KERSTTAFEL.
De Heilige Nacht in beeld.
woord en toon.
VRIJDAG 20 DECEMBER 1935
HAARDE M'S D 'A' G BEAD
7
Hoe het Kerstfeest door alle eeuwen
heen de kunstenaarsziel ontroerde.
werd, dat hy een harden strijd om het be
staan te voeren had. de grootmeester der
Neder'.andsche dicnterkunst Joost van den
Vondel, heeft op ontroerend schoone wijze
den Kemstnacht bezongen in die overbeken
de Rey, welke aanvangt met de woorden:
„O Kerstnacht, schooner dan de dagen,
Hoe kan Herodes 't licht verdragen.
Dat in Uw duistermsse blinkt.
En als wij denken aan Charles Dickens'
„Christmas Carol", dan mogen wij veilig de
gevolgtrekking maken, dat het niet alleen de
dichters waren, die door de geboorte van den
Heiland geïnspireerd werden.
Maar de vruchten dier inspiraties verkrij
gen toch eerst haar hoogtepunt in de muziek
en talloos vele zijn de Kerstliederen, welke
ons in den loop der tijden geschonken wer
den. Wij gelooven weinig tegenspraak te zul
len ontmoeten, als wij bovenaan de lijst der
meest bezongen Kerstliederen het prachtige
lied van Adoiphe Adam: „Cantique de Noël"
plaatsen, hetwelk de componist opdroeg aan
Madame Alexandre Bernardini. Geen gezin,
waar op Kerstmis gewijde liederen gezongen
worden, of Cantique de Noel wordt er ook
vertolkt, en plechtig en ontroerend klinken
de oude woorden door de kamers:
„Minuit. Chrètiens, c'est l'heure solemnelle.
Ou l'Homme Dieu descendit jusqu'a nous".
Wij weten wel. dat er een ander lied is, dat
wellicht van nog algemeener bekendheid is,
maar uit muzikaal oogpunt staat voorzeker
Adam's Cantique toch hooger. Niettemin zou
den wij niets willen afdingen op de schoon
heid en den eenvoud van het. in alle wereld-
deelen gezongen lied: ..Stille Nacht. Heilige
Nacht", dat in 1818 door Franz Xaver Gru-
ber gecomponeerd werd. Groot en klein, arm
en rijk, kennen het, zingen het en bij het
warme schijnsel van de Kerstboomkaarsjes,
spreken de bekende k'.anken altijd weer op
nieuw tot ons gemoed. Dat. dit lied, zoo een
voudig en zoo rein. dat nu reeds 117 jaren
oud is, nog niets van zijn frischheid verlo
ren heeft, getuigt wel het best voor de waar
de. welke het heeft als Kerstlied voor den
huiselijken kring. Het werd ook in huise-
lijken kring voor de eerste maal gezongen en
onder eigenaardige omstandigheden vervaar
digd. De straks genoemde componist Gruber
had een vriend te Oberndorf, Jozef Mohr ge-
heeten. die hulpprediker was. Gruber woonde
in Arndorf en was organist in de parochie
kerk van den H. Nicolaus te Oberndorf. Nu
had Mohr destijds zijn vriend beloofd een
Kerstlied te zullen dichten, waarbij Gruber
de muziek zou schrijven. Mohr was echter
nog niet gelukt, de juiste woorden te vinden,
woorden, welke hem bevredigen konden.
Maar ziet, hij gaat in het avonduur zijn
vriend bezoeken en vervolgt den dicht-be-
sneeuwden weg. De fonkelende sterren, de
heerlijke stiltehet past alles zoo bij de
Kerststemming en ook Mohr ondergaat weer
de heilige inspiratie en. zonder zelfs de
woorden op papier te behoeven brengen,
ontspruiten zij als het ware aan zijn brein,
en het later wereldbekende lied wordt in dat
uur geboren. In de eenvoudige woning van
Gruber gekomen, laat hij zijn schepping
hooren en allen zijn onder den indruk, van
de woorden, waarin de gebeurtenis, welke
het groote Licht ontstak, dat aan het
menschdom de redding zou brengen, ver
haald werd.
