DE BILT
„DE LINNENBAAL"
Een vijfjarenplan voor
Engeland.
D I y S D A G 30 TULI 1935
HAARLEM'S DA'GBEAD
Auto slipte in een bocht.
a wee dooden het gevolg' ervan.
EDE, oO Juli CA.N.P.) Hedennacht is
een auto-ongeluk gebeurd, waarbij twee
dooden te betreuren zijn.
Een auto, waarin vijf reserve-officieren
van het garnizoen te Ede waren gezeten, die
van Arnhem terugkeerden, is in de bocht,
voorbij de uitspanning „Planken Wambuis"
tegen een boom gereden en vrijwel geheel
vernield. Van de vijf inzittenden werd de be
stuurder lt. vair Leersum uit Arnhem, vrij
wel op slag gedood.
Ernstig gewond werden lt. Van der Vlies
uit Amsterdam, lt. Wierink, Borne en lt. Van
der Hiele uit Oosterbeek. De vijfde inzit
tende, kapitein Reye uit Arnhem, werd niet
gekwetst. De zwaar gewonden werden over
gebracht naar het ziekenhuis te Arnhem,
waar in den loop van den nacht nog een
hunner is overleden.
Omtrent de toedracht van het ernstige
ongeluk vernemen wij nog: De vijf officieren
die jn Ede. in garnizoen lagen in verband met
de herhalingsoefeningen, hadden bij een
garage te Ede een auto gehuurd, waarmede
zij naar Arnhem waren gegaan.
Toen zij 's nachts terugkeerden is de wagen
in .de bocht, -waar de weg nogal zanderig is,
geslipt met het gevolg, dat de auto in snelle
vaart tegen een boom botste. Even na het
ongeluk kon reeds hulp worden verleend door
dr. Heyman uit Ede, die toevallig in zijn
wagen voorbij kwam. Het voorgedeelte van
den wagen der officieren was geheel inge
drukt en verbrijzeld, zoodat het geen wonder
is. dat het ongeluk zoo ernstige gevolgen
heeft gehad.
Het lijk van lt. Van Leersum is overge
bracht naar de ziekenbarak van het garni
zoen. terwijl de drie gewonden naar het
ziekenhuis van Arnhem werden overge
bracht.
De herhalingsoefeningen, waaraan de vijf
officieren deelnamen; "eindigen juist van
daag.. -
SXAJDS BIBLIOTHEEK EN LEESZAAL
PRINSENHOF.
(Openbare leeszaal en Bibliotheek).
Nieuwe aanwinsten:
Nederl. en in het Nederl. vertaalde romans:
Gunnarsson: De wolf in het heiligdom; Pau
wels: Tine Kipra's echtscheiding: Stoke:
Zoutwaterliefde; Streuvels: Een beroerde
Maandag.
Duitsche Romans: Baum: Hell in Frauen-
see; Döblin: Berlin Alexanderplatz; Flake:
Es ist Zeit.L.'Frank: Karl und Anna.
Geneeskunde-Gezondheidszorg
Gezelle Meerburg: Ziekenverpleging in huis;
Sauër: Geneeskundige verzorging v. d. min
vermogende zieke in Nederland; Wolf en Het-
tema: De natuur als arts.
Sport: Harbott: 'Olympia und die Olympi
sche Spiele van 776 v. Chr. bis heute.
Toonkunst: Dahms: Schumann; Hamel und
Hürlimann: Das Atlantisbuch der Musik; Wil
lem Mengelberg: Gedenkboek 18951920.
Beeldende Kunst: Aubert: La sculpturi
francaise du moyen age et de la Renaissance;
Van Dongen: Rembrandt: Holland, vrouwen,
kunst; Sari Goth: Een beeld van haar werk;
Hana: Roeland Koning; Mieöema: KoptiSche
kunst.
DEMONSTRATIE OVER TELEVISIE.
Donderdagavond a.s. wordt op initiatief
van de Ned. Vereeniging voor Internationaal
Radio-Amateurisme.een lezing met demon
stratie over televisie gehouden in Hotel
Krasnapolsky te Amsterdam.
De. toegang is vrij.
HALVE-STUIVERS COLLECTANTEN IN
HAARLEM BIJEEN.
