op den rug klopt?
Denk er om: oorlog is niet alleen: gedood
worden; gij moet ook anderen dooden. Oor
log is niet alleen: blind worden. Gij moet ook
anderen blind maken Oorlog beteekent niet
alleen, dat uw beide beenen worden afge
schoten. Gij moet ook de beenen van anderen
afschieten. Oorlog is niet alleen, dat gij door
bajonetten doorstoken wordt. Gij moet ook
anderen met uw bajonet doorsteken; ande
ren, die gij nooit gezien hebt en die in vre
destijd misschien uw boezemvrienden zouden
kunnen zijn. Oorlog is de absolute bevesti
ging van de conclusie, waartoe Bernard Shaw
kwam: dat de aarde het gekkenhuis van het
heelal is.
Hoevelen van u, die dit leest, hebben het
doodvonnis van den oorlog te wachten? Hoe-
velen zijn veroordeeld tot het verlies van ar
men oï beenen? Hoevelen zullen er blind
worden? Hoevelen zullen de rest van hun
leven doorbrengen in een hospitaal voor oud
strijders: „schepsels, die eens menschen wa
ren". De jongste groote oorlog kostte aan
J6.000.000 menschen het leven. Maar hoevele
oorlogsslachtoffers zijn levend-do^?
Krankzinnige geldverkwisting.
Hoe krankzinnig is de oorlog ook uit eco
nomisch oogpunt beschouwd! Wie wint ver
liest, Wie heeft den laatsten grooten oorlog
gewonnen? Men kan evengoed vragen: Wie
heeft de groote aardbeving in Californië
gewonnen? De wereldoorlog heeft de wereld
naar het bankroet gevoerd. Hij heeft 333
billioen dollars gekost. Hij was de hoofdoor
zaak van de tegenwoordige crisis. Eén ding
is zeker: als wij den oorlog niet verplette
ren, verplettert hij ons.
Hoe maken wij een einde aan
den oorlog?
Hoe kan aan den oorlog een eind worden
gemaakt? Er is maar één middel. Zooals Ma
jor General O'Ryan zeide: „Wij moeten vre
de voeren!" Een houding van passief fata
lisme zal nooit een einde aan den oorlog
ma'*m.
-logen hebben een drieledige oorzaak
n" en psychologische, een politieke en een
economische. Een machine is opgesteld om
den vrede te bewaren. Zij zal alleen werken
als de publieke opinie er achter wordt ge
mobiliseerd. Dit doet „World Peaceways".
Wij houden al onze aandacht gevestigd op
de psychologische zijde van het vraagstuk.
De manier om een einde aan den oorlog
te maken is de waarheid er over te zeggen
en hem te ad verteeren zooals hij is: een on
menschelijke, domme, doellooze hel. Hebt u
ooit Bruce Barton's „Laat ons die hel ad
verteeren!" gelezen? Wij zenden u een af
druk voor een kwartje. Bruce Barton wil
dat de regeeringen gelden zullen bestemmen
voor vredespropaganda. De prijs van één
enkel slagschip: 35 millioen dollars, zou mil-
lioenen geesten gunstig voor den vrede kun
nen stemmen. Een brandweer vormt een
goeds geldbelegging. Laat ons een brand
weer steunen, die den oorlogsbrand kan
blusschen. De uitwerking behoort interna
tionaal te zijn. „World Peaceways" begint
hier (in Amerika), omdat wij hier nu een
maal zijn. Gedurende de laatste drie maan
den hebben wij advertenties van één pagina
geplaatst (of er contracten voor afgeslo
ten) in ruim 70 tijdschriften. Wij hebben
daarmede bijna 9 millioen menschen bereikt.
Wij zijn begonnen in ons eigen land maar
zuilen spoedig ook internationaal gaan
werken. Wij gaan recht op ons doel af en
houden rekening met de practijk en de
werkelijkheid. Wij zullen ook de handels
belangen ondersteunen. Reeds te lang is de
vredeszaak overgelaten aan goedige idealis
ten, diplomaten en welmeenende oude da
mes. De handel weet nu, dat hij met een
oorlog alles kan verliezen en niets winnen.
