Woningvraagstuk te Haarlem.
MIDDERNACHT
VERTELLING
Examen gedaan
en niet geslaagd
MAANDAG 11 JUNI 1934
H
AARLEM'S DAGBL
10
STADSNIEUWS.
Er blijft behoefte bestaan aan goedkoope
arbeiderswoningen.
Verlaging der huren: de met overheidssteun gebouwde woningen met f 150.000
per jaar, de particuliere woningen met f 1.382.000 per jaar.
Mr. J. Gerritsz. wethouder van openbare
werken en volkshuisvesting heeft aan den raad
een nota gezonden over het woningvraagstuk
te Haarlem.
De woningvoorraad.
In de laatste 15 jaren zijn in de gemeente
met overheidssteun (premiebouw, 2de hypo
theek en dergelijke niet inbegrepen) 428 mid
denstandswoningen en 5168 arbeiderswoningen
gebouwd.
Het aantal onbewoonbare woningen was in
den loop van het laatste jaar, 1 Jan. 1933
2.696%, 1 April 1933; 2.819%, 1 Juli 1933 2.571%.
1 Oct. 1933 2.469%. 1 Jan. 1934 3.023%, 1 April
1934 3.1%. Voor een stad als Haarlem wordt
aangenomen dat een woningreserve van 2% in
het algemeen voldoende is. Oogenschijnlijk
zou er dus geen behoefte zijn aan nieuwe wo
ningen. Een nadere beschouwing toont even
wel aan, dat het percentage der leegstaande
woningen met f 275 en meer huurwaarde sinds
jaren groot er is dan 2%, de laatste twee jaren
zelfs belangrijk grooter dan 3%.
Hieruit mag dus de conclusie worden ge
trokken, dat in de huurklassen boven f 275 per
jaar een voldoend aantal woningen aanwezig
is, zoodat steunverleening van overheidswege
voor den bouw van dit soort woningen achter
wege zou kunnen blijven. Van net verdere ver
loop van zaken zal het afhangen of in de ko
mende jaren voor de laagste huurklasse van
deze groep, dus die van f 275 tot f 300 huur per
jaar, meer directe overheidshulp noodig en
venschelijk zal zijn, omdat tot nu toe het par
ticuliere bouwbedrijf zich vrijwel niet met den
bouw hiervan heeft bezig gehouden. Voor de
hoogere huurklassen kan echter de woning
voorziening in de naaste toekomst aan het
particulier initiatief worden overgelaten.
De cijfers betreffende de woningen met hu
ren beneden f 275, per jaar geven een geheel
ander beeld. In de beschouwde jaren is het
aantal van deze woningen sinds 1928 met 290
verminderd, niettegenstaande door de Ge
meente en de woningbouwvereenigingen in die
jaren 559 van deze woningen werden bijge
bouwd. In deze huurklasse is door particulie
ren praktisch gesproken niet gebouwd. Hierbij
zij in de eerste plaats opgemerkt, dat onder dit
laatste aantal begrepen zijn 35S woningen door
de gemeente gebouwd voor sociaal- en finan-
cieel-zwakke gezinnen, waartegenover staat,
dat eenzelfde aantal krotwoningen aan de be
woning is onttrokken.
De bouw van deze woningen heeft dus geen
invloed gehad op het totaal aantal woningen.
Hoewel .de overblijvende toename nog 201 wo
ningen bedraagL is het totaal aantal toch met
290 verminderdHoodat dus sinds 1928 in totaal
491 oude woningen in de huurklassen beneden
f 275 per jaar zijn verdwenen. Per jaar betee-
kent dit dus een vermindering van gemiddeld
80 woningen tengevolge van verbouw, verande
ring van bestemming e.d., echter afgezien van
eventueele onbewoonbaarverklaring. Dit aantal
kan ook voor de eerstvolgende jaren wel wor
den aangehouden. Wil men dus het aantal wo
ningen met huren beneden f 275 per jaar in de
komende jaren op peil houden, dan zullen
hierdoor jaarlijks reeds 80 van deze woningen
moeten worden gebouwd.
Zou per jaar niet meer dan dit aantal wor
den gebouwd, dan zou het aantal leegstaande
woningen tengevolge van de toeneming van de
bevolking steeds verminderen en spoedig tot
nihil dalen. Het aantal leegstaande woningen
in deze huurklassen is n.l. steeds zeer gering
geweest en het percentage belangrijk beneden
2%.
