Catalonië door regeerings-
troepen bedwongen.
ft
15 October
Londen's Tentoonstelling
van Uitvindingen.
MAANDAG 8 OCTOBER 1934
HAARLEM'S DAGBLAD
4
BUITENLAND.
SPANJE.
President Companys gevangen genomen
Azana gevlucht.
Paleis en regeeringsgebouwen
een geheelen nacht
onder vuur.
Oorlogstoestand over Spanje
afgekondigd.
Luis Companys, president der Catalaan-
sche republiek, bracht Zaterdag ter kennis
der bevolking, dat de regeering van Catalonië
den „staat Catalonië der Spaansche federale
republiek" had uitgeroepen.
De proclamatie ging vooraf aan de instel
ling eener voorloopige regeering, welke door
den vroegeren Spaanschèn minister-president
Azana werd gepresideerd.
Azana.
Zaterdagavond om 11 uur werd door de ra
dio welke was opgesteld in het Catalaansche
regeeringspaleis. een oproep gericht tot de
burgers van Catalonië. om de wapenen op te
nemen. Eenzelfde oproep werd in t Spaansch
gericht tot de Spaansche republikeinen om
eveneens de wapenen op te nemen tegen de
regeer in g-Le rr o ux.
Tusschen 11 uur en halftwaalf had een he
vige schietpartij plaats toen soldaten, die den
staat van beleg afkondigden, door gewapende
burgers werden aangevallen
Regeeringsraad Pencas, deelde per radio
mede, dat het Spaansche leger gedurende een
half uur pogingen deed om het regeerings
paleis te overmeesteren, maar dat vrijwilli
gers dit wisten te verhinderen.
Companys heeft aan den militairen chef
van Catalonië Batet, gevraagd of deze bereid
is, het nieuwe regiem te aanvaarden. Batet
zou een uur beraad hebben gevraagd, maar
voordat dit verloopen was, werd het regee
ringspaleis door de troepen aangevallen.
Men weet niet, hoeveel slachtoffers hierbij
zijn gevallen, maar men gelooft dat het er
slechts weinigen zijn.
Nader wordt uit Madrid geseind:
De Catalaansche regeering heeft zich
overgegeven.
Behalve de regeering van Catalonië op
Azana en Quirogana, zijn ook gearres
teerd de burgemeester van Barcelona, de
leden der stedelijke regeering en de op
perbevelhebber der Catalaansche strijd
machten.
In verschillende deelen der stad hadden in
den vroegen Zondagmorgen nog levendige
schietpartijen plaats tusschen regeerings-
troepen en gewapende opstandelingen, maar
men rekent erop, dat de troepen die ook over
vliegtuigen beschikken, in den - loop van den
dag overal de overhand zullen behalen.
Den geheelen nacht werden schoten gewis
seld tussche nde troepen en de Cataloniërs die
het generaliteitspaieis bezet hielden, terwijl
naar de aangrenzende gebouwen granaten
werden geworpen.
Tegen deze gebouwen, meest in dienst van
Handel en Industrie, werden ook kanonschoten
afgevuui'd, waarop de zich daarin bevindende
personen de vlucht namen.
Generaal Batet richtte van het vliegveld
af zijn kanonvuur op het paleis.
Uit Carthagena en Ferrol zijn oorlogsschepen
naar Barcelona onderweg.
In een der voorsteden werd de garde civiel
door opstandelingen aangevallen, maar deze
werden afgeslagen, met verlies van twee
dooden.
Zondagmiddag meldde generaal Bartet
draadloos: „Wij zijn overal in Catalonië den
toestand meester.
Om 2 uur werd echter nog hier en daar ge
schoten in Barcelona en in de nabijheid der
Place Espagne hoorde men nog het geluid
van mitrailleurs.
De aanhangers van Azana en Quiroga zijn
uit Barcelona gevlucht. Het is evenwel zoo goed
als zeker, dat zij niet zullen kunnen ont
komen. Ook Largo Cabalero is verdwenen.
Largo Cabalero is zooals men weet de voor
vechter voor het socialistisch.communistische
gemeenschappelijke front.
Compays en eenigen zijner vrienden worden
thans aan boord van een in de haven van
Barcelona liggend schip gevangen gehouden.