Wij zullen de internationale zakenmenschen
warm maken voor den internationalen vrede.
Wij willen ook de menschen van het
onderwijs in onze groote zaak belang doen
stellen. Wij willen dat gij Bruce Barton's
„Let's Advertise this Hell" leest. Zooals
gezegd: voor een kwartje krijgt u het. Wij
willen dat u ons helpt om u te helpen Van
u wordt verwacht, dat gij in den volgen
den oorlog zult „vechten". „Father Wil
liam" kan u dan niet helpen. Hij zal op
zijn hoofd gaan staan, zooals gewoonlijk en
u aanmoedigen om deel te nemen aan den
massamoord. Het is thans de tijd om den
volgenden oorlog te verhinderen, nu, vóór
dat hij begint. Als u ons wilt helpen, zend
o"s dan een dollar of zooveel als ge kunt
missen: hoe meer, hoe beter. Wij kunnen
ons voor 100 dollars advertentieruimte ver
zekeren voor eiken dollar die u ons zendt.
Onze registers geven bijna precies deze ver
houding aan. Werk met ons mede om een
behoorlijke wereld op te bouwen. Als ge een
plaatselijke vredesgroep wilt organiseeren,
vraag ons om inlichtingen. Gij kunt helpen
aan het opbouwen van een gezonde bescha
ving. Als ge een stel van acht van onze
vredesaanplakbiljetten wenscht te ontvan
gen. vraag er om. Zij zijn gratis te krijgen.
Zend ons 15 (Amerikaansche) centen voor
port en verpakking.
Verspil uw energie niet aan klachten over
de domheid van het tegenwoordige geslacht.
Uw hersens en uw meening hebben geen
waarde voor de maatschappij als u ze niet
omzet in actie.
Tot zoover de advertentie, die de namen
draagt van verschillende bekende en voor
aanstaande Amerikanen, als leiders dezer
beweging.
Aan de advertentie is een inschrijvings
biljet toegevoegd met het adres der orga
nisatie: „World Peaceways, Hotel Roosevelt,
New York City".
SZYMANSKI WEER
VEROORDEELD.
O.M. EEN MILLIOEN MARK BOETE.
De bekende groot-smokkelaar Szymanski
die zooals- bekend geruimen tijd geleden
door eenige rechtbanken in de grensstreek
van Duitsoliland en Nederland tot jarenlange
tuchthuisstraf en hooge geldboeten veroor
deeld werd en zich op het oogenblik nog in
hechtenis bevindt, heeft Donderdag voor de
rechtbank te Wupperthal terecht gestaan.
Hij had zich ook hier te verantwoorden voor
eenige gevallen van smokkelarij door zijn
benden, waaraan hij zich in zijn glorieuzen
smokkeltijd heeft schuldig gemaakt. De recht
bank veroordeelde hem tot een millioen mark
boete en een jaar gevangenisstraf.
(De keizer van Abessynië heeft
voor persoonlijk gebruik een
Fokker-vliegtuig besteld, waarin
een troon zal worden gebouivd).
In Abessynië, een land
In donker Afrika,
Daar doet men in den vorstenstand
Europa nog niet na.
Daar kan de vorst, als hij zich aan
Zijn dankbaar volk vertoont,
Niet met een kaasbol voor hen staan,
Maar slechts met goud gekroond.
Daar loopt hij niet in pandjesjas.
Maar in het hermelijn.
Een keizer moet. voor 't duister ras.
Ook zichtbaar keizer zijn.
Nu heeft die keizerlijke heer,
Een vliegmachien gekocht,
En daarvoor ('t doet zijn inzicht eer)
Een Fokker uitgezocht..
Want zelfs een keizer, machtig man,
Wil wel eens op de vlucht,
En heeft weieens bekoring van
Verandering van lucht.
Maar als hij in zijn vliegtuig stapt
En hem zijn natie ziet,
Dan past hem, wat u nu wel snapt,
Een leeren leunstoel niet.
Dan zet hij zich (in hermelijn.
Getooid met gouden kroon,
Een keizer moet een keizer zijn)
In 't vliegtuig op een troon.
