te Amsterdam Veertig jaar aan de Marnixstraat. ZATERDAG 8 SEPTEMBER 1934 HAAREEM'S DAGBLAD Thans naar terreinen in West. Het is half vijf in den morgen. Amsterdam slaapt. In -bleekgele, trillende strepen weer kaatst het vochtige asfalt de lichten der eleC' trische lantaarns. De stad is uitgestorven, er rijden geen auto's geen trams. Een nacht waker, wiens stok regelmatig de straat aftikt neemt mij goed in zich op; hij zou wel eens in mijn tasch willen kijken, die een suspecte bult vertoont veroorzaakt door een on schuldig pak brood. Bij het Leidsche boschje is een rood licht, dat brandt bij den grond en automobilisten moet waarschuwen voor een opgebroken we; dek, het eenige dat leeft. Dan dringt het tjoeke-tjoek van een motor tot mij door; een schuit met groenten glijdt onder de brug aan de Nassaukade weg. Tegelijk zie ik een enorme vrachtauto met groenten, hoog opge stapeld over het Leidschplein rijden. Ons doel is hetzelfde: de groente- en fruit markt aan de Marnixstraat. Daar is op dit vroege uur vgii slapen geen sprake meer. Over een lengte van een kilometer, van Passeerdergracht tot Rozengracht, is de Mar nixstraat gebarricadeerd door alle soorten vehikels en steeds komen er meer bij. Vracht auto's* tractors, handkarren, paard- en wa gens staan dwars over de tramlijnen heen. het water ligt vol schuiten. Honderden han den tillen de bakken en manden met groen ten en fruit van de voertuigen, voor de pak huizen van de grossiers worden de uitstallin gen gemaakt. Lampen, bengelend aan karren, verlichten de paarden, die na nun langen rit met hun kop in een smakelijken hap groentenafval duiken. De stemming op de markt is opgewekt men neemt de verkeersstagnaties zonder on geduld op en ondanks het drukke werk is er nog tijd voor een grapje. Men hoort er vele soorten „plattelandsch spreken, want hei zijn meest echter buitenmenschen, die met hun waar naar de markt komen: Haarlemmer meer. de Streek. Broek op Langendijk, de Beemster en de Worrner. de omtrek van Lei den, blijken de groenten-oorden te zijn. het fruit komt hoofdzakelijk uit het Westland, de Betuwe, Zeeland en Limburg. Niet alleen vóór maar ook tusschen en achter de Marnixstraat ligt het marktterrein dat met zijn haventjes en schiereilanden een typisch geheel vormt. De voorzijde van de Marnixstraat met de grachten er bij trekt alle drukte naar zich toe. de loodsen op -de schiereilandjes liggen verlaten. Maar op een plek is het ook achter de Marnixstraat vol le ven en vertier, bij het gebouw van de Am- sterdamsch-e Veiling van Land en Tuinbouw producten, waar alles in gereedheid wordt gebracht voor de groentenveiling, die om half zes gaat beginnen. Het is voor iemand, die er vreemd inkomt niet zoo -gemakkelijk, uit deze markt wijs te worden. Hoe zit de handel hier in elkaar, wie verkoopen en wie koopen er? Kan een huis vrouw, die een pondje pruimen noodig heeft, maar zoo naar een kar gaan en het koopen. Dit laatste worde hier zoo goed als niet ge daan. Koopers zijn niet de consumenten, maar alleen de winkeliers en de venters, en als deze omstreeks acht uur voorzien zijn, komt een groep menschen aan de beurt, van wie u misschien nog nooit hebt gehoord. Het zijn de ..piekaniers", een soort gelegen- heidsventers, die zich van de overgeschoten artikelen tegen lage prijzen meester maken; zij hebben geen vaste wijk en geen vast ar tikel, zij pikken mee" wat ze krijgen kunnen. En de verkoopen? Op vier manieren worden groenten en fruit op de markt gebracht. Daar zijn in de eerste plaats de telers zelf. meest uit de naaste omgeving der stad. die worden verdeeld in natte en droge tuinders, al naar ze hun producten in schuiten en vletten of per voertuig naar de markt transporteeren. Dan is er een categorie „aanvoerders", die voor producenten van elders de waren aan voeren; een derde