Op 31 December 1933 bereikte het zijn hoog
ste waarde sinds 1928, n.l. 1.49%, overeenko
mende met een aantal van 177 woningen. Bij
de opname van leegstaande woningen op 1
April 1934 is dit echter weder teruggeloopen tot
1,16%. overeenkomende met een aantal van
138 woningen. Het totaal aantal woningen met
huren beneden f 275 per jaar bedroeg op 1
April 1934 11908. Teneinde 2% woningreserve
te hebben zouden dus 238 woningen onbewoond
moeten zijn geweest. Er stonden slechts 138
woningen leeg, dus waren er 100 woningen te
weinig' om een bevredigenden toestand ook in
deze huurklasse te hebben.
Uit deze beschouwing blijkt dus, dat aan
bouw van woningen met huren beneden f 275
per jaar in de komende jaren zeker noodzake
lijk is. Hier ligt dus een taak voor de overheid.
Het is niet precies te zeggen hoeveel wonin
gen per jaar bijgebouwd zullen moeten wor
den. omdat dit afhankelijk is van allerlei om-
FEUILLETON
Detective Roman uit Donker Amsterdam
door
PIET KLOPPERS.
30)
„Hallo!" zei hij bedaard, „heb je mijn bood
schap gekregen. Niets te doen voor de krant
vanavond?"
„Neen." antwoordde ik, „vanavond ben ik
geheel tot je beschikking. En ik moet eerlijk
zeggen, dat ik brand van nieuwsgierigheid om
te weten te komen hoe dat drama op de Kei
zersgracht zich nu precies heeft afgespeeld."
„Ga dan zitten en luister."
En Norman Ray, die mij, voor zoover hij het
noodig had geoordeeld, voortdurend op de
hoogte had gehouden van zijn vorderingen in
deze geheimzinnige zaak, vertelde hij nu van
den zelfmoord van den ouden knecht, en hoe
licht de justitie op een dwaalspoor had kunnen
worden gebracht door zich blind te staren op
den schijn die tegen anderen pleitte.
Ik luisterde met open mond toe, en toen hij
uitgesproken was, kon ik niet nalaten op te
merken:
„Dus allen waren onschuldig er is in het
geheel geen misdaad gepleegd?"
„Allen zyn niét onschuldig," antwoordde hij.
„en er is wél een misdaad gepleegd. Er is nie
mand vermoord, dat is waar, maar er werd wel
degelijk een collier ter waarde van dertig
duizend gulden, gestolen; daarvan zoeken we
den dader, en die dader wordt vanavond ge-
arresteerc?
standigheden. die niet volledig bekend zijn. De
mees: belangrijke en nog eenigszins te bena
deren factor is echter de grootte van de toe
neming van de bevolking, die op dit soort wo
ningen is aangewezen. Rekent men hiervoor
1 3 van de totale toename, die op 1800 perso
nen is te stellen en verder op een gemiddelde
gezinssterkte van 4 personen dan komt men
op een benoodigd aantal woningen per jaar
van 1800 (3 X 4) is 150. Met de hierboven
reeds genoemde 80 woningen, benoodigd om
het bestaande aantal op gelijke hoogte te hou
den, en het aantal woningen, dat ieder jaar
moet worden gebouwd ter vervanging van on
bewoonbaar te verklaren woningen, stellende
op 70, komt men dus tot een gewenschten aan
bouw per jaar van minstens 300 woningen. Bo
vendien zouden dan één maal 100 woningen
meer moeten worden gebouwd om de noodige
ruimte ook voor deze groep van woningen op
de woningmarkt te verkrijgen. Minstens 300
woningen dienen te worden gebouwd.
Getracht moet worden deze te bouwen met
een huurwaarde van ongeveer f 4.25 per week.
B. en W. hebben plannen in voorbereiding voor
den bouw van 178 vereenigingswoningen, die
vermoedelijk in 1935 gereed zullen komen. Ver
der is in voorbereiding de bouw van 60 ge
meentewoningen voor financieel zwakke ge
zinnen, maar daar staat tegenover dat een
zelfde aantal woningen onbewoonbaar zal wor
den verklaard, zoodat dit aantal geen invloed
zal uitoefenen op de grootte van den woning
voorraad.
Het huurvraagstuk.
Daling der huren is noodzakelijk, opdat de
daling der geldelijke inkomsten niet te veel zai
leiden tot daling van den levensstandaard.
Van de woningen met hoogere huurwaarde is
het aantal in de laatste jaren sterker toe
genomen dan de vraag, zoodat, zullen de wo
ningen der met Overheidssteun gebouwde mid
denstandswoningen verhuurd blijven, althans
het huurverlies tot het laagst mogelijke bedrag
worden beperkt, reeds uit dien hoofde verla
ging der huren noodzakelijk is.