De motor ronkt met luid geweld,
De massa knielt ter neer.
En volgt met d oogen over het veld,
Haar opgevlogen heer.
Nu is de keizer uit het oog,
Zij 't uit het hart nog niet.
En hij aanschouwt van uit den hoog'
Het rijk, waar hij gebiedt.
Maar op zijn troon zit hij niet meer,
Hij drentelt luchtig rond,
Hij werpt zijn keizersmantel neer,
Zijn kroon ligt op den grond
Want zelfs een keizer, machtig man,
Wil weieens op de vlucht.
En heeft weieens bekoring van
Verandering van lucht.
P. GASUS.
DR. P. J. KROMSIGT VRAAGT
EMIRITAAT AAN.
Dr. P. J. Kromsigt, bekend Ned. Herv. pre
dikant te Amsterdam, is voornemens tegen
het a.s. voorjaar zijn emeritaat aan te vra
gen. In 1932 vierde dr. Kromsigt zijn 40-jarig
ambtsjubileum.
De naam is eigenlijk Harlem, maar dat komt, doordat den Amerikanen de dubbele a
niet ligt en voor de overeenkomstige uitspraak is de eene a hun voldoende. Maar een der
levendigste stadsdeelen van de machtige metropolis New York, die eens New Amsterdam
heette, is wel degelijk naar onze eigen stad genoemd.
De dichtstbevolkte nederzetting van negers op onzen aardbol ligt niet in het zwarte
werelddeel Afrika, maar in de stad New York en zij heet Harlem. Het is een enorme stad op
zichzélf, heel wat grooter dan haar naamgeef ster aan het Spaarne en zij is uitsluitend
bevolkt door zwarte broeders. Groote ondernemingen, theaters, kerken bevat zij en alles
is neger eigendom en exploitatie. De negers van Harlem komen binnen de grenzen van
hun wereldstadsgedeelte slechts met eigen rasgenooten in aanraking en omgekeerd zijn
bepaalde gedeelten van Neio York ter beiooning voor negers verboden.
Onze afbeeldingen zijn van: links boven de Methbdistenkerk. het geestelijk centrum
van de negerstad; rechts: een zwarte prediker op den kansel; links benedenook de ver
keersregeling is in handen van het zwarte ras en rechts: een kijkje in een der grootste
straten in de zakenwijk van Harlem.
BRAND IN DE JAN NIEUWEN-
HUIJZENSTRAAT.
BEWONERS LANGS EEN LADDER
GEVLUCHT.
In den afgeloopen nacht kwart voor twee
werden de bewoners van het bovenhuis Jan
Nieuwenhuizenstraat 26rood de familie Kui
pers gewekt door het krabben van de kat
aan de deur. De man ging naar zijn woon
kamer. die boven een kruidenierswinkel ligt.
en zag dat er brand was uitgebroken. Hij
snelde weer naar boven om zijn vrouw te
waarschuwen. Meenende, dat zij hun woning
niet meer langs den normalen weg konden
verlaten, zetten zij het raam open en
schreeuwen om hulp. Dit werd door eenige
surveilleerende politieagenten in den omtrek
gehoord. De eigenaar van den kruideniers
winkel plaatste met een agent 'n ladder tegen
het perceel. Via een belendend perceel wisten
zij op het dak te komen, waarna zij een
touw om den nok van den gevel bevestigden.
Man en vrouw lieten zich langs dit touw
op de ladder zakken, waarna zij zich verder
in veiligheid konden brengen.
Intusschen was de brandweer dank zij het
huidige alarmsysteem, snel ter plaatse ge
komen. Met één straal op de waterleiding wist
zij den brand te beperken tot de bovenkamer,
die echter geheel uitbrandde. De achter
kamer is gespaard gebleven.
De brand is vermoedelijk ontstaa.n door een
petroleumlampje dat onder een aqugrium
met 25 tropisch visschen geplaatst was. Die
zijn allemaal verbrand en de kat is ver
dwenen.
Verzekering dekt de schade.
De eigenaar van den kruidenierswinkel
heeft nogal wat waterschade gekregen.
