thuis
PIANO's
KOOT
Turfland is.... waterland.
IHlAKSSIEILIPAP'flEIR
GEBR.HART kle,nethE?euftOsSrna1a^
IISMPI
0* JL van den Broek
Huis en Haard
een gezellig
i.e. HAAN
#TELIFUNKEN
STIENS-BRILLEN
PEDICURE
Het oudste zeilvliegtuig.
j. vaat Saiatt, tel- eu
t Siaajikatnets
DEN BOER'S MUZIEKHANDEL
Haat&eu
Uaatdkatlicis
Opheffing Wegens Ziekte
Hebt U kolen noodig?
...BEL HONING OP!
G. HONING &ZQON
EEN HEERLIJK
M. VAN REIJSEN
GIERSTR. 27
J. KUIPERS
Last van uw voeten
L, FABER ZOON
Annie Huykman
no N DERDAG 24 OCTOBER 1935
H A A R L" E M'S D A G B E A D
2f
Wat gebeurt er met den polder bij Halfweg?
Bij het inrichten van Uw huis kiest U behangselpapier bij de firma
Dit is de firma van het betere behangsel tegen lagere prijzen
Een stukje van het wijde waterland, waar ue turf wordt gemaakt.
Elf millioen turven per jaar kunnen de
kosten niet goed maken.
Turf. Wie denkt nog aan turf
als knappende brokjes, die in
den winter de warmte moeten
brengen, die de natuur ons
onthoudt, wanneer bosschen en vel
den, straten en huizen onder sneeuw
liggen en het ijs de watervlakten be
dekt?
Turf. Hoe prlimtiefniet waar?
Wij stoken met anthraciet, cokes, olie
en electriciteit, ja wie weet of wij
niet eens draadloos onze warmtebron
vinden
Turf. Hoe primitiefniet waar?
ners, zooals wij bij Halfweg de anen-
schen kennen, die den polder de
Eendracht bewerken.
Zeventig millioen turven werden, vroeger
elk jaar uit het veen bij Halfweg gehaald,
ledeeren kent, zy het meestal slechts uit
de verte, de terreinen, waar de veenarbei
ders werken. Rijden wij per trein, tram, auto
of fiets langs de Amsterdamse he Vaart, dan
zien wij even na Halfweg ter rechterzijde
breed e wateren, die kleine stukken land om
zoomen. Somwijlen staan op deze stukken
land verhoogingen: dat zijn de turfhoopen,
afgedekt met riet en stroo.
Elk jaar wordt het land minder, worden
de wateren breeder, net zoo lang totdat
Ja, tot wanneer? Tot er geen land meer
over is? Dat ware de normale gang van za
ken. Maar helaas voor de verveners, lijkt het
er op dat de normale gang van zaken wel
een andere zal worden.
Reeds jaren achtereen wordt elk jaar van
het land turf gemaakt. De bovenste laag, die
uit gewone aarde bestaat, wordt afgeschept
en op een hoop gegooid. Komt het land gelijk
met den waterspiegel, dan weet de vervener
dat de veenlaag, waarvan de turf wordt ge
maakt, is bereikt. Een soort baggermachine
graaft het land onder het water weg. zoo
breed als de bewerker van den grond heeft
aangegeven, hetgeen hij deed door de bo
venste laag aarde tot op een bepaalde breed
te af te steken.
De bagger die de machine uit de donkere
diepten naar boven toovert. wordt uitge
spreid op het resteerende gedeelte van het
land waar een dikke, smerige brei komt te
liggen, die eens de turf zal worden, die nog
warmte moet brengen aan velen en brood
aan de verveners.
Het water, dat natuurlijk nog in de vieze
brei is, moet wegzakken, waarbij het gehol
pen wordt door de arbeiders, die het er als 't
ware uittrappen. Turf trappen. Met een mes.
of eigenlijk een soort hark. worden de turven
op maat gesneden, waarna de zon ze moet
drogen. Dan worden ze opgestapeld en
verkocht.
Verkocht. Daar zit 'm de kneep. Zooals ge
zegd is. werden vroeger grif zeventig millioen
turven van de hand gedaan, die uit den pol
der bij Halfweg kwamen. Zij vormden het
tiende gedeelte van de geheele Nederland-
sche turfproductie.
Als men nu weet dat een arbeider in den
tijd van de turfmakerij. van April tot Sep
tember ongeveer vier honderd en veertig dui
zend turven kan maken, kan men berekenen
dat ongeveer honderd zestig arbeiders gere
geld arbeid in de vervenerij vonden.