Over het heele land zijn collectanten van
de Halve Stuïversvereenigingen. die ten doel
hebben gelden te verzamelen ter verpleging
van minvermogende lijders aan vallende
ziekte. Telkenjare komen de collectanten
samen in Haarlem ter bezichtiging van „Be-
thesda Sarepta" aan de Hazepaterslaan en
„Meer en Bosch" te Heemstede, beide in
richtingen waar lijders aan epilepsie worden
verpleegd. Behalve voor bezichtiging komen
de collectanten hier ook bij elkander ter
uitwisseling van gedachten en ervaringen.
Heden 'waren voornamelijk de Noordelijke
provincies bijeen, Donderdag zullen het voor
al de Zuidelijke zijn.
De geestelijke verzorger van Bethesda Sa
repta, de heer H. W. Duljvendak sprak de
ongeveer zes honderd aanwezigen toe, die
zich daarna op de terreinen vermaakten
met grabbelton, bazar en dergelijke.
De patiënten hadden een mandolinecorps
gevormd, dat wat muziek ten uitvoer bracht.
Vanmiddag zijn de bezoekers naar Meer
en Bosch gegaan.
PERSONALIA.
Voor het examen in de Engelsche Handels
correspondentie van de Vereeniging van
Leeraren is geslaagd de heer H. J. Niesten.
ONS FEUILLETON.
In het nummer van heden zijn in verband
met het feit, dat Maandag geen feuilleton is
geplaatst, twee nummers van ons feuilleton op
genomen.
AGENDA
Heden:
DINSDAG 30 JULI.
Groote Kerk: orgelconcert. 8.15—9.15 uur.
Luxor Theater: „Koning tegen wil en dank"
2.30 en verder doorloopende voorstelling 7—
11.30 uur.
Frans Hals Theater: „Een lot uit de lote
rij". 2.30, 7 en 9.15 uur.
Rembrandt Theater: „De Piccolo van Dal-
mas Hotel". Op het tooneel: „Fresco and Ca-
millo", acrobaten. 2.30, 7 en 9.15 uur.
Palace, Cinema Variété: „Kom je ook bij de
marine?" Op het tooneel: Mr. Max, sneltee-
kenaar. 2.30, 7 en 9.15 uur.
Vel sen: Gemeenteraadsvergadering. 7 u,
WOENSDAG 31 JULI
Bioscoopvoorstellingen des middags en des
avonds-
ïeyler's Museum, Spaarne 16. Geopend or
werkdagen van 11—3 uur. behalve 's Maan
dags. Toegang vrij.
Beverwijk: Gemeenteraadsvergadering.
Ben nebroe k: Gemeenteraadsvergade
ring. 8 uur.
KUNST AAN HET VOLK.
Het programma van de Vereeniging Kunst
aan het Volk voor het seizoen 19351936
vermeldt een tooneelavond op 28 September.
Dan zal door De Jonge Spelers worden op
gevoerd Thijl Uilenspiegel, spel in 8 taferee-
len, spelende in den tijcl vóór den 80-jarigen
oorlog.
Op 23 October - treedt het Quintette In
strumentale de Parijs op, op 27 November zal
de violist Zoltan Székely een concert geven,
het Boris Kroyt Kwartet komt op 22 Jan.
1936 en de pianist Alex. Borovsky is geënga
geerd voor 25 Maart 1936.
Over den zesden avond, een voordrachts
avond, is nog niets definitiefs bekend. Als
extra-avond is op 10 October eon liederen
en duettenavond vastgesteld, met Pim Kok,
sopraan, en Henk Borkent, tenor.
SLACHTOFFER VAN AUTO-ONGELUK
OVERLEDEN.
(Zie ook pag. 3).
SNEEK, 30 Juli (A.N.P.) In verband met
het gisteravond op den Rijksweg gebeurde
auto-ongeluk, waarbij de heer en mevrouw
Feiksma ernstig werden gewond, vernemen
wij nader, dat mevr. Feiksma hedenmorgen in
het St. Anthoniusziekenhuis te Sneek is over
leden. De toestand van den heer Feiksma is
zeer ernstig.
INFORMATTEKOERSEN
(Medegedeeld door de Rott. Bank Ver.)
Londen 7.30%7.31%
Berlijn 59.45—59.60.
Parijs 9'.749.76.
Brussel 24.90—25.00.
Zurich 12.17%—12.25.
New York 1.471/4—1.47 3 8.
DE SPOORWEG DOOR DEN
HAARLEMMERMEER.
