Zandvoort over de tentenkamp-kwestie.
DE PANTSERKRANT.
WOENSDAG 12 JUNI 1933
HAAREEM'S DAG BEAD
9
Als antwoord op Bloemendaal's
meening.
Naar aanleiding van het artikel over het
conflict tusschen de gemeenten Zandvoort
en Bloemendaal betreffende de verplaatsing
van het tentenkamp door Zandvoort naar
het einde van den Zeeweg, in welk artikel
vooral het Bloemendaalsche standpunt werd
uiteengezet, als antwoord op de meening van
het Zandvoortsche gemeentebestuur, deelt
men ons van Zandvoortsche zijde .mede dat
de gang van zaken naar Zandvoortsch oor
deel geheel anders is geweest.
Over de passage:
"Van Bloemendaalsche zijde wordt het
verder als een grief beschouwd, dat op
een verzoek van die zijde om een be
spreking met B. en W. van Zandvoort,
als antwoord binnen kwam, dat men de
meening van het college zou kenbaar
maken, terwijl het verzoek om een on
derhoud onbeantwoord werd gelaten
zegt men in Zandvoort dat van Bloemen
daal een voorstel kwam om op Dinsdag 14
Mei een bespreking te houden. Zandvoort
antwoordde hierop, dat dit niet mogelijk was
omdat op 14 Mei de candidaatstelling voor
den Raad moest plaats hebben waarvoor de
burgemeesters verplicht waren den geheelen
dag zitting te houden. Als antwoord hierop
kwam 14 Mei een verzoek van Bloemendaal
om de bespreking te houden op 15 Mei. Door
B. en W. van Zandvoort werd geantwoord,
dat dit uitstekend was, en dat B. en W.
het dagelijksch bestuur van Bloemendaal in
den voormiddag van den löen Mei, gaarne
zou ontvangen. Op 15 Mei werd echter tele
fonisch gemeld, dat B. en W. van Bloemen
daal niet naar Zandvoort kwamen. De voor-
steUen zouden wel schriftelijk ingediend
worden. Zoodat B. en W. van Zandvoort door
deze handelwijze wel eenige reden hadden
zich gegriefd te voelen.
De voorstellen van Bloemendaal, die later
schriftelijk werden ingediend, waren van
dien aard. dat ze voor Zandvoort absoluut
onaannemelijk waren. Welk gemeentebestuur
dat zich zelf respecteert, kan een contract
aangaan voor den tijd van 30 jaar. waarin
wordt vastgelegd, dat jaarlijks 225 Bloemen
daalsche tenten moeten worden geplaatst
tegen een vergoeding van f 2 per seizoen,
hetgeen voor Zandvoort een nadeel kon be-
teekenen van f 10.000 per jaar? Bovendien
moest aan Bloemendaalsche leveranciers de
vrije hand worden gegeven op Zandvoortsch
grondgebied. Later werd bij een nader voor
stel van Bloemendaal de termijn van 30 jaar
veranderd in 5 jaar doch dit veranderdt niets
aan het feit, dat tegenover de groote nadeelen
voor Zandvoort slechts o.m. als tegenprestatie
werd gesteld: het weder openen van twee
toegangswegen, die n.b. tijdens de onderhan
delingen waren afgesloten en die bovendien
voor het bestaan van het tentenkamp van
ondergeschikt belang kunnen geacht worden.
Bloemendaal had uit eigen belang beter ge
daan deze afgangen open te laten. Indien
er dan van een van deze afgangen een pad
was gelegd achter het „Ronde Huis" naar
den Zee.weg, was het groote voordeel verkre
gen dat de kampeerders uit de drukke ver
keersstroom werden geleid, vóór het drukste
punt het eindpunt van den Zeeweg
was bereikt.
Op 28 Mei vroeg Bloemendaal of Zandvoort
het dagelij ksch bestuur op 29 Mei kon ont
vangen ter bespreking van deze nadere voor
stellen. Dinsdagmiddag 28 Mei werd een bode
naar Bloemendaal gezonden, met een schrij
ven, waarin werd gemeld, dat Zandvoort de
nadere vooi'stellen van Bloemendaal den vol
genden dag (dus 29 Mei) in de op dezen dag
vastgestelde vergadering van B. en W. zou
behandelen en dat Zandvoort nog voor het
einde van de week hierop terug zou komen.