De familie Kuipers heeft het verdere ge
deelte van den nacht bij buren doorgebracht.
DE „POSTJAGER".
HET VERTREK HEDENAVOND
UITGEZONDEN.
In verband met het vertrek van den „Post-
jager" uit Ned.-Indië heden te ongeveer 8
uur (Amsterd. tijd) zal de Nederlandsch-
Indische Omroep een uitzending organisee-
ren, welke door de V.A.R.A. zal worden ge-
relayeerd.
De aankomst is waarschijnlijk te verwach
ten a.s. Maandag op Schiphol. De V.AJt.A.,
die dan het algemeen programma verzorgt,
zal de aankomst trachten uit te zenden.
ANTENNEKWESTIE OPGELOST.
BATAVIA. 5 Jan. (Aneta) De proefvlucht
van de „Postjager" is zeer geslaagd, zoodat
op het vertrek van hedennacht wordt gere
kend. Het vliegtuig arriveerde om halftwee
op het vliegveld Tjililitan nabij Batavia na
een geslaagde vlucht. De chef van den tech-
nischen dienst van de K. N. I. L. M de heer
De Bree, heeft een oplossing gevonden voor
de bevestiging van den kogel van de anten
ne. waarover de bemanning enthousiast is.
Het vliegtuig zal in den nacht van Vrij
dag op Zaterdag 3 uur Javatijd (omstreeks
18 uur Amst. tijd) naar Holland vertrekken.
De mail, welke de „Postjager'' meevoert is
tot 250 K.G. gestegen. Er wordt nog steeds
mail aangevoerd.
MOEDER EN DOCHTER OVER
REDEN.
TOT 1000 BOETE VEROORDEELD.
Donderdag heeft de Groningsche recht
bank den 36-jarigen grossier G. V. te
Leeuwarden, die in den avond van 8 Novem
ber j.l. m de gemeente Zuidhorn de 36-jarige
mevrouw De Haan met haar 13-jarige doch
tertje met zijn auto overreed, tengevolge
waarvan het meisje onmiddellijk en de moe
der spoedig na het ongeval overleed, ver
oordeeld tot f 1000 boete subs. 100 dagen
hechtenis. De eisch was 6 maanden.
EEN K. L. M.-LIJN OP HULL.
GROOTE MOGELIJKHEDEN.
Alderman Pearlman. president van het
vlieghaven-comité, hield Donderdag in den
gemeenteraad van Huil een rede, naar aan
leiding van het feit, dat deze de gelden toe
gestaan had voor den aankoop van hangars,
vliegtuigen en een stationsgebouw op het ge
meentelijk vliegveld.
Pearlman zeide. dat het comité de volledige
controle kroeg over het vliegveld. Later zou
men verder gaan en een uitgebreider plan
uitwerken. Daarbij inbegrepen dan de onder
handelingen met de K. L. M. tot instelling
van een directe luchtlijn van Amsterdam
naar Huil.
De volvoering van dit plan, zeide spr., zou
groote offers vragen, maar spr. voorziet
daarvan dan ook groote mogelijkheden.
Er is reeds een maatschappij opgericht
voor het onderhouden van een luchtverbin-
ding met Derby, in aansluiting op de K.L.M.-
lijn te Huil, Andere steden in de provincie
zullen waarschijnlijk gelijke plannen hebben.
Iki
Het vertrek van den Postjager wordt heden
avond ongeveer 8 uur uitgezonden.
pag. 1
Heden of morgen zou de beslissing vallen of
Van der Lubbe al dan niet gratie krijgt.
pag. 3
In de beleedigingszaak te Wormerveer is te
gen den eencn verdachte f 100 subs. 20 da
gen en tegen den ander 2 maanden gc-
eischt.
pag. 6
De aanvaring vóór den Waterweg.
pag. 3
Het IJselmeer zit nog vol met ijs.
pag. 3
Nieuwe invoerregeling voor steenkool in
Duitschland.
pag. 4
Brand in de Jan Nieuwenhuiaenstraat te
Haarlem.
pag. 1
Een Amerikaansch voorbeeld van zakelijke
oorlogsbestrijding.
pag. 1
Door bemiddeling van den koning is in België
een ministerscrisis voorkomen.
pag. 3
Er is weinig hoop meer dat de ingesloten
mijnwerkers van Bruex nog gered kunnen
worden.
pag. 3
Pijnenburg-Wals winnen de Brusselsche Zes-
daagsche. Zij loopen in het laatste uur een
ronde uit.
pag 11
President Roosevelt heeft gisteren de begroo
ting der V. S. ingediend.
pag. 3
Roemenië begint binnenkort uit te zenden op
de 1875 M. golf.
pag. 3
ARTIKELEN. ENZ.
