De „Gaai" raakte in een dal gevangen.
tiet Be£auati$ksie
53é 'Jaargang No. 15973
VerscHijnt dagelijKs, beKalve op Zon- èn Feestdagen
Maandag 22 Juli 1935
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: P. \V. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR
COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V.
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENTENper week ƒ0.25, per maand ƒ1.10, per 3 maanden
3.25, franco per post ƒ3.55, losse nrs. ƒ0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week ƒ0.05, p. maand ƒ0.22, p. 3 mnd. ƒ0.65, franco p. post 0.7254.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos-: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10122, 12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
Bijkantoor: Soendaplein 37, Haarlem-Noord, Telefoon 12230.
ADVERTENTÏëN 1—5 regels f 1.75, elke regel meer f 0.35. Reclames
ƒ0.60 per regel. Tarieven regelabonnementen op aanvraag. Vraag ea
aanbod 14 regels 0.60. elke regel meer ƒ0.15. Onze Groentjes zie
hoofd rubriek.
Gratis Ongevallenverzekering voor betalende abonnés. Levenslange ongeschiktheid 600.-, Overlijden 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog ƒ400.-, Duim ƒ250.-, Wijsvinger 150.-, Elke andere vinger 50.-, Arm-of Beenbreuk 30.—
Idem voor Abonnés op het Geïllustreerd Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid ƒ2000.-, Overlijden ƒ600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog ƒ400.-, Verlies Duim ƒ75.-, Verlies Wijsvinger f 75.-. Verlies andere vinger 30.-.
Alles indien het gevolg van een ongeval en volgens gratis ten kantore van dit blad verkrijgbare voorwaarden.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TIEN BLADZIJDEN.
HAARLEM, 22 Juli.
De Rampen onzer Luchtvaart. Tegen detl gTOnd te pletter gCslagCR.
De derde K. L. M.-ramp in één week tijds,
tevens de vijfde in zeven maanden, heeft Za
terdagmiddag ware ontzetting in Nederland
gewekt. Na al die jaren van succes is deze
snelle opeenvolging van catastrophes even
onbegrijpelijk als ontstellend. En bij vele men
schen volgt nu op het „exces d' honneur", de
overmaat van eerbewijzen, de „indignité", de
verontwaardiging die een gevolg van schrik en
vooral van teleurstelling is. De nationale trots
op de K. L. M., die als de veiligste en snelste
aller luchtverkeers-maatschappijen werd be
zongen, is ruw ontworteld. Men wordt daarom
kwaad, en er lóopen geruchten. Nu bestaat er
geen onbetrouwbaarder inlichtingsdienst ter
wereld dat Het Gerucht, en dus waarschuwen
wij daar met nadruk tegen. Het Gerucht is,
naar onze dagelijksche ervaring, nooit heele-
maal juist en in de meeste gevallen volkomen
onzin.
Ook is het niet verstandig, op overmatig
huldebetoon verguizing te laten volgen. „Ni
eet excès d' honneur, ni cette indignité,,
zoo drukt de Franschman dit in zijn taal
uit, en als hij dat zelfs zegt mogen wij nuch
tere, koele, zakelijke Hollanders, ons des
wege zoo superieur boven hem voelend, toch
zeker wel onze nuchterheid, koelheid en za
kelijkheid doen gelden. Dit is er een zeer toe
passelijke gelegenheid voor. Er steekt weinig
verdienste in nuchter, koel en zakelijk te
zijn als er geen enkele reden voor opwinding
is. Dat kan iedereen.
De minister van Waterstaat, onder wiens
departement de luchtvaart ressorteert, heeft
Zaterdagavond in een interview met onzen
Haagschen correspondent verklaard dat hij
zeer veel voelde voor het instellen van een
openbaar onderzoek naar de oorzaken der
serie vliegrampen. Dat bericht heeft ons ver
heugd. Wij gelooven dat de omstandigheden
zulk een openbaar onderzoek eischen, dat het
de eenige manier is om de verontruste pu
blieke opinie te bevredigen, en dat men voor
al niet de fout van het Uiver-rapport moet
herhalen. Het Uiverrapport is eerst langen
tijd geheim gebleven en daarna maar gedeel
telijk gepubliceerd. Dat is zonder twijfel een
psychologische fout. Door zoo te handelen, in
welke aangelegenheid ook, wekt men altijd
onrust en achterdocht, waartoe wellicht niet
de minste aanleiding had bestaan als men
dadelijk openhartig was geweest.