30 Mei was het Hemelvaartsdag, 31 Mei werd
antwoord aan Bloemendaal gezonden. Aan
het slot werd gemeld, dat, indien Bloemen
daal nog een bespreking wenschte over de
voorstellen, het gemeentebestuur van Zand
voort gaarne bereid was Bloemendaal te ont
vangen. Hierover kan Bloemendaal zich toch
niet gegriefd voelen!
Er is evenwel nog meer.
Zandvoort heeft nu een tentenkamp
ontworpen zonder behoorlijke toegangs
wegen, lezen we verder.
Toen Zandvoort het tentenkamp verplaat
ste was het aantal toegangswegen hast over
dadig groot. Zelfs na het afsluiten van de
toegangswegen over den duinreep, die aan
Bloemendaal toebehoort, is dit kamp veel
gemakkelijker te bereiken, dan vroeger het
kamp in „de Zuid".
Hier was slechts een onverharde afgang waar
na de kampeerders vaak nog een kilometer
langs het strand moesten trekken. Thans
kunnen de kampeerders het kamp nog aan
beide zijden bereiken. Door afsluiting van de
toegangen over den reep, zal de afgang aan
het einde van den Zeeweg thans meer ge
bruikt worden dan noodzakelijk was. Vergeten
we niet, dat Bloemendaal zelf dit' heeft ge
wild, althans door het afsluiten van twee
toegangen dit gebruik in de hand werkt.
Dan staat er geschreven:
Het Zandvoortsche college beklaagt
zich nu. dat Bloemendaal afgangen naar
zee heeft afgesloten zonder Zandvoort
er in te kennen.
Daar de bewoonbaai'heid. de aantrekke
lijkheid van het kamn slechts weinig werd
geschaad door de afsluiting van deze toegan
gen. beklaagt het college van Zandvoort zich
niet zoozeer over het afsluiten, als wel oveT
het feit dat dit geschiedde enkele dagen, na
dat door de beide colleges van B. en W. be
sproken werd. dat dit niet zou geschieden
althans wat betreft den meest Zuidelijker,
afgang. Ook het besluit van Rijnland, waar
bij de genoemde afsluiting werd toegestaan,
heeft het college van Zandvoort verwon
derd. daar Zandvoort. dat toch belangheb
bende was. niet werd gehoord.
Te meer. verwonderde dit besluit, omdat
het bestuur van Rijnland in denzelfden brief
zegt. geen nart.ij te zullen k'ezen.
De verplaatsing van het Zandvoortsche
kamp tot vlak bij den Zeeweg heeft volgens
Bloemendaal twee nadeelen:
le. De overstrooming van de eigen
strook door inwoners van het tentenkamp
Dit is heel natuurlijk en niet te vermij
den.
2e. De strook duïngrond achter d'f
gebied, in het bezit van Bloemendaal. ic
absoluut onverkoopbaar voor villabouw
Het eerste nadeel is op te heffen door d«-
afgangen over den reep weer te ooenem Dan
zullen de tentbewoners zeker in het gehee1
niet op bet Bloemendaalsche strandgedeelt"
komen. Bovendien zouden hierdoor strand -
pachters. die sinds jaren bü die afgangen op
het strand staan, gebaat zijn.
Het noemen van het 2e als nadeel, lijkt
Zandvoort zeer voorbarig en gezien den af
stand van de eventueel te bouwen villa tot
het strand, waarop dan en nog maar ge
durende pl.m. 2 maanden van het jaar, eeni
ge tenten staan, erg overdreven.
In 1931 is van de zijde van Zandvoort niet
gedreigd een bouwverbod te leggen op dien
grond, indien Bloemendaal niet gratis grond
wilde afstaan aan Zandvoort voor wegver-
breeding. Nadat er destijds door den waar
nemend burgemeester van Bloemendaal
eenige minder vriendelijk klinkende uit
latingen- aan het adres van Zandvoort waren
gericht, heeft Zandvoort deze aangelegenheid
aangehouden tot de nieuwe burgemeester in
functie zou zijn. Het doet vreemd aan thans
van een bedreiging te spreken.
Het afsluiten van de afgangen zou volgens
Bloemendaal pas gebeurd zijn toen de on
derhandelingen met Zandvoort niet wilden
vlotten en het gaat dan verder met:
„Iedere eigenaar zou hetzelfde doen,
wanneer hij hinder ging ondervinden
op eigen terrein".