Met den ijsbreker de Ringvaart op. Moeizame
tocht van bijna 2 uur door het ijs.
na~. 6
J. B. Schuil: „Gijsbreght van Aemstel" door
de Amsterdamsche Tooneelverccniging.
pag. 7
II. G. Cannegictcr: Filmkunst. „Extase".
pag. 7
Voor de vrouw.
pag. 8
Voor onze Jeugd.
pag. 9 en 10
VALSCHE OBLIGATIES
UITGEGEVEN.
COMMISSIONNAIR IN EFFECTEN
AANGEHOUDEN.
Een commissionnair ln effecten te Alk
maar is in het tehuis van Bewaring aldaar
opgesloten, verdacht van uitgifte van een
50-tal valsche 8 pCt. obligaties van Kerke
lijke Leeningen van het R.K Kerkbestuur der
parochie van de H. Drievuldigheid te Fadd in
Hongarije, naar sterk vermoed wordt, een
niet bestaande kerk.
STUWDAM BIJ COLMAR
DOORGEBROKEN.
GEHEELE PERSONEEL VAN DE
ELECTRISCHE CENTRALE OMGEKOMEN?
PARIJS, 5 Jan. (V. D.) Nabij Orbey ten
Westen van Colmar is bij een waterwerk een
ernstig ongluk gebeurd. De stuwdam in het
bij de centrale behoorende kanaal brak door,
waardoor de geheele omgeving werd over
stroomd.
Volgens nog niet bevestigde berichten zou
het geheele personeel van de electrlsche cen
trale den dood hebben gevonden.
Het dorp Orbey wordt eveneens door het
water bedreigd. De brandweer en het garni
zoen van Colmar zijn reeds ter plaatse. Het
aantal slachtoffers is nog niet bekend.
Deze met waterkracht gedreven electrische
centrale ligt tusschen de twee aan bezoekers
van de Vogezen zeer bekende meren het „Lac
noir" en het „Lac blanc". Het „Lac noir" ligt
ongeveer 100 meter hooger dan het „Lac
blanc" en toen in den loop van den nacht de
stuw in het verbindingskanaal doorbrak, had
het neerstroomende water in korten tijd de
centrale geheel overstroomd.
Negen dooden.
Omtrent de overstroomingsramp bij Orbey
in de buurt van Colmar wordt nader gemeld,
dat negen personen zijn verdronken waar
onder de directeur en de hoofdingenieur der
electrische centrale. Slechts twee arbeiders
konden op het laatste oogenblik worden ge
red. De schade aan de centrale en de bij—
behoorende waterwerken wordt geschat op
eenige millioenen francs. Het gevaar bestaat,
dat ook de in het dal gelegen huizen door het
water worden bereikt. De prefect heeft dan
ook de onmiddellijke ontruiming van deze
huizen gelast. Het reddingswerk van militai
ren en brandweer wordt tenzeerste belemmerd
door de sneeuw, die ongeveer een meter
hoog ligt.
R.K. VOLKSBOND.
.Donderdagavond hield de afd. Haarlem van
den R.K. Volksbond, in het gebouw St. Bavo
onder leiding van haar voorzitter, den heer
J. P. H. Castricum. haar eerste algemeens
ledenvergadering in het nieuwe jaar.
De voorzitter uitte zijn beste wenschen voor
de leden der afdeeling, gaf een algemeen
overzicht over het afgeloopen jaar. waarin het
ledental nog toenam, waarna de geestelijke
adviseur der afdeeling. rector J. B. M. Timp,
een opwekkende rede hield.