groep vormen de hande laren, die op andere veilingen producten koopen en deze hier weer van de hand doen. En tenslotte is er de verkoop door middel van de veiling. Zoo'n veiling lijkt eerst een erg ingewikkeld bedrijf. Ik zie de koopers zitten in oploopende banken; op lorries worden de groenten voor gereden, een man roept met luide en voor mij onverstaanbare stem iets af. naast hem zitten twee anderen in razend tempo te schrijven, een vierde neemt telkens wat groenten van de lorrie en houdt met uitnoo- digend gebaar een smakelijk bloemkooltje, een bos wortelen, den koopers voor. De meeste aandacht is voor een groote klok met langzaam ronddraaienden wijzer, de veiling- klok. De directeur van de Amsterdamsche Veiling, de heer H. J. Houtkooper, verklaart mij de werking van de klok. De man, die den wijzer in beweging brengt, is de veilingmeester, hij roept den inzender de kwaliteit en de hoe- Veelheid af van de monsters te veilen groen ten. Naast den veilingmeester zit de man, die nummer en prijs op bonnen noteert, zijn buurman rekent het te betalen bedrag uit. Straks, als het fruit wordt geveild, komt er nog een mannetje bij; hij berekent de omzet belasting. Het is merkwaardig, het tempo te volgen, waarin dit alles zich afspeelt. De administra tie van de veiling, waar alles contant wordt verkocht wat op de markt niet het ge val is zit perfect in elkaar: de kooDer kan straks meteen zijn waar meekrijgen, de reke ning ligt voor hem klaar; den inzender wordt nog denzelfden dag de ingevulde lijst met - opgaaf van den prijs der voor hem ver kochte waren per post toegezonden. De directeur van de veiling, die mij ver telt, dat de omzet ongeveer 112 millioen gul den per jaar bedraagt en dat het gebouw van de gemeente wordt gepacht, brengt mij in kennis met bekende personen in deze om geving. Het gesprek komt op de nieuwe marktterreinen in West, waarheen half Octo ber ook de veiling wordt verplaatst. Deze ver andering wordt algemeen als een groote ver betering beschouwd: het opslaan van groen ten en fruit gaat in het tegenwoordige ge bouw nog wel, al_ is de ruimte niet groot, maar voor de aardappels is in 't geheel geen plaats; zij liggen op schuiten aan de Nassaukade. En dan: er zijn in de nieuwe marktiokaliteiten twee veilingklokken. zoodat de groenten- en fruitveiling gelijktijdig kunnen plaats hebben. Hoe bezwaarlijk het achter elkaar veilen van beide producten is, blijkt dezen morgen duidelijk: de aanvoer van fruit is zóó groot dat tenslotte de groente er. voor moet wijken: terwijl steeds weer nieuwe lorries met 't prachtigste fruit voor de klok worden gereden zoo slecht als dezen zomer de groententeelt is, zoo rijk en over vloedig zijn de vruchten geoogstverzamelt ergens in een hoek van het gebouw een der veilingmeesters de groentenkoopers om zich heen: het laatste gedeelte van de aangevoer de groenten wordt mondeling geveild. Als te ruim half negen de veiling van groenten, aardappelen en fruit is afgeloopen, leidt mijn pad naar huis niet over rozen, maar over glibberige koolbladen, rotte prui men en gekneusde tomaten; de Marnixstraat ligt er mee bezaaid. Straatvegers zwaaien fanatiek hun bezems, luid bellend banen de tramwagens van lijn 7 en lijn 10 die tot half negen een andere route hebben gevolgd zich een weg door de verkeersobstakels, die haastig worden verwijderd; met het straat- vuil zijn zij de laatste overblijfselen van een tooneel vol activiteit, dat zich iederen mor gen in de vroegte eenige uren lang afspeelt, terwijl de verdere stad nog in diepe rust is. Het vervolg krijgt men op andere plaatsen in de stad. De winkeliers voeren bestellingen uit of ontvangen hun klanten in den winkel, de venters trekken met hun waar langs de huizen. Op de drukke markten aan de ten Katestraat en de Albert Cuypstraat om er enkele te noemen komen