I
Voor Alkmaar begint1
de Victorie!
B. PRIJS
rsq FILIAAL
KUNSTZAAL REEKER.
Maison des Dames
VAN
Maison des Dames
TE ALKMAAR -
LANGESTRAAT 4
E_ PMIJS DE PMIJSBMEKEM
De Ch em© Natmral Perm a n e ai t
van B. PMIJS.
DONDERDAG 13 SEPTEMBER 1934
HAARLEM'S DAGBLAD
'9
LETTEREN EN KUNST
HET TOONEEL
Een Tooneel-Tentoonstelling.
STADSSCHOUWBURG-AMSTERDAM.
Wij hebben de Nederlandsche Tooneel-Unie
dankbaar te zijn, dat zij het initiatief heeft
genomen om ter gelegenheid van het veertig
jarige bestaan van den Stadsschouwburg te
Amsterdam een jubileum-ten toonstelling, die
een beeld moest geven van wat deze schouw
burg voor het tooneel in de afgeloopen 40 jaar
heeft beteekend, te organiseeren. De Tooneel-
Unie heeft het wel zeer getroffen, dat zij den
jongen en geestdriftigen tooneelliefhebber Ben
Albach bereid vond deze tentoonstelling voor
te bereiden en te regelen, want dank zij het
verk van den heer Albach is het experiment
van een tooneeltentoonstelling in het eerste
theater te Amsterdam volkomen geslaagd en
hebben wij een expositie "gekregen, die de be
langstelling van alle tooneelliefhebbers ver
dient.
Wie deze jubileum-tentoonstelling bezoekt,
zal er de overtuiging krijgen, dat deze afge
loopen 40 jaar wel zeer belangrijk zijn ge
weest voor ons tooneel. Misschien wel de be
langrijkste van ónze heele tooneelgeschiedenis
Want na een tijd van verval die vóór de
opening van den tegenwoordigen Stads
schouwburg viel is in deze jaren de ontwik
keling en de opbloei gekomen van ons tooneel,
dank zij het werk van tooneelhervormers als
Royaards en Verkade en het is hiervan vooral
dat deze tentoonstelling een zeer interessant
overzicht geeft. Wij zien, de expositie rond
wandelend, hoe zich de overgang van de oude,
romantische periode via Royaards en Verkade
naar den tegenwoordigen tijd heeft voltrokken
en de tentoonstelling geeft wel een heel dui
delijk beeld van wat deze twee kunstenaars
voor ons tooneel hebben beteekend.
Eén schakel, helaas, ontbreekt er aan dit ge
schiedkundig overzicht en wel ..ie van de Ne
derlandsche Tooneelvereeniging, welke toch
voor de ontwikkeling van ons tooneel van zoo
groot belang is geweest, maar de Nederland
sche Tooneelvereeniging had haar terrein er
gens elders en speelde nooit in den Stads
schouwburg. Het realisme van de Tooneelver
eeniging is dan ook buiten dat gebouw omge
gaan en daar het doel van deze expositie was,
in het licht te stellen, welke plaats de Stads
schouwburg in de ontwikkeling van ons too
neel heeft ingenomen, is het werk van de Too
neelvereeniging buiten deze expositie gebleven
Welk een veranderingen ook in den smaak
van het publiek er in deze 40 jaren hebben
plaats gegrepen leeren ons vooral de theater -
affiches op deze tentoonstelling. In de eerste
jaren na de opening van den Stadsschouw
burg was het nog de tijd van de Bouwmees
ters. Het was dank. zij vooral de groote
kracht van deze geniale spelers de nabloei
der romantiek en wij behoeven de theater-bil-
letten, die in het trappenhuis hangen, er maar
op na te zien. om er ons van bewust te wor
den. De Dochter van Roelant, De Fabrieksbaas
Gismonde. Margot de Bloemenverkoopster, De
Gebochelde, Lodewijk XI, Om de Kroon, en al
deze stukken met Louis Bouwmeester en Dora
Brondgeest-Bouwmeester zooals mevrouw
Mann toen nog heette in de hoofdrollen.
Tusschen deze stukken der onvervalschte ro
mantiek, ook klassieke Richard HI, Coriola-
nus, Oedipus, De Koopman van Venetië en al
tijd is 't weer de naam Bouwmeester, die ons
er aan herinnert, wie in die jaren de glorie
was van onzen Stadsschouwburg.