ALPHEN A D. RIJN, 30 Juli. Hoewel on
langs in de bladen is medegedeeld, dat de
Haarlemmermeer spoorlijnen met ingang van
1 Januari a.s. zullen worden opgeheven, blijkt
daarvan bij de betrokken gemeentebesturen
nog niets officieel bekend te zijn.
De raad der gemeente Alphen a/d. Rijn
heeft zich onlangs met een request tot den
Minister van Waterstaat, Ged. Staten en de
directie der Spoorwegen gewend, waarin ver
zocht werd nog niet tot opheffing der lijnen
over te gaan, maar op dit request heeft men
tot dusver geen antwoord ontvangen. In som
mige plaatsen blijft men daarom nog de hoop
koesteren, dat de Haarlemmermeerspoorlijn
nog niet zoo spoedig zal worden opgeheven en
in de laatst gehouden vergadering van den
raad der gemeente Alphen a/d. Rijn werd dan
ook tot B. en W. het verzoek gericht zich nog
eens met den Minister van Waterstaat in ver
binding te willen stellen. Daarbij werd de mo
gelijkheid geopperd van een goedkoopere
tractie.
De voorzitter, de heer P. A. Colijn, deelde
daarop mede, dat motortractie het jaarlijksch
tekort, dat thans zeven ton bedraagt tot
f 350.000 zou kunnen "terugbrengen. Naar hem
ter oore was 'gekomen, beschikten de Spoor
wegen niet over voldoende motormateriaal om
aan deze mogelijkheid uitvoering te geven en
voelde men er niets voor nog meer kapitaal iii
deze, slechts verlies opleverende onderneming
te steken. B. en W. zouden echter overwegen
welke.stappen alsnog tot behoud van de spoor
lijn zouden kunnen worden gedaan.
Dat de voorgenomen opheffing sommige ge
meenten inderdaad in ernstige moeilijkheden
brengt, moge*o.m. blijken uit het feit, dat-de
gemeente Zevenhoven in een isolement van
jaren her zal worden teruggevoerd. Er is geen
enkele aütobus',' wélke de plaats aandoet en
de raad dezer gemeente heeft in haar laatst
gehouden vergadering B. en W. dan ook ge
machtigd om met verschillende personen in
onderhandeling te treden, teneinde, zoo noo-
dig met subsidie, een autobusdienst in heb le
ven te roepen.
Doodshoofden spraken op de
Botermarkt.
Van een zeer ver verleden.
Onder een jas lagen doodshoofden.
Vanmiddag.
Op de Botermarkt.
De doodshoofden waren donker geel. de jas
zwart. De paal groen, de paal die arbeiders
van de N.Z.H. uitgroeven.
De doodshoofden spraken, spraken van
langen tijd geleden, toen Haarlem nog geen
verkeerslichten had op het Verwulft, maar
er een eerbiedwaardige rust heerschte, rust,
eenvoud en kalmte.
De doodshoofden lagen er met andere
beenderen. Een klein hoopje slechts. Zij lagen
er geen jaren, geen tientallen jaren, maar
eeuwen. Honderden voeten zijn er niet over
hen geloopen,- maar honderdduizenden.
Eeuwen zijn verstreken en op den dertig
sten Juli negentien honderd vijf en dertig
moesten zij weer. in het daglicht komen.
De tra pi rijdt rinkelend voorbij. De wind
waait de zwarte jas op, een jas die de eeuwen
tracht te bedekken.
Waarom moesten die doodshoofden juist
heden ons weer aan de vergetelheid herinnen-
ren? En ons doen denken aan zooveel andere
dingen die nog niet aan het licht zijn ge
komen en wellicht pas na andere eeuwen
duidelijk zullen" worden?
Zij zijn zoo raadselachtig, die doodshoofden
onder een zwarte jas op de Botermarkt
SOCIALIST/ V, 1 E BETOOGEN BIJ EEN
tbEGRAFENTS.
