GRATIS VLIEGTOCHT
Het monsterproces Stavisky.
DE BILT
«MC. I. GUDE
Flora roept voor het laatst!
UUz€HdUt$ mu Mms
BOVEN DE FLORA
LITTERAIRE
KANTTEEKENINCEN.
VJRJJDA'G 17_M E I 1935
HAAEEEM'S D A G B E A D
2
De Jury moet op
tweeduizend vragen antwoorden.
(van onzen Parijschen correspondent).
Aan alles komt een einde en dus ook aan cle
Instructie welke door de Kamer van Beschul
digingen, onder presidium van Mr.Beaufils,
werd geleid tegen de beschuldigden in de Sta-
visky-affaire. Zoo juist heeft meh het rapport
gesloten en acht beklaagden de vrijheid ge ge
ven onder voorbehoud dat ze elk oogcn-
blik als getuige kunnen wordengehoord
zoodat er nu nog „maai-" twintig' overblijven
in het arrestantenlokaal die zich voor het
Assisen-hof zullen moeten verdedigen. Het
zijn: Tissier, Desbrosses, Farault, Cohen, Hat-
tot, Digoin, Depardon, Garat, Bardi de Four-
tou, Guébin, Dubarry, Gaulier. Bonnaure. Gui-
boudRibaud, Hayotte, Romagnme: Paul Lé-
vy, Camille Aymard, Darius en Madame Arlette
Stavisky.
Het requisitoir, samengesteld door Mrs. Va
le1: en FretteDamicourt is samengevat in
duizend getypte vellen.
De jury-leden zullen ten slotte moeten ant
woorden op twee duizend vragen om liet schul
dig of onschuldig uit te spreken en om zich
een helder denkbeeld te kunnen vormen krijgt
een ieder hunner thans een dossier thuis dat
uit twee en vijftig deelen bestaat en waarin
zeventien duizend antwoorden op gestelde
vragen worden opgeteekend. Hieraan worden
nog eens toegevoegd zeven duizend getypte
paginas, behelzende het verslag van drie en
dertig experts. Men verwacht dan ook dat het
proces dertig dagen op zijn minst zal duren.
Alvorens de seances beginnen, onder leiding
van president Barnaud, Roux, procureur-gene
raal,, Cassagnau, advocaat-generaal en vier
en twintig advocaten hun welsprekendheid
kunnen toonen, lijkt het ons dan ook om
niet verplicht te zijn de heele acte van be
schuldiging in exténso te geven verkieselijk
om zoo kort mogelijk de grieven tegen de di
verse beschuldigden samen te vatten opdat de
lezer er zich eenigszins een denkbeeld van kan
vormen wat eigenlijk het Stavisky-schandaal
is. het schandaal dat toch direct de aanlei
ding gaf tot de Fransche onlusten van 6
Februari 1934.
Louis Tissier.
De directeur van de Bank van Leening van
Bayonne heeft leenbrieven uitgegeven op een
beleening van juweelen, waarvan het grootste
deel hetgeen hem bekend was valscli
was. De expert Cohen, met medeweten van
Tissier, had de valsche steenen echt verklaard.
Die bedriegelijke schattingen werden verge
zeld van valsche stukken geteekend door Tis
sier op formulieren die in blanco geleverd wa
ren door den controleur Piët. Waar Tissier al
dus in zijn functie van directeur van den
Bank van Leening „enorme zaken" deed ver
kreeg hij een vermeerdering van subsidie van
overheidswege, en dit geld heeft hij benuttigd
voor eigen bate.
Joseph Garat.