Ook wat dit betreft is men in Zandvoort
een andere meening toegedaan. Een andere
eigenaar zou zeker niet tot een dergelijke
maatregel tijdens de onderhandelingen zijn
overgegaan, omdat hierdoor de tegenpartij
hoogstens ontstemd, maar zeker niet „klein
gemaakt" kan worden.
Als motief voor het afsluiten heeft Bloe
mendaal vroeger nooit aangevoerd: het
ondervinden van hinder op eigen terrein.
Bloemendaal heeft medegedeeld, dat zij tot
deze afsluiting verplicht meende te zijn, ten
einde haar eigendomsrechten te kunnen
handhaven.
Bloemendaal is verder van meening:
De vrije strook van 260 meter zooals
Zandvoort die zich denkt, zal zeker niet
blijven bestaan, dit jaar. omdat de
standplaatsen voor ververschingstenten
zijn verpacht.
Het wordt hier voorgesteld, alsof door Zand
voort toezeggingen zijn gedaan, om de be
wuste strook van pl.m. 260 M. geheel vrij te
houden. De besprekingen op de vergadering
van de beide colleges gingen echter over het
nachtkampeeren en niet over de eenmaal
verpachte standplaatsen voor ververschings
tenten. 't Spreekt toch van zelf, dat Zand
voort de contracten met de houders van
ververschingstenten, die loopen tot 1940,
thans niet zoo maar kan annuleeren.
Tenslotte nog enkele woorden over de ge-
dupeerdé Bloemendaalsche kampeerders. Het
standpunt van Zandvoort is ten opzichte van
deze menschen niet gewijzigd. Zij zijn nog
steeds even welkom, als ieder ander, al kan
voorshands niet gegarandeerd worden ,dat
225 tenten worden geplaatst.
Zandvoort wil zich niet mengen in de
zaken van Bloemendaal door aan te geven,
hoe de Bloemendaalsche kampeerders gemak
kelijk op eigen terrein geplaatst zouden kun
nen worden.
Bloemendaal, dat altijd getoond heeft sterk
mede te leven met dit deel van zijn be
volking, kan waarschijnlijk nog wel het een
en ander voor deze kampeerders doen, door
met Zandvoort te onderhandelen op rede
lijken basis en de eiscben van f 2 per seizoen
en Bloemendaalsche leveranciers op Zand
voortsch grondgebied te laten varen. Mis
schien zou een oplossing gevonden kunnen
worden door deze Bloemendaalsche kampeer
ders in de toekomst desnoods tegen verlaagd
tarief, toe te laten op de 260 M. strand, die
thans ten gerieve van Bloemendaal worden
vrij gehouden.
Bennebroekers wenschen
goedkooper water en licht.
Annexatie het middel?
Commissie uit de burgerij zal met
autoriteiten spreken.
„De schoone voorspiegelingen waar
mee de forensen naar Bennebroek
zijn getrokken", aldus zei de heer
Joh. la Fleur, „zijn slecht uitgeko
men". Dit als inleiding der protest
vergadering tegen de hooge water
en electriciteitstarieven, evenals tegen
de hooge belastingen.
De prijs voor het water is volgens den heer
La Fleur in groote plaatsen veel lager dan in
Bennebroek terwijl hier nog willekeurige maat
staven zouden worden aangelegd. De onbil
lijkheid is volgens den spreker gelegen in het
feit dat zij die weinig gebruiken (kleine ge
zinnen) evenveel betalen als zij die veel ge
bruiken (groote gezinnen). Het is noodig dat
er watermeters komen, zoodat iedereen zijn
verbruik kan controleeren.
De voorloopige commissie die deze protest
vergadering had belegd, wilde onderhande
len, om met den burgemeester bij het Provin
ciaal Waterleiding Bedrijf iets te bereiken.
Wat de electriciteitstarieven betreft, zei de
heer La Fleur, dat nieuw-ingekomenen bij de
aanbieding der eerste kwitantie verwonderd
opzien. Immers worden zij niet vrij gelaten
in de keuze van den electriciteitsmeter. Onge
acht de financieele draagkracht der huis
eigenaars worden de meters geïnstalleerd.
Het vastrecht tarief is voor velen ondrage
lijk hoog: door dit en door de hooge meter-
huur kost bij zuinig gebruik een kilowattuur
zelfs 0.50. De spieker laakte dit in zeer
krasse bewoordingen.