Men kan verder gaan dan één openbaar
onderzoek.
Eenige dagen celeden heeft de N.R.Crt. de
instelling van_ een Raad voor de Luchtvaart,
werkend op dezelfde wijze als de Raad voor
de Scheepvaart, bepleit. Bij dit voorstel van
het Rotterdamsche blad sluiten we ons gaarne
aan. Het doel van een luchtverkeersmaat-
schappij is hetzelfde als dat van een zee-
verkeersmaatschappijte zorgen voor geregel
de, zoo veilig mogelijke diensten ten bate van
het publiek. Die diensten zijn openbaar, men
vertrouwt er zijn eigen leven en dat van de
zijnen aan toe, en men heeft dus het recht te
weten wat ermee gebeurt. De Raad voor de
Scheepvaart is een algemeen erkende, nuttige
instelling; de Raad voor de Luchtvaart zou
dat zeker ook worden.
De ramp met de Gaai, die dertien men-
schenlevens heeft geëischt, is natuurlijk weer
onder andere omstandigheden en op andere
wijze dan de vorige vier rampen geschied. Daar
kan men zich moeilijk over verbazen. Het zou
wel een wonder zijn als twee rampen op pre
cies dezelfde wijze en onder precies dezelfde
omstandigheden plaats hadden. De weers
omstandigheden zijn nooit volkomen gelijk.
Landingsterreinen en landingsmogelijkheden
verschillen steeds. De piloten zijn anderen en
dan is er ook nog onderscheid tusschen de
toestellen. Maar telkens rijzen weer vragen,
die ook door deskundigen gesteld worden. In
dit geval de vraag, waarom de Gaai zoo laag
vloog, zoodat hij in het dal van St. Bernardino
terecht kwam.
Niet al dergelijke vragen zijn te beant-
waarden Vaak niet, omdat alleen de be
manning dat zou kunnen doen. en deze is
omgekomen maar ik heb van een des
kundige deze vraag vernomen: zijn de
restricties, waaronder de Douglas-toestellen
ingebruik mochten worden genomen, van
dien aard dat men er in de practijk voort
durend rekening mee kan houden?
Dit schijnt een belangrijke vraag voor een
onderzoek. Het antwoordt erop ken ik niet.
Misschien is het bevestigend. In elk geval is
het onderzoek waard.
De K.L.M. heeft inmiddels haar lijndiensten
al beperkt. Het spreekt vanzelf dat de leiding
der K.L.M. niets onbeproefd laat om de situatie
zoo goed en zoo doeltreffend mogelijk te re
gelen. Aan de energie en de kundige ervaring
van den heer Plesman. die een buitengewonen
staat van dienst heeft, mag men niet twijfe
len. Aan het feit dat hij steeds groote moei
lijkheden te overwinnen heeft gehad met een
snelgroeiend bedrijf en een jong verkeers
middel met vele onzekerheidsfactoren even
min.
Gngetwijfeld zal de K. L. M. deze noodlots
periode te boven komen. Het publiek kan
daartoe het best meewerken door haar als
een luchtverkeersmaatschappij met geregelde
diensten, hetgeen zij is, te beoordeelen en
haar niet met succes-lawaai of geruchten-
misbaar maar met rustige waardeering te be
jegenen,
R. P.
Dertien menschen om het leven gekomen.
PERSONALIA.
Wederom heeft een zware slag onze K. L. M. getroffen door het
ongeluk Zaterdagmiddag met de Fokker-Douglas „Gaai" in het smalle
dal van de Moësa nabij San Bernardino. Dertien menschen zijn daarbij,
onder het woeden van storm en onweer, om het leven gekomen. Het
zijn de gezagvoerder 3. S. W. van der Feyst, de marconist L. Aafjes, de
mecanicien 3. C. 3. Vocke, de in opleiding zijnde stewardess A. E.