Voor de middenstandswoningen is deze in
vloed van vraag en aanbod overwegend en
daar die invloed zich reeds gedurende eenige
jaren laat gelden, ligt het voor de hand. dat
de huren der middenstandswoningen geleide
lijk zyn verlaagd. Ook dit jaar is voor deze
woningen weder een belangrijke huurverlaging
ingevoerd. Dat deze verlagingen belangrijk zijn
blijkt wel, wanneer men ziet, dat de huren der
428 met overheidssteun gebouwde midden
standswoningen bij den aanvang der exploi
tatie bedroegen in totaal f 328.916,09, terwijl
de huren thans in totaal bedragen f 230.154.
De verlaging bedraagt derhalve in totaal
f 98.762,09, of ruim 30%.
Voor de arbeiderswoningen doet de invloed
van vraag en aanbod zich slechts gelden bij de
woningen met de hoogste huurwaarde, als die
van „Patrimonium" en „Rosehaghe". Deze in
vloed, gevoegd bij dien van de daling der in
komsten, maakte het noodig voor deze com
plexen een afzonderlijke regeling der huren
voor „Patrimonium" voor de beide com
plexen, voor „Rosehaghe" voor de woningen in
een bepaalde straat vooraf te doen gaan.
Dadelijk toen de regeering financieel wilde
medewerken is door de gemeente tot-deze ver
laging overgegaan.
De vrije werking van vraag en aanbod geldt
niet voor het grootste gedeelte der arbeiders
woningen, omdat geen voldoende reserve aan.
woningen aanwezig is.
Daar de huren der hierbedoelde arbeiders
woningen in verband met de daling der inko
mens op lager peil moeten worden gebracht, is
de taak der overheid hier aangegeven.
Voor den arbeiderswoningbouw' zijn inder
tijd onder garantie der gemeente bij verschil
lende instellingen geldleeningen gesloten.
Voor de huizen die met rijksvoorschot ge
bouwd werden is door het rijk thans de rente
verlaagd.
Eén dezer middelen om tot huurverlaging te
komen is te trachten ook verlaging van de
rente te verkrijgen van de bovenbedoelde in
stellingen. Daartoe zijn stappen gedaan, in een
enkel geval reeds met gunstig resultaat.
Daar de kans op rente-verlaging in ieder
geval geringer is dan bij de Rijksvoorschotten 1
en bij een gunstig resultaat bij de reeds lagere
rente geringere huurverlaging mogelijk maakt,
moest getracht worden ook op andere wijze tot
een huurverlaging voor deze complexen te
komen.
Hiervoor was een gunstige factor aanwezig
„Waar, en wanneer, Norman?"
„Hier in deze kamer.... en over een half
uur, ongeveer. Maar je moet me je woord ge
ven, dat je aan wat je hier zult zien en hooren,
geen ruchtbaarheid zult geven. Er zijn omstan
digheden die me tot dat verzoek noodzaken, ex-
zijn in deze zaak een paar jonge menschen be
trokken die ik ïxiet wil kwetsen. Het zou mis
schien een mooie primeur geweest zijn voor
je krant, maar dat is nu ongewenscht. Heb ik
je woord?"
Niet zonder tegenzin mijn journalistiek
bloed kwam in verzet deed ik de belofte van
geheimhouding die hij eischte.
„Enneh'mben je nogal in conditie?"
vroeg hij. „Ik bedoel; als het noodig mocht
zijn een paarh'm een paar rake klappen
uit te deelen, ben je dan van de partij? We
hebben te doen met een wanhopige, zie je,
een man van groote lichaamskracht, en ik wil
geen gebruik maken van wapens."
„Je wilt je man levend in handen krijgen,
hè. Wel, je kunt op me rekenen. Maar als ik
me niet vergis, wordt er gebeld."
Ik had mij niet vergist, juffrouw Brüinsma
kwam aanschommelen, en diende drie heeren
aan, inspecteur Emonts en twee politie
mannen.
Middernacht posteerde de laatsten achter de
breede portières die zijn suite in tweeën deel
den, en gaf nauwkeurig zijn instructies, die
hieroD neerkwamen, dat de mannen, op een
teeken van den detective het klappen in zijn
handen zich moesten werpen op den man
bij wiens binnentreden het teeken zou worden
gegeven.
De beide rechercheurs, intelligente mannen,
aan gevaar gewend, knikten, en nauwelijks
waren zij achter de verbergende gordijnen ver
dwenen, of de schel ging en aangediend werd
mr. van Dorsten.
„Goeien avond, Ray," zei hij, binnentredend.