Onmiddellijk nadat de dichter weer de
thuisreis had ondernomen, schreef Gruber
de muziek bij de zooeven vernomen dichter
woorden en op het onmiddellijk volgende
Kerstfeest werd het lied in de St. Nicolaus-
kerk te Oberndorf voor de eerste maal ge
zongen
Wij zeiden hierboven reeds, dat er talloos
vele Kerstcomposities zijn. maar met de zoo
even genoemde zijn inderdaad de meest al
gemeen verspreide gememoreerd. Wij ken
nen de Weihnachtslieder van Peter Cornelius
en het mooie bundeltje oud-Fransche Kerst
liederen van Catharina van Rennes. wij we
ten. dat Bach ook eenmaal „Ein Weihnachts-
Oratorium" gecomponeerd heeft, hetwelk
echter om zijn omvang zoo goed als niet ten
gehoore wordt gebracht, en wij zouden nog
tal van andere Kerstbundels kunnen opnoe
men. maar het zou ons alweer tot een on
bescheiden gebruikmaken van de ruimte in
dit blad moeten nopen.
Kerstmis zonder Kerstgezangen is niet
denkbaar. En zelfs in deze donkere dagen,
nu zoo velen, hetzij luidruchtig, hetzij in
stilte, in opstand komen tegen hetgeen hun
op de schouders wordt gelegd, zelfs thans,
nu het licht zoo verre schijnt en het al don
kerder om ons heen dreigt te worden ook
thans zal van het Kerstlied troost kunnen
uitgaan, omdat juist in de ure der beproe
ving. twee eeuwen geleden ook het groote
licht ontstoken werd. Licht moet en Licht
zal er ook ontstoken worden voor hen. die
het kruis in gelatenheid weten te dragen en
die dat kruis weten te aanvaarden, omdat
het hun opgelegd werd te dragen.
Licht zal er stralen van den kerstboom, en
als de troostvolle liederen klinken, zal er
vrede komen in de ziel. omdat de lichtende
Kerstboom ons terugvoert naar den Heiligen
Nacht, toen de lichtende sterre den herders
den weg wees. Licht zal en Licht moet het
worden in de ziele, die gelooft aan de heer
lijke woorden:
„Daar is uit 's werelds duist're wolken
Een Licht der Lichten opgegaan.
Komt tot zijn schijnsel, alle volken!
En gij, mijn ziele! bid het aan".
JOH CHR. WIJNAND.
Kerstavond, in het berg-dorp,
In de wondere stilte van het wintersche bosch.
„Waf zang, wat klang,
van d'engelsche scharen
komen de herderkens heden
verklaren
(Oud Vlaamsch lied).
Geef een schilder palet en penseelen,
laat een dichter in 't stille werk
vertrek voor zijn onbeschreven blad
pa;, ier gaan zitten, plaats den
componist voor het klavier, gereed om op de
nog ledige notenbalken van het vel muziek-
papier de, voor den leek zoo wonderlijke tee-
kens aan te brengen, welke wellicht eenmaal
de massa tot geestdrift zullen voerenwat
baat dat alles, indien bij dien schilder, dien
dichter, dien componist, het ééne noodige
ontbreekt, om hem to scheppende kracht te
brengen, nlde inspiratie.
Kasten vol boekengeleerdheid kunnen het
gemis aan inspiratie niet aanvullen, en de
meest ontwikkelde doctor in de letteren, de
gene die grondig compositieleer bestudeerd
heeft, zij zullen geen gedicht op papier kun
nen schrijven, geen muzikale gedachte in
notenbeeld vermogen om te zetten, indien
niet de inspiratie aanwezig is.
Allen, wien het gegeven is in de rijen der
scheppende kunstenaars te mogen plaats
nemen, weten maar al te goed, hoe inspiratie
niet afhankelijk is van tijd of plaats, van
maatschappelijken welstand of wat ook. De
goede fee, welke den naam van „inspiratie"
draagt, komt tot ons op oogenblikken, wan
neer wij het ons zeiven nauwelijks bewust
zijn. Zij koestert ons, weet de juiste snaren
in onze ziel te doen trillen, en zóó ontstaat
de scheppende kracht.
Wien zou het dan kunnen verbazen, dat
door alle eeuwen heen het heerlijk gebeuren
te Bethlehem den mensch tot scheppenden
kunstenaar heeft gemaakt? Op allerlei ge
bied in die inspiratie, die bezieling, welke
van den Heiligen Nacht uitging, merkbaar
geweest. Hoe hebben de kunstenaars van het
penseel ons op wonderschoone wijze Moeder
en Kind op het doek weten te tooveren. Wel
zeer verschillend is de wijze van uitbeelden
geweest, maar vóór alles sprak er te allen
tijde uit de devote aanbidding voor den
Heiland. ..Hoe uiteenloopend van opvatting
en uitdrukking de schildering ook wezen
mocht, steeds was de bezieling voelbaar,
welke den kunstenaar doortinteld had. toen
hij zich nederzette, om op het doek te
brengen, wat hem uit de Heilige Schrift ge
leerd was.