Het aantal dooden wordt op een veertigtal
geschat. Het aantal gewonden is niet bekend.
Betoogingen ten
gunste van Lerroux.
Het telegraafagentschap Fabra meldt, dat
ministerpresident Lerroux naar aanleiding van
de onderdrukking van den opstand der sepa
ratisten in Catalonië door de bevolking luide
is bejubeld.
'Ook de provinciale .autoriteiten hebben zich
ten gunste der regeering uitgesproken.
Blijft de oppositie buiten
het parlement?
De Spaansche ministerraad heeft besloten
zich Dinsdag aan de Cortes voor te stellen.,
Het verluidt dat geen der oppositiepartijen in
deze zitting zal verschijnen, zoodat alleen de
regeeringspartijen vertegenwoordigd zullen
zijn. Het is niet buitengesloten dat de oppo
sitie in de toekomst ook buiten het parlement
zal blijven.
Onder de wetsontwerpen, welke de Cortes
Dinsdag zullen worden voorgelegd, bevinden
zich o.a. een ontwerp tot intrekking der wet,
waarbij stakingen onder bepaalde omstandig
heden legaal worden verklaard, een plan tot
ontwapening der burgers en het herstel van
de doodstraf.
Oorlogstoestand over geheel
Spanje
Zaterdagavond heeft de president der Spaan
sche republiek den oorlogstoestand over het
geheele Spaansche gebied met inbegrip
van Catalonië afgekondigd.
Hiermede gaat het gezag in Spanje van de
civiele autoriteiten op de legerautoriteïten
over.
Generaal Franco is tot opperbevelhebber
benoemd.
Minister-president Lerroux heeft door de
radio bekend gemaakt dat de revolutionnaire
beweging thans met het uitroepen van den
„Catalaanschen Staat" haar hoogtepunt heeft
bereikt. De regeering is besloten met alle haar
ter beschikking staande middelen het gezag
van den staat te stellen en front te ma
ken tegen het verraad van Catalonië. Van het
in Madrid liggende garnizoen zijn cavalerie-
en machïnegeweerafdeelingen in beweging
gezet.
Hevige gevechten te Madrid
Reuter geeft van de situatie te Madrid op
Zaterdag het volgende relaas:
Het geknetter van de mitraileuses en de ge
weren in de hoofdstad, dat zich vrijwel den
geheelen middag en vooravond had laten hoo-
ren, verstomde om ongeveer negen uur des
avonds, om te tien uur met dubbelde hevig
heid hervat te worden.
Om half elf klonken de salvo's en de fusi-
lades van.alle kanten uit de stad op. Men
kon zich in ettelijke buurten niet uit huis
begeven, daar de straten met mitrailleuses
werden schoongeveegd.
Het is nog niet bekend hoe de straatge
vechten na het uur betrekkelijke rust tus
schen 9 en 10 uur 's avonds werden hervat.
Evenmin is zelfs maar bij benadering te
schatten hoeveel dooden en gewonden er zijn
gevallen. Het aantal kan groot zijn, maar ook
klein, omdat men den indruk krijgt, dat de
opstandigen zich snel in de huizen terugtrek
ken wanneer de gewapende macht nadert.
Het gebouw van de Cortes wordt met machi
negeweren bewaakt en gelijkt wel een bele
gerde vesting. De regeering is daar in per
manente zitting bijeen.
Op een minister werd een bomaanslag ge
pleegd toen hij zijn huis verliet. De ministei
bleef echter onverlet.
Volgens de laatste uit Span ie binnengeko
men berichten hebben zes militaire vliegtui
gen boven de stellingen der opstandelingen ir
Sieges gevlogen. Zij zijn onmiddellijk uiteen
gegaan, uit vrees beschoten te worden. De
stellingen werden daarop door militairen be
zet. Verder zijn Carballino en Sama de Lan-
greo door soldaten bezet. De katholieke vak-
vereenigingsorganisatie te Moreda heeft ziek
aan den kant der gendarmerie geplaatst en
deze beheerscht thans den toestand volkomen
Op de Baskische spoorwegen hebben de re
bellen het verkeer stopgezet.
In verschillende steden van Asturie schij
nen de gebeurtenissen nog steeds onoverzich
telijk te zijn, Er zijn berichten ontvangen, vol
gens welke de opstandelingen naar de bergen
zouden zijn teruggetrokken.