Toch zien wij ook in die eerste periode her
haaldelijk reeds den naam van Royaards ver
meld, al is het dan uitsluitend als acteur. In
'95 ging Hamlet en er is op deze tentoonstel
ling ook nog een foto van Willem Royaards
in die rol te zien: in '96 speelde hij zijn be
ï'oemd geworden Svengali in Trllby en ook in
de opvoeringen van Madame Sans Gêne
het eerste groote successtuk in den Stads
schouwburg staat zijn naam in de rol
van Neipperg naast die der Bouwmeesters.
Er is iets weemoedigs in het ronddwalen
over zoo'n tentoonstelling. Wat al namen en
foto's van artisten, die wij nog in hun volle
fleur hebben gekend en die nu voor altijd zijn
heengegaan. Veltman die trouwens maar
een heel enkelen keer als gast in dezen Stads
schouwburg is opgetreden, zullen uitsluitend
de ouderen nog hebben zien spelen per
soonlijk zag ik hem nooit maar hoevelen
herinneren zich nog Jacques de Boer, Tour-
niaire, Schoonhoven, Clous, Schultze, Kreeft,
J. de Jong, Holtrop, La Roche, Jan Wensma,
Jan C. de Vos, Chrispijn, Christina Poolman,
mevrouw Pauwelsvan Biene, de Lobo's, die
allen reeds gestorven zijn. Wij zien er foto's
van Jacques de Boer en Jan Wensma als Lu-
bowsky en de boer in Dr. Klaus, Van Schoon
hoven als Gysbreght, Schultze als Van Bommel
in de Candidatuur La Roche als Cyrano,
Kreeft in Nacht Asyl, Christine Poolman in
Duifje, Tourniaire in Inkwartiering, Jan C. de
Vos in Mea Culpa, Chrispijn als Figaro en wij
herinneren ons de avonden, toen wij hen in
deze rollen zagen spelen en kunnen ons nau
welijks begrijpen dat dit alles voor goed voor
bij is.
En toch hoevele jaren en hoeveel belang
rijks ook, ligt daar tusschen! De tentoonstel
ling geeft er een duidelijk beeld van. De tijd,
toen Herman Roelvink de man die Bouw
meester weer aan het Neerlandsch wist te
brengen voor het eerst trachtte de ensce-
neering van De Koopman te vernieuwen zijn
ontwerpen voor de decors zijn een waarde
volle inzending de jaren van Verkaae's di
rectie, toen Hamlet, L'Aiglon, St. Joanne en
De Blauwe Vogel van het Geluk op het reper
toire verschenen, de bloeitijd onder Royaards
met zijn glorieuse vertooningen van Drie
koningenavond, Het Winteravondsprookje,
Faust. Elektra, Droomspel. Danton's Dood,
Ik dienBen Albach heeft er op deze be
langrijke tentoonstelling een groote plaats
voor ingeruimd. Wij zien er het handschrift
van Jac. van Looy's vertaling van Hamlet, van
Royaards' vertaling van Doodendans, van
Lensvelt's boek voor de ontwerpen van de op
voering van Faust een kunstwerk op zich
zelf decor-ontwerpen van Wijdeveld, Lens-
velt en Rie Cramer en wij worden er ons van
bewust met welk een bezieling en werkdrift
zich vele kunstenaars toen in die jaren aan
het tooneel hebben gewijd.
Ook van het werk van de tegenwoordige
generatie van Van Dalsum, Defresne
Saalborn geeft deze expositie een prachtige
getuigenis. Het publiek krijgt bij het aan
schouwen van al die maquettes, decors ei
costuums-ontwerpen een klein begrip, van
wat er aan groote voorstellingen vast zit en
het kan niet anders, of de waardeering voor
het tooneel zal er door groeien.
Ook aan de opera is op deze expositie een
belangrijke plaats ingeruimd, zoowel van de
jaren, toen Kees van der Linden nog aan het
hoofd van een Hollandsche opera stond, als
van den tijd, toen Koopman haar nog eenmaal
tot leven had gebracht. Wij zien er maquettes
van de Tannhauser-opvoeringen in de negen
tiger jaren, foto's van Orelio in zijn meest be
kende rollen, van Thyssen. Urlus, Pauwels en
de dames Thyssen-Bremerkamp. Dirkx-van
der Wege, Engelen-Sewing. Jo Kempees en
Madier de Montjou. allen artisten, wier na
men eens in ons land een zoo bekenden klank
hadden en toen geregeld op de planken van
den stadsschouwburg optraden. En aan is er
een zeer belangrijke inzending van de Wagner
vereeniging. wier werkzaamheden altijd zoo
nauw verbonden zijn geweest aan den schouw
burg op het Leidsche Plein.
En hoeveel tooneel-reliquien van waarde
zijn er op deze tentoonstelling bijeengebracht.