De heer La Fleur was ook zeer ontstemd dat
alleen erkende installateurs van het P. E. N.
leidingen mogen aanleggen, omdat er andere
electriciens zijn die het niet alleen goedkoo
per kunnen doen, doch soms wel beter ook!
Spreker overwoog de zaak in banen
te leiden zooals de regeering wel eens
heeft aangegeven: Annexatie van die
lemeenten die zich zelf niet kunnen
bedruipen. De heer La Fleur gaf den
anwezigen in overweging het vraag-
tuk van samenvloeiing met Heemste
de in gedachten te nemen.
De spreker betoogde dat de tarieven- en
belastingkwesties buiten de politiek moeten
staan en dat iedereen in zijn richting voor
dit doel moet werken.
Over de personeele belasting zei de heer
La Fleur dat de gemeente geen schuld heeft
aan de hooge belasting. Toch had Bennebroek
wel wat minder opcenten (boven de tachtig
voor het rijk) kunnen vaststellen.
Hij stelde voor dat alle aangeslagenen op
hun biljet een aanteekening van bezwaar
zouden maken, waardoor een stroom van be
zwaren bij den inspecteur zou binnen ko
men. Bovendien zou de te benoemen commis
sie den inspecteur de bezwaren uiteen zet
ten, waarbij men hoopt dat in sommige ge
vallen her-schatting mogelijk is.
De openbare verlichting geeft ook reden tot
klagen. „Wanneer men v->n de tram komt (de
spoor laat zich nog wcmig aan Bennebroek
gelegen liggen) moet men naar zijn huis
zoeken", aldus de heer La Fleur (gelach).
Eenige jaren geleden kostte de verlichting
nog 2000.en nu. na bezuiniging, kost !t
3500.—. Wel is de gemeente grooter gewor
den, doch daartegenover staat dat de bouwers
in het villapark zelf voor de verlichting moe
ten zorgen. Wellicht is deze donkerte ook oor
zaak van de vele diefstallen en inbraken in
de gemeente.
Ter verduidelijking der hooge lasten der per
soneele belasting noemde de heer La Fleur
cijfers van Bennebroek en Heemstede en an
dere plaatsen. Hieruit blijkt dat de kosten in
Bennebroek ongeveer anderhalf keer zoo hoog
zijn.
Het onderwijs in de gemeente is zeer ouder-
wetsch geïnstalleerd en men kan niet zeggen
dat het belastinggeld daaraan wordt uitgege
ven.
Wethouder Van Lierop zei dat hij hoop
te dat het streven ter verlaging der tarieven
succes zou hebben. Deze spreker weet de ver
hooging der belasting aan de houding der re
geering, die een grooter aandeel wenschte in
de belastingopbrengst dan waarop was ge
rekend. Hij meende dat ook in andere ge
meenten de belastingen hooger waren gewor
den en zei dat het streven der gemeente tot
nog toe altijd is geweest verhooging der be
lasting te vermijden. Spr. was tegen annexa
tie. daar Bennebroek toch altijd zelfstandig is
geweest, al bezit het slechts betrekkelijk kor
ten tijd een eigen burgemeester.
De heer La Fleur stelde daartegenover dat
annexatie niet noodig is, wanneer Bennebroek
niet in de zevende klasse voor de personeele
belasting hoeft te blijven.
De heer D u b b i s memoreerde de in prin
cipe aangegane overeenkomst tusschen Ben
nebroek en Heemstede, waarbij Heemstede
goedkoopen stroom zou leveren. Deze overeen
komst kon echter niet de goedkeuring verkrij
gen van Ged. Staten en de Ki-oon. Hij opper
de het bezwaar dat door het me ter stelsel de
waterprijs hooger zou worden.
De heer La Fleur hoopte dat spoedig een
nieuwe openbare school gebouwd zou worden.
Er zou reeds een terrein op 't oog zijn.
Nadat verschillende personen hun mee
ningen hadden te kennen gegeven werd een
uitgebreide commissie benoemd, die uit haar
midden een dagelijksch bestuur zal kiezen. Dit
zal dan onderhandelingen voeren met de be
trokken autoriteiten, opdat de verschillende
doelstellingen bereikt zullen kunnen worden.
FAILLISSEMENTEN.
Door de Arrondissements-Rechtbank te
Haarlem zijn de volgende faillissementen op 11
Juni uitgesproken.