de huisvrouwen haar karabiezen vullen met groenten en fruit. Op het Waterlooplein bij de Mozes en Aaron- kerk is het een bijzonder levendige handel; men koopt er de meloen in „brokken" voor een paar centen aan de karren en peuzelt zijn part ter plaatse met smaak op. Met de bloemenveiling, die dagelijks van half twaalf tot drie uur in het veilinggebouw aan de Marnixstraat wordt gehouden, is het ongeveer hetzelfde; ook de bloemen, die daar worden gc-kocht, vinden we op tallooze plein en straathoeken op karren en in kunstige stel lages terug, het stadsbeeld opfleurend. Een bloemenveiling is minder aantrekke lijk dan ik het mij had voorgesteld; het nuch tere afroepen, 5 cent 2 maal voor no. 15. wat dus beteekent dat kooper no. 15 twee bosjes bloemen van 5 cent heeft gekocht, en dat zoo eenige uren door. is niet bepaald bevorderlijk voor het scheppen van een poëtische sfeer. Al evenmin als het werk van den man, die de bloemen aan de koopers vertoont en die juist als hij een op het oog schitterende bouquet zinnias, anjers of gladioles omhoog houdt, er verpletterend eerlijk bijvoegt: ..bruine smet ten". „niet heelemaal zuiver „iets geleje'De poëzie vind ik tenslotte terug in de bloemen namen op de lijsten van de inzenders: als ik die niet had gezien, zou ik niet hebben ge weten, dat er b v. een „Goldene Sonne" en een „Roem van Aalsmeer" waren geveild! Op 15 October gaat dit alles hier weg. Het was de le April 1895. dat de groente- en fruit markt aan de Marnixstraat in gebruik werd genomen, nadat de groentemarkt eenige eeuwen op de Prinsengracht was gevestigd ge weest, terwijl de fruitmarkt op den Singel tus schen Raam- en Heisteeg was gehouden. Het bezwaar van een markt in een straat achtte het toenmalige college van B. en W. van Am sterdam niet naar een rapport van de com missie tot onderzoek van den toestand van het marktwezen, ingesteld in 1913, memo reert „omdat de drukte alleen in den vroe gen morgen plaats heeft, de straat veel bree der is dan de Prinsengracht en de bebouwing geschiedt ten gerieve van direct bij de markt betrokkenen, die dus geen bezwaar tegen de drukte zullen maken." Toch was in 1885 door den toenmallgen di recteur van het Abattoir, die een buitenland- sche reis had gemaakt, waarbij hij o.a. de op dracht had vervuld „de groentemarkten goed op te nemen" al een rapport uitgebracht, dat de inrichting van een overdekte markthal, een goed, ruim. behoorlijk verlicht en geventileerd gebouw bepleitte, „waarin de waren behoor lijk tentoongesteld kunnen worden en zoowel ver koopers als koopers tegen de wisselvallig heden van het weder beschermd zijn en waar in bovendien de niet verkochte waren zonder gevaar voor achteruitgang in waarde tijdelijk moeten kunnen worden opgeborgen". Ook achtte deze functionaris „van overwegend be lang, dat de hal per spoor en zoo mogelijk ook te water kan worden bereikt Het is wel merkwaardig, dat het vijftig jaar heeft geduurd eer nu met de ingebruikne ming van de nieuwe markthal in vervulling gaat, wat in dit rapport reeds werd bepleit! L. N. In zeven uur! Chineesche inscripties van 4000 jaar geleden. Dr. R. A. Fox van de universiteit te Sydney is na bestudeering van de inscripties, welke een Engelsch reizger Arthur J. Vogan in een grot op de Yasawa-eilanden (Fiji-groep) ge vonden heeft, tot de overtuiging gekomen, dat deze van Chineeschen oorsprong zijn en dat sommige zelfs dateeren van 2000 jaar voor Christus. Vogan zag de inscripties voor het eerst vier jaar geleden en kon er toen een onder schuine hoek genomen foto van maken waarvoor hij tot aan zijn kin toe in het water moest staan. Dit jaar keerde hij naar de plek terug en maakte in de grot eenige houten stellages met behulp waarvan hij gips-afgietsels van de inscripties kon nemen, waardoor men thans de gelegenheid heeft ze uitvoerig