N. V. „GRANITO" - Tel 14028
N. BOERKOEL AELBERTSBERGSTR. 80
Alle Granito- en Tegelwerken
Strak v an lijn, soepel v an pr ij s
(Adv. Ingez. Med.)
in het feit, dat verschillende vereenigingen een
nieuw complex in aanbouw hadden, waarvan
de huur, om een sluitende exploitatie-rekening
te verkrijgen, zou kunnen worden gesteld op
f 4.30 tot f 4.85 per week en per woning. Deze
ia ge huurprijzen werden mogelijk, omdat de
betreffende complexen in den gunstigsten tijd
werden aanbesteed. Nadien zijn verschillende
materiaalprijzen aanzienlijk gestegen en is de
omzetbelasting gekomen, als gevolg waar
van te voorzien is, dat volgende aanbeste
dingen minder gunstige financieele uitkom
sten zullen geven.
Aan den eenen kant waren er derhalve wo
ningen beschikbaar van een huurwaarde van
f 4.30 tot f 4.85 per week, aan den anderen
kant waren door dezelfde vereenigingen wo
ningen die wat grootte, indeeling en ligging
betreft vaak minder zijn dan de nieuw ge
bouwde woningen verhuurd voor aanzien
lijk hoogere huurprijzen. $n dat, terwijl m
doorsnee de bewoners der nieuwe woningen
niet in ongunstiger financieele omstandig
heden verkeeren dan de bewoners der reeds
bestaande complexen.
Uit deze overwegingen werd geboren de ge
dachte, de huren der xxieuwe en der bestaan
de complexen zooveel mogelijk te nivelleeren,
daarbij voor de nieuwe woningen blijvende op
een eenigszins redelijke huur. Deze werd ge
steld op f 5.20. Met de daardoor te verkrijgen
batige saldi zouden dan de huren der bestaan
de te dure woningen kunnen worden verlaagd.
De besturen der betreffende woningbouw
vereenigingen, vooraf gehoord, vereenigden
zich geheel met de voorgestelde regelingen.
Ook de Minister maakte geen bezwaar om de
op bovenbedoelde wijze te verkrijgen batige
saldi van met Rijksvoorschot gebouwde wonin
gen te gebruiken tot huurverlaging voor wo
ningen gebouwd met gelden, waarvoor zich de
gemeente had garant gesteld.
Op deze wijze konden worden verlaagd van:
„Eigen woning128 huizen die een huur
hadden van f 5.50 tot f 5.80 werden verlaagd
van f 5.20 tot f 5.50.
„Bloemenhof"45 woningen werden verlaagd
van f 6.03 tot f 5.20.
„Coöp. woningvereeniging voor gemeente-
personeel" 29 woningen werden verlaagd van
'f 6.76 tot f 6.
„De voorzorg"40 woningen werden verlaagd
van f 6 tot f 5.70.
„St. Jozef': 61 woningen werden verlaagd
van f 5.75 tot f 5.45.
„St. Bavo" (Haarlem-Noord) 96 woningen
werden verlaagd vaxx f 5.53 tot f 5.10 en 50 wo
ningen van f 6.16 tot f 5.50.
In totaal werd dus, inbegrepen de huurver
laging voor de woningen van „Patrimonium"
van 841 woningen de huur verlaagd tot een
totaal bedrag per week van f 814,03. Over één
jaar dus 52 X f 814,03 is f 42.329,56.
In bewerking zijn verder de volgende huur-
verlagingen:
,Jtosehaghe"Aangezien er van de 139 wo
ningen 32 onverhuurd zijn, wordt met de Re
geering overleg gepleegd om, in afwachting
van de door de Regeering te nemen maatrege
len. de huur, thans bedragende gemiddeld
f 8,91 per week te verlagen met gemiddeld
f 0,91 per week. (Verlaging totaal per jaar
f 6577.48).
Woningen bij het Junoplantsoen van Cen
traal Woningbeheer
Met de instellingen, die voor deze woningen
gelden onder garantie der gemeente verstrek
ten, wordt overleg gepleegd over renteverla
ging, om op deze wijze tot huurverlaging te
komen. Zoo noodig zal met het bestuur van
Centraal Woningbeheer overleg worden ge
pleegd, om door gebruikmaking van het batig
saldo der exploitatie van de 182 woningen aan-
en bij de Pijlslaan de volgende huurverlaging
voor woningen van het complex bij het Juno
plantsoen toe te passen:
34 woningen van f 5.25 op f 5, 125 woningen
van f 5.95 op f 5.40, 4 woningen van f 5.75 op
f 5.25, 4 woningen van f 6 op f 5.50, 4 wonin
gen van f 6.25 op f 5.75, 4 woningen van f 6.10
op f 5.60, 12 woningen van f 5.95 op f 5.40, 1
woning van f 5.75 op f 5.25, 1 woning van f 5.50
op f 5.