Aan Joseph Garat, oud-burgemeester van
Bayonne wordt verweten dat hij een van de
voornaamste handlangers van den oplichter
S.avisky was. Zijn voornaamste aanklager is
Tissier, die beweert dat Garat volkomen op de
hoogte was van, de valsche pandbriefjes. De
commissaris van politie van Bayonne had Ga
rat gewaarschuwd tegen Stavisky en hij was
tevens gewaarschuwd tegen den oplichter dooi'
het olaadje „Bec et Ongles" dat door Darius
werd geredigeerd. Om zich schoon te praten
.vertelt Garat, dat hij aan het ministerie van
Handel een expertise van de handelingen van
de Bank van Leening in zijn gemeente heeft
gevraagd, maar dat het departement hem geen
experts heeft gezonden. De aanklagers verwij
ten Garat tevens dat hij in 1932 stappen heeft
gedaan bij Dalimier, minister van Arbeid en
Durand, minister van Handel om voortaan
de Bank met rust te laten. In de persoonlijk?
boekhouding van Garat vindt men een winst
post van 400.000 francs, waarvan hij den oor
sprong niet kan verklaren. Ten slotte heeft
hij gezegd dat dat een vrij willig geschenk var.
zijn zuster was.
Henri Colien
Zijn functie bestond hierin om' de pariden,
welke werden aangebracht ter beleening, naar
waarde te schatten. De edelgesteenten nu
welke Stavisky bracht werden door Cohen ge
schat op drie en twintig millioen ,en de Bank,
genereus, betaalde daarop aan den leener vijf
tien millioen. De contra-expertise heeft ech
ter uitgewezen dat de steenen van Stavisky in
totaal nog geen 600.000 francs waard zijn.
Desbrosses.
De directeur van de Bank van Leening van
Orlëans volgde de instructies van Staviskv
getrouw en woordelijk op. Dienaangaande
heeft hij volkomen alles erkend. Toen de op
lichter hem. op zekeren dag zeide geruïneerd
te zijn heeft de directeur eigenhandig valsche
pandbrieven gemaakt en die verrekend op de
gemeentelijke Bank van Leenrng van Orleans
voor een bedrag van 21 millioen 800.000 francs.
In totaal heeft Stavisky hem slechts v.oor
11.500 francs in onderpand gegeven
Antoine P'«-nïn.
Deze meneer was Inspecteur van politie
afdeeiing recherche toen hij Stavisky leer
de kennen, en de mooie Alexander haalde hem
dra over ontslag te nemen als inspecteur en
verschafte hem in niil daarvoor een plaats
als inspecteur bij de Bank $an Leening tc
Bayonne. Als ex-politiemantkon hij Stavisky
goede diensten bewijzen, en het is dan ook
Digoin die voor 24 millioen valsche steenen in
opdracht van Stavisky wist te beleenen.
Pcu' Guéb'-
De rol welke Guébin, als directeur van de
Verzekeringsmaatschappij „La Confiance".
heeft gespeeld is veel ingewikkelder. Is hij een
slachtoffer of een medeplichtige van Stavis
ky geweest? Het blijft vooralsnog een open
vraag. Het onderzoek van den expert Février
heeft uitgewezen dat Guébin in de laatste
tien jaren een geregeld inkomen heeft gehad,
maar men vraagt zich af hoe hij, zonder
openlijk iets te verdienen, voor honderd vijftig
millioen valsche aandeelen van Bayonne heeft
kunnen plaatsen op de markt. De minister
van Handel, zoo verklaart hij, wist dat de Ver
zekeringsmaatschappij die aandeelen in om
loop bracht, maar hij heeft er nooit aanmer
king op gemaakt. Zijn verdediging luidt ook
dat hij zelf voor 50 millioen vcor zijn maat
schappij heeft gekocht en dat hij dat dus nooit
zou hebben gedaan wanneer hij had geweten
dat de aandeelen pure zwendel waren.
Albert Du^arr"
De directeur van de courant ..La Volonté"
heeft toegegeven dat hij het duister verleden
van Stavisky kende en dat hij ervan op de
hoogte was hoe Stavisky meer dan eens met
de justitie in aanraking was geweest. Maar
desondanks was hij zijn vriend gebleven. In
September 1932 bracht hij een bezoek aan mi
nister Dalimier en verzocht den bewindsman
om aandeelen van Bayonne te p'ratsen in de
portefeuille van Sociale Verzekering. Voor het
courantje „La Volonté" heeft Dubarry, die vrij
toegang had tot de ministeries een.bedrag van
3 millioen 367.000 francs opgestreken en per
soonlijk kreeg hij van Stavisky nog een maan-
delijksche toelage van 15.000 francs.