WiEENE'N, 30 Juli (A.N.P.) Gisteren is
op het Weensche kerkhof Meidling het stof
felijk overschot ter aarde besteld van den
voormalingen ondrewijzer Otto Glöckel, die
na den wereldoorlog onder het socialistisch
regiem in Weenen groote bekenheid verwierf
door zijn hervorming van het Weensche
schoolween en door zijn nieuwe opvoedings-
en onderwijsmethoden. De begrafenis werd
bijgewoond door duizenden socialisten, die
zwijgend een betooging hielden dor hun aan
wezigheid en dit accentueerden door de
demonstratieve verwelkoming van voormalige
socialistische leiders en hoofden van ge
meentelijke diensten, die eveneens aanwezig
waren. Het demonstratieve karakter van deze
bijeenkomst ontging de politie niet; zij ver
spreidde de menigte en een aantal personen
werden gearresteerd.
ANTI-NAZI GEZINDE NEW YORKERS
VERGADEREN.
NEW YORK. 30 Juli (A.N.P.) De anti-Nazi
federatie te New York, die 139,000 leden om
vat, heeft gisteravond een vergadering gehou
den, waarin werd beraadslaagd over boycot
maatregelen tegen Duitsche schepen. Er werd
besloten bij het hoofd der New Yorksche po
litie te protesteeren tegen de maatregelen der
politie bij de incidenten bij de haven, toen de
politie heeft geschoten op een man, die de
Duitsche vlag neerhaalde. Voorts werd vrij
lating geëischt van de by deze gelegenheid ge
arresteerde personen.
MANUFACTURENMACAZIJN
KRUISWEG 52-54 J. A. M. KOEHORST
GEDURENDE
DEZE WEEK
(Adv. Ingez. Med.)
meldt:
Hoogste barometerstand 770.2 m.M. te
Blacksod.
Laagste barometerstand 740.6 m.M. te
Helsingfors.
en voorspelt:
Meest matigen in het Noorden aanvankelijk
nog krachtigen Noordwestelijken tot Noorde
lijken wind. Gedeeltelijk-bewolkt. Nog kans op
regenbuien. Weinig verandering in tempera
tuur.
Uit het Buitenland
Zoeler weer tegen overmorgen verwacht.
De depressie in het Ooosten begint uit het
waarnemingsgebied te verdwijnen waardoor
de stormen tevens minder in kracht worden.
De afkoeling gaat regelmatig verder naar het
Zuiden door en begint zich reeds in de Alpen
te toonen, waar alle hooge toppen in wolken
gehuld zijn -en op de Zugspitze reeds sneeuw
viel, terwijl te 7 uur op de Santis bij 1 gr. Cel
sius regen viel.
Aan de Italiaansche meren waaien krachtige
en uiterst drooge Föhnwinden. Bij IJsland
nadert een nieuwe depressie, die in het Wes
ten op het eiland den barometer in den nacht
weer 10 m.M. deed dalen. Op de Britsche
Eilanden wordt thans prachtig weer gevonden.
In Noord-Duitsehland kwamen zware regens
voor. Evenzoo in Zweden.
Het is te verwachten dat het buiige en koele
weer nog minstens een etmaal zal aanhouden
en dan langzamerhand in zoeler weer met
terugloopende winden zal overgaan.
Barometer
Stand van heden
Vorige stand
Neiging: Vooruit.
Thermometer
30 Juli:
Hoogste gisteren
Laagste heden nacht
Hoogste heden tot 11 uur,.
Opgave van:
FIRMA KEIP, Opticien
Groote Houtstraat 137, tel. 11640
765 m.M.
762 m.M.
72 F.
54 F.
..64. F.
BURGERLIJKE STAND
HAARLEM, 30 Juli.
Bevallen 26 Juli: J. A. GartMense, d.; C.
A. HeeremansMesmans, d.; 27 Juli: C. M.
Laarmanv. Duijn, z.; N. M. Mookhoek
Kunst, z.: W. JansenPouw, z.; M. C. Noor-
dijkde Bruijn, z.; J. KuiperKoonings, z.;
28 Juli: C. A. LagerweijWarmerdam, z.; 29
Juli: C. WeidemaSchouten, z.; 26 Juli: A.
M. C. Hurkmansv. Kessel. z. en d.
Overleden 27 Juli: H. Balk, 78 j., Oranje
boomstraat.
ZWARE BRAND AAN DE ZEE VAN
MARMORA.
ANKARA. 30 Juli (Reuter). Het plaatsje
Biga aan de Aziatische kust van de Zee van
Marmora, dat 8000 inwoners telt, is door
brand geteisterd; een derde van de stad is in
vlammen opgegaan.
Het aantal dooden en gewonden is nog niet
bekend.
