Koningin Emma als regentes. De Jeugdjaren van Koningin Emma. „Uw volk is mijn volk." HET WAPEN DER KONINGIN-MOEDER. DINSDAG 20 MAART 1934 HAARLEM'S DAGBLAD 4 hetorkest niet hetJcoor hetjivdrukw€jcken<j€ „PrefudiunT overt het "oude Wilhelmus'' ten gehóbre, het zelfde werk. dat in 1898' door Mengelberg was gecomponeerd .en voor de eerste -maat onder zijn leiding in Amsterdam werd uitgevoerd; .bij 'des inhuldiging, van de Koningin - Toen de Koninklijke Familie, gezeten was. ging Ds. A. G. H.; Var. Hoogenhuyze voor in gebed. Burgemeester W. de Viugt sprak daar-, na van den ka thé der ter zijde Van, het po dium een uitvoerige herder.lüngsrede uit, waarbij hij-zich. wendde tot de Koningin- Moeder. In zijn rede herdacht hij o.a. de drie kee- ren dat Koningin Emma in het kerkgebouw had. vertoefd. De eerste keer was ter begroe ting van het Koninklijk. Paar; kort na dé komst van de Koningin-Moeder in Neder land. De tweede keer na den dóód vair Ko^ ning Willem in en de derde keer bij de in huldiging van de tegenwoordigeKoningin. Burgemeester De Vlugt vergeleek het leven van de Koningin-Moeder met den schoonen boog van den dag: in den blanken morgen kwam de Koningin-Moeder naar Nederland., jong. open voor de rijke mogelijkheden welke de toekomst bevatte. De middag, de sterke dadenrijke middag, stelde de Koningin-Moe der voor een zware taak. Groote vreugde en voldoening, doch ook donker leed is haar ten déél gevallen. Stil-aan is hét rijpe mid dagtij overgegleden in den gulden avond. Onmerkbaar. De inspannende arbeid is ge daan, het is de tijd van stilte 'en bezinning. Nog heeft het licht- een gouden gloed en lan gen tijd kan het duren eer deze diepe glans gaat wijken - voor- de zilveren schemering: eer Gods sterren opengaan in het diepe gron- delooze. firmament Dank zij de radio hééft de geheele wereld getuige kunnen zijn van dezen plechtigen dienst. Huldeblijk. Als tastbare herinnering aan dit verblijf heeft men de Koningin-Moeder drie albums aangeboden met 82 aquarellen van verschil lende kunstenaars. Dinsdag werd een bezoek gebracht aan ,.Arti et Amicitiae" en werd wederom een rijtoer door de stad gemaakt. Des ayonds was er een gala-concert in het Concertgebouw. Ook deze festiviteit werd per radio onder groote scharen uitgedragen. Aubade op den Dam. Op den kaatsten dag van het verblijf der Koninklijke Familie in de hoofdstad wend een aubade gebracht, ook weer op den Dam. Duizenden kinderen namen aan deze aubad,e déél. Ook deze aubade wend door de radio verbreid. 4500 personen werkten Woensdagsmid dags mede aan het regentessespei in het Sta dion dat ..Rego pro Rege" heette en waarvan Frank Luns de ontwerper was. Het beeldde het regentschap uit zooals dat in den loop der tijden dóór vrouwen was uitgeoefend. In 'den vorm van een apotheose brachten de voorgangsters een grootsche hulde aan Ko ningin Emma. Ter gelegenheid van haar bezoek aan de Jóodsche invalide op den terugtocht uit het Stadion, werd Koningin Emma wederom hul de gebracht. Het vex-trek. Des avonds tegen acht uur vertrok de Ko ningin-Moeder naar Soestdijk. Twee open auto's torsten bloemen, de huldeblijken die zij wenschte mede te nemer- Donderdags reeds ontving de burgemeester een telegram van de Koningin-Moeder, waar in-,-zij dankte voor de grootsche huldiging, die haar diep had getroffen. Ook anderen ontvingen op deze wijze haar dankbetuiging De Koningin, de Prinses en Prins Hendrik bleven nog een dag langer in Amsterdam Bij haar vertrek heeft de Koningin den bur gemeester medegedeeld dat zij. de Prinses en Prins^ Hendrik diepe erkentelijkheid voelden dat zij- gètuigen hebben mogen zijn van. de. grootscTie en ontroerende wijze waavop Am sterdam de Koningin-Moeder een in waar heid feestelijke ontvangst heeft bereid. Deze. dagen moeten