Gaston Bonnaure
Député. advocaat, hield Bonnaure zich bezig
met alle financieele ondernemingen van Sta
visky en hij werd daarvoor vorstelijk betaald.
Hij kende ook héél goed de antecedenten van
zijn cliënt, maar dat nam niet weg, dat hij
vooral zijn functie van Fransch Kamerafge-
vaardigde uitbuitte om Stavisky aan nieuwe
zwendelzaken te helpen. Zoo ondernam hij
voor een Hongaarsch landbouw-fonds ver
schillende reizen naar Budapest en hij slaag-
de er in om van daar 780 millioen los te krij
gen tegen een onderpand van 38 millioen
'schoone beloften, waarvoor slechts de helft in
baar geld werd gestort. Behoudens de gewel
dige commissieloonen streek hij een jaarlijksch
inkomen van 650.000 francs op. Maar het is
.niet alleen in Hongarije dat de geachte volks-
afgevaardigde in opdracht of in overeenstem
ming met Stavisky tallooze slachtoffers heeft
gemaakt; goed geplaatst in parlementairen
kring, heeft hij al de duistere operaties van
de bank van Leening bevoordeeld en overal
aandeelen weten te plaatsen
Darius
Darius is een maitre-chanteur. In zijn
blaadje „Bec et Angles" deed hij twee berich
ten verschijnen, waarbij in bedekte termen
gewezen werd op de duistere handelingen van
de Bank van Bayonne. Garat, met een over
weldigenden bluf, diende een aanklacht we
gens beleediging in, maar tegelijk stuurde hij
er Albeit Dubarry op af om den heer Darius
den mond te snoeren. Daarom was het Darius
te doenhij werd als agent aangesteld om
de valsche aandeelen van Bayonne te verkoo-
pende aanklacht werd dadelijk ingetrok
ken en Darius kreeg nog eens als extra-beloo-
ning eëri cheque van 105.000 francs.
Hayotte
Hij was de voornaamste metgezel van Sta
visky, en hij was het ook die den oplichter
eerst naar Orleans en toen naar Bayonne
bracht'om daar de operatie van de valsche
steenen te beginnen. Hij leidde de renstallen
van Stavisky tonder den naam Dorn-Y-Alsuea
trad als directeur op "van het Parijsche thea
ter „Empire", hij organiseerde de schitterende
feesten waarvan heel Parijs sprak. Het is on
mogelijk na te gaan hoeveel Hayotte heeft
opgestreken van den zwendel, maar het zijn
meer dan énkele honderden millioenen
Arlette Simon
Madame Stavisky, geboren Ai-lette Simon,
is jarenlang de maitresse van Stavisky ge-
wepst. Haar wordt ten laste gelegd dat "ze
zeer goed op de hoogte is geweest van de
frauduleuse handelingen van haar echtgenoot.
De geweldige toelagen hadden haar reeds op
een spoor moeten brengen, maar Arlette be
weert nooit nieuwsgierig te zijn geweest. Op
de vraag.welke haaivwerd gesteld* hoe het..dan.
kwam dat ze spontaan, een maand voor: cle
krach van Bayonne aan haan man schreef--en.
hem het voorstel deed al haar sieraden te ver-
koopen, feit waaruit men meent te mogen op
maken dat ze toch .wel op de hoogte was, is
ze het antwoord schuldig gebléven.
Romagnino
Met Romagnino dalen we al in de „bas-
fonds". Met Hayotte was- deze apache een
trouwe handlanger van Stavisky sedert 1923.
Wat zijn eigenlijke aandeel in den zwendel
was heeft men niet kunnen uitmaken, maar
men heeft cp hem de souches gevonden van
enkele-millioenen-aan-cheques, en Romagni
no beweert dat hij die ontving van een kame
raad, een anderen apache, die luistert naar
den liefelijken naam van „Jo-la-Terreur". Zoo
iets als twaalf millioen heeft hij opgestreken.