te bestudee ren. In de grot waar de inscripties gevonden zijn ontdekte Vogan ook een schitterend ge beeldhouwde kop en aan het noordelijke einde van 't eiland een prachtigen beeldengroep van ongeveer 15 Meter hoogte, voorstellende een man met een kind. welke op volmaakte wijze uit de ruwe rots gehouwen zijn. Avontuur Britsch tooneel- schrijver. De tooneelschrijver Noel Coward heeft een de zer dagen een onaangenaam avontuur be leefd. Hij was met het jacht van #en vriend op reis in de omgeving van Corsica en was te He Rousse aan land gegaan met achterlating van zijn ehele hebben en houden op het schip Plotseling stak een storm op. die het jacht wgesloeg en tenslotte op de rotsen deed loo- pen. Eenigen tijd bevon Coward zich in groote moeilijkheden daar hij door dit onge luk zijn geld en paspoort kwijt was. Later slaagde hij er echter in uit het wrak zijn pas en een manuscript van zh'n futobi^rafi-e te redden. Donderdag is Coward te Nice aan gekomen vanwaar hij naar Parijs is doorge reisd. STUDIO SNUFJES. In de door Ernst Lubitsch geregisseerde film Het Vroolijke Weeuwtje treden behalve Jeannet.te MacDonald en Maurice Chevalier nog op Edward Everett Horton, Una Merkel Minna Gombell, George Barbier Henry Ar- metta. Sterling Holloyway. De muziek van Franz Lehar is intact gelaten. Tusschen Bernard Shaw en Ch. B. Cochran zijn besprekingen gaande over het verfilmen van St. Joan 'Jeanne d'Arc* van Shaw met Elisabeth Bergner in de titelrol. Er bestaan plannen om de opnemingen in den zomer van 1935 te doen plaats hebben. Het filmscenario zal veel verschillen van het drama, het zal korter zijn met sneller tempo en meer tragiek in actie en karakter. De 29-jarige Engelsche acteur Frank Law ton. die in Cavalcade de rol van den in den oorlog gesneuvelden zoon speelde, en een groot tooneelsucces boekte in Van Druten's Young Woodley, zal in de verfilming van David Cop- pc-rfield van Dickens de titelrol vervullen. Paul Kemp zal een hoofdrol spelen in de nieuwe muzikale geluidsfilm „De Zigeuner baron", die dor de UFA naar de gelijknamige operette van Johann Strauss gedraaid wordt. Vele boksers van naam blijven niet alleen boksers; ze worden ook filmheld. We zagen het bij Georges Oarpentier. bij Dempsey. Max Baer en anderen. Thans heeft ook de gewezen Europee- sche kampioen zwaargewicht Mac Corkindale besloten de bokssport er aan 'te geven en aan de film te gaan. De foto stelt den wereldkam pioen Max Baer en Myrna Loy voor (die de hoofdrollen spelen in de Metrofilm De Kampioen der Vre uwen, of the Prizefighter and the Lady) met Primo Car- Carnera. Dinant uit de lucht gezien. Een gezellig begin van mijn zwerftochten door de luchten boven Europa en Afrika. Op het eerste traject een wereldberoemd record- vliegtuig zonder eenig pretentie, behalve dan. dat het Hollandsch is en dat zegt in deze jaren op het vliegveld precies evenveel als in de tijden van de Ruyter op zee. Het gaat ook allemaal zoo gewoon: je stapt op Schiphol in alsof je even naar Rotterdam of Vli>singen moest en na je middagdutje wordt je neerge zet aan den oever der Middellandsche zee. Dezen keer ging het een beetje ingewikkelder. Het Pelikaantje was zwaar beladen, vol belast, zoodat een beetje zuinig benzine werd mee genomen. Er was nogal wat post. vier passa giers. waarvan één met een zware koffer vol Leica en Contax phototoestellen. Agfa smal filmcamera's, allerlei geel en rood filters, tele lenzen, en kilo's filmmateriaal; eindelijk nog een paar banden van 1 1 2 M. middellijn voor een toestel, dat in de Perzische woestijn op een te scherpen steen geland was. Maar om twee minuten over half zeven op den mooien Aprilmorgen kwam het toestel toch prachti; van den grond, na bijna een dikke haas over reden te hebben, die zijn haren zoo stijf uit zette van schrik, dat ik hem voor een