Daar is bijvoorbeeld het costuum. dat èn me
vrouw Kleine-Gartmann en Theo Manr.-
Bouwmeester nog als Elisabeth in Maria
Stuart hebben gedragen, de dolk. waarmee
Veltman zooals hij zelf in een bijliggenden
brief, niet zonder humor schrijft. meer
moorden heeft gepleegd op schuldigen en on-
schuldigen dan de guillotine in de revolutie
te Parijs, de schminkdoos van Willem
Royaards. de kop van de pagode, waartegen
Bouwmeester als Narciss. honderder. keeren
zijn monoloog heeft gehouden, het kleed var-
Madame Sans Gêne. gedragen door mevrouw
Mann. de kroon van Karei de Groote. door
Veltman voor het laatst gebruikt in zijn af-
scheidsvoorstelling De Dochter van Roe
lant, La Roche's laarzen in de rol van Cy
rano. Bouwmeester's rol van Shylock en zoo
veel meer, waaraan herinneringen verbonden
zijn,.
Ook souvenirs van dien brand van den ouden
schouwburg en den bouw van den tegenwoor
digen zijn er vele op deze tentoonstelling. Het
orogramma van de laatste voorstelling De
Terugkeer van de.n Koloniaal van den
a,vond voor den brand ligt er naast half ver
brande papieren, overblijfselen van in de
ruïne gevonden rollen en regieboeken. Het
theater-affiche van de openingsvoorstelling
van 2 September 1894 hangt tusschen. het
affiche van De Oude Korporaal, het stuk, dat.
oo den avond van den brand op 20 Februari
1890 gespeeld zou worden en van De Revisor,
het blijspel, dat bij dit 40 jarig jubileum werd
opgevoerd.
Een belangrijk stuk tooneelgeschiedenis
biedt deze jubileum-tentoonstelling, die tot
29 September eiken dag van 10 tot 3 uur voor
het oubliek te bezichtigen is. Ik kan alle too
neelliefhebbers aanraden haar te bezoeken;
zij zullen er zeker geen spijt van hebben.
J. B. SCHUIL.
A. G. Luttge-
J. M. Luttge.
-Deetman en
Men kan het kunstenaarschap als een nette
kans op een broodwinning beschouwen, men
kan het ook anders, en er een genade in zien
die slechts een enkelen uitverkorene ten deel
valt. Zooals de universiteiten jaarlijks een
grandioos aantal advocaten, dokters, predi
kanten en schoolmeesters afleveren die met
hun bul gewapend, tenminste een kans heb
ben tusschen Cadzand en Weststellingwerf
op een behoorlijke manier aan de kost te ko
men, zonder ooit als jurist, medicus, herder
of docent uit te blinken, zoo leveren de
kunstacademies jaarlijks een aantal afge
studeerde beoefenaren der pure of der toe
gepaste kunst af. die daarom nog geen „ar-
tiSteri" zijn. in dien zin van begenadigd te
wezen. Sinds het hooger onderwijs ook meer
frequent door vrouwen gevolgd werd leveren
die instellingen haar resultaten vaak „per
stel" af. De firma Reeker introduceert te
Haarlem een zeer verdienstelijk stel, den heer
en mevrouw Luttge-Deetman, winnaars van
verschillende prijzen, thans op het punt naar
Zuid-Frankrijk en Italië te vertrekken ter
verdere studie, en begrijpelijkerwijs begeerig
vóór het vertrek nog eens hun drie-jarigen
arbeid te overzien. In een tijd die zoo arm
aan toekomst schijnt, kan men een retrospec
tieve nooit te vroeg houden. Het sluit immers
niet uit dat men zijn beste werk morgen be
gint, zooals ieder idealistisch artist zich dat
voorneemt.
Zoo er in «.«..-.productie van zoo iets als
e engoddelijke vonk sprake mag zijn, meen ik
dat voorloopig mevr. Luttge meer kans op een
aanraking daarmee schijnt te hebben dan
haar echtgenoot. Aan de knapheid van dezen
ontbreekt niets doch1, er loopt voor mijn ge
voel door zijn prestaties een weifeling, een
onzekerheid die mevrouw niet schijnt te
kennen. In het werk van mevrouw Luttge voel
ik een zuivere schilders-geaardheid die
laat die dan voorshands nog geheel op de
leiding van Prof. Wolters terug te voeren zijn
weet wat ze wil en tot een sterken opbloei
eener eigen persoonlijkheid in staat schijnt.