Georges Gaulier
Advocaat Georges Gaulier is jarenlang de
rechtskundige medewerker van Stavisky ge
weest, nadat hij als verdediger was opgetreden
in de tallooze strafzaken waarin Alexandre
zich reeds had te verantwoorden. Hij was dus
volkomen op de hoogte van diens anteceden
ten; Gaulier is dan ook met schande wegge
jaagd als lid van de balie, evenals Mr. André
Hesse, député, oud-minister, met wien hij sa
menwerkte. Gaulier wordt voornamelijk ten
laste gelegd dat hij, hoewel het bedrog van de
Hongaarschc aandeelen kennend, alles in het
werk heeft gesteld om ze in de openbare
Fransche staatsfondsen te storten, dat hij ge
tracht heeft misbruik te maken van het goed
vertrouwen van de directeuren van de Caisses
Mutuelles d'Assurances.
Tijdens de huiszoeking bij hem heeft men
•e enpak buiten la ndsche aandeelen gevonden
en souches van door Stavisky uitgegeven che
ques. Wel konden cle experts niet meer clan
een bedrag van 70.000 francs vinden, dat als
honorarium door Stavisky werd uitbetaald
voor de jarenlange juridischen bijstand van
Gaulier, maar men vermoedt, aangezien dit
bedrag zoo laag is, dat Gaulier in baar geld
,verd uitbetaald door zijn lastgever en vriend.
Giiiboutl-Ribaud.
Men vermoedt trouwens dat ook deze advo-
;.at zoo. zonder spoor na te laten, door Sta
visky werd betaald voor bewezen diensten. En
die diensten waren niet gering. Want ten eer
ste was hij secretaris-generaal van- de courant
..La Volonté" en Stavisky gaf hem daarvoor
700 000 francs, teneinde reclames te maken
voor de aandeelen van Bayonne maar Du
barry, die vrij entree had in de ministerie?,
kreeg van Georges Bonnet, minister van Fi
nanciën gedaan, dat Guiboud-Ribaud werd
aangesteld tot bijzonderen attaché van dat
ministerie. Zoo heeft hij dus, hoewel wetend
dat Bayonne een zwendel was, de zaak jaren
lang kunnen op houden en verbergen en 't is
bijna niet aan te nemen dat hij zich tevreden
zou hebben gesteld met de armzalige 67.000
francs, waarvan men het spoor terugvond.
Depardon
Met een.salaris van 152.000 francs werd de
bankemployé Depardon aangesteld tot chef
-■an de afdeeiing wissels van de Compagnie
Foncière. waarvan Stavisky oprichter was.
Én daar-zou nog niets tegen zijn geweest, ware
het niet dat de al te gedienstige Depardon zijn
naam leende aan Stavisky, voor allerlei louche
ondernemingen en gevaarlijke speculaties. Zoo,
beschermd door een naam, heeft de oplichter
nog eens voor 34 millioen dupes kunnen
maken.
Paul Lévy.
Duister ook is de rol welke Paul Lévy. di
recteur'van de courant „Aux Ecoutes" heeft,
gespeeld. Op 24 September en op 1 Oc
tober 1932 verscheen in dat weekblad
een berichtje, dat -onaangenaam -moest
zjjai .voor Hayotte en, voor Alexandre, Twee'
Een lichte zomer
soep 4 borden,
bereid van het Lie-
big Boeljon Blok.
Slechts 5 cent.
(Adv. Ingez. Med.)
'Jdt:
m
Hoogste barometerstand 769.9 m.M. te
Vestmanoer.
Laagste barometerstand 751.2 m.M. te
Genua.
en voorspelt:
Meest matigen wind uit Westelijke richtin
gen. Zwaar bewolkt met tijdelijke opklarin
gen. Waarschijnlijk nog regen en natte
sneeuwbuien. Mogelijk nachtvorst, later iets
zachter.
Uit het Buitenland
Voorloopig nog buiig weer, maar dan
Een gisteren bij Stornoway verschenen
secudaire heeft zich tot bij het Kanaal uit
gebreid. De vorige depressies trokken Oost
en Noordwaarts weg, zoodat- de drukverschil
len hier plaatselijk afnemen en tijdens op
klaringen vrij sterke nachtvorsten voorkwa
men. Bij IJsland is de barometer weer sterk
dalende en de temperatuur gestegen, zoo-dat
wellicht met enkele dagen stijging van tem
peratuur mogelijk wordt. Op de Britsche
Eilanden is het weer nog buiig met sneeuw
en regen. Ook in Frankrijk. Duitschland en
Scandinavië valt op vele plaatsen regen of
sneeuw, in de bovenlucht werd het iets min
der koud.