Hermanides en de Nederlandsche passagiers G. 3. Philips en echt-
genoote, uit Vught, A. Content en 11-jarig zoontje, uit Berlijn,
S. Hoogstra, uit Dordrecht, 3os. van Langen, uit Amsterdam, de Engel
sehen A. G. Watts en L. M. Nesbit en de Duitscher G. A. Flohr, uit
Worms.
Door storing tot laag vliegen
gedwongen
Onze st.adgenoote, mej. B. Dacelaar slaag
de heden te Amsterdam voor het examen
der Ned. Organisten-Vereeniging.
Geslaagd voor het examen voor EngelsChe
Handelscorrespondentie van de Vereeniging
van Leeraren van Handelwetenschappen, de
heer A. A. B. Wijsman Sr., alhier.
Voor de kantoren van de K. L. M. verdrongen
zich Zaterdag na het bekend worden van het
ontzettend ongeluk met de „Gaai" vele
belangstellenden.
Aanvankelijk dacht men, dat de P.H.A.K.G.,
die Zaterdagmorgen op den gewonen tijd te
11.56 uur uit Milaan was vertrokken om via
Frankfort naar Amsterdam te vliegen in den
dienst, die door de K. L. M., tezamen met de
Deutsche Lufthansa wordt onderhouden, bo
ven de pas van San Bernardino tegen
een bergwand was gevlogen. Uit hetgeen
ooggetuigen vertelden en uit de plaats waar de
overblijfselen van het toestel werden gevon
den, bleek dit niet juist te zijn. Volgens de ge
gevens, waarover wij tot dusver beschikken,
moet de piloot van het toestel een wanhopigen
strijd hebben gevoerd. Op zijn weg naar het
Noorden ontmoette hij nabij San Bernardino
'n storm- en onweergebied, dat hij om tot nu
toe niet bekende redenen niet heeft kunnen
passeeren.
Hij is daarop teruggekeerd en weer rijst
de vraag: om welke reden? lager gaan
vliegen, waarbij hij in het keteldal van de
Moësa is terechtgekomen, dat slechts twee
uitgangen heeft: ten Noorden en ten Zuiden.
Die aan de Noordzijde was door het onweer
afgesloten en die aan de Zuidzijde is zeer
waarschijnlijk op den terugweg eveneens
reeds door wolken afgesloten geweest, zoodat
v. d. Feyst het niet kon wagen een doortocht
te zoeken vanwege het risico met een berg
wand in botsing te komen. Hij is daarop weer
het dal ingevlogen en heeft zeer vermoedelijk
op de Pian San Giacomo, een kleine Alpen
weide, een noodlanding willen maken, met
afgezette motoren, ingetrokken wielen en uit
staande landingskleppen. Dit was voor hem de
eenige mogelijkheid, daar de kans om ergens
mee in botsing te komen met uitgedraaide
wielen veel te groot was. Vandaar ook, dat
ooggetuigen sirenengeloei hebben gehoord, dat
de piloten van Douglas-machines waarschuwt
als zij met ingetrokken wielen willen landen.
Misschien is het toestel in botsing gekomen
met de kabel van een houttransportbaan, mis
schien is de snelheid reeds te gering geweest,
misschien is het door den bliksem getroffen,
in elk geval, plotseling zag men de machine
om zijn eigen as draaiend naar beneden stor
ten. Het drama was gebeurd: dertien men
schen waren gedood.
Blikseminslag
Een bijzondere A. N. P.-correspondent had
Zaterdagavond kort na zijn terugkeer van de
plaats, waar de „Gaai" is neergestort, een on
derhoud met den heer Tognola. burgemeester
van de gemeente Mesacco, binnen welker ge
bied ook San Bernardino en San Giacomo ge
legen zijn.