voor de Koningin- Moeder inderdaad onvergetelijke dagen zijn geweest, die dagen van spontane hulde en dank voor het niet te vergelijken groote werk dat de Koningin-Moeder tijdens haar regent schap voor ons geheele volk heeft gedaan Die grootsche hulde kwam haai* toen toe kwam haar altijd toe. en in onze herinnering zal zij die blijven behouden! Haar verlangen om pleegzuster te worden. In korlen tijd leerde zij de Nederlandsche faal en geschiedenis De jeugd van Koningin Emma is zonnig geweest, ofschoon ook zij reeds vroeg met de smart kennis heeft gemaakt. Op 2 Augus tus 1858 werd de Koningin-Moeder geboren. Zij was het kind van vorst- George Vic tor van Waldeck—Pyrmont en vorstin He lena. géboren Prinses van Nassau. Zij had drie oudere zusters: Sophie. Pauline en Ma rie. Jonger dan zij waren Elisabeth, Prins Frederik en prinses Louisa. Haar geboortehuis heeft te Arolsen ge staan, dat ongeveer 50 K.M. teri Noord-Wes ten van Kassei ligt. Waldeck is geen groet vorstendom, doch bet I-Iuis Waldeck Pyrmont heeft een oude geschiedenis achter zich. Het werd gesticht omstreeks 1150 door. Wittekin- ius I. graaf-Waldeck en Swalenberg. (De naam Swalenberg is ontleend aan een burcht die nabij Marienmunster in Lippe gelegen is.) Toen koningin Emma nog kind was, was Arolsen een gemoedelijk plaatsje. Men ver- haalt wel eens dat er slechts één rijtuig ter beschikking was. wat vaak erg lastig was voor de gasten aam het hof. De kleine gevan genis d'-s cr was, was meestal leeg, want de gevangenen werkten buiten in de bosschen, hakten hout of droegen water, en aan ont vluchten werd niet gedacht Het gezin was gelukkig en vroolijk. dé kin deren ontvingen een liefderijke opvoeding en genoten van hun onbezorgde jeugd in de prachtige bosschen en de goed ouderhou- den tuinen. De moeder van Koningin Em ma was een zorgzame en ernstige vrouw. Zij had een zwak gestel en leed veel aan jicht. Haar vader was altijd opgeruimd en alle kin deren hielden veel van hem, die niets liever zag dan dat zij vroolijk en dartel waren. Doch zooals gezegd is. er waren ook smar telijke oogenblikken. Donkere tijden waren het toen prinses Sophie ziek werd. Dag en nacht waakte haar moeder en vaders opge ruimd humeur had plaats moeten maken voor somberheid. De knapste artsen konden geen beierschap brengen Ook in het Zuiden van Engeland kon ce oudste dochter geen herstel vinden en in den zomer van 1869 stierf prinses Sophie op slechts 15-jarigeu leeftijd. Koningin Emma was toen pas 11 jaar óud. Na dezen slag dreigde spoedig een tweede. De moeder werd ziek. uitgeput door het smartelijk verlies'van den dood harer oudste dochter. De doktoren raadden weer vertrek naar een zachter, klimaat aan en dit kee? vertrok de gehèele familie voor eenigentijd inaar Cannes. Deze droevige' öogènbükken waren toch geen beletsel dat-over het algemeen het huis-j gezin waar Koningin Emma is opgegroeid, gelukkig is geweest. Ha'ar ouders hadden één doel: hun kinderen voor het leven voor te bereiden. De beste leeraren werden voor het onderwijs uitgekozen, maar de karaktervor ming er. de leiding bleef in handen der ouders zelf. Van haar ouders heeft Koningin Emma dan opk het meeste geleerd. Haar on derwijzers'mogen haar practlsche - kennis hebben bijgebracht, haar ouders leerden haaf reeds vroeg met andere menschen om te gaan. mee te leven, vooral met menschen die door ziekte en' armoede veel hadden te lijden.' Koningin Emma heeft als jong meisj2 meermalen den wehsch uitgesproken pleeg zuster te m'ogén Worden; en uit het voor gaande is dat wel .verklaarbaar. Vaak was zij met haar zusje-bezig kleedlngstukken t«rma-. ken om dié naar de gezinnen der armen te brengen. Haar spaarpot werd meermalen leeggeschuld om anderer nood daarmee te le nigen. Op 27 Juni 1874 deden