Voorloopig is nog buiig weer met kans op
nachtvorst te verwachten.
Barometer
Stand van heden
Vorige stand
Neiging: Stilstand.
Opgave van:
FA. KUIPERS EN ZN., Opticiens,
Zijlstraat 97 telefoon 12726.
Thermometer
17 Mei:
Hoogste gisteren
Laagste heden nacht
Hoogste heden tot 12 uur
761 m.M.
761 m.M.
52 F.
37 F.
51 F.
Gevestinrt sedert 3S2Q
CUISINIER - I OR D ENS STRAAT 74
telefoon 3,3132 - HAARLEM
(Adv. Ingez. Med.)
BURGERLIJKE STAND
HAARLEM, 17 Mei.
Getrouwd 16 Mei: G. C. J. van Stade en J.
M. P. de MooijJ. Mulder en M. A. S. E. Wol-
ters; C. Vinke en W. A. Tit-singh; F. F. Gaart-
man en J. J. Beukenkamp: D. van Polen en
W. M. A. van der Kroft; R. G. Gagel en W.
M. de Jong; W. F. Hille en C. G. de Wit; H.
N. Waalewijn en T. E. Mansvelder; J. Wessels
en I. E. A. Wolff.
Bevallen 14 Mei: E. H. W. Wielders—Schulte,
d.: 15 Mei: C. A. Baardvan der Korf, z.; G.
M. H. Sanders—Kooiker, d.; 16 Mei: M. J. Ke
telaarMerks, d.
Overleden 14 Mei: K. van der Poorte, 49 j.,
Borneostraat; 15 Mei: E. P. Beunders, 67 j.,
Zijlweg.
maanden later nu kreeg Lévy bezoek van dien
meneer Alexandremaar Lévy beweert
dat hij niet wist dat de zich noemende Alexan
dre een en de zelfde als Stavisky was.
Alexandre stelde hem voor 100.000 francs te
storten in Léw's onderneming en Alexandre
gaf een eerste chèque van 25.000 francs. Lévy
mcasseerde deze chèque niet dadelijk. Kort
daarop, teneinde de reclame-rubriek van het
blad te organiseeren, stortte Alexandre Sta
visky 300.000 francs aan Lévy en dat geld inde
hij welen hij behield het ook, onder ver
klaring dat het niet tot een samenwerking
was gekomen, zooals Stavisky had voorgesteld.
Faurault en generaal Bardi de Fourtou
De eerste van deze twee heeren was er mede
belast de panden, welke in de Bank van Lee-
nirig werden aangebracht, te schatten (en men
weet hoe hij dit deed om de aanbrengers der
valsche steenen, Hayotte en Stavisky ter wille
Ie zijn); ex-generaal Bardi de Fourtou. die van
alle beschuldigden het record slaat inhet
reeds verkregen aantal veroordeelingen we
gens oplichterijen, heeft voor 5 millioen val
sche aandeelen van de Bank van Leening van
Orléans op de markt gebracht en verkocht.
Hattot.
Dat is het meest schilderachtige type van het
stel. Van de lagere school ging hij direct als
loopjongen naar een slagerswinkeltje. Vervol-
ens was hij sjouwer aan de Hallen, daarna
.acteur voor heel kleine rolletjes in Théatre
An,to ine en Odéon. Dan ineens „zakenman",
dan weer bezig in een filmonderneminkje. Tot
hij in 1918 kennis maaakte met Stavisky, die
dadelijk de talenten van Hattot wist te waar-
deere'n. Vijfmaal heeft hij in Bayonne valsche
smaragden beleend en hij gaf zich dan uit
alssecretaris van een Ethiopischen Prins.