De burgemeester was onmiddellijk na de
ramp gewaarschuwd en was nog zeer onder
den indruk van hetgeen hij gezien had. Het
vernielde toestel moet plat tegen den grond
zijn geslagen, want terwijl de bovenkant van
de cabine intact was, was de onderkant geheel
ingedrukt. De cabine was van achteren naar
voren in elkaar geschoven, en ook de cockpit
was op deze wijze ineen gedrukt, zoodat alle
inzittenden, waarschijnlijk met groote kracht,
in "hun stoelen bekneld zijn geraakt. De mees
te lijken waren dan ook onherkenbaar ver
minkt. Twee landarbeiders, die in de onmid
dellijke nabijheid aan het werk waren geweest,
en. onmiddellijk na het ongeval ter plaatse
waren, vonden nog slechts de jeugdige ste
wardess in leven, doch reeds na enkele minu
ten gaf zij den geest.
Gezien de plaats waar de machine is neer
gestort, is het aldus burgemeester Tognola
onmogelijk dat de Douglas tegen een berg
wand is opgevlogen. Wel zijn er rotswanden m
de buurt, doch het vliegtuig had eenige ma
len rondgecirkeld boven de open ruimte en
sirene-signalen gegeven, alsof het een nood
landing wilde maken. Hoewel de open ruimte
daartoe eigenlijk te klein is, hadden de oog
getuigen, die het vliegtuig volgden, gedacht
dat het toch wilde dalen, toen het plotseling
neerstortte. Het plateau, waarop het terecht
kwam, ligt op een hoogte van circa 1100 meter
boven den zeespiegel.
Onder de bewoners veroorzaakte het ge
beurde groote ontsteltenis en alle dorpen uit
de omgeving liepen uit naar de plaats van de
ramp. De burgemeester zorgde dan ook ter
stond voor een afzetting van landjagers en
Zwitsersche grenswachten uit Bellinzona. Ook
een Roode Kruis-colonne uit Bellinzona was
spoedig ter plaatse en deze heeft, vaak met
moeite, de lijken uit het wrak geborgen en
per vrachtauto naar San Giacomo vervoerd,
waar zij zijn neergelegd in de Katholieke Kei k
en Zondagochtend zijn gekist. Het wrak is on
der bewaking gesteld.
Tenslotte deelde de burgemeester nog me
de, dat het boven de Pian San Giacomo, op
het tijdstip dat de „Gaai" is neergestort, zeer
hevig heeft geonweerd, zoodat, gezien de
plotselinge wijze, waarop het toestel neer
stortte, het niet geheel onmogelijk zou zijn,
dat het door den bliksem is getroffen. Aan
den onderkant van de romp heeft hij een
zwarte vlek waargenomen, die een schroei
vlek tengevolge van blikseminslag zou kun
nen zijn, doch de heer Tognola achtte zich
in deze te weinig deskundig om hieromtrent
iets met zekerheid te durven beweren.
Door den hevigen
storm veroorzaakt?
MESOCCO. 21 Juli (Reuter) De ingenieur
Gsell, afdeelingschef van den federalen lucht-
dienst heeft een onderzoek ingesteld naar de
ramp van het Nederlandsche verkeei-svlieg
tuig Ph. .K.G. Volgens hem moet deze niet
worden toegeschreven aan een technisch de
fect, maar het ongeluk moet worden geweten
aan den hevigen storm.
De machine werd door den wind gegrepen
en naar een kom in het dal gedreven, terwijl
de piloot, ondanks het zeer geaccidenteerde
terrein zocht te landen.
De ingenieur denkt dat de piloot de macht
over zijn toestel verloor tengevolge van de
mist.
LONDEN, 21 Juli (Reuter) Een ambtenaar
van de K. L. M. op Croydon verklaarde aan
Reuter, dat het onjuist is, dat de reorganisa
tie der K. L. M.-diensten moest worden toege
schreven aan het verlies van piloten door de
jongste rampen.