In Madrid schijnt over het algemeen weer
orde en rust te heerschen.
Zaterdagavond hebben de opstandelingen
geprobeerd het ministerie van binnenlandsehe
zaken met machinegeweren en bommen te be
stórmen. Deze aanval werd echter afgesla
gen.
Het Cortes-gebouw wordt met machinege
weren bewaakt en gelijkt op een belegerde
vesting.
De regeering is daar in permanente zitting
bijeen.
Op een der ministers werd bomaanslag ge-
Dleegd. toen hij zijn woning verliet om zich
naar de Cortes te begeven.
Hij bleef echter ongedeerd.
Driehonderd dooden, duizend
gewonden.
Gemeld wordt, dat bij de omwentelingspo
gingen in geheel Spanje 300 personen zijn ge
dood en lOCOjgewond.
y Jecovitol levertraan wetenschappelijk
de beste levertraan voor U en Uw kind.
tfm/roi
Verkrijgbaar bij apothekers en
drogisten a f 0.75 per flacon.
(Adv. Ingez. Med.)
Zondagavond scheen het. alsof de regee-
ringstroepen den toestand meester waren, hoe
wel de gevechten voortduren, in het bijzon
der in het Noordelijk deel des lands en te Ma
drid.
De regeering heeft naar nader gemeld wordt
den gemeenteraad van Madrid afgezet, die
vervangen zal worden door een commissie van
tien leden.
Martinez de Velasco is benoemd tot regee
ringscommissaris.
Ontslag van Spaansche gezanten?
Naar verluidt hebben de Spaansche gezan
ten te Berlijn en Mexico. Zulueta en Barnes,
die beiden lid zijn van het republikeinsche
centrum, ontslag genomen.
De Spaansch-Fransche grens gesloten
Volgens een bericht van de „Matin" is de
grens tusschen Spanje en Frankrijk gesloten
in verband met den politieken toestand in
Spanje en met het oog op het feit dat talrijke
ongewenschte elementen over de grens trach
ten te komen.
Dantzig,
Treedt Rausching af?
Volgens te Warschau ontvangen berichten
uit Dantzig verscherpten de tegenstellingen
zich tusschen dén president yan den Dantzi-
ger senaat, Rauschning en den nat.-soc. lei
der in Dantzig, Foerster. Er doen geruchten
de ronde, dat Rausching zou aftreden.
Frankrijk,
De stand der verkiezingen in
den afgeloopen nacht.
Uit Parijs 8 October: Tegen middernacht
waren te Parijs 287 van de 1518 verkiezings
uitslagen voor de generale raden bekend. In
45 gevallen zal herstemming moeten plaats
vinden.
De stand is thans aldus:
aftredend gekozen verschil
Conservatieven 14 15 1)
Republikeinen 34 41 (-f7)
Links Republikeinen 47 50 (4-3)
Onafhankelijk Republ. 17 17
Radicaal Socialisten 110 99 11)
Republ. Soc. 9 10 (4-1)
Socialistische Partij 9 7 2)
Communisten 2 3 (4-1)
Tot leden van den genei-alen raad zijn ge
kozen: Sarraut. Marquet. Flandin, Poincaré.
Pierre Cot. Maandel en Delbos.
In Bordeaux hebben in verband met de ver
kiezingen, botsingen plaats gehad tusschen
socialisten en rechtsstaande groepen waarbij
de Marxistische candidaat voor de Kantonale
verkiezingen en eenige zijner vrienden wer
den gewond. Verscheidene personen werden
in hechtenis genomen.
Ook- in Nantes kwam het tot een gevecht
tusschen de aanhangers van den nieuwen
oandddaat en die van den aftredende.
Ital
ie.
Mussolini over de inter
nationale betrekkingen van
Italië.
Zaterdagavond hield Mussolini op het Dom
plein te Milaan zijn aangekondigde rede ten
aanhoore van een menigte die. op een half mil
lioen personen kon worden geschat.
Sprekende over Ibalië's verhouding tot de
omringende landen, 2eide Mussolini, dat het
moeilijk was, met Joëgo Slavië tot overeen
stemming te geraken, zoolang dit land voort
gaat met Italië op allerlei wijze te grieven.