Dit zou beteekenen een verlaging van
f 46.28.20.
In totaal zouden deze huurverlagingen dan
beloopen f 53.535.24.
Zoodra bekend is welk resultaat de pogingen
om tot renteverlaging te komen zullen hebben,
zal nagegaan worden voor welke complexen en
tot welk bedrag huurverlaging alsdan nog
noodzakelijk is. Op welke wijze die verlaging
dan mogelijk moet worden gemaakt, zullen B.
en W. tijdig onder het oog zien.
Zooals thans bekend is, wordt de rente van
de Rijksvoorschotten verlaagd tot 4%. In hoe
verre die verlaging invloed heeft op de huur
van woningen, behoorende tot een bepaald
complex, hangt af van de tegenwoordige
huurwaarde in vergelijking met de objectieve
huurwaarde der woningen. Overleg met de Re
geering zal worden gepleegd om zooveel moge
lijk de totale renteverlaging aan de huurver
laging ten goede te doen komen. Slaagt deze
opzet, dan zou daardoor een huurverlaging
worden verkregen van f 89.000 per jaar.
Met de onlangs ingevoerde huurverlagingen
„Je hebt me gevraagd vanavond hier te ko
men
Hij zweeg plotseling toen hij ontwaardde dat
er nog andere bezoekers waren.
Middernacht stelde ons voor.
„Aangenaam," zei de advocaat met iets ge
reserveerds in zijn houding, dat mij dadelijk
opviel.
„Ga zitten, van Dorsten," noodigde de detec
tive, en wees hem een fauteuil aan. „Ja, ik heb
je verzocht vanavondh'm.... hier te
komen, omdat ik meen datenfinbet
doet er niet toe wat ik meen. Kijk eens hier.
van Dorsten, de zaak-Heeringa heeft, als ik
het zoo mag noemen, een onverwachte wen
ding genomen. Een wending, die voor mij mis
schien niet zoo geheel onverwacht kwam,
maar voor anderenh'mvoor anderen
wel."
„Neen wacht even".... de detective hief de
hand op toen de advocaat hem in de rede
wilde vallen en achter de portières meende
ik geritsel te hooren, alsof de beide recher
cheurs op het punt stonden op het verwachte
teeken in te grijpen.
„Laat mij uitspreken, van Dorsten," ging Nor
man Ray voort, „en jeh'meen paar
mededeelingen doen. die je zullen interessee
ren, en die je rechtstreeks aangaan. Nog
slechts enkele dagen geleden bezocht ik je op
je kantoor, en ik speelde open kaart met je.
Ik noemde je op wie in de termen vielen als
verdacht van moord en diefstal, ik zei je on
omwonden waar het op stond. Ik kan je nu
vertellen dat Hendrik Bosman zelfmoord heeft
gepleegd, neen, val me niet in de rede, maar
dat de dief van het collier zichh'm tot op
dit oogenblik nog op vrije voeten bevindt.
Maar niet lang meer van Dorsten, niet lang.
Ik heb je verhaal over je nachtelijk bezoek aan
het huis op de Keizersgracht aangehoord, en
het bracht je in een lastig parket. Wat het
tijdstip betreft, waarop je in het huis was,
en aannemende, dat ook eenige verlagingen
mogelijk zullen zijn als gevolg van verlaging
van rente voor bij diverse instellingen opge
nomen gelden, zou de totale huurverlaging
zeker ruim f 150.000 per jaar bedragen.
Het behoeft wel geen betoog, dat het aan
bod van goedkoopere woningen, gevoegd bij
het feit, dat de inkomens dalen, invloed heeft
uitgeoefend ook op de huurprijzen van parti
culiere woningen. Daar nauwkeurige gegevens
hierbij niet ten dienste staan, hebben B. en
W. een onderzoek naar de huurprijzen van een
groot aantal dezer woningen doen instellen.
Van de 10250 woningen met een huur van
f 275 tot f 450 per jaar werd de huur onder
zocht van 1056 woningen. De huurverlaging
voor deze woningen bedroeg totaal f 42.000 op
een oorspronkelijke huur van f 394.000 of ruim
10%. Daar de totale huuropbrengst der 10250
woningen geschat wordt op f 3.600.000, kan
derhalve, het percentage van 10 als gemid
deld aannemend, de huurverlaging voor deze
groep worden geraamd op totaal f 394.000 per
jaar.