P, Verhoek, timmerman, wonende te Aals
meer Oost. Curator Mr. F. J. Gerritsen, alhier.
J. P. J. Bergman, destijds winkelier in huis
houdelijke artikelen te Haarlem, Rijksstraat
weg 439, thans zonder beroep, wonende te
Haarlem, Reigerstraat 46. Curator Mr. H. J.
Hoppe, alhier.
J. Bart, houder van een consumptietent,
wonende te Driehuis Velsen, Hag.elingerweg
369. Curator Mr. J. A. B. Sanders te Beverwijk.
F. J. Piket, boekdrukker en winkelier in da
meshoeden, wonende te Zaandam, Zuiddijk 28.
Curator Mr. H. C. M. Dekhuyzen te Zaandam.
J. van der Kaay, eenig firmant van en han
delende onder de firma Balm en Co., bloem
bollenhandelaar te Hillegom. Curator Mr. A.
C. F. Hendrikse, alhier.
De vennootschap M. Elfers Co. handel en
kweekerij iii bloembollen, gevestigd te Lisse,
Kanaalstraat 266 en haar eenige vennoot: N.
J. Meiland, bloembollenhandelaar, wonende te
Noordwij kerhout, Havenstraat 1. Curator Mr.
R. C. Bakhuizen van den Brink, alhier.
H. A. J. Moors, radiohandelaar, wonende te
Haarlem, Koningstraat 27. Curator Mr. H. J.
Hoppe, alhier.
J. Houwertjes, veehouder en veehandelaar,
wonende te Assendelft, Dorpsweg 153. Curator
Mr. E. J. van Tuinen te Beverwijk.
J. Houwertjes, veehouder en veehandelaar,
wonende te Assendelft, Dorpsweg 154. Curatoi
Mr. E. J. van Tuinen te Beverwijk.
W. J. Winkens, koopman, in Nederland laat
stelijk wonende te Haarlem Papentorenvest 12.
doch thans zonder bekende woon- of verblijf
plaats. Curator Mr. H. J. Pot, alhier.
Mevr. de Wed. P. J. MulderTerpstra, par
ticuliere, wonende te Haarlem, Roosveldstraat
4. Curator Mr. F. van der Goot, alhier.
M. J. M. Braun, koopman in manufacturen
enz., wonende te Bloemendaal, Platanenlaan
23. Curator Mr. F. A. Davidson, alhier.
K. Kalf, melkhandelaar en kippen- en een
denhouder. wonende te Westzaam, Zuid B. 15.
Curator Mr. J. Deenk, alhier.
Rechter-commissaris Mr. Th. F. Raedt.
Opgeheven zijn wegens gebrek aan actief de
faillissementen van:
J. Lanser. landbouwer, wonende te Haarlem
mermeer, Leimuiderdijk. Curator Mr. J. G.
Bettink, alhier.
P. Lanser, landbouwer, wonende te Haarlem
mermeer, Aalsmeerderdijk 566. Curator Mr. J.
G. Bettink. alhier.
W. van V/ijk, rijwielhandelaar, wonende te
IJmuiden-Oost. Willemsbeekweg 24. Curatrice
mej. Mr. M. J. Kluitman, alhier.
H. Gereking, melkslijter en caféhouder, wo
nende te Aalsmeer. Curator Mr. A. van Leyen-
horst, alhier.
M. A. de Jong, caféhouder te Purmerend.
Curator Mr. H. H. Riepma te Edam.
R. Kok, depothouder, wonende te Haarlem,
Warmoesstraat 19, Curatrice: Mej. Mr. C. H
Deknatel, alhier.
K. Kee, schoenmaker, wonende te Bever
wijk. Curator Mr. E. van Tuinen te Beverwijk
G. van Lienen, caféhouder, wonende te
IJmuiden-Oost, Rijksstraatwe. Curator Mr. E.
van Tuinen te Beverwijk.
Geëindigd is wegens het verbindend worden
der eenige uitdeelingslijst het faillissement
van:
I. Speelman, kleermaker, wonende te Haar
lem. Curator Mr. G. W. C. Pliester, alhier.
Vernietigd het faillissement van:
P. J. van Raamsdonk, meubelmaker te Be
verwijk. Curator Mr. W. de Rijke.
EERSTE HULPVEREENIGING SNEL-
VERBAND".
Bij het door den Ongevallendienst gehouden
examen slaagden de volgende leden van bo
vengenoemde vereeniging voor het verleenen
van Eerste Hulp bij Ongelukken.