In het werk van Luttge is een bereidheid tot
accomodatie die niet de eigenschap van een
onverzettelijken geest is, die met een zeker
gemis aan breedheid tusschen de schilderij
en het gebrandschilderd venster door laveert
met juist genoeg kundigheid en goeden smaak
om nergens geheel te leur te stellen. De schil
deres geeft zich royaal, de schilder houdt een
slag om den arm. Onwillekeurig zullen zij
elkaar beïnvloeden en het zou dwaasheid
zijn te willen uitmaken wie „belangrijker" is,
waar beider toèkömst; ondanks alle bekro
ningen, een gesloten boek nog is. Wel geven
zij tezamen een vrij compleet beeld van wat
een serieuse voorbereiding en goed geleide
studie aan bereikbaarheid biedt. Beiden be
wijzen zij dat dit zeer veel is en doen daar
door het academisch onderwijs eere aan.
Gaan wij in onze herinnering het geëxpo
seerde nog eens door, dan blijkt velerlei te
zijn blijven hangen als zeer waardeerbare
stalen van twee in ieder geval begaafde schil
ders. De reeks teekeningen van mevrouw L.
in de kleine bovenzaal toonen een elegante
teekenhand. vlot soepel en elastisch zijn de
lijnen neergeschreven; het is een schrift dat
men met genoegen volgt en het zijn bladen
waar men zijn vreugde aan beleven kan. In
een paar groote aquarellen toont zij een bui
tengewone technische vaardigheid. In de be
nedenzaal zie ik, naast een paar portretstu
dietjes weer het doorwerkte vader-portretje
voor den geest, en een paar met entrain ge
schilderde meisjesportretten: Tootje en een
dame in het rood. In een schets met tulpen en
een compositie met Riddersporen laat zij zich
echt-schilderlijk gaan, in een groot liggend
Naakt herinnert er meer aan het ziiverig-
grijze van Isaac Israels dan aan het klate
rende van Breitner. die beiden, in pose en
formaat gelijksoortige, beroemde dingen ge
maakt hebben, dan herinner ik mij een oud
heertje in hemdsmouwen op de bank in zijn
tuin, een schilderijtje vol intimiteit.
De schilder Luttge toont in de groote com
positie „Afscheid van Prins Willem van zijn
familie op den Dillenburg" een bekwaam tee
kenaar te zijn niet alleen, doch ook een be
schaafde, rustige kleurenpositie boven eenige
hartstochtelijkheid te prefereeren. Het is niet
zijn schuld dat dergelijke historische roman
tiek in dezen tijd eenigszins een gedwongen
fraaiigheid is. Rochussen kon zoo iets maken,
en dan geestiger van teekening, omdat hij
van huis uit romantieker was. In onzen tijd
zou zulk een onderwerp misschien nog een G.
Westerman oprecht ter harte gaan, omdat die
in zijn hart een vaderlandslievend romanti
cus bleef. De heer Luttge lijkt voor een ro
manticus veel te bedaard, te eclectisch, met
een tikje kleinsteedsche slimmigheid kijkend
uit welken hoek de wind- waait: Gauguin zit
hem dwars als hij Markelo schildert en Van
Gogh's aardappelen spoken rond zijn blauwen
emmer. Hij experimenteert graag en schran
der, weet veel en heeft, zooals men dat noemt,
veel in de vingers. Men zou het zóó* kunnen
formuleeren: in den schilder Luttge steekt
een mogelijk academie-professor, in de schil
deres meer een artiste. Nu gaan zij het Zuiden
en de latijnsche wereld ontdekken zegt de
heer Huib Luns in het voorwoord van den
catalogus. Wij hopen te zijner tijd te Haar
lem ook van de resultaten dier ontdekking
kennis te mogen nemen. Beide kunstenaars
behouden recht op onze belangstelling.
J. H. DE BOIS.
Het 2000ste diploma in
Stoop's Bad.
Dc houdster van het duizendste huldigt den
houder van het 2000ste diploma, dat in
Stoop's Bad werd uitgereikt.
Er zijn nog steeds veel enthousiaste men-
schen. Dat is in vele opzichten goed. in som
mige echter gevaarlijk, want uit enthousias
ten groeien vaak fanatici. Maar bekijken we
alleen de goede zijde der dingen.
Een dier gezonde enthousiasten, in letter
lijke en figuurlijke beteekenis, is de 57-jarige
heer J. M. Westendorp Sr.. die Woensdagmid
dag in Stoop's Bad zijn diploma als geoefend
zwemmer verwierf en hiermee tevens de
2000ste was, die zulks in Stoop's Bad vol
bracht.