Nu worden nog maar tien cf elf millioen
turven per jaar gemaakt, want wie stookt er
nu nog turf? Wel zijn er nog enkele indus
trieën die turf gebruiken en sommige parti
culieren ook, doch turf is ouderwetsch ge
worden en de vraag is danig venninderd.
Een arbeider kan echter nog altijd vier hon
derd veertig duizend turven maken en zoo
kan men begrijpen dat er nu nog maar on
geveer twintig menschen aan de vervening
kunnen arbeiden.
Wanneer er .minder turf noodig is, is er
ook minder land noodig. met andere woor
den: lang niet alle stukken land, die wij
midden in de wateren zien liggen worden
voor de vervening gebruikt. Hiermee kan de
hypotheekgever geen rekening houden en af
lossing. rente en onkosten moeten over alle
landerijen worden berekend, onverschillig of
er nu turf van wordt gemaakt of niet.
Hiermee zijn we aangekomen bij de vraag,
die wij aan het begin stelden: hoe lang zal
de vervening nog duren? Net zoo lang tot
er geen land meer over is, hetgeen de nor
male gang van zaken be teekent of totdat
iemand anders de zaak overneemt en het
terrein, hetzij door vervening, hetzij door
wat anders wel rendabel maakt?
Nu zijn we aangeland bij des verveners
grootste zorg: hoe lang zal hij nog in zijn
polder mogen werken en er zijn arbeid ver
richten, dien hij van kindsbeen af deed? Het
zou te ver voeren en slechts zeer weinigen
belang inboezemen te vertellen hoe de orga
nisatie is van de vereenrting De Eendracht,
de vereeniging der verveners, die den polder
bewerken.
Van meer belang is het te weten dat er
ernstig rekening mee wordt gehouden dat de
Nederlandsche Heidemaatschappij den pol
der zal overnemen om dezen te laten bewer
ken door werkloozen, waardoor naar het
heet, ongeveer zes honderd man langen tijd
arbeid zouden kunnen vinden.
Om het mogelijk te maken dat de verve
ners de aflossing en de rente van hun hypo
theek zouden kunnen blijven betalen, zou
het in de bedoeling liggen de helft van den
polder voorloopig te laten zooals hij is en te
laten bewerken door de menschen, die er
hun leven lang in gearbeid hebben.
Zooals men weet ligt de polder onder Am
sterdam. Amsterdam heeft ook plannen met
dezen .polder want het bebouwde gebied
komt hoe langer hoe dichter bij het water
en het veen van 't turfgebied.
Turf, Heidemaatschappij, Amsterdam,
werkloozen en oude verveners. Dit zijn en
kele woorden, die den toestand kenschetsen,
waarbij dan het nare woordje „geld" niet
vergeten mag worden.
Turf. Turf en zorgen, warmte en kou.
En terwijl de frissche herfstwind over het
water en het turfland waait, terwijl de wol
ken zich ijdel spiegelen in het gladde en on
gerepte beeld beneden zich, wonen aan den
eenen kant de stedelingen, die gretig uitzien
naar het wijde land ten Westen van hen,
wonen aan den anderen kant de verveners,
die met toewijding den polder hebben be
werkt en hem beschouwen als hun eigen
dom. door arbeid verkregen. En overal wonen
de werkloozen, die ook verlangend uitzien
naar arbeid, onverschillig welken, onver
schillig waar.
Turf. Ouderwetsche warmtebron.
Turf. Het leven der verveners.
Hoe lang nog?
W. SCH.
De herfstdraden.
Als we nu door tuinen en parken wan
delen, dan zien we behalve het loof,
dat al van de boomen begint te val
len, nog een anderen bode, die aan
kondigt, dat de herfst nadert. Overal zweven
namelijk witte herfstdraden. Deze attributen
van den nazomer drijven rustig met den wind
zooals sigarettenrook.
Met een lichte droefheid stellen we vast,
dat we nu afscheid moeten nemen van den
heerlijken zomer. Het lijkt bijna, alsof Moeder
Natuur ons wil troosten door het aardige
tooverspel der herfstdraden. We - maken in
ieder geval graag gebruik van de gelegenheid
en gaan even zitten op een der banken, die
ons zoo vriendelijk uitnoodigen. Verdroomd
kijken we naar de zilveren draden, die in de
zon schitteren en in de lucht zweven als
sneeuwvlokken of als vlaggetjes aan de boo
men en struiken hangen.
Menigeen zal dan terugdenken aan zijn
jeugd, toen hij naar het teere spinsel greep.