Dames: L. Pusch. F. Homburg, G. Pool, A.
Akkerboom, J. Schijf. G. Gerlofs, H. Brouwers,
E. E. J. Rottsch'afer en J. Schutterop.
Heeren: G. van Assema. G Snoek. J. H.
Sleeman, C. A. Steenken, A. C. Hofland. J. Ver
haren, C. Kooy, G. Logmans, S. Konings, P.ter
Haak. J. H. Prinsen. S. M. Renaud. N. J. Alink,
H. Anker, H. M. Kruyt en L. A. Ophuijsen.
HET TOONEEL.
Een tragicomedie van wapens
schrijfmachines en idealen
MENNO TER BRAAK.
(Uitg. Nijgh en Van Ditmar. Rotterdam).
Eenige maanden geleden heeft Dr. P. H.
Schroder voor de Vereeniging voor Volken
bond en Vrede zijn Mars en Co. voorge
lezen. het tooneelspel. waarin hij een feilen
aanval doet op de internationale particuliere
wapenindustrie. Thans is een tweede tooneel-
stuk verschenen De Pantse r-k rant
waarin de schrijver. Menno ter Braak, de
niets ontziende middelen der wapenindustrie,
die de publieke opinie vergiftigt in een door
haar omgekochte pers. op scherpe wijze aan
de kaak stelt. Twee tooneelspeien dus, die
beide geboren zijn uit eenzelfde verontwaardi
ging en ten doel hebben het publiek de oogen
te openen voor de gevaren der particuliere
wapenindustrie.
Ter Braak gaat met zijn aanval op de par
ticuliere wapenindustrie niet zoo ver als
Schroder, die in zijn laatste bedrijven op zoo
schrille wijze ook de noodlottige gevolgen er
van dramatiseert, maar hij beperkt zich tot de
gevaren van een door deze industrie omge
kochte en corrupte pers aan te toon en. Pe
ters. de directeur van het onafhankelijk
dagblad „De Tijdgenoot", een krant, die
zooals de auteur zegt wordt uitgegeven
in een of ander land van Europa, dat er prijs
op stelt een groote mogendheid en niet weer
loos te zijn" heeft de aandeelen van zijn
krant verkocht aan dc- Aldington Company,
een maatschappij, die schrijfmachines fa
briceert, maar in werkelijkheid niet anders
is dan een filiaal van de internationale staal -
trust. welke pantserplaten en kanonnen
maakt. Van dat oogenblik af staat de krant
in dienst van de wanenindustrie en is zij
niet meer onafhankelijk.
De leiders, die oorspronkelijk gepleit hebben
voor het internationalisme en den Volken
bond. hebben voortaan rekening te houden
met den wil van hun geheime werkgevers en
moeten geheel van koers veranderen. Ge
makkelijk valt hun dit niet, maar het is de
macht van het kapitaal, die er hun toe
dwingt.
Ter Braak geeft in het eerste bedrijf dezen
omkeer zeer scherp en fijn-satiriek en in den
hoofdredacteur Muller, die nog zooveel mo
gelijk het fatsoen tracht te bewaren en ge
leidelijk en „gemotiveerd" over stag tracht
te gaan. en den minder scrupuleusen direc
teur Peters heeft hij twee sterk-levende fi
guren raak geteekend. Dit heele eerste be
drijf is zeer boeiend om te lezen, vooral ook.
omdat Ter Braak aldoor het klein-mensche-
lijke van al deze afhankelijke redacteuren,
die zich langzamerhand verlagen tot inkt
koelies, zoo zuiver en fel belicht. Elke persoon
in het stuk is een karakter en qua leesdrama
is het voortreffelijk geslaagd, al is het voor
het tooneel dan ook veel te uitvoerig.