Het buitenlandsche boek van
deze maand.
Katrin Holland: „Das Frauenhaus".
Orell Füssli Verlag, Zürich-Leipzig.
Het is een merkwaardig verschijnsel, en de
Nazi's, die twee jaar geleden meer dan de
helft van hun groote schrijvers het land uit
dreven, mogen nu hoog of laag springen,
maar niemand zal het kunnen ontkennen:
negentig procent van de goede, in de Duitsche
taal geschreven boeken, die men op het
oogenblik tegenkomt, zijn geen voortbreng
selen van „Duitschen bodem", maar van den
Oostenrljkschen, van den Zwitserschen, of van
die emigrantenliteratuur, die niet meer het
recht heeft zich „Duitsche literatuur" te noe
men hoe zeer ze dat ook in hart en nieren
is. Het bovënstaande is allerminst de bevin
ding van een bevooroordeelde, maar het is de
conclusie waartoe in den laatsten tijd ieder
komt, die zich in het algemeen interesseert
voor „buitenlandsche literatuur" voor een
neutraal en niet in een speciale richting ge
porteerd mensch wordt het steeds moeilijker
onder de voortbrengselen van de Duitsche
literatuur een boek te vinden, dat hem een
zeker gevoel van bevrediging geeft.
Zoo krijgt men dit „Frauenhaus" van de
volslagen onbekende schrijfster Katrin Hol
land in handen zeker geen boek van groot
formaat en ook alles behalve een roman, die
uitblinkt door een bijzonder gegeven of een
bijzonder oorspronkelijken bouw integen
deel, de manier waarop al die verschillende
levensgeschiedenissen aan den lezer worden
meegedeeld, namelijk door middel van de ont
dekkingen van het verpleegstertje Luisë
Schmidt—Vahnen, is zoo oud als de weg naar
Rome en mogelijk nog ouder maar wel een
boek, dat ontroert door zijn warme mensche-
lijkheid. Maar tegelijkertijd is men voor de
zooveelste maal tot de ontdekking gekomen,
dat het hier alweer geen Duitsch boek betreft,
maar één van een jonge Zwitsersche.
En inderdaad is ..Das Frauenhaus" een
boek, dat in veel opzichten de moeite van het
lezen overwaard is. Het „Frauenhaus" is een
soort van armenhuis, speciaal voor onvermo
gende oude vrouwen gesticht door een Ame-
rikaansch millionnair, Jef Grant, wiens vader
in een armenhuis gestorven is. Behalve het
huis heeft Jef Grant aan de gemeente ook
nog een aanzienlijke som gelds nagelaten, die
het den ouden vrouwen mogelijk maakt in het
„Graue Haus" zoo heet het huls zooveel
mogelijk een eigen leven te leiden: ze hebben
allen hun eigen miniatuur-huishouden, en
kunnen zich net zooveel'of zoo weinig met de
anderen bemoeien als ze zelf willen. Het per
soneel bestaat uit het merkwaardige type
Ruschka, de „Oberin", Fraülein Emmi, de se
cretaresse, Norman Furrer, de dokter, die een
groote praktijk en een uitnemende reputatie
in den steek liet om in het „Frauenhaus" de
eenzaamheid te zoeken, die „zelfgekozen een
zaamheid", die naar Luise hem later verwijt
alle gevaar heeft tot hoogmoedswaanzin te
voeren. En verder uit Luise. die niet toeval
ligerwijze in het tehuis terecht komt, maar
die er iets zoekt dat ze wel vindt, maar op
een heel andere manier dan ze gedacht en
gehoopt had. en die na drie jaar het „Graue
Haus" verlaat als toekomstig echtgenoote van
den dokter, dien ze eens zoo danig de waarheid
zei.
De liefdesgeschiedenis tusschen dat tweetal
maakt overigens allerminst de hoofdzaak van
het boek uit; deschrijfster maakte zich er
eerder al te gemakkelijk af, zóodat eigenlijk
de lezer aan het eind van het boek iet of wat
verrast voor de ontknooping, de verloving van
Luise en Furrer, komt te staan. Het boek ont
leent trouwens daaraan ook niet zijn waarde,
en misschien zou het eerder aan belangrijk
heid hebben gewonnen als de schrijfster dit
al te vlotte en magazine-aehtige liefdes
historietje achterwege had gelaten; aldus be
handeld lijkt het te veel op een concessie aan
de behoefte aan het traditioneele happy end.