Uiteraard leent de beperkte ruimte van
een nieuwsblad zich niet voor een diepgaan
de beschrijving der voorname kunstwerken,
welke tal van grootmeesters in den loop der
eeuv/en aan de menschheid geschonken heb
ben. Maar laten wij in ieder geval hier en
daar een enkelen greep mogen doen, om te
herinneren aan dat goede en schoone, wat
's kunstenaars hand voortbracht.
Denken wij b.v. aan de wijze, waarop Fi-
lippo Lippi, een Florentijnsche kloosterbroe
der omstreeks 1460 penseelde. Hoogst een
voudig was de opvatting van dezen kunste
naar. Hij liet ons een open plek in het woud
zien, waarop de Moeder is neergezeten met
het aangebeden kind, dat voor haar ligt. Er
is in de blikken van haar. een innige ver
eering te lezen voor het teedere wezentje, dat
eenmaal aan het menschdom de afgebeden
genade brengen zou. Terzijde is de jonge Jo
hannes zichtbaar, die blijkbaar aarzelend
naderbij komt. Vanuit den hoogen aan
schouwt God de Vader zegenend het tafereel.
Van dit doek. dit kunstwerk, zeide H. J. Cal-
koen Jr. o.a.: ..De groote gracieuse Maria-
figuur is gehuld in een prachtig strak ge
plooid gewaad, in opvatting herinnerend aan
de voorafgaande gothiek. Wij voelen onmid
dellijk. dat de schilder hier meer gegeven
heeft, dan de godsdienstige gedachte alleen,
en wel vooral ook de stille innigheid tusschen
Moeder en Kind.
Filippo Lippi was een der eersten, die af
week van het geijkte klassiek-schoone Ma
donna-type".
Iets geheel anders gaf de Vlaamsche mees
ter Jan Gossaert van Mahuse ruim een halve
eeuw later. Hij was de eerste Vlaamsche
schilder, die naar Rome trok, om daar de
groote Italianen te bestudeeren. Nadat hij
in Henegouwen was teruggekeerd, schilderde
hij de ..Aanbidding der Koningen", welk werk
hoezeer ook de Italiaansche invloed merk
baar was, toch duidelijk het Vlaamsche ka
rakter verried.
Onder de grootmeesters, die de Christusge
boorte op het doek deden leven, behoort ook
genoemd te worden Antonio Allegri. die Cor-
reggio genaamd werd, naar zijn geboorte
plaats. Zijn kunstwerk ontstond in 1530 en
was te beschouwen als een uiting van Ita
liaansche hoog-renaissance. Correggio gaf in
zijne figuren niet zoozeer de kerkelijke tra
ditie weer, als wel den mensch als zoodanig.
Dan moge ook niet vergeten worden Cas-
pard de Craver's sublieme „Aanbidding der
Herders" (einde 16e en begin 17e eeuw), en
zeker ook niet hetzelfde onderwerp, op won
derschoone wijze door Giorgione op het ein
der der 15e eeuw geschilderd.
Indien wij ons weer meer bepalen bij de
Maria-figuur met het Kindeke Jezus, dan
denken wij in de eerste plaats aan het mees
terwerk van A. Dürer. dat altijd weer den
toeschouwer in ontroering brengt, Maar wij
zouden ondankbaar zijn. als wij na het noe
men van zoo vele buitenlandsche groot
meesters Dürer bracht wel eenige jaren in
ons land door, maar was Neurenberger van
geboorte onze Nederlandsche kunstenaars
vergaten. Wij weten, hoe Ferdinand Bol de
„Overnachting te Bethlehem" op het doek
bracht en hoe ook Gerrit Honthorst in 1621
te Rome. in opdracht van den Groothertog
van Toscane, den Heiligen Nacht in beeld
bracht, op een wijze, welke meesterlijk van
lichteffect genoemd werd Wij hebben met
opzet men meene niet, dat hier gering
schatting van het meesterljjk talent ons er
toe gebracht zou kunnen hebbenbij het
memoreeren van eenige kunstdoeken, betrek
king hebbende op het Heilig Kerstgebeuren,
tot het laatst gewacht met de vermelding
van Rembrandt's wonderschoone ets, welke
hij in 1634 vervaardigde en waaraan hij den
naam schonk van „De Verkondiging aan de
Herders". De wijze, waarop Rembrandt hier
de Mariafiguur gegeven heeft, is uiterst so
ber, maar juist daardoor té treffender. Heer
lijk van uitbeelding zijn de. uit het donker
van den achtergrond komende wijzen, die in
het hemelsche licht treden.