Wat de andere genoemden in het enorme
Stavisky-schandaal betreft, men heeft na het
enorme vooronderzoek geen termen gevonden
om rechtsingang tegen hen te verleenen. Als
voornaamste getuigen zullen ze zich echter wel
ter beschikking van de Justitie moeten hou
den. Het zijn Louis Proust, député, Piët, con
troleur van de Bank van Leening van Bayonne,
Voix, Niemen en Hainaux, genaamd Jo-la-Ter-
reur, Boyer, député, Tribout en Serf. admi
nistrateurs van de Club Les Frolics. Voor Ca
mille Aymard, ex-directeur van het Parijsche
dagblad „La Liberté" wordt echter een uitzon
dering gemaaakt; wegens chantage zal hij zich
mede hebben te verantwoorden. Drie aanvan
kelijk beschuldigden zijn sedert overleden:
Stavisky. Blanchard en Maingoud, directeur
van de Bank van Leening van Orléans, opvol-1
ger van- Desbrosses.
HENRX A, TH, LESTURGEONJ
Inspecteur van politie werd
mishandeld.
Negen maanden tegen verd. geëischt.
Voor de Amsteraamsche rechtbank is be
handeld de strafzaak tegen den metselaar W.
S. uit Bussum, die ervan wordt verdacht in
den avond van 11 Maart j.l. den Bussumschen
inspecteur van politie C, M. Lange veld zwaar
lichamelijk letsel te hebben toegebracht,
subs, hem te hebben mishandeld. Er was op
genoemden avond een relletje op den hoek
van den Huizerweg en de K.P.C. de Bazel-
straat, verd. zou hierbij den inspecteur Lam
geveld met een zwaren moersleutel een slag
tegen den rechterslaap hebben gegeven,
waardoor deze bloedend werd vei-wond.
De officier van justitie requireerde wegens
poging tot zware mishandeling een gevange
nisstraf van negen maanden.
KINDERKOOR „DE KLEINE STEM"
Bovengenoemd koor geeft op Woensdau
avond 29 Mei a.s. te 7 uur een concert in het
„Tehuis voor ouden van dagen" aan den
Schotersingel.
NED. NATUURHISTORISCHE VEREENIGING
De afd. Haarlem en omstreken der Ned. Na-
tuurhist. Vereeniging houdt Zondag 19 Mei
een vogel-excursie in de duinen der Amster
damsche Waterleiding, onder leiding van den
heer L. van 't Sant. Verschillende nesten zul
len te zien zijn.
Maandag 20 Mei is er een vogel-excursie in
het Bloemendaalsche Bosch, eveneens onder
leiding van den heer van 't Sant, om in de
nestkastjes te kijken, door op ladders te klim
men.
Crematie John C. Moore.
Donderdagmiddag heeft in het crematorium
op Westerveld onder veel belangstelling de
crematie plaats gehad van het stoffelijk over
schot van den heer John C. Moore, leeraar in
de Engelsche taal en handelsonderwijs te
Haarlem.
De heer Moore was oud-officier van het
Engelsche leger en tijdens den grooten oor
log hier te lande geïnterneerd. Ook ging hij
meermalen voor als hulpprediker in diensten
der Anglicaansche kerk.
Onder de aanwezigen waren vele leerlingen
en oud-leerlingen, verder vrienden van den
overledene, terwijl pastoor G. van Nieuwen-
huysen van de oud-kath. kerk te Haarlem
eenvertegenwoordiger had gezonden. In de
aula werd een rouwdienst geleid door rev.
Allen uit Amsterdam, die geassisteerd werd
door Mr. Darlen. in het crematorium werd
niet gesproken. De liturgische plechtigheden
werden ook hier door rev. Allen verricht. Ter
wijl de met vele bloemstukken bedekte kist
daalde speelde de organist het bekende En
gelsche kerklied „Abide with me" („Blijf bij
mij, Heer").
De oudste zoon van den overledene dankte
in de Engelsche taal de aanwezigen voor hun
belangstelling.
HAARLEM'S OPERETTE ENSEMBLE.
Door bovengenoemde vereeniging zal Zondag
in den schouwburg Jansweg worden opgevoerd
Klaver Drie of Boemelaris en Co., muzikale
klucht in 3 bedrijven, tekst van Johan Nestray.
muziek van Adolf Müller, vertaling H. van
Maarle. Dit is een première in Nederland.