Jonge meisjes wikkelen de draadjes voor
zichtig om haar wijsvinger. Waarom ze dat
deden, wisten we als kinderen nog niet. Vol
gens een oud volksgeloof zullen namelijk de
herfstdraden aan den wijsvinger vlug worden
vervangen door een smal gouden ringetje.
Velen zullen er natuurlijk al over hebben na
gedacht, waar deze dunne draden vandaan
komen, die zoo fijn zijn, dat men ze vaak bij
de constructie van optische instrumenten
toepast. Vele meenen, dat het plantenvezels
zijn, die lijken op de draden, welke men in de
zaadkorrels van de bekoorlijk bloeiende ka
toen vindt. Het teedere weefsel is intusschen
van dierlijke afkomst. Het is precies genomen
het oudste en eenvoudigste zeilvliegtuig zon
der motor en wordt gebouwd door de zooge
naamde krabbenspinnetjes. Deze diertjes heb
ben hun naam te danken aan den elgenaar-
digen bouw van hun beenen. die zij net zoo als
een krab gebruiken om zijdelings te loopen.
Als de herfst nadert worden deze merk
waardige diertjes reislustig en bouwen hun
eenvoudige zeilvliegtuig zonder motor om
ermeer de lucht in te gaan. De dieren persen
uit hun spinklier, die zich aan hun buik be
vindt. om te beginnen een dunnen draad.
Deze maken ze aan den bodem vast. Vervol
gens spinnen ze er nog zooveel lusjes bij, tot
de wind sterk genoeg is om het spinsel op zijn
vleugels mee te nemen.
Als de krabbenspin met dit werk klaar is,
bijt zij den draad af en begint haar reis in
haar gemakkelijke vliegmachine. Soms eindigt
de reis reeds na een korte vlucht aan een
doornstruik. Dikwijls draagt het vliegtuig het
spinnetje ook ver weg over land en zee. Men
heeft zelfs van schepen uit. die zestig mijlen
van het land waren verwijderd, nog herfst
draden in de lucht kunnen waarnemen. In
deze weefsels hangen de kleine roode spin
nen, die ons het naderen van den herfst aan
kondigen, met ingetrokken pootjes.
M. H. J.
BEHANGERIJ STOFFEERDERIJ - BEDDEN MAKERIJ
Wringerbok cadeau
bij aankoop van een Wringer.
Klompen Centrale
Op het Pleintje, Telef. 11784
Reitzstr. 1, Dr. Leydsstr. 10
HUWELIJK
Darastr. 6. Rollaiidstr. C, tel. 14663
Accordeons, Saxophones, Clarinet-
ten. Trompetten, Drummen enz.
Premier, Leedy Beucher, Selmer
Conn, steeds het nieuwste en
laagste prijzen
Koffergramofoons electr. gramo-
foons, alle merken platen en
naalden. Gibson Guitaren, üke-
lules, Banjo's, Mandolines enz.
Muziek op bestelling
Gegalv. Emmer 29 ct.
Klompen Centrale
Op het Pleintje, Telef. 11784
Reitzstr. 1, Dr. Leydsstr. 10
meldt de pers. Is Uw verwarming
gereed U vindt in onze toon
zaal ruime keus in
en
(EM. JAARSMA e. e.)
Jconomisch brandend
S norm gezellig
|legante modellen
OUDE GROENMARKT 2—4
Oudste Huis in Ijzerwaren
Strijkplank 75 ct.
Klompen Centrale
Op het Pleintje, Telef. 11784
Reitzstr. 1, Dr. Leydsstr. 10
Slechts kort kunt ge koopjes ha
len in het betere genre meubelen.
Pracht Salon-, Huls- en Slaapka
mermeubelen. Matrassen, Ledi
kanten. Aupings en Linnenkasten,
Tafels, Spiegels. Ligfauteuils,
Dressoirs. Dekens, Gordijnen enz.
Prijzen ver beneden kostprijs!
spoed r:
Bij
sohag ohelstr a at 44
2de h. v.d. Ged. Oude Gracht
telefoon 15847
Mouwplankje 19 ct.
Klompen Centrale
Op het Pleintje, Telef. 11784
Reitzstr. 1, Dr. Leydsstr. 10
De oude bekende Brandstoffenhandel in
Haarlem. Een firma waar kwaliteit en
bediening nummer één zijn. HONING
brengt de kolen op den tijd, die afge
sproken is. Bestelhuizen op verschillende
punten der stad. Regelmatige aanvoer
van de beste BELGISCHE. HOLLAND-
SCHE EN WALES ANTHRACIET.