Rembrandt is geheel getrouw gebleven aan
het Evangelie van Lucas: „Daar waren her
in stillen eerbied ter kerke.
ders in die landstreek, vertoevende in het
veld. en hielden de nachtwacht over hun
kudde".
Later. nl. in 1652, heeft Rembrandt, maar
op andere wijze, de Jezus-geboorte opnieuw
geëtst.
Indien wij onze aandacht nu verder wijden
aan andere schoone kunsten, dan is het niet,
omdat niet door andere kunstenaars van het
penseel of van den etsnaald. de Heilige
Nacht is uitgebeeld o, er vragen nog zoo
vele namen om vermelding maar omdat
de beperkte ruimte van een nieuwsblad ons
tot zelfbeperking noodzaakt.
Naast de schilders, zijn ook de dichters te
allen tijde geïnspireerd geworden door de
lichtende sterre, welke den herders den weg
wees. De Psalmdichter is ons daarin voor
gegaan en talloozen hebben zijne voetsporen
gevolgd en hebben zich. alweer geinspireerd
door de Blijde Boodschap, laten gaan op de
vleugelen der rte'thmiek. In alle talen is het
heilig gebeurenroezongen. en bijna altijd
hebben de dichterwoorden op hunne beurt
weer den musicus bezield, die zorg droeg, dat
het gedicht tot lied werd. Over dien liederen-
rijkdom straks nog een enkel woord. Maar
eerst willen wij even aandacht wijden aan
dat kenschetsend oud-Vlaamsche gedicht,
waarvan wij hieronder de eerste strophe la
ten volgen en dat wij eens, zoo juist van pas,
zagen afgedrukt naast een reproductie van
Pieter Breughel's kunstwerk „De Aanbid
ding"-
„Wat zang. wat klang van d'engelsphe
scharen
komen de herderkens heden verklaren
van dezen nacht
zoo lang verwacht,
dat van een maget nu is voortgebragt
een teeder Kind uyt duyzend verkooren;
dat van Maria nu is gebooren in eenen stal
den God van al,
die ons komt zoeken in arme doeken,
tot boeten Adams ellendigen val".
Ook hij. die door het nageslacht bewon
derd werd, eeuwen lang, maar die door zijn
tijdgenooten zóó weinig in eere gehouden
Kerstmis nadert en overal in de stad
zien we weer de étalages in rood. wit
en zilver We zien model-geschenken
tafels. waar altijd wel iets bij is. wat
we kunnen gebruiken en model-gedekte tafels.
Want natuurlijk wordt de disch, waarop het
Kerstmaal verschijnt, extra gezellig gemaakt,
zoodat dit meehelpt den intiemen familieband,
dien wij juist met Kerstmis zoo sterk voelen,
nog meer aan te halen.
Niet waar. de stemming wordt aanmerkelijk
verhoogd, wanneer we rondom een feestelijk
gedekte tafel zitten. Het smetteloos wit van het
tafellaken, het vroolijke rood en zilver der
versiering, de blijde, tevreden gezichten en op
den achtergrond de stralende boom, alles be
schenen door het gouden licht der vele kaar
sen. alles helpt mee.
Hoe kunnen we nu. zonder dat het kost
baar wordt zoo'n tafel versieren, opdat er
direct een prettige sfeer opgewekt wordt?
Want wat stemt prettiger op zoo een oogenblik.
dan wanneer men aan een aanlokkelijk ge
dekte tafel plaats neemt?
Daar is dan ten eerste de tafel voor het
Kerstdiner. We beginnen met een glanzend
damast tafelkleed te leggen, waarover heen
een gehandwerkt wit sierkleedje komt (niet te
klein'. In het midden plaatsen we een bloem-
stukje van hulst (met veel besjes), of van
roode tulpen, tamelijk plat opgemaakt; hier
vanaf leggen we naar de vier hoeken van de
tafei en naar het midden van iederen tafel
rand een rood lint van ongeveer 4 cM. breedte
(dus acht linten in het geheel), aan het eind
maken we een strikje. Om het middenstuk
heen. tusschen de linten zetten we vier of zes.
liefst lange kaarsen (wit), waarvoor we stan
daardjes maken van aardappelen. Dit doen
we als volgt: We nemen een aardappel en snij
den er aan een kant een plakje af om hem te
kunnen laten staan; de andere kant hollen
we uit. We wikkelen er rood crêpe-papier om
heen en zetten de kaars er in, dit maakt een
aardig effect. De servetten worden in een een
voudig model gevouwen (zie afbeelding) en
hierop komt een klein hulsttakje; ook op de
hoeken van de tafel een klein bosje hulst. Deze
tafel nu ziet er niet te druk uit.