De dramatische catastrophe komt door
een jongen man, Pankow, die door den hoofd
redacteur wordt aangewezen om in de krant
ethische Zondagsartikelen te schrijven, ter
vervanging van den ouderen professor Rit-
zel, wiens ideeën omtrent Christendom en
Vrede met de nieuwe richting volkomen in
"striid zijn. Maar al spoedig blijkt het, dat
Muller zich in Pankow vergis't heeft. Pankow
die wel het meest verwant is met den
schrijver Menno ter Braak is zich bewust
geworden, dat de krant enkel nog maar de
zaak van de internationale wapenindustrie
dient en na een gesprek met den ouden pro
fessor Ritzel staat zijn besluit vast: hij zal
het schandaal van de Aldington-Company
op de meest geruchtmakende wijze aan het
licht brengen, en wel in de eigen krant van
Peters en Muller. Hij laat in zijn functie als
nachtredacteur door Jensen, een met ont
slag bedreigd communistisch typograaf, een
door hem geschreven hoofdartikel zetten en
den volgenden morgen verschijnt de krant
met op de frontpagina de onthulling van het
schandaal van de Aldington Company en
De Tijdgenoot.
Het volk hiertoe opgezweept door een
buiten weten van Pankow door Jensen aan
het artikel toegevoegde „oproep om te demon-
streeren", komt op straat en dringt zelfs 't ge
bouw van de krant en de kamer van de
hoofdredactie, waar Muller en Peters in uiter
ste opwinding tezamen zijn, binnen. Maar de
bereden politie veegt de straten schoon en
even later zijn Muller en Peters reeds bezig
een stuk te redigeeren, dat het „afschuwelijk
misverstand" moet ophelderen. Maar dan is
het Pankow die persoonlijk verschijnt en ver
antwoording aflegt van de motieven, waarom
hij zijn geruchtmakend hoofdartikel schreef.
Zijn daad was enkel een waarschuwing. Hij
wilde den directeur toonen, dat zijn zaak fail
liet zou gaan, zoodra er een groot zakenman
van Pankow's soort zou opstaan, die zijn
methoden tegenover die van Peters en consor
ten zou stellen. Wat er nu is gebeurd, zegt
Pankow, is nog maar een teeken. meer niet.
En als hij hun gewaarschuwd heeft, dat hij
nog maar aan het begin staat en tot groote-
re dingen in staat zal zijn dan de „grap"
die hij thans heeft uitgehaald, gaat hij heen,
Muller en Peters in de grootste verwarring
achterlatend. „Een gek!" meent Peters, maar
Muller, die over meer intellect beschikt, twij
felt of dit wel de taal van een krankzinnige
is.
Dan verschijnt dr. Carter, de vertegenwoor
diger van de staaltrust, die door den auteur is
aaigeduid als de „Man op den Achtergrond".
En Carter geeft onverbloemd te kennen, wat
de wapenindustrie precies wil. Geen halfheid
meer, maar recht op het doel afgaan, omdat
er elk oogenblik oorlog dreigt en als Muller
cp de meest bescheiden wijze meent te moe
ten opmerken, dat een krant, die het ver
trouwen van zijn lezers mist. toch bezwaar
lijk leiding kan geven aan de publieke opinie,
valt Carter bruut in de reden, dat men aan
de lezers kan wijsmaken, wat men wil. Al zal
de krant misschien op één dag 1000 abonné's
verliezen, de wapenindustrie zal de middelen
geven om er tienduizend voor terug te krij
gen! En Carter wijst hun den weg. hoe zij
het publiek moeren suggereeren.
„Het aantal punten, waarop vrij onze volle
aandacht moeten concentreeren, wordt steeds
grooter: het versnelde tempo der herbewape
ning schept steeds meer kansen op inciden
ten; de nationale tegenstellingen, die veel
scherper zijn dan vijf jaar geleden, doen bin
nen afzienbaren tijd botsingen verwachten;
de massa's komen met den dag meer onder
de suggesties van hun leiders! Meer behoef
ik de heeren toch niet te zeggen?
De heeren begrijpen het en buigen zwijgend.
Zij zullen doen, wat hun bevolen wordt en
het publiek al verder en verder naar den af
grond leiden. «r
Litterair is dit tooneelspel van Menno ter
Braak vooral door de zeer sterke karak-
terbeelding belangrijker dan Mars en Co.,
maar wat propagandistische waarde betreft,
stel ik het stuk van Schroder, dat eenvoudi
ger en meer direct in zijn uitwerking is,
hooger. Schroder schreef zijn stuk trouwens
louter met pacifistische bedoelingen en het
is zuiver tendenzwerk. Menno ter Braak is
allerminst pacifist hij verklaart dit zelf
in zijn aan het stuk toegevoegde ..Brief
aan de Vijandin van het Tooneel"
maar hij acht de gevaren van
particuliere wapenindustrie en de middelen,
die zij voornamelijk door de pers ge
bruikt om het publiek op te hitsen, zoo groot,
dat hij niet heeft kunnen zwijgen en in een
propagandistisch stuk ertegen moest waar
schuwen.