Angora kat aanzag. Even nog wuift het groepje weg brengers, dan trekt alreeds het. prachtige Hol- landsche landschap de aandacht, mooi ook uit de lucht door het vele water en de vele dorpen met hun roode daken te midden van het groene land. Aalsmeer en Woerden gaan onder ons voorbij. Wij hebben al koers recht op Mar seille, laten Utrecht links en Dordrecht rechts liggen, maar genieten toch den overgang van onze groote rivieren. Dan komt Breda in zicht met zijn rijzigen kerktoren en boschrijke om geving en een half uur na ons vertrek zweven wij al boven Belgisch grondgebied. Maar de zon scheen alleen in Nederland. Hier waait een straffe tegenwind en zit de bewolking gelukkig nogal hoog, boven de 1000 meter. Wij blijven laag vliegen om den minsten wind te zoeken, komen vlak over Turnhout, waar hard gewerkt wordt aan het Albertkanaal en naderen dan al gauw de heuvels voor de Ardennen. Mooi toch, dat zacht golvende land vol groenende koren velden en de aardige dorpjes er tusschen. Hutten lijken het zoo van 300 a 400 M hoogte, rondom een forsche kerk. Dan verschijnt links vooruit een nevel en rookmassa. Spoorlijnen naderen van alle kanten, de Maas komt in zicht. Daar ligt Namen en al spoedig verschijnt de slingerende Maas met zijn schilderachtige dorpjes, zijn steile dalhellingen, stuwen enz. rechts beneden ons Even vóór Dinant komt het zonnetje weer door. zoodat wij een prach tig gezicht genieten op dit bij uitstek schilder achtig gedeelte. Precies 8.15 Nog geen tweee uur van Amsterdam. Daar doe ik met de auto meest twee dagen over! Een mooi kijkje in het dal van de Lessen en dan wendt de Maas zich bij Givet van onze route af en wij ademen Fransche lucht. Boven de boschrijke Argon- nen suizen wij verder; vooral eikenbosch met zeer veel dood hout. Heuvels en dalen, dalen en heuvels; bosch en weiland, weiland en bosch. Buiten is niet veel te zien behalve als wij een eindje de Marne en het Marnekanaal volgen. Water brengt altijd dadelijk teekening in het landschap! Daarna gaat het weer over heuvels en bosschen, nu al hier en daar met bloeiende vruchtboomen, maar die houden je niet lang wakker, als je zoo erg gemakkelijk zit. Heerlijke leunstoelen, een keurige reis deken over je beenen (dat is hèt middel tegen luchtziekte, je beenderen warm houden!); een miniatuurklaptafeltje voor kaart en camera, werkelijk van alle gemakken voorzien. Ik ge loof niet, dat er andere vliegtuigen op gere dde lijnen in gebruik zijn met meer gemak ken en ruimer passagiersaccomodatie dan de toestellen zooals de K.L.M. ze gebruikt op de Indiëlijn. De marconist heeft zijn eigen tafel tje; de gezagvoerder een stoel achterin om eens uit te blazen en daar knapt ook de me- cano af en toen een uiltje. Eén passagier slaapt, de passagiersche zit te breien en als de com mandant den marconist opdraagt in Dyon 300 L. benzine voor ons te bestellen vraag ik of ik even op den bok mag zitten en ook eens het roer vasthouden van de beroemde Pelikaan. Dat zoo'n piloot niet duizelig wordt van zoo'n instrumentenbord met haast evenveel wijzers en wijzerplaten als er sterren aan den hemel staan. Ik geloof dat wanneer ik even wilde nazien of alles in orde was. of alle wijzers goed stonden, het toestel ondertusschen twee loo- oings en een tonneau gemaakt had. een poos '.n een vrille was gedoken en met vijf en veer tig graden slagzij den terugweg had ingesla gen. tegen dat ik uit al die wijzers de overtui ging had. dat alles goed ging. Trouwens ze worden al wijzer. Bij de nieuwe Douglastoe- 1 stellen, die Fokker straks gaat bouwen worden alle meters zóó gemonteerd, dat de wijzers als alles normaal loopt, allemaal horizontaal staan Gleichgerichte; noemen wij dat tegen woordig! Maar het lijkt mij erg practisch! Om 10 12 landen wij in Dyon. Hoe vaak heb ik daar niet in het holst van den