de prinsessen Ma rie en Emma in de Evangelische kerk te Arol sen haar openbare geloofbelijdenis, 't Was do gewoonte dat ieder die als lidmaat werd bevestigd zich een levensspreuk koos. Koningin Emma koos toen de woorden uit 1 Joh. 416: ..God is liefde, en die in de "°fde bü'ft. die blijft in God en God in hem." In 1878 henen er geruchten door ons land dat Koning Willem III met prinses Emma in het huwelijk zou treden. Spoedig bleken de geruchten waarheid te zijn: de nieuwe Ko ningin zou Adëlheid Emma Wilhelmina Theresia, prinses van Waldeck-Pyrmont zijn. Doch Vóór het zoover was, moest er eerst nog heel veel gebeuren, want indien prinses Em ma Inderdaad Koningin der Nederlanden zou willen worden moest zij zich met de taal en de geschiedenis van ons land zooveel mo gelijk vertrouwd maken. Om haar daarmede op de hoogte te bren gen werd. Dr. L. R. Beynen aangewezen, die enkele maanden op Arolsen vertoefde. ^In de laatste maanden van 1878 werd'ei' haid ge werkt en in een korte' spanne tijds heeft de •toen toekomstige Koningin van Nederland, die-reeds een tiental jaren later een zoo be langrijke taak moest vervullen, de taak van Regentes,, zich met onze taal vertrouwd we ten te maken en onze-geschiedenis tot liaar geestelijk eigendom gemaakt. Het Huwelijk van Koningin Emma. Feestelijke intocht in de hoofdstad. Het huwelijk tusschen Koning Willem LEI en prinses Adëlheid Emma Wilhelmina The resia. beteekende een vereen iging van twee takken van Oranje. De moeder van de Ko ningin-Moeder was immers ook een Oranje van afkomst. Op 7 Januari 1879 werd te Arolsen het hu welijk voltrokken. Nadat te half twee 's mid dags een déjeuner-dinatoire ten paleize was gehouden begaven de verschillende hooge gasten zich naar hun vertrekken om zich op de huwelijksplechtigheid voor te bereiden. Te half zes waren de genoodigden in de slot kapel aanwezig. De vorst van Waldeck haalde te kwart voor zes den Koning af en geleidde hem naar de vertrekken van de vorstin, waar de bruid zich bevond en waar het burgerlijk huwelijk door inschrijving in de registers van den burger lijken stand weirt voltrokken. Daarop begaf het bruidspaar zich naar de slotkapel, in een der zijvleugels van het slot. Boven het kruis dat achter het altaar stond waren de Neder landsche en Waldecksche wapens vereenigd in een schild en de Nëdérlandsche en de Waldecksche vlag (zwart. rood, goud) hingen er om heen. De geheele kapel was versierd met palmen en rozen en dennegroen. Onder plechtig klokgelui naderde de stoet de kapel, Koningin Emma was .gekleed in wit satijn met goud geborduurd en met myrten- kransen versierd. Bij het binnentreden zong het koor „Heilig, heilig" en het „Domine sal- vum". Na een kort gebed werd door den hofpre diker. Scipio, de 121ste Psalm voorgelezen. Daarna hield hij een rede tot het bruidspaar, waarin hij o.m. zeide: „Thans is een van die gewichtige oogenblikken- aangebroken waar op de mensch beseft dat op zijn levensweg een beslissend keerpunt is gekomen. In het vertrouwen op-den levenden God ligt uw toe verlaat in deze heilige stonde. Uw ouders, broeder en zusters begeleiden u verder met de bede dat gij aan de zijde van uw gemaal ten zegen moogt zijn van een waardig en edel volk. opdat gij daarginds zeggen kunt: Uw volk is mijn volk". Honderd en een kanonschoten verkondig den dat de plechtigheid geëindigd was toen beider, de ringen hadden gewisseld nadat zij voor den predikant hadden geknield. Het ..Looft den Heer" besloot de huwelijksinzege ning. Graaf Schimme'nenninck bood de ionge Koningin toen bloemen aan namens een Haagsch feestcomité. Den tienden Januari betrad Koningin Emma te Oldenzaal Nederlandsch grondge- ,bied...De .Commissaris,van den Koning, hield een toespraak en aan alle stations die aren passeerde