Wij voelen ons echter sterk, en zullen too-
nen dit te zijn. Wij -blijven echter streven naar
overeenstemming.
De onafhankelijkheid van Oostenrijk die
wij steeds voorstonden, zullen wij blijven ver
dedigen.
Deze onafhankelijkheid is ons te dierbaar
nu zij geheiligd is, door het bloed van een
bondskanselier, klein van gestalte, maar groot
van barakter.
Wie beweert, dat wij in Oostenrijk verove
ringsplannen nastreven, of op een soort pro
tectoraat aansturen, weet niets van de feiten
of is een bewust leugenaar.
Vervolgens verklaarde Mussolini, dat de ont
wikkeling der Europeesche geschiedenis on
mogelijk is zonder Duitschland.
Maar evenzeer is het noodzakelijk dat som
mige Duitsche stroomingen er mee ophouden
te doen. alsof Duitschland zelf zich zou willen
onttrekken aan den loop der Europeesche ge
schiedenis.
Wat Frankrijk betreft, het staat vast, dat
sinds een jaar de betrekkingen tusschen dit
land en Italië belangrijk zijn verbeterd.
Wanneer dit, wat wij wenschen, door een
overeenkomst wordt verwezenlijkt, zal dit van
groot nut zijn, voor beide landen niet alleen,
maai- tevens voor geheel Europa.
Dit zal blijken tusschen eind October en be
gin November.
De ontwapeningsconferentie, zoo zeide Mus
solini beschouw ik als mislukt. Daarom heb
ik besloten tot de militaire opleiding van het
geheele volk.
Mussolini eindigde aldus:
„Indien uit den tegenwoordigen onzekeren
toestand een rechtvaardige vrede groeit, zal
Italië zijn legerscharen met olijftakken om
kransen.
Mocht dit echter niet het geval zijn, dan
zullen zij, zoo noodig hun bajonetten versie
ren met het eikenloof der overwinning."
Rusland.
„Loyale buitenlanders"
krijgen stemrecht.
Volgens een juist gepubliceerde officieele
mededeeling, zullen buitenlanders, wonende in
de Russische Sovjet-republiek gemachtigd
worden aan de aanstaande verkiezingen deel
te nemen, op voorwaarde dat zij „loyaal staan
tegenover de Sovjets".
DuitscMand.
Geruchten over opzegging der
militaire bepalingen van
Versailles.
De Echo de Paris en het linksche blad
Oeuvre meenen „uit serieuze bron" te weten,
dat het opperbevel van de Duitsche rijksweer
baarheid bij de Duitsche regeering aandringt
op officieele opzegging van de militaire bepa
lingen van het vredesverdrag van Versailles,
aangezien de uitbreiding van de troepensterkte
en de fabricage van nieuw oorlogstuig, met
name van tanks, niet langer geheimgehouden
kunnen worden.
De Echo de Paris zegt. dat generaal Blom
berg den eersten October als uitersten datum
van de opzegging had bepaald, doch dat von
Neurath zich daartegen zou hebben verzet.
Zijn verzet beteekent echter slechts eenig uit
stel, aldus de twee Parijsche bladen.
Hamsteren van levensmiddelen
en kleeren.
In verband met de vrees voor een moeilijken
winter en gebrek aan invoer van het buiten
land, begint men in Duitschland reeds levens
middelen en kleeren te „hamsteren", aldus
wordt medegedeeld in het jongste weekrap-
port van het statistische bureau.
In dit rapport wordt gewezen op de stijgen
de consumptie van talrijke goederen en le
vensmiddelen. Dit wordt toegeschreven aan
een algemeene toeneming van het inkomen
in Duitschland, doch er wordt aan toegevoegd:
„Op de normale ontwikkeling van de consmmp
tie is invloed geoefend door hamster-aankoo-
pen. welke door de bevolking zijn gedaan met
het oog op het verwachte tekort van buiten-
landsche producten".
De ongewoon sterk toegenomen afzet van
kleed-in gstukken en textielgoederen heeft
vooral de aandacht -getrokken. Het blijkt dat
aankoopen die anders .in het -midden van den
winter gedaan worden, nu reeds zijn geschied.