Veel belangrijker zijn de diverse levensge
schiedenissen van de diverse bewoonsters van
het „Frauenhaus", van al die „nummers", die
er de laatste jaren van hun leven slijten.
Nummer 1 is één van de weinige vrouwen in
het Frauenhaus. die niet "getrouwd zijn ge
weest: Fraülein Anna, die eens, ha haar jonge
jaren, toen zij op weg was van den Haag, waar
ze opgevoed was, naar het huis in Indië, er
gens voorbij Blitar op de hellingen van den
Kloet, haar hart verloor aan den jongen zee
officier Mario Leeser, die hem een driejarige
scheiding oplegde, en die, toen hij aan het
eind van de drie jaar overleed aan een zonne
steek, haar heele leven aan zijn nagedachtenis
trouw bleef. Mogelijk wel één van de mooiste
schetsen uit het boek dat verhaal van de
stilleFraülein Anna, die haar heele leven
grondvestte op de belevenissen van een enkele
maand een maand doorgebracht op een
boot tusschen Nederland en Java, en waarna
ze een geluk won, dat ze zelf van zich wees,
naar ze dacht voor drie jaar, maar naar het
lot besliste voor haar verdere leven.
Het üFïauenhaus" bekommert zich in het
algemeen niet.veel om Fraüleüa Aam», die zich
afzijdig hoaidt van de onophoudelijke intri
ges, de eindeiooze kwaadsprekerijen, de too-
melooze nieuwsgierigheid van de meeste vaia
de andere inwoonsters: ook zoo erbuiten,
maar anders, staat nummer' 8, Lydia- March,
met het gezicht als van een paard en. de blouse
met stijven boord, die eens één van de groote.
voorvechtsters vaaa het feminisme was, die
haar man in deaa steek liet om haar „roeping"
te volgen, eaa die nu zeventig geworden is
alleen om met eindeiooze bitterheid te erva
ren, dat de na haar-komeiade geiaeraties geen
feministen meer wildeia zijn. en voor geen
geld gelijk aan mannen, maar zich erop lieteaa
voorstaan dat ze vrouwen waren en iia alle
opzichten anders dan mannen. Even zeer
buiten de rest van de cóterie;. maar weer om
andere redenen, staat nummer 5. Eugenie, in
haar tijd een beroemde cocotte, met haar
rooöe pruik eia haar opgemaakt gezicht, die
in den donkeren avond ongezien naar den
dokter tracht te sluipen omdat ze voor de an
deren niet wil weten dat haar een kies getrok
ken zal moeten worden, en die aan de toch
werkelijk al onbewogen geschiedenis van haar
leven nog de meest fantastische verzinsels
toevoegt omdat het haar eigenlijk nog niet
kleurig eaa schilderachtig genoeg is. Het krin
getje van „fatsoenlijke" vróuwen in het
„Fraueiahaus", dat aangevoerd - wordt door
laummer 17, Pauline Schmidt, dié haar fat
soensbegrippen tot haar afgod heeft verheven
en die het leveia ïaiet langer aandurft als ze
van haar voetstuk gestooten dr-eigt te worden,
wil natuurlijk met een Eugeiaie, die bovendien
grenzenloos prat gaat op haar evoluties op
het gebied vaia de liefde, neits te maken lieb
beia; eaa ook Antiope, de kleine ex-tooneel
speelster, die 's avonds in stilte de costuums
van haar glansrollen aantrekt eaa zich bij het"
licht van twee kaarsen afvraagt, waarom An
tiope. die toch aaog zou kunnen schitteren als
grootste onder de grooten, door de wereld
vergeten is. hoort eigenlijk niet tot den kriaag
rond Pauline.