Maar niet alleen wij grooten vieren het
Kerstfeest, nee. ook de kinderen doen mee- Uw
III
dochtertje zou zoo heel graag een paar klasse-
genootjes bij zich vragen, u hebt het steeds
uitgesteld, waarom het nu niet op een van de
Kerstdagen te doen? Dus u vervult de groote
wensch van kleine zus en arrangeert een par
tijtje. U doet spelletjes met dt> kleuters, laat
ze stoelen dansen en aardappelen rapen, en
dan worden ze onthaald. U hebt voor dit doel
in een andere kamer een tafel in orde ge
maakt. waar ze juichend op afvliegen.
U dekt met een wit of licht theckleed en
daaroverheen legt u, deels van wege de ge
zelligheid, maar deels ook om practlsehe rede
nen (n.l. met het oog op evcntueele knoei-
partijen) een leuke papieren looper uit. be
drukt met hulsttakjes, kerstmannetjes, enz.
Deze zijn in alle mogelijke soorten en kleuren
bij boekhandelaren, in bazars e.d. te koop. In
het midden hebt u een mandje roode tulpjes
gezet en daaromheen een kring van takjes
hulst. Voor ieder kind staat een bordje met een
wit-met-rood papieren servetje en daar op ook
een klein hulsttakje. Een kopje voor de cho
cola ernaast en dan heeft u voor ieder kind
een surprise neergezet bij het bordje, in den
vorm van een leuk poppetje (liefst verschil
lende) een kerstmannetje bijvoorbeeld, dat
gevuld is met roode dragee's. Deze poppetjes
zijn in banketbakkerswinkels en in waren
huizen te verkrijgen, gevuld en leeg. Verder
staat op tafel een bak met pistaches, ook in
den vorm van poppen of iets dergelijks, ter
verhooging der feestvreugde. En dan Ls het de
moeite waard, die in spanning over hun
pistache gebogen gezichtjes te zicir wat voor
een muts er uit te voorschijn zal komen- En
dan het hoogtepunt: de knal!!
Op tafel staan vervolgens in kleine bakjes
roode boontjes en gekleurde kerstkransjes. Nu
worden de koppen gevuld met dampende cho
colade en de taart, die u zelf gebakken hebt,
verschijnt. Denkt u er vooral om. de kleine
magen met al uw heerlijkheden niet te overla
den. want de kinderen krijgen binnen eenige
uren thuis ook weer hun snoeperijtjes.
En zoo kunt u nog met een kleine variatie
op de dinertafel een Kerst-theetafel in orde
maken
In plaats van de groote borden zet u nu
voor ieder persoon een bonbonbakje neer. dat
op een gevouwen papieren servetje staat, met
een theekopje ernaast. U kunt de roode lint
versiering desnoods vervangen door een Kerst-
tafellooper en het witte tafelkleed door een
licht theekleed.
A. S.
Chronische verkoudheid
verdwenen.
..Drie jaar lang leed ik aan zware verkoud
heid". schrijft ons de Heer F. T ..en
geen middel kon mij helpen. Toen ik Kar-
sote geadverteerd zag. besloot ik dat eens te
probeeren. Ik leed aan hoofdpijn, pijn in de
keel. mijn oogen
traanden en ik kon
niet door mijn neus
ademen. Nadat ik
twee flacons Karso-
te gebruikt had. was
er geen spoor meer
van verkoudheid
Karsote is een
prachtmiddel. ik heb
het nu altijd bij
me". Hoewel de
damp van Karsote-
Inhalatie middel
zulk een sterk bacteriedoodcnde kracht
heeft, is het erg prettig om in tc ademen, en
heeft 't een verzachtende invloed op de pijn
lijke slijmvliezen. Sprenkel enkele druppels
Karsote op uw zakdoek, snuif dit goed op en
de damp, die nu doordringt tot in alle hoek
jes van uw ademhalings-organen, doet de
rest. Laboratoriumproeven hebben uitge
maakt, dat de bacteriën van verkoudheid,
griep etc.. door Karsote-damp in minder dan
10 minuten volkomen vernietigd werden
Karsote is verkrijgbaar bij alle anothekers
en drogisten a f 0.90 per flacon (zakformaat)
cn f 1.35 per flacon (2 maal de kleine maat),
omzetbelasting inbegrepen.
(Adv. Ingez. Med.)