Van de 10600 woningen met een huur van
f 450 en hooger werd de huur onderzocht van
464 woningen. De huurverlaging voor deze 464
woningen bedroeg totaal f 32.000 op een oor
spronkelijke huur van f 244.000, of 13%. De
totale huuropbrengst voor deze groep kan be
groot worden op f 7.600.00D. Het percentage
van 13 als gemiddelde voorde verlaging ne
mend, zou de huurverlaging. voor deze groep
dan in totaal f 988.000 per jaar beloopen.
Tenslotte wordt opgemerkt Wat deix woning
bouw betreft, heeft de raad bij de behandeling
der gemeentebegrooting voor 1934 zijn instem
ming betuigd met de plannen van B. en W.
om den aanbouw van woniixgen van lage huur
waarde, zij het met voorzichtigheid te bevor
deren en wat de huurverlaging betreft ver
trouwen B. en W. dat hun beleid ook de in
stemming van den raad heeft.
GEVONDEN DIEREN EN VOORWERPEN
Terug te bekomen bij: a. Kersen, Klever
parkweg 172, cano; Bureau van Poltie. Sme-
destraat, ceintuur; handschoen; J. C. Philip-
po, Lindenstraat no. 12, duif; Th. Schreurter,
Luitensteeg 9. hoed; Kennel Fauna, Parklaan,
hond: C. de Waard, le Zuidpolderstraat 49,
jas; Zijlstra, Nachtegaalstraat 102, jas; F.
Heezemans, H. v. Alphenstraat 9, muziekstan
daard; Hoenderdos, Leidschevaart 92, muis;
Emmink, Vooruitgangstraat 56. portemonnaie;
J. v. d. Wiel, Scheepmakersdijk 5 a rd„ por
temonnaie m. i.; W. C. Wallerstorff, Bosch en
Vaartstraat 7, werkpak; A. Snoeks, Bisschop
Ottostraat 27, portemonnaie m. i.; B. Lust,
Damaststraat 46, idem; M. Schavenmaker,
Ternatestraat 61. rijwielbelastingplatje; D
Cal tand, Hofdijkplein 30, idem; J. v. Rossum,
Van Dortstraat 76. idem; J, H. v. Oudenwie!,
Ged. Raamgracht 61, idem; C, de Rooij, Een-
drachtstraat 12, schoen; Strobel, Kastanje
straat 20. tasch m. i.; Broertjes, Ternatestraat
40, vulpenhouder.
3
De verwisselde dood
door KAREL LERIBS.
Vreemd en sinister is de wijze, waarop in
een oude geschiedenis, die meer dan twee
eeuwen geleden voor het eerst het hoofd om
hoog stak uit het zich door weinig wonder
lijks onderscheidende dagelij ksch gebeuren,
dood en leven door elkaar heen vloeien: als
had het lot eenmaal duidelijk willen toonen
hoe gemakkelijk haar hand ons over de
grens tusschen die twee gebieden voeren kan.
Want wij menschen mogen die grens er één
vinden waar niet aan te tornen valt het
lot telt haar weinig. Waarom ook zou het?
En zoo ook, als we ons niet vergissen, waren
de gedachten van een oud Baltisch edelman,
als hij bij zijn eenzaam middagmaal in de
eetzaal van zijn slot zijn kostelijken kristal
len bokaal ledigde en steeds dieper in gepein
zen verzonk naarmate hij meer den bodem
van de kelk naderde; want terwijl de roods
wijn al verder daalde kwamen steeds duide
lijker de woorden te zien, die in sierlijken
letters op den bodem uitgesneden stonden:
„Memento mori" gedenk te sterven.
Glimlachend, terwijl zijn magere hand zich
klemde om de koele, blanke rondingen van
den bokaal, zat dan de oude heer die spreuk
te beschouwen en vond een schoone kroon
op een dagelijksche verrichting, wier voor
naamste doel de instandhouding van den
vleeschelijken mensch was; dan verhief hij
zich. reinigde eigenhandig het kostbare stuk.
en droeg het naar de zaal, waar het in een
kast zijn vaste plaats had. Hij bleef daar lang
in bewondering verzonken staan voor de
stralende, fonkelende, vonkenschietende, flit-
senwerpende glans, waarmee hij zelf die zaal
gevuld had: want op tafels en schragen, in,
daarvan weet niemand iets, want niemand
heeft je in en uit zien gaan, en we moeten dus
je eigen mededeelingen voor lief nemen."