Wel daartoe hooren Elise, die al haar negen
kinderen één voor één verloor tot Pauline
er achter komt dat zij, volgens dorpsgewoonte,
twee khaderen had voor ze trouwde; Bettina,
die eens geloofd had een minderwaardigen
man tot een beter mensch te kunnen maken
door de kracht van haar liefde en die zelf
aan die pogingen ten ónder was gegaan,
Auguste, wier man in een armenhuis voor
manaaen zit, die hem slechts op de Zondagen
bezoekeaa mag, en die achter de bewernag, dat
ze blij is van de zorg voor den lastigen inva
lide af te zijn, haar voortdurend gemis pro
beert te verbergen, en sybille, die alleen nog
leeft op het morfinespuitje, dat ze diüe maal
per dag krijgt. Wat al beluste nieuwsgierig
heid naar de eventueele zondeaa, die haar
medebewoonsters in het verleden of heden
beginntn. wat al meedoogenloos oordeel gaat
er in het Frauenhaus uit van dit kringetje,
waarvan Pauline de ergste van allen is, en
's avonds, met eeia badhanddoek over haar
arm o mte kunnen doen of zij onderweg was
naar de badkamer, door de gangen sluipt, aan
de deuren luistert en ..door de sleutelgaten
loert om bij de aaadereia vermeende geheimen
te oaatdekkeaa!
De groote aantrekkelijkheid van „Das
Frauenhaus" is dat de schrijfster,.terwijl laaar
sympathie ontegenzeggelijk uitgaat naar de
categorie der „uitgeworpeneh" iia dat kleine
stukje samenleving, toch de verschillende
leden dier weinig beminnenswaardige coterie
heeft kunnen zien niet als een aantal kille,
onaaiageiaame oude vrouwen zonder meer,
maar als menschen. wier leven gestrand is,
en wier menschelijkheid bij de schipbreuk ten
onder ging. Een kunst, die niet al te velen ver
staan. die aan dit boek in de eerste en voor
naamste plaats zijn waarde geeft
WILLY VAN DER TAK.
Economische ordening en
reorganisatie.
(Van onzen coi-respondent)
Een nieuw bewijs, dat vele belangrijke ver-
tegenwoordigers vaaa maatschappelijke in
zichten niet even ingenomen zijn met het
regeea-ingsbeleid als de regeering zelf, wordt
geleverd door de bekendmaking van een
vijfjarenplan voor economisch en financieel
herstel, waarmede een 150-tal personen van
gezag op velerlei gebied geheel of geceelta-
lijk zijaa instemming heeft betuigd. Onder
hen, die dit plan hun sterna geven bevinden
zich vertegenwoordigers van alle politieke
partijen, met uitzondering vaaa de officieele,
opposition eele Labour-par tij. Ook vele be
langrijke menschen zoiader partijpolitieke
baiadeia, o.a, de groote natuurkundige Lord.
Rutherford. Sir Oliver Lodge (die geen na
dere aanduiding behoeft)de aartsbisschop
van York Dr. Temple, sociale hervormers als
Sir Norman Angel! en Eleanor Rathboiae,
Sir Walter Layton de econoom, Sir Basil
Blankett, een directeur van de Bank vaia
Engeland, Dame Sybil Thorndike de bekende
acti*ice, hebben hun namen geleend aan dit
vijfjarenplan. Men ziet, het is een zeer ver
scheiden gezelschap.
Het nieuwe plan is een pleidooi voor orde
ning. waarbij wordt betoogd, dat zulk een
proces de vrijheden en voorrechten der be
volking niet behoeft aan te tasten. Het
vraagt om een economisehen generalen staf
voor co-ordinatie van diensten en productie.
Het omvat een program op langen teinnijn
voor verbetering en uitbreiding van nood
zakelijke openbare diensten en ook een pro
gram op korten termijn wat minder groot-
scheepsch dan dat van Lloyd George voor
uitvoering van nuttige openbare werken. De
groei der nijverheid moet worden geordend
en in doelbewuste banen worden geleid. Re
organisatie van industrie moet den vorm
aannemen van groepsvorming voor de ver-
söhülende takken; en staatscontrole op mo
nopolies, die aldus zouden kunnen ontstaan,
moet waken tegen het ontstaan van het
maatschappelijk kwaad, dat monopolies kun
nen stichten.