stoncl men gereed de nieuwe Ko ningin te huldigen en te begroeten. Ook in Zutphen hield de Commissaris van den Ko ning een rede en te Apeldoorn de burge meester. In het versierde station werd een receptie gehouden. De stijgende feestvreugde werd echter ver stoord door de ziekte van Prins Hendrik, den vertegenwoordiger van den Koning in Luxefn burg. Terwijl Amsterdam zich reeds gereed maakte voor een feestelijke ontvangst, kwam de doodstijding van den broer van den Ko ning, weshalve alle feestelijkheden moesten worden gestaakt. De grootsche intocht in Amsterdam vond toen op 21 April plaats en de korte tijd dal Koningin Emma in het land vertoefde, had haar reeds de sympathie van velen doen ver overen. Koningin EnTma voelde zich zoo thuis in de hoofdstad dat zij verzocht zonder verdei geleide met'den Koning een wandeling door de stad te mogen maken. De Koning was be reid dit verzoek in te willigen doch met het oog op de drukte werd het haar ontraden. Reeds na drie maanden was Koningin Emma de Nederlandsche taal zoo meester dat zij niet alleen de verschillende feestredenaars kon verstaan, maar hen ook kon antwoor den! Den 28steri April vertrokken de Koning en de Koningin naar Den Haag, en de intocht daar was niet minder luisterrijk dan in de Het geboortehuis van Koningin Emma te Arolsen. hoofdstad. In minder dan geen tijd had de Koningin aller harten veroverd en haar po pulariteit- steeg voortdurend door de wijze waarop zij zich met haar volk één voelde en meeleefde. Een tijd van vruchtbare wetgevende Werkzaamheid. Ondanks groeiende partij tegenstellingen. Gedurende de regeering van Koning Willem m (18491890) zijn vele wetten tot stand gekomen, doch de partijtegenstellingen na men toe. Aanvankelijk kende men slechts drie partijen: de liberalen, de conservatieven en de anti-revolutionairen. De liberale partij .splitste later, een katholieke partij trad als zoodanig zelfstandig op en ofschoon het een enkele keer leek alsof er hier en daar weer eendracht ontstond, was. het resultaat ten slotte toch zoo, dat de onderscheidene groe pen verder uit elkaar kwamen te staan. De schoolstrijd was een belangrijke oorzaak der tegenstellingen-en ook de verschillende in zichten over het kiesrecht deden hun invloed op de splisting gelden. Het ministerie Mackay (18881891) wist de schoolkwestie zoo te regelen, dat de strijd eenigszins werd getemperd: ook het bijzon der onderwijs, kreeg toen recht op subsidie. De coalitie der anti-revolutionairen en de katholieken die in den schoolstrijd samen hadden gewerkt tegen.-.da Jiharalen. werd verbroken éh'ook' hier dééd ïiet'vérschn van meening in. andere* .;0£rtchtën zich weer geH den. De liberale partij was onderling ook niet eensgezind, onder de socialisten ontstond de nieuwe strooming van Troelstra die het doel langs dén parlementairen weg wilde berei ken en de anti-revolutionairen kregen later de Christelijk historischen naast zich. In een tijd van groote partij-woelingen dus aanvaardde Koningin Emma het regent schap, in 1890. In 1887 was het nog gelukt, ondanks het feit dat de kamer korten tijd door de verdeeldheid op het doode punt stond een grondwetsherziening tot stand te bren gen, waarbij vooral -de troonopvolging werd geregeld. Toch is er ook onder het bewind van de Koningin-Regentes belangrijk werk tot stand gekomen. Vooral op wetgevend gebied is er een tijd van vruchtbare werkzaamheid ge weest. Bij de beide vleugels dér liberalen was er een grootere bereidheid tot samenwerking en eenige hoogst belangrijke zaken, die reeds jarenlang op afdoening wachtten, konden tot stand worden gebracht. Onder het ministerie Pierson-Tak van Poortvljet (18911894) werd het belasting stelsel hervormd. Een vermogens- en een bedrijfsbelasting wérden ingevoerd. Een po ging om het