Uit de overzichten der spaarbanken blijkt dat
men voor het financieren van deze aankoo
pen geld van de banken heeft gehaald. On
danks de officieele verklaringen in Duitsch
land, dat er geen sprake is van voedselgebrek,
ook zonder invoer van het buitenland, hebben
talrijke personen besloten geen risico te loo-
pen. Fabrieken van verduurzaamde levensmid
delen maken zeer goede zaken.
(Reuter)
Weer een incident aan de
Turksche kust.
Goudblok gaat vergaderen.
Op 19 en 20 October a.s.
Reuter meldt uit Brussel:
Minister Jaspar heeft de landen van het
goudblok bijeen geroepen voor een samen
komst op 19 en 20 dezer te Brussel. Op deze
bijeenkomst zullen België, Frankrijk, Luxem
burg, Italië, Nederland en Zwitserland verte
genwoordigd zijn.
Scheepsramp eischt 33 slacht
offers.
Noodlottige aanvaring in de Zee van
Marmora.
Reuter meldt uit Istanboel, d.d. 6 October:
In de Zee van Marmora heeft ter hoogte
van de Prinseneilanden een aanvaring plaats
gehad tusschen de „Afidab", welk schip een
lichter op sleeptouw had, een een onbekend
schip, dat zich op weg naar de Dardanellen
bevond. Hierbij zijn drie en dertig personen
verdronken.
Fransche torpedojager beschoten.
ISTAMBOUL, 7 October (Reuter). De
batterijen aan de Turksche kusten openden
het vuur op de Fransche torpedojagers „Cas-
sard en Guepard" komende uit Smyrna na
een bezoek aan Griekenland te hebben ge
bracht..
De torpedojagers meldden het incident aan
het ministerie van Buitenlandsche Zaken.
ONZE DAGELIJKSCHE
KINDER VER TELLING
4. Q *>2"
I
f/
€a
i
j zrw.
li
1S1
1
SmfiM
Hier moest het zijn. Hij duwde een deur open en ver
wachtte niet anders, dan zijn vrienden te zien zitten.
Maar hij had zich net één huisje vergist en was bij de
koopvrouw in struisvogeleieren terecht gekomen, die nog
altijd ruzie had met haar man over de verloren gegane
eieren.
Hij had het niet slechter kunnen treffen. Op het zien
van Piet, de schuld van haar eierramp, raakte ze heele-
maal door het dolle heen en het was maar goed, dat Piet
hun taaltje niet verstond. Maar bij zoo'n voorstelling
begrijp je toch wel eenigszins wat er bedoeld wordt; hij
kreeg in de gaten, dat ze hem te lijf wilde en smeet de
deur pardoes voor haar neus dicht.
„SPRITWEBER" C.S. GEVONNIST.
De rechtbank te Berlijn heeft naar het D.
N. B. meldt, vonnis gewezen in het deviezen
smokkelproces tegen Weber c.s. Herman We
ber, bijgenaamd Spritweber, werd tot vijf
jaar tuchthuisstraf alsmede tot een boete
van 90.000 mark, Markus Freiser eveneens
tot vijf jaar tuchthuisstraf en tot een geld
boete van 105.000 Mk. veroordeeld, terwijl
de andere medeplichtigen zich tot straffen,
varieerend van een jaar en negen maanden
tot vijf jaren benevens boeten zagen veroor
deeld. Weber, Freiser en een derde mede
plichtige werden voorts nog vervallen ver
klaard voor den duur van tien jaar van hun
burgerrechten, terwijl de staat een bedrag
van 750.000 rijksmark verbeurd verklaarde.
Aanvang
seizoen 1934-1935
Spreekuur dag. van 2-5 en 7-9 u.
Schagchelstraat 29 - Tel. 10806
(Adv. Ingez. Med.)
De ,,Kleurenpiano'\
(Van onzen correspondent)
Londen, 4 October.