Medewerking wordt verleend door het, symplio-
nie Ensemble, het geheel staat onder leiding
van H. Th. Lindenborn.
Na a|Joop is er bal
Zaterdag van 12 tot 7 uur
en Zondag van 11 tof 7uur
elke 150e bezoeker
ZONDAGMIDDAG
GROOT NATIONAAL MUZIEKCONCOURS
ZONDACAVOND
Groot Fantastisch Vuurwerk met Concert
(Adv. Ingez. Med.)
AGENDA
Heden:
VRIJDAG 17 MEI
Luxor Sound Theater: Geprolongeerd: Het
Jolige Weeuwtje. 7 urn- en daarna doorloopen-
de voorstelling tot 11.30 uur.
Rembrandt Theater: „Op stap". Met Ne-
aerlandsclie artisten. Op het tooneel Beuker
en Denys. 2.30, 7 en 9.15 uur.
Frans Hals Theater: „Crime without pas
sion" 2.30, 7 en 9.15 uur.
Cinema Palace: „De Asfaltlelie". Op het
tooneel Gills Pack, excentrique francais.
7 en 9.15 uur.
Zijlweg 133: Vergadering van aandeelhou
ders Heringa en Wut-hrich. 3 uur.
Geb. De Nijverheid: Propagandavergadering
van schilderpatroons. 8 uur.
Heemstede: Bloemententoonstelling in
Jroenendaal van s morgens 9 tot 's avonds
12 uur
ZATERDAG 18 MEI
Gem. Concertgebouw: De drie Fratellinis.
Bioscoopvoorstellingen 's middags en des
avonds.
Teyler's Museum, Spaarne 16. Geopend op
werkdagen van 11—3 uur. behalve 's Maan
dags Toegang vrij.
Heemstede: Bloemententoonstelling in
Groenendaal van 's morgéns 9 tot 's avonds
42-uur. - l
ROOKT a NIEMEIJER'S
Qenot!
(Adv. Ingez. Med.)
ij LETTERE
LETTEREN EN KUNST
F. Bordewijk. De laatste eer.
Amsterdam Wereldbibliotheek.
De heer Bordewijk is een schrijver die in
zeer korten tijd op den voorgrond is ge
komen. Zijn boeken: „Knorbeesten"
„Blokken" en „Bint" hebben in de jongere
gelederen een misschien wat overdreven,
echter begrijpelijke bewondering gevonden.
Dit lijkt een man, wiens onmiskenbaar talent
een in Holland zeldzamen inslag bezit: een
net sarcasme, waaraan hij echter, voor mijn
gevoel, in dezen bundel onuitgesproken graf
reden, te veel studie besteedt en dat hij
te opzettelijk koestert. Sarcasme kan een
vreeselijk wapen zijn, wanneer zijn bron
zuiver is en ge bij het vloeien van den
woordstroom zijn noodzakelijkheid gevoelt.,
Het verliest veel van zijn kracht zoo het
per serie wordt opgediend en ge langzamer
hand vermoeid en ongeïnteresseerd, het
maakwerk er in voelen gaat. Hetgeen niet
wegneemt dat er bij deze drie dozijn graf
reden een aantal is, dat uitmunend ge
noemd kan worden als persiflage van de
alle menschen in meerdere of mindere mate
ingeboren, afgrijselijk wezensqualiteiten. Die
natuurlijk, al naar gelang van den aanleg,
de verlaten positie en standing van „het
lijk" oneindig gevarieerd kunnen voorkomen.
Die verscheidenheid te toonen is den heer
Bordewijk blijkbaar een aangename bezig
heid geweest en het kan grif erkend worden
dat hij daarbij van een doordringende, zij
het somber getinte menschenkennis blijk
geeft. In die lijn zijn de eerste twaalf mis
schien de waardeerbaarste. Zij blijven ook
binnen het kader van wat titel en opzet doen
verwachten: een wat bitteren spot met de
dwaasheid onzer steeds te talrijke frasen.