Toch is zijn stuk niet zooals dat van
Schroder louter een tendenzwerk. Het heeft
wel degelijk ook zijn algemeen menschelijken
kant, welke los staat van de propaganda.
Wanneer bijvoorbeeld de Aldington-Company
in dit tooneelstuk niet toevallig een filiaal
was geweest van de wapenindustrie, maar van
ter Braak noemt zelf deze 2 namen in zijn
Brief een Coty of een Kreuger. dan zou dit
slechts weinig aan de kern van dit stuk heb
ben veranderd. Maar alleen, omdat granaten
en kanonnen zoo veel gevaarlijker zijn dan
parfums en lucifers, krijgt dit stuk een geheel
anderen en veel ernstiger achtergrond.
Het stuk bezit ongetwijfeld voortreffe
lijke kwaliteiten. Zoo is het milieu van
het groot krantenbedrijf er zeer suggestief in
beschreven, de verschillende karakters zijn al
len raak en scherp geteekend welk een
prachtige figuur bijv. is die oude professor
Ritzel geworden en er is vooral in het
laatste bedrijf ook wel dramatische bewo
genheid in dit spel. Maar de tooneelschrijver
Menno ter Braak heeft den intellectueelen
essayist Menno ter Braak te veel aan het woord
gelaten en deze laatste heeft den dramaturg
bijvooi'beeld in het overigen zeer inte
ressante gesprek tusschen Pankow en Ritzel
doodgepraat Bij het lezen hinder' dat niet,
maar ik vrees dat het stxik. wanneer het ooit
tot opvoering mocht komen waaraan ik
twijfel nooit het door ter Braak gestelde
doel zal bereiken. Het tooneel stelt nu een
maal andere eischen dan een essay. Wanneer
Menno ter Braak er toe mocht komen De
Pantserkrant ook voor de planken geschikt
te maken, dan zou hij er een uitstekend
werk mee verrichten. Want hoe meer de
massa de waarheid wordt geopenbaard hoe
beter! Het kan ons dan verder onverschillig
late nof ze door een pacifist of een niet-
pacifist wordt verkondigd.
J. B. SCHUIL.
PROTESTVERGADERING CENTR. NED.
AMBTENAARSBOND
De Centr. Ned. Ambtenaarsbond houdt in
het geheele land tal van gewestelijke verga
deringen, om te protesteeren tegen het bezui-
nigingsontwerp der Regeering.
Op Zaterdag 15 Juni a.s. wordt in de Tuin-
zaal van het Gem. Concertgebouw alhier een
protestvergadering gehouden, waar de heeren
S. N. Posthumus en L. Buurman het woord
zullen voeren.
Ge t r o u w d
FKYNA DE OLERCQ
en
G. DUYCKIXCK SANDER
Bloemendaal
Soerabaya
De Heer en 'Mevrouw
DUYCKINCK SANDER
DE OLERCQ
danken, ook uit naam van hunne
wederzijdscho ouders, voor do
vele blijken van hartelijke belang
stelling, bij hun huwelijk onder
vonden.
Heden overleed onze ge
liefde Echtgenoote, Zuster
én Behuwdzuster. Mevrouw
M. Th. Blanker!
geboren Seherpenluiizen
in den ouderdom van 63
jaar.
Haarlem. 11 Juni 1935
Zijlvest 25
Do teraardebestelling zal
plaats hebben op Vrijdag
14 Juni a.s. te 11.30 uur op
de Algemeens Begraafplaats-
te Haarlem, ingang Klever-
Inan.
Voor uw bewijs van belang
stelling en medeleven bij het
overlijden van onzen Behuwd
zoon. Behuwdbroeder en Oom,
den lieer
C. J. SOIIOTHL,
zeggen wij U hartelijk dank.
Uit aller naam:
E. W. DE BOEK—
KLEYXMKXS
Haarlem, Juni 1935
Alleen
moteeht maken
beschermt
Meubelen
Ta p ij ten
Gordijnen
blijvend tegen mot.
Door het verbindend worden
der eenige uitdeelingslijst is het
faillissement van: Isidore Speel
man; kleermaker, wonende te
Haarlem. Heussensstraat no. 100.
geëindigd.
Mr. G. W. C.
PLIESTER
•uratêC