Het tekort aan piloten wordt veroorzaakt
door de aanzienlijke uitbreiding van den dienst
gedurende dit jaar en daarom werden stappen
gedaan dat Duitsche en Cechische politen den
dienst zouden verzorgen op de lijnen, die zij
reeds met hetzelfde type machines bedien
den. Binnenkort kunnen wij verschillende jon
ge piloten in dienst stellen, maar wij wenschen
slechts mannen den dienst te laten verzorgen,
die een langdurige ondervinding hebben op de
lange routes.
Indien al de drie jongste rampen moeten
geweten worden aan dezelfde oorzaken, zoo
zeide de ambtenaar, dan geeft dit toch geen
reden voor achterdochtigheid.
Het is louter een ongelukkig toeval.
De twee deskundigen, die door het departe
ment van Waterstaat naar Zwitserland zijn
gezonden om een onderzoek in te stellen naai
de oorzaak van de ramp met de Gaai zijn gis
teren met hun onderzoek gereed gekomen.
Zij zullen zoo spoedig mogelijk terugkeeren
en huh rapport 'aan den minister uitbrengen.
Een groot aantal telegrammen heeft de K. L.
M. ontvangen om deelneming te betuigen met
deze nieuwe ramp.
De Koningin heeft een hartelijk telegram
gezonden, waarin zij uiting gaf aan haar deel
neming en de directie der K. L. M. verzocht
ook haar deelneming aan de nabestaanden dei-
slachtoffers te willen betuigen. Voorts zijn er
vele blijken van belangstelling ook uit het
buitenland en uit Indië ontvangen.
De directie der K. L. M. deelt nogmaals me
de, dat geen verdere inkrimping van de lijnen
in haar voornemen ligt.
Ook op Indië zal de dubbelweeksche dienst
worden gehandhaafd.
De heer Van Kessel stelt
vragen.
Het raadslid, de heer van Kessel, heeft de
volgende vragen aan B. en W. gesteld:
Is het juist, dat bij aanbesteding van rijwerk
vanwege het Centraal Vervoer in het contract
is vastgelegd, dat aan de arbeiders daarbij
een loon van f 4 per dag en f 25 per week uit
gekeerd moet worden?
Zoo ja, wordt dan door B. en W. voldoende
controle uitgeoefend of de loonen inderdaad
door of vanwege den aannemer worden uit
gekeerd?
3. Is het juist, dat er personen zijn, welke
wel voor dit contractueele bedrag teekenen
maar dit in werkelijkheid niet ontvangen?
4. Is het B. en W. bekend, dat een van die
arbeiders zich daarover bij den betrokken di
recteur- heeft beklaagd en van dezen het ont
brekende heeft ontvangen?
5. Indien bovenstaande vragen in bevesti
genden zin worden beantwoord, meenen B en
W. dan niet, dat maatregelen dienen te wor
den geti-offen, dat zoowel direct als indirect
de loonen in het contx-act genoemd voor het
betrokken personeel moeten worden veilig ge
steld en de bepalingen dienaangaande dooi
den betrokken aannemer worden nageleefd?
Afstandsmarschen.
(De Nijmeegsclie afstandsniaj'schen
vangen Dinsdag aan.)
Drieduizend staan er ..pasklaar" op den
vroegen Dinsdagmorgen,
Zij loopen weer gezamenlijk te Nijmegen
te hoop,
Vier dagen vrij van andere dan slechts
„terloopsche" zorgen,
Gaan zij verheugd, vol energie en
moedigop den loop.
Niets heeft in Neerland jaarlijks zooveel
voeten in de aarde,
Figuurlijk niet alleen, maar ook in
letterlijken zin,
Geen krachtprestatie bood het nog, die
deze evenaarde
Drieduizend loopen dit jaar er met
open oogen in.
'tls iets waarmee niet straffeloos een
loopje wordt genomen,
Al loop je mee en loopt het je daarbij
ook nog wat mee,
Wanneer je op den vierden dag nog
heelhuids aan wilt- komen,
Moet je getraind voor vier zijn en niet
slechts getraind voor twee.
Ik kan er niet aan meedoen <hm!> al
zou :k niets liever wenschen,
'kMoet zorgen, dat mijn rijm loopt, dus
ik kan hier niet vandaan,
Maar 'k voel bewondering voor die meer
dan drieduizend menschen,
Die 't op zoo'n loopen zetten, als zi.i
met vacantie gaan.