kiesrecht uit te breiden leed echter nog schipbreuk. De regeering had na melijk voorgesteld dat het kiesrecht aan allen zou worden verleend, die in de be hoeften van hun eigen gezin voorzagen en konden lezen en schrijven. De meerderheid der kamer meende echter dat dit in strijd was met de geest der grondwet van 1387, aie een zekere mate van welstand en geschikt heid voorschreef. Het gevolg was dat de kamer werd ontbonden, maar toen de kiezers zich tegen de door de regeeirng voorgestelde wijziging uitspraken, was het ministerie ge dwongen af te treden. De kieswet was echter niet van de baan en Mr. Van Houten,- di.e éAr rechterzij-de der liberale' partij' stond, zétte de arbeid voort. Hij bracht een., kièëwet tót staftd waardoor 'hét kiesrecht aan'alien werd gegey'ên, dié een zekere som'in de belasting' betaalden, zekere examens hadden afgelegd, een huis of een kamer vaii bepaalde huurwaarde be woonden, een zekére' som op de spaarbank hadden of een vastgesteld loon trokken. Tevens werd het geheim der stemming ge waarborgd. Onder het ministerie van Houten wérden dus de zgn. belasting-, huur-, loon-*, spaarbank- en examen-kiezers ingesteld. Bij de nieuwe verkiezingen in 1897 kwam weer de andere zijde der liberalen aan het bewind en onder het ministerie Pierson Goeman Borgensius kwamen eenige belang rijke wetten tot stand. Het schoolbezoek werd Het stamwapen van het Huis Waldeck- Pyrmont is een achtpuntige zwarte ster in goud. Koningin Emma voerde een wapen dat tweemaal gedeeld en tweemaal doorsneden was, waardoor dus negen kwartleren ont stonden. Het wapen is geplaatst op een pur peren mantel, omboord met gouden franje, gevoerd met hermelijn en gekroond met de prinselijke kroon van goud. gevoerd met purper en gerand met hermelijn. Het vijfde kwartier Ir. den vorm van een hartschild van goud, bevat de achtpuntige zwarte ster (Waldeck). Het eerste en negende kwartier Is van zilver waarop een rood ankerkruls (Pyrmont). Het tweede en het achtste kwartier is even eens van zilver met drie roode schildjes, ge plaatst 2 en 1. (Twee boven, een onder).(Rap- poltstein. een heerlijkheid in Oberelsass). Het derde en het zevende kwartier bevatten op een ondergrond van - zilver, drie rood- getongde en goud gekroonde, zwarte raven*- koppen, die ook 2 en i geplaatst zijn. (Som migen noemen het ook wel adelaarskopoen) (Hoheneck in de Vogezen). Het vierde kwartier is in blauw met een goud-gekroonde en rood-getongde zilveren leeuw. (Glelchen, drie burchten in Thurin- gen). Het zesde kwartier is in zilver.e bezaaid met liggende blauwe blokjes en een goud-ge kroonde, roode leeuw. (Geroldseck. graaf schap bij Offenburg). Koningin Emma was Grootkruis-Dame der orde van Santa Isabella van Portugal, der orde van Koningin Maria Louise van-Spanje en der orde van Chefakat van Turkije. bevorderd door de wet op den leerplicht. Een verplichte verzekering der werklieden tegen ongevallen werd ingesteld en aan de mogelijkheid tot plaatsvervanging in het leger werd een einde gemaakt, door de in voering van den persoonlijken dienstplicht. Onder het bewind van Koningin Emma waren in ïndië als Gouverneurs-Generaal aangesteld: Mr. C. Pijnacker Hordijk, die in. 1888 reeds was benoemd en Jhr. C. H. A. van der Wijck die dit ambt in 1893 aanvaard de. Tijdens het bestuur van Mr. Pijnacker Hor dijk heerschte er over het algemeen rust, indien men de langdurige Atjeh-oorlog buiten beschouwing laat. Jhr. Van Wijck's gouverneursperiode kenmerkte zich echter geenszins door rust, daar een expeditie in 1894 op Lombok een hevigen strijd voerde tegen de op dit eiland gevestigde Balineesche regeering. De nijverheid en de verkeersmiddelen in Indië zijn in de jaren van het regentschap der Koningin-Moeder sterk vooruit gegaan. Toen op 30 Augustus 