Voor zoo ver takken van nijverheid reeds
praetisch in handen zijn van een of meer
groote maatschappijen moet het bedrijf van
zulke combinaties in het volle licht der
openbaarheid worden gebracht en voorwerp
worden van openbare zorg, zoo niet van
openbaar beheer. Meer dan tot heden hét
geval is geweest moeten ondernemingen,
welke het openbaar belang dienen, woiden
omgezet in „Public Utility Companies" (orga
nisaties al§ de Port of London Authority, de
British Broadcasting Corporation, de Electri
city Board, waaawaia het beheer in han den is
van particuliere zaakkuiadigen, die wordeai
gefinancierd met particulier kapitaal óf ten
deele met particulier kapitaal maar die ón-
dei-worpen zijn aan strenge officieele con
trole en wier bedrijfswinst beperkt moet blij-
iven). De ontwerpers van dit vijfjarenplan
schrikken er niet van terug de Bank van
Engeland, die een heilig huis is iaa het land,
in ~hun hei-vormingsmaatregelen te betrek
ken. De Bank moet geheel onder openbaar
beheer komen en de benoemiaag van den
gouverneur moet de toestemming van de
regeering krijgen. Vaia nationalisatie der
vijf groote bankgi-oepen die nagenoeg alle
inwoners vaia het land, die banken gebrui
ken, tot klanten hebben schrikken de
nieuwe plannenmakers daarentegen terug.
Zij willen er zich toe bepalen er „public
utility companies" (zooeven omschreven)
van te maken.
Vei'der wordt aangenomen dat Groot-Biit-
tannië een gematigd invoertarief zal hand
haven en in dit verband wordt aangedron
gen op de vorming van een groep landen met
lage tarieven; Engeland moet in die vorming
de leiding nemen. Een lastig vraagstuk stelt
men in den eisch, dat de bevordering van
den binnenlandschen landbouw noch den
prijs van voedingsmiddelen mag verhoogen
noch den uitvoei-handel mag schaden. De
oplossing moet worden gezocht in verhoo
ging van het vei'bruik van voedingsmiddelen
door de economische zwakken, in een ver
beterd (minder kostbaar) omzetstelsel en in
het beschikbaar stellen van het noodige
werkkapitaal, zoo noodig door subsidies.
Tai-ieven, contingenteering en heffingen
ten behoeve van dit bedrijf acht men onr
gerechtvaardigd en mogen hoogstens een
tijdelijk karakter dragen. Bijzondere sociale
wetgeving, welke in het vijfjarenplan wordt
aanbevolen, geldt o.a. vea-hooging van ouder
domspensioen, staatsbijdrage in particuliere
pensioenstelsels (als middel om hen, die door
hun leeftijd aan de arbeidsmarkt zijn ont
trokken ten behoeve vaia de binnenlandsche
markt, een ruimeren levensvoet te geven,
verhooging van den schoolgaanden leeftijd!
(welke overigens ook de bestaande regeering
niet lang meer zal tegenhouden.)
Zulke plannen moeten de lasten van de
Schatkist verzwaren en daarom worden
nieuwe belastingen voorgesteld op de waar-
öevermeerderhag van grond, hoogere belas
tingen op zoogenaamde „onverdiende" inko
mens (uit beleggingen e.d.) en hoogere suc
cessierechten.
De onderteekenaars stellen vast dat er
onder de bestaande omstandigheden ont
bering aan den eenen kant, enorme rijkdom
aan den anderen kant een zekere mate
van overheveling van inkomen van rijken
naar armen moet plaats hebben. In buiten
landsche politiek spreken de ontwerpers van
het plan zich uit ten gunste van het col
lectieve stelsel voor handhaving van vrede
en voor den Volkenbond en vei*werpen zij
nadrukkelijk de politiek van het machts
evenwicht en die van afzonderhag.
De pers bespreekt het plan met meer ont
zag en ernst daaa aan andere bijdragen tot
politieke filosophie der laatste jaren is ge
geven. Zij kan zich echter geen partij-poli
tieke groepeering voorstellen welke er uit
voering aan zou kunnen geven. Inderdaad
houdt de Labour-partij zich afzijdig en kan-
men van geen Conservatief bestuur verwach
ten, dat het de maatregelen voor indus-
trieele reorganisatie, voor een nieuwen sta
tus voor de Bank van Engeland, voor natio
nalisatie van land enz. tot de zijne zou ma
ken. De Times waarschuwt, dat dit vijf jaren-
plan kenmerkend is voor een in het land in
kracht toenemende geestelijke strooming in.
twee richtingen, weg van de nauwe partij-
groeven en naar een begi-ip van nationaal
leven dat den staat meer en meer de ver
plichting oplegt het maatschaonelilk wvizrr»
van al ziïn burgers te vei*zekeren.
.Politici behooren de beteekenis v.in dit
zich sterk ontwikkelend gevoelen terdege te
beseffen"
:v ----- x J#
A. K. VAN R. T