„Maarewat
„Wacht even, van Dorsten, ik ben dadelijk
uitgesproken. Ik wil je eens duidelijk maken
waarom allerlei omstandigheden al onmiddel
lijk sterk tegen je hebben gepleit. Je was in het
bezit van juffrouw Heeringa's sleutel, je wist
ook de lettercombinatie van de brandkast. Je
zei dat je in de brandkast moest zijn om brie
ven te zoeken, en dat kan wel waar zijn ge
weest. Ik ga nog verder, het was waar. wat je
zeiMaar.... het halen van de brieven
behoefde het meenemen van het collier niet
uit te sluiten. Het was een collier van je aan
staande vrouw, zeker, maar je bent geen rijk
man, je gaat trouwen op huwelijksvoorwaar
den, en
De advocaat sprong op, doodsbleek, en zich
zelf niet meer meester.
„Je beschuldigt me toch niet, Ray, dat ik.
„Neen, van Dorsten, ik beschuldig je niet. Ik
redeneer alleenh'mlogischzoo
als.... h'm.de politie wel eens redeneert,
nietwaar Emonts? Neen, ik beschuldig je niet,
integendeel, je weet van den prins geen kwaad.
Maar de schijn van Dorsten, o! die afschuwe
lijke schijn, die tegen iemand zijn kan! Hoe
veel onschuldigen heeft hij al niet in de ge
vangenis gebracht! Ik heb je alleen maar, en
de andere heeren ook, willen laten voelen hoe
gevaarlijk het is af te gaan op wat zoo logisch
schijnt, zoo voor de hand ligt. Geloof me van
Dorsten, een openbare aanklager die zijn vak
kent, had je de gevangenis ingepraat. Ha!
wie Ixebben we daar?"
We hadden in de opwinding van dit gesprek
geen van allen gehoord dat de bel was gegaan,
nu klopte de hospita met een bescheiden tikje
op de deur, en binnen gelaten werd de heer
Heeringa.
Zijn forsche gestalte had iets plechtigs toen
kasten en nissen stonden daar honderden
glazen, karaffen en bokalen uit het edelste
kristal, de één na den ander geslepen door de
uitgelezenste kunstenaars. Als de zon niet
scheen liet de oude heer de luiken sluiten en
tallooze kaarsen aansteken om de verborgen
bonte kleuren in het kristal te voorschijn te
roepen: alle tinten en schitteringen van het
onvergankelijke hemelsche licht in de ver
gankelijke en breekbare kunststukken van
aardsch materiaal. Dat was voor hem het
schoonste en meest beteekenisvolle uur van
den dag, en wat hij in de andere deed scheen
hem vooral in zijn laatste jaren daarbij ver
geleken zoo onbelangrijk, dat ook wij ons er
niet om behoeven te bekominei"en.
Na dit alles verwondert het ons dan ook
niet, dat hij zijn laatste proeve van wereld
wijsheid eenzaam en zonder de gewone drukte
van weeklagende en snikkende omstanders
aflegde en zijn ondergeschikten, die hem des
morgens dood -in bed vonden, een door een
raadselachtige glimlach tot een wonderlijk
geheimzinnig masker geworden gelaat toonde.
Men baarde hem, zooals hij het reeds lang
vooi'bestemd had, op in de zaal tusschen zijn
kristallen en zond een koerier naar zijn neef
en eenigen ergenaam, die als officier bij een
feudaal ruiterregiment een door alle kenners
van wereldsche genoegens bewonderd, maar
door zijn nu overleden oom verafschuwd be
staan voerde. Hij kwam dadelijk aanreizen,
monsterde, jong, slank en hoogmoedig op de
treeplank van zijn koets staande, het slot en
de op de stoep verzamelde dienaren met een
gebiedende blik en bracht in alle stilte het
verplichte korte bezoek aan den doode; daar
na stapte hij met rinkelende sporen door alle
zalen en liet zich door een onderdanigen
notaris verzekeren, dat zijn oom wel niet an
ders had kunnen doen, dan hem tot erfge
naam maken en hem daarmee van alle zor
gen en schulden bevrijden.
Eenzaam was zijn avondmaal in de eetzaal
even eenzaam als het dat sinds jaren van zijn
oom was geweest; maar terwijl de vroegere
heer steeds de dood tot onzichtbare tafelge
noot gekozen had, dacht de nieuwe, terwijl
vreugde en wijn hem naar het hoofd stegen,
niet aan den donkeren gast, die zich, ge-
noodigd of ongenoodigd, eens bij ons allen
aan tafel zet. mogelijk wenschte hij zich een
gansch ander tafelgenoot, één, die hem den
dronk op het leven vol lachende kameraad
schap zou kunnen beantwoorden. Maar nie
mand was er om met hem te klinken toen
kwam in hem, die niet gansch en al nuchter
meer was. plotseling het idee op om den stil
len man in de aangrenzende zaal uit zijn
eigen lievelingskelk een triomfeerende groei
uit de wereld en het leven toe te drinken.