NIEUWE GRACHT nos. 34—36,
Telef. 10230 - 11012 en Heemstede
28001
STEEDS BEREID!
STIPT OP TIJD!!
BESTELHUIZEN: Pijlslaan 29, Midden
weg 11, Haarlem-(N.), Molijnstraat 23.
Speciale Cokes en Anthraciet
voor CENTRALE VERWARMING
Kachelrekje 25 ct.
Klompen Centrale
Op het Pleintje. Telef. 11784
Reitzstr. 1, Dr. Leydsstr. 10
is Uw huis, als
U het inricht
met die smaak
volle en prak
tische meubelen
van I. C. HAAN.
Komt U eens
kijken in onze
model-kamers?
B a r t e I j o r i sstr. 39-41
Keukentafel 75 ct.
Klompen Centrale
Op het Pleintje. Telef. 11784
Reitzstr. 1, Dr. Leydsstr. 10
DE OFFICIEELE
TELEFUNKEN SERVICE STATIONS
te Haarlem zijn:
Bakkenhoven Meinders, Bakenessergracht 4
G. A. Goldschmeding, Ged. Oude Gracht 108
P. Gude, Marnixstraat 126
Wed. Honderdors-Blom, Dijk 26, Spaarndam
Radio-Techn. Bureau „Ideaal", Velserstraat 1
A. F. Janse, Generaal Cronjéstraat 122
C. C. Krouwels, Koninginneweg 6
Traviata (F. P. J. Spee), Anegang AA
Andere Firma's dan de bovengenoem
de zijn niet gerechtigd den naam
Telefunken Service Station te voeren.
NEDERIANDSCHE SIEMENS MIJ N.V - 's-GRAVENHAGE.
de échte Mainzer
zuurkool. Vooral
met onze verrukke
lijke Casseler rib of
malsch Pekelspek
er bij. Ook met onze
echte Geldersche
Rookworst is het
een heerlijke win-
terkost. U moest ze
toch eens een keer
probeeren, Me
vrouw. U zult eens
zien, wat een grage
eters U dan hebt.
TEL 10587 (1456
GP H0UT5TR 89
Waschmachine 19.75
Klompen Centrale
Op het Pleintje. Telef. 11784
Reitzstr. 1, Dr. Leydsstr. 10
KWALITEIT OPTIEK
TELEFOON 16764
VOOR ALLE FONDSEN
SPOEDWERK WACHTEN
Er is te Haarlem en wijde
omgeving geen Drogisterij te
vinden die vollediger gesorteerd
is, dan die van
Assistent-Apotheker en
Drogist,
KRUISWEG 35.
Zijn zaak voorziet in alle be
hoeften der cliëntèle betreffen
de Drogerijen, Chemicaliën,
Spëcialité's en Toiletartikelen.
Geen enkel artikel dat in een
moderne drogisterij behoort
voorhanden te zijn, vraagt U
hem tevergeefs.
Hij verkoopt uitsluitend de
beste kwaliteit en berekent
ZEER LAGE PRIJZEN.
De bekende SCHOENENZAAK van F A B E R heeft thans
ook een SPECIALE INRICHTING voor VOET
VERZORGING, waar U GRATIS ADVIES verstrekt wordt
over voetgebreken.
HERSTELLEN van PLATVOETEN. VOETVERZAKKIN
GEN etc. volgens NIEUWSTE SYSTEEM.
INWENDIGE AFWIJKINGEN van de voeten worden met
EEN SPECIAAL APPARAAT in belasten stand gecontro
leerd. PEDICURE Behandeling volgens de nieuwste
methode door gedipl. ass.
KLEINE HOUTSTRAAT TIEN.
GEDIPL. PEDICURE - VOETKUNDIGE.
ANNEX SCHOENHANDEL - SCHOENMAKERIJ.
ZIJLWEG 57 TEL. 11036
Ook groote sorteering bespeeld®
piano's. Zeer billijke prijzen.
Voll. garantie
Vraagt catalogus
Fluitketel 25 ct.
Klompen Centrale
Op het Pleintje. Telef. 11784
Reitzstr. 1. Dr. Leydsstr. 10
Voetbehandeling f 1.
Ook beh. aan huis door
Gedipl.
Alle werkdagen tot 9 uur behalve
Zaterdags
XASSAUI.AAN 80
Telef. 10975 Manicure 0.75
Keukenstoel f 1.95
Klompen Centrale
Op het Pleintje. Telef. 11784
Reitzstr. 1. Dr. Leydsstr. 10