En 'k wil ermee besluiten, dat ik zeer
oprecht mag hopen.
Dat niemand in zijn opzet (of is neerzet.
beter?) faalt,
Dat geen van al die loopers door
doorloopend door te loopen.
Zich door zal loopen en daardoor het
eind der reis niet haalt.
P. GASUS.
Eerste suopletoire begroo
ting 1935.
Kan zonder belasting verhooging gedekt
worden.
B. en W. bieden den Raad ter vaststelling aan
een eerste suppletoire begrooting voor den
dienst 1935
Tengevolge van de in dit jaar belangrijk
toegenomen werkloosheid in Haarlem, valt
reeds thans te voorzien, zoo schrijven B. en
W. o.m. aan den Raad ter toelichting, dat de
in de begrooting voor 1935 geraamde bedra
gen ten behoeve van de ondersteuning van be-
hoeftigen en werkloozen onvoldoende zullen
blijken. Volgens een nieuwe raming zal voor
1935 voor die ondersteuning f 475.000 méér be-
noodigd zijn. Hier staat tegenover een te ver
wachten hoogere bijdrage uit het Werkloos-
heidssubsidiefonds van f 267.000.
Ook moet nog worden voorzien in het te
kort. dat op de begrooting is ontstaan op de
ramingen van de vergoedingen aan het bij
zonder lager onderwijs. Bij Kon. Besl. van 14
Februari 1935 is n.l. bepaald, dat Haarlem de
voorschotten moet brengen van 60 pet. der
uitgaven op 80 pet. Die vergoedingen zullen nu
bedragen f 386.980, dat is f 162.330 meer dan
geraamd was.
In totaal moet dus een tekort gedekt wor
den van f 370.330.
Dit kan geschieden in de eerste plaats door
het overschot van de rekening 1934. verder
door een grootere opbrengst van f 25.000 van
de Straatbelasting en het wegvallen van het
subsidie van f 1500 aan de inmiddels opgehe
ven Kunstnijverheidsbibliotheek, Voorts door
een verdeeling over 12 jaar en 4 maanden van
het x-estant van annexatiebetalingen met be
trekking tot de schuldenlast van voormalig
Schoten en Spaarndam en ten slotte door ont
trekking van f 2042 aan den post onvoox-ziene
uitgaven.
Zoo kan dus het tekort gedekt worden
zonder belastingvei'hoosring.
Acht der slachtoffers: bovenste rij v. 1. n. r.: de heer en mevrouw Philips, uit
Vught, marconist Aafjes en de heer Jos. van Langen.
Onderste rijmej. Hermanides, piloot Van der Feyst, mecanicien Vocke en de heer Hoogstra.
IIET VLIEGTUIG „GAAI" IS ZATERDAG
MIDDAG BIJ DEN SAN BERNARDINO!'AS
NEERGESTORT; ALLE INZITTENDEN, DER
TIEN IN GETAL ZIJN GEDOOD.
pag. 1 en 7
Arcrscherpte toestand in Abessynië.
pag. 8
Mussolini wcnscht zijn eigen weg tc gaan.
pag. 8
Het aantal dooden van de overstroomingen
in China is niet te schatten.
pag 8
Staatsvijandigc organisaties in Duitschlandi
worden ontbonden.
pag. 8
Zal Haarlem van de personecle belasting in
de derde klasse worden geplaatst?
pag. 9
De II. S. V. „De kampioen" bestaat dertig jaar
pag. 6
De Belgische honkballers winnen van onze
landgenooten met 42.
pag. 4
A. A. C. wint den Prins Ilendrikbekcr.
pag. 4
Dc zwcmkampiocnschappcn voor Nederland.
pag. 5
Laatste Berichten.
pag. 2
ARTIKELEN, ENZ.
R. P.: De rampen onzer Luchtvaart.
pag. I
Bekende Haarlemmers: de heer K. II. Kerk-
hoff.
pag. a