Londen heeft weer zijn jaarlijksche tentoon
stelling van uitvindingen. Ze doet blijken, dat
de ingenieuse geest zich niet laat onderdruk
ken. Uitvindingen en haar mechanische toe
passingen zijn ietwat in ongenade in deze tij
den. Ze verlossen de menschheid van veel
geestdoodend sleurwerk, dienen haar gemak
en zegenen haar met een verbijsterende va
riatie van ontspanning in mechanische vor
men. Maar de economische machinerie van de
wereld is nog niet ingesteld op den zegen der
uitvindingen. Die wereld is niet gereed hem te
ontvangen, en zij die verlost worden van
sleurwerk, en van het dienen van hun mede-
menschen op velerlei wijze, worden meteen
van hun brood beroofd. De gedachte komt niet
op in den uitvinder en zelfs al deed ze het,
het zou hem niet weerhouden van het volgen
van zijn sterkste impulsen. Zijn streven is
veelal idealistisch, maar het hangt geheel van
de ondoorgrondelijke menschelijke ziel af of
het product van zijn vindingrijkheid een ze
gen, of een ramp, of beide tegelijk voor de
menschheid zal worden.
De zaken van de tiende internationale ten
toonstelling van uitvindingen in de Central
Hall van Westminster schijnen zoo op het eer
ste gezicht niet voorbestemd te zijn verande
ringen van belang te brengen in ons dage-
lijksch leven. De grootste uitvindingen wer
den nooit aldus tentoongesteld.De geschiedenis
weet van geen tentoonstellingen waar werk
van Edison, Marconi, Daimler of Bell te zien
was. De uitvinders, die eens per jaar de Cen
tral Hall in de schaduw van Westminster Ab
bey met hun producten vullen, zijn veelal
amateurs en hun toestellen bedoelen meestal
slechts, de kleine lasten en kleine verdriete
lijkheden uit ons dagelijksch leven te verban
nen. De bedoeling moet vaak beter zijn dan
de uitslag. En niet zelden vindt men oude lis
tigheden in nieuwe vormen terug. Het aantal
gepatenteerde boordknoopjes b.v. moet lang
zamerhand in de dozijnen loopen. Dat weer
houdt de uitvinders niet met nieuwe aan te
komen. Er is in deze lijn zelfs een uitvinding
van negatieven aard, in de gedaante van een
overhemd dat geen boordknoopjes noodig
heeft, omdat de stof zelf, op de plaats waar
het knoopje zou moeten zijn, zoo gefatsoe
neerd is dat het boord er zich aan vast laat
hechten. En geen strijkijzer en geen mangel,
zegt de uitvinder, kunnen mijn boordveranke-
ring bederven. Een veel belovende uitvinding
voor kleeding is bij nader onderzoek teleur
stellend. Het is een nieuwe manier voor het
vervaardigen van jongenspakken, waarbij
broekspijpen en mouwen naar wensch ver
lengd kunnen worden. De verlenging is echter
beperkt tot een enkele inch; en het kan dus
geen uitvinding zijn van een moeder die op
groeiende jongens heeft. Want zulk een moe
der weet dat zij de inch door het uithalen van
een zoom ook kan winnen bij de normale
kleermakerij, en dat een inch in elk geval on
voldoende is om het doel het uitsparen van
pakken te kunnen dienen.
De oude stelregel dat men geen twee din
gen tegelijkertijd kan doen in een moderne
wereld, waarin men altijd haast heeft en veel
wil verzetten, is niet meer in tel. De phy-
siologische belemmering wordt opgeheven
door de uitvinding, zooals in den cigaretten-
koker die in één beweging de cigaret te voor
schijn brengt en haar aansteekt, of zooals in
het toestelletje dat de telephoon aan het oor
houdt en de handen vrij laat. Een verre ver
want van dit hulpmiddel (dat als „uitvinding"
wordt aangekondigd) is het doosje-der-ijdel-
heid, dat van een klem is voorzien zoodat de
bezitster het vast kan zetten op de knie en
met beide handen haar toilet kan vernieuwen
in restaurant, schouwburg of waar ook. Nuttig
voor cigarettenrookers, die alsnog de goede
vormen willen ontzien, is een zakaschbak die
zich met een draai van de hand laat openen
en met een tweeden draai weer hermetisch
laat sluiten.
Wellicht de eenige uitvinding, die beloften
voor de toekomst inhoudt, is de piano die geen
klanken maar kleuren weergeeft. De octaven
van deze piano zijn kleuroctaven of, zooals de
uitvinder ze noemt, spectrum-octaven. Schoon
heid en harmonie van kleuren vervangen de
schoonheid en harmonie van klank. De be
gaafde coloristen onder ons zullen gelegenheid
krijgen in kleuren te componeeren en op hun
wijze Beethoven naar de kroon te steken.