Na het vereischte aantal rondjes gezwom
men te hebben, waarop hem een bloemen
hulde werd gebracht door de houdster van
het 1000ste diploma, dat 4 November 1931
aan de 5-jarige H. Schoenmaker werd uitge
reikt. gaf de heer Westendorp een „extra
rondje" in een gepavoiseerde piremegoggel.
BIJ DE BEGRAFENIS VAN DEN HEER' K. VAN EDEN zongen de leden van
„Zang en Vriendschap" Woensdagmiddag op de Algemeene Begraafplaats te
Heemstede „Litanei" van Schubert. De heer Frits Schuurman
dirigeerde het koor,
MET DE KOMST VAN
VRIJDAG 14 SEPTEMBER vindt
de OPENING plaats van het
VAN
TELEFOON 1592.
HET SYSTEEM OM DE PRIJZEN IN OVEREENSTEMMING TE I
BRENGEN MET DE STERK VERANDERDE TIJDSOMSTANDIG- I
HEDEN, VINDT OVERAL EEN WELKOM ONTHAAL.
.Maar het is niet alleen de prijs die de Dameskapsalons MAISON DES DAMES
de voorkeur deed verdienen. MAISON DES DAMES, is inderdaad
EEN HUIS VOOR DAMES!
Niet omdat wij ALLEEN DAMES bedienen. Neen, omdat MAISON DES DAMES
voor elke gewenschte behandeling ingericht is
Tot onze specialiteiten behooren Permanenten, Haarverven,
Blondeeren, Massage, Ontharing, Manicuren, Ligeeren, enz. enz.
SYSTEEM
alles inbegrepen, 2 maal
wasschen, knippen en
watergolven. Zes maanden
garantie. KEURIG WERK
DAMES OPGELET WIJ GEBRUIKEN ALLEEN DE NIEUWSTE MACHINES.
OP VEROUDERDE MACHINES IS GOED WERK NIET MOGELIJK.
is de glorie van ons huis. Wordt alleen toegepast bij
WBT" De eenigste Permanent die altijd en iedereen voldoet, ook in de lastigste
gevallen, en ook dan indien Uw haar door verkeerde behandeling geleden heeft.
Ieder van onze zaken is volledig ingericht, ook ons Filiaal:
ZANDV00RTSCHELAAN no. 156 - HEEMSTEDE
waarvoor wij Uw bijzondere aandacht vragen.
Manicuren, verzorging van handen en nagels per behandeling 0.50.
Onverzorgde nagels staat leelijk. Nog leelijker, ongewenschte haargroei.
Wendt U vol vertrouwen tot MAISON DES DAMES van B. PRIJS. Wij maken
alles keurig in orde. LIGEEREN, Is een speciale lakbehandeling. waardoor
het haar altijd, ook b*j harden wind, keurig blijft zitten. Per behandeling 25 ct.
Wasschen, Knippen, Onduleeren 1.
Wasschen, Knippen
Wasschen, Onduleeren
Knippen, Onduleeren
Wasschen
Knippen
Onduleeren
Lang haar Wasschen en OnduL 1.
Lang haar wasschen 0.50
Lang haar onduleeren 0.50
Kinderen knippen 0.25
Wasschen, Knippen, Watergolf.1.
Kaart 5 maal Onduleeren 2.—
Wasschen, Watergolf 0.75
Manicuren 0.50
Ligeeren 0.25
Dit tarief is ook geldig op Zaterdag
7~) rj yy) OQ 1 Schoonheid is niet ieders bezit, doch
ISUIJl co. iedere Dame, die zich bij ons laat
behandelen, komt daardoor in het bezit van een
keurig verzorgd uiterlijk Een vreugde voor U zelf,
een voldoening voor Uw huisgenooten
De duurste kleedij, komt niet tot zijn recht, bij een
onverzorgd uiterlijk.
Laat U slechts éénmaal behandelen bij
MAISON DES DAMES VAN B. PRIJS,
U zult dan onmiddellijk begrijpen, waarom duizenden
Dames aan MAISON DES DAMES van B. PRIJS de
voorkeur geven
Volledig ingericht Populaire prijzen
STEEDS DE ALLERNIEUWSTE MACHINES
ONZE ZAKEN ZIJN GEVESTIGD
ALKMAAR LANGESTRAAT no. 4 TELEFOON 1592.
ZANDV00RTSCHELAAN 156 HEEMSTEDE TELEF. 26405.
HOOFDSTRAAT no. 175 SASSENHEIM TELEFOON 7229.
TEMPELIERSSTRAAT 60-62 HAARLEM TELEFOON 12178.
GEN. CR0NJËSTRAAT 54 HAARLEM-N. TELEFOON 14726.