Daarin is de schrijver geestig en behoedt
zijn woordkeus hem zelf af te zakken tot het.,
plat komieke eener situatie, Die grafreden
op een magistraat, op een president eener
naaml. vennootschap, op een advocaat, een
handelsagent of een bordeelhoudsterze
zijn amusant én getuigen van een eenigzins
wrange mentaliteit van een geestig, maar
misschien overgecultiveerd auteur. Wrang
doet ook het stukje over Is Querido aan,
waarin spot noch ironie to vinden zijn, dat
ook geen nieuws zegt en slechts een over
bodige trap tegen de doodkist van een over
schat man beduidt. Toen Frits Hopman
Querido in DeGids aftuigde, leefde de laat
ste nog, had die aanval zin en was er moed
voor noodig. Bordewijk komt nu te laat en
met iets overbodigs. Querido hebben wij nim
mer vereerd.desalniettemin kan dit
stukje ons kregel maken.
Met veel meer genoegen nemen wij van
Bordewijk's ervaringen, opgedaan tegenover
oude kunstwerken, kennis. Wel hebben die
stukjes niets meer met ironische lijkreden
te maken en is het zeer onwaarschijnlijk dat
de schrijver meent aan Holbein, Hercules
Seghers of Ambrosius Bosschaert hier de
„laatste" eer te bewijzen, doch hij toont hier
een zeer persoonlijke visie op beeldende
kunst en draagt die op aanvaardbare wijze
voor zij het met de zelfverzekerdheid en het
aemak waarover altijd die menschen be
schikken mogen, die zich occasioneel, maar
dan hevig met iets bezig houden. Maar men
leest er uit hoe het hem ernst is als hij zijn
spot uit wandelen stuurt. Een sympatieke
geste is het, als hij aan het slot van dit toch
wel onderhoudend boekje den ernst ei uit
aan de nagedachtenis zijner ouders opdraagt
Het is immers het beste dat hij te geven
heeft en dus misschien zijn nobelste graf
rede.
Anthonie Dónker. Schaduw
der Bergen. Rotterdam. Brusse
Voor de zooveelste maal hebben wij ons
bij het doorwerken van dit overigens uit
muntend geschreven boek. afgevraagd, waar
om dc beste Hollandsehe romanciers toen
immer zoo wijdloopig zijn en niet tevreden
voor en aleer hun boek de hoogte van een
turf bereikt heeft. Er kan nog altijd een
schepje bij, schijnen zij te meenen; terwijl
de economie van een kunstwerk juist samen
vatting en suggestie voorschrijft, sloven zij
zich uit om ieder detail, iedere bijzaak met
eenzelfde grondigheid te behandelen. Gevolg
is dat. de" minder goede auteurs vervelend
en de beste vermoeiend worden. Waarom
toch! Worden zij door hun uitgevers per vel
betaald, wenscht het lezend publiek waar (m
bedrukt papier) voor zijn geld of verstaan
de schrijvers de kunst der concentratie en der
afschuiving van het overtollige zoo slecht?
Ik houd Anthonie Donker (ps. van Dr.
Donkersloot) voor een der aller.besten onder
de schrijvers van vandaag en als hi.i ons in
dit boek vermoeid heeft, is dit uitsluitend
het gevolg daarvan dat hij een te royale
hand heeft gehad. De qualiteit vermindert
nergens en het is alleen maar jammer dat
hij niet wat zuiniger doseert. Doch het is
best mogelijk dat andere lezers juist het
quantum op prijs stellen. ..Schaduw der Ber
gen" vertelt van Davos, van de patiënten
•die daar genezing zoeken, van het leven
daar in een pension tusschen lieden van
beiderlei sexe van velerlei landaard en
karakter. Dat thema is al wel door anderen
behandeld. Anthonie Donker doet het op zijn
wijze. Hij kent den toestand door jarenlange
eigen aanschouwing, hij heeft den psvcholo-
gïschen kijk van den rustigen, geleerden
Hollander en schrijft zeldzaam klaar in wel
gevormde zinnen. Zijn hoofdfiguur Römer
houdt in het zesde hoofdstuk „Oefening in
eenzaamheid", een retrospective op wat van