Dadelijk greep hij de kan en ging; een
oogenblik bleef hij verblind stilstaan voor
den glans der kaarsen, het bonte en flitsend
gefonkel van het kristal en de zwijgende ver
hevenheid van het gezicht op het witte zijden
kussen; toen vermande hij zich, greep de
bokaal uit de kast, vulde hem en wilde, met
den stralende kelk in de hooggeheven hand,
naar de baar gaan: slank, rechtop, vol over
moed.
Maar toen gebeurde het, dat hij met één
van zijn sporen in een vloerkleed verward
raakte en, omdat hij al vallend naar een steun
zocht, één van de met kristal gevulde kasten
met zich mee sleurde; met een kletterendeix
slag vielen bokalen en karaffen op den grond
in duizenden stukken. Toen hij zich, wanke
lend en bloedend, op wilde richten, zag hij
iet zoo spookachtigs, dat hij hijgende
adem hem in de keel stokte: de doode, de
vermeende doode opende de oogen en zag hem
aan, richtte zich op en zag hem aan.
De bedienden, opgeschrikt door het lawaai
kwamen aansnellen alleen om luid gillend
weer op de vlucht te slaan en beneden in het
dorp een gruwelijke mare te verspreiden.
Weinigen zouden dan ook hun gemoedsrust
bewaard hebben bij het schouwspel, dat een
oogenblik geleden hun oog trof: hun nieuwen
heer, die met verpletterenden schedel dood
onder aan de trap lag en de vroegere, die
levend boven in de zaal zat. De pastoor be
sloot het spook te lijf te gaan, echter niet
zonder zich van den aardschen bijstand van
den dorpsgeneesheer te verzekeren. Maar zij
konden slechts constateeren, dat in het slot
de doode even levend was als de levende
dood: de uit den doode opgestegene had hen
op hun vragen geen antwoord gegeven. Hij
zat, met de door een wonderlijke beschikking
van het lot ongeschonden gebleven kelk in de
hand op de rand van de baar in een houding
die hij in zijn verdere levensdagen nog vele
malen placht aan te nemen: glimlachend,
met de magere handen om de koele, blanke
rondingen van den bokaal, die hij zoo inge
spannen beschouwde, alsof het sierlijke bo
deminschrift hem op stille en troostelijke wijze
de oplossing van het raadsel van den verwis
selend en dood influisterde.
Kennis voldoende, maar te nerveus geweest.
Waarom niet tijdig Mijnhardt's Zenuwtablet
ten gebruikt? Hierdoor blijft men kalm en
helder van geest. Ze zijn verkrijgbaar bij
Apoth. en Drogisten in kokers van 75 cent
(Adv. Ingez. Med.)
hij het vertrek binnentrad, en eenigszins ver
baasd om zich heen keek; de detective deed de
deur achter hem dicht, draaide den sleutel om,
en klapte in zijn handen; voor iemand wist
wat er gebeurde, hadden de beide recher
cheurs, aan zulke karweitjes gewoon, zich op
den bankier geworpen en hem de handboeien
om de polsen gedaan.
Zelden was deze kamer, waarin zich al heel
wat dramatische gebeurtenissen hadden afge
speeld, getuige geweest van een scène als de
arrestatie van den bankier. Mr. van Dorsten,
doodsbleek en nerveus, kon geen woord uit
brengen, inspecteur Emonts en schrijver dezes
keken van den detective naar den bankier, en
van den bankier naar den detective; de re
chercheurs hadden zich als bloedhonden vast
geklemd aan hun arrestant, die met herculi
sche kracht trachtte hem van zich af te
schudden.
De bankier deed. niet de conventioneele
vraag: „Wat heeft dat te beteekenen," of iets
van dien aard, hij maakte den indruk van
iemand die weet dat voor hem het spel uit is,
en die nog slechts in grimmige woede probeert
het laatste wat hem nog overblijft te behou
den: zijn vrijheid.
Een oogenblik zag het er naar uit alsof de
bankier, die over een geweldige lichaams
kracht beschikte, de beide rechercheurs van
zich af zou werpen, maar het scheen alsof hij
eensklaps tot bezinning kwam. hij liet zijir
verzet varen, en keek als een schuw, gevangen
roofdier om zich heen.
„Ga zitten," zei de detective, en zette een
fauteuil, die tijdens de korte worsteling was
omgevallen, overeind.
„Ik vrees, meneer Heeringa. dat dit -'oor het
laatst is. dat iemand u in jaren zulk een ge-
makkelijken stoel zal aanbieden."
De bankier liet zich in den fauteuil vallen,
maar uitte geen woord.
.(Slot volgt).