nacht uit het raampje gegluurd na een heelen dag en halven nacht in een zoogenaamcen snel trein. En nu heeft Mammie nauwelijks de kop jes omgewassen na een tweede ontbijt en het naar school jagen van de kinders, die elk kwar tier het vlaggetje op de groote Europakaart in de huiskamer willen verzetten. In Dyon bloeit een primula en loopt alles uit om den record vogel te zien, want onze toestellen landen hier hoogst zelden. Dan gaat het snel het Zuiden in. Over eiken heuvelrug wordt het wat warmer, staan meer berken in blad en bloeit de sleedoorn voller. En onze magen beginnen leeg aan te voelen. De Mecano verandert in steward, serveert broodjes met ham en kaas. thee, koffie en cho colade, wat er best in gaat. Dan komt de Saóne in het zicht en brengt de rivier leven in het landschap, maar de marconist meldt nevel en mist bij Lyon en wij zien dan ook haast niets van de prachtige Rhónestad. Af en toe klaart het even op en zien wij de slingerende Rhöne met de mooie ijle hangbruggen, waar Tartarin de Tarascon zoo bang voor was. Dan slingert een gletscherrivier door de vlakte. De Isère bij Valence, even worden links een paar sneeuw toppen zichbaar, dan striemt cfe regen weer langs de heuvels en staan de cypressen drui lerig te kijken langs kletsnat glimmende we gen. Maar de Pelikaan snort door rechtuit, rechtaan, er tusschen door haast, tot de vallei breeder wordt en de Etang de Berre zichtbaar wordt, de groote zeeboezem, waar Frankrijk's grootste lucht-, land- en watervlieghaven ligt. Het Aerodrome de Marignane, 28 K.M. van Marseille is het knooppunt van het luchtver keer in deze streken. Daar ontmoeten elkaar de Duitsche Italiaansche en Fransche groote lijnen. De Spanjaarden beginnen pas in Bar celona. Benzine bijladen. Met een handpompje uit vaten! Wel ja dat gaat toch ook goed. Maar zelfs in Dyon waren ze beter ingericht. Ik neem afscheid van de Hollandsche vrien den en staar de Pelikaan na als ze naar Rome vertrekt. Om 1.30. Precies zeven uur na ons vertrek van Schiphol sta ik bij bloeiende muurbloemen en anjers, margrieten en vio lieren. In een beschut hoekje een dadelpalm. Eigenlijk jammer, dat ik niet meteen door kan om bijv. vanavond nog in Algiers te wezen. Maar ik ga eerst even in Marseille kijken. Een prachtig tochtje door de steile kalkrotsen, waar Rosmarijn en een gele bremsoort volop bloeien. Hier moet ik eens botaniseeren. Werk aan den winkel. Ik kan weer voort. Dr. W. G. N. VAN DER SLEEN. WAT ONZE BELANGSTELLING WEKT. Eigenaardig gebruik. In sommige streken van Pruisen is het de gewoonte om de deur van het huis, dat een pas getrouwd paar zal betrekken, met gebroken aardewerk te bom bardeeren. Een vogelbelasting. In Japan heft men belasting van kanarievogels. Eigenaardige belastingen. Om de oor logskosten te dekken werd in 1695 In Enge land een nieuwe belasting ingevoerd, die eerst in 1705 weer werd Ingetrokken. Bij de ge boorte moest er al dadelijk voor den jongen Engelschman belasting betaald worden, Was de jonggeborene een eenvoudig burgerkind of boerenkind, dan moest er 21 stuivers betaald worden, doch was het de eerstgeborene van een markies of graaf, dan moet er f 380 voor hem betaald worden.Voor de meisjes moest onverschillig tot welken stand ze behoorden 24 stuivers betaald worden. Stierf een dood gewoon Engelschman, dan moest er f 2,50 voor betaald worden, doch stierf er b.v. een hertog- dan kostte dat f 650 Trouwde een burger, dan kosctte hem dat f 1,50, doch een hertog betaalde er f 780 voor, een markies f 500 en een graaf f 400. Wie op zijn 25ste jaar niet getrouwd was, moest zoo lang hij ongetrouwd bleef jaar- lijksch ook eer. aparte belasting betalen. Voor een gewonen burger bedroeg deze belas ting f 0.65 per jaar, voor een hertog f 150.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1934 | | pagina 13