1890 haar taak als Regentes was geëindigd, richtte Koningin Emma zich voor de laatste maal als Konin gin-Regentes tot het Nederlandsche volk. In haar proclamatie zeide zij o.m. het vol gende: „Landgenooten! De taak die mij in 1890 werd toever trouwd is weldra geëindigd. In dagen van smart en rouw trad ik op als Regentes van het Koninkrijk, thans schaart zich het ge heele volk in vreugde om den troon zijner jonge Koningin. God heeft mij in deze jaren gesteund; mijn dierbaarste wensch is ver vuld. Ik treed af van de hooge plaats, die ik in ons staatswezen heb bekleed met den. diepgevoelden wensch dat op Koningin en volk tezamen, door de nauwste banden ver- eenigd, Gods zegen biijve rusten". BIOSCOPEN GESLOTEN. Ingevolge een besluit van het hoofdbestuur van den Nederlandschen Bioscoopbond zul len heden ten teeken van rouw wegens het overlijden van II,M, de Koningin Moeder alle bioscopen in Nederland gesloten zijn. Met het oog op het feit, dat de Koninklijke familie in Den Haag resideert, heeft het hoofdbestuur van den Nederlandschen Bios coopbond vervolgens besloten de in de re sidentie gevestigde bioscopen gedurende drie dagen, n.l. heden, Woensdag en Donderdag a.s., te doen sluiten. Bovendien zullen ook op den dag der begrafenis alle bioscopen in Nederland gesloten zijn. HONDERDEN WACHTEN 't Is diep in den nacht. De Lange Voorhout is gehuld in donker zwart, roerloos stil. De natte straten glanzen in de enkele lichten van de straatlantaarns. De laatste belangstellende is nu voor hét paleis vertrokken. Gedurende de traag krui pende uren van den dag bleven honderdén wachten. Niettegenstaande de regen, die bijna den geheelen dag aanhield, bleven ze op hun post. In gespannen aandacht bleef men uitzien naar het paleis, zooals bij nationale gebeur tenissen men wacht totdat de vorstelijke per sonen zich op het balcon vertoonen. Doch uit het paleis kwam schier geen boodschap, noch goed, noch kwaad. Slechts reden de auto's af en aan met autoriteiten, die in het paleis het register teekenden. Van den Duitschen ex-keizer kwam er een zending bloemen. Het midag-eommuniqué sprak enkel van: geenerlei verandering in den toestand. Zou er nog hoop zijn? Die vraag hoorde men in en buiten de stad. Overal werd geinformeerd bij de enkelen, van wie men dacht, dat ze iets positiefs zou den kunnen weten. Geruchten circuleeren zoowol in gunstigen of ongunstigen zin, doch eerst tegen den avond werd uit hofkringen gemeld, dat alle hoop op herstel nog niet behoefde te worden opgegeven. Het officieel communiqué, dat 's avonds om balftien werd gegeven was evenwel nog even ernstig van toon als daarvoor Het luidde: „De namiddag had een rustig verloop. Het hoesten wordt minder. Hare Majesteit is nog uiterst vermoeid en de toestand wordt nog steeds ernstig beschouwd Zorgwekkend moet dus nog steeds de 'toe stand worden geacht. De Koningin en Prinses kwamen in 'de avonduren dan ook weer naar het paleis aan den Lange Voorhout, om daar den nacht te verblijven. Om halftien waren Prins Hendrik en Prin ses Juliana haar het Station Staatsspoor, ge reden om den broer van Koningin Emma, den Prins von Waldeck te begroeten. Een kwartier later stapte de bejaarde Prins het paleis binnen om zijn zuster op het ziek bed te ontmoeten. Later in den avond vertrok de Prins von Waldeck naar het paleis Noord einde. De Prinses von Erlach, de jongste zuster van de Koningir.-Moeder, wier komst ook gemeld was, bleek niet te zijn medege- komen. Om 2 uur vannacht was er geen na der nieuws uit het pa'.eisi bericht. In spanning wacht ons volk het ziektever loop af In ons land wordt met deze geli fde vorstin, die zoo geheel het hart van het Ne derlandsche volk veroverde, meegeleefd.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1934 | | pagina 6