,20.000 mijlen over zee een film over de reis van de K18. Rijk gaat weer leenen. Haarlem's Kunstbezit. WOENSDAG 15 JANUARI 1936 HAARDE M'S DAGBLAD 3 f 104 millioen tegen 4 pet. Koers: 99 pet. Naar wij vernemen, Is de uitgifte aanstaande van een rijksleening ten bedrage van f 104 millioen, rentende 4 pet. tegen een koers van 99 pet. Van dit leeningsbedrag is opne ming tot een maximum van f 50 mil lioen bij de fondsen gegarandeerd. De inschrijving zal plaats hebben op 21 Januari bij een consortium van banken, een z.g. guichet-consortium, dat in het prosnectus zal worden be kend gemaakt. Het prospectus zou, naar verwacht kan worden, heden middag verschijnen. (A.N.P.) Nederlandsche smokkelaars te Parijs gearresteerd. Te Parijs is een taibakssmokkelaar gear resteerd, een zekere J. K., die gewoond heeft in Den Haag en die in een auto 50.000 siga retten 'had vervoerd. Hij was het hoofd van een smokkelaars bende, waarvan te Parijs nog twee leden zijn gearresteerd, namelijk R. A. A T. uit Amster dam en A. M. S. uit Den Haag, aldus meldt Reuter. De auto zou vermoedelijk in Den Haag gestolen zijn. De N. S. B.' beleedigd. Eerste Kamerlid staat terecht. Tweehonderd gulden boete geëischt. Voor de Utrechtsc-he rechtbank had zich Dinsdagmiddag te verantwoorden, de heer A. C. de B., voorzitter van het R.-K. Werk liedenverbond en lid van de Eerste Kamer, wegens beieediging van de N.S.B. Deze vervolging was een uitvloeisel van een artikel in het Verbondsblad van het R.K. W.V., waar de houding van de N.S.B. tijdens het textielconflict te Tilburg in werd be licht. Verdachte gaf toe het artikel te hebben geschreven maar gaf te kennen daarmee geen beieediging te hebben bedoeld van de N.S.B. Hij had het Nationaal Socialisme in het algemeen bedoeld. De president was echter van meening, dat ihet zeer duidelijk tegen de N.S.B. was ge richt. De schrijver drukte er wel zijn spijt over uit, dat hij het artikel in dezen vorm het licht had gegeven. De officier van justi tie vond het vaststaand dat het tegen de N.S.B. ging. Het artikel bevatte een aperte misleiding om de N.S.B. te beschuldigen van moord en doodslag en de taal die daarin ge bruikt werd was niet voor een man als de Iheer De B. Het deed hem genoegen, dat verdachte zijn spijt had geuit en wilde daar om geen gevangenisstraf eischen. Hij vroeg een geldboete van f 200 subsidiair dertig da gen hechtenis. Mr. van Maarseveen, die voor verdachte pleitte, bestreed de dagvaarding en merkte op dat het artikel niet in het openbaar was verschenen, maar dat het openbaar werd nadat Volk en Vaderland het had geciteerd. Spr hoopte dat de rechtbank op deze gronden verdachte zou vrijspreken. De uit spraak is bepaald op 28 Januari. MEISJE AANGERAND TE WAPENVELD. HEERDE, 13 Januari. Op den Oostelijken Kanaaldijk te Wapenveld werd Zondagavond om zeven uur een meisje aangerand door drie onbekende personen. Het gelukte de gemeentepolitie reeds Maan dagmorgen klaarheid in deze zaak te brengen. De gemeenteveldwachter arresteerde drie ver dachten, den 29-jarigen J. K. te Werven, den 13-jarigen R. H. en den 17-jarigen G. R. te Wapenveld. Deze legden, na verhoord te zijn. een volledige bekentenis af. Zij werden alle drie in verzekerde bewaring gesteld en zullen Woensdag naar het Parket worden overge bracht. i Het drietal heeft zich denzelfd'en avond ook aan een tweede geval van aanranding schuldig gemaakt. Eén oogenblik van onbedacht zaamheid. Slagersjongen zeer ernstig gewond. Een ernstig ongeluk is Dinsdag gebeurd op den Buiksloterweg te Amsterdam. Een 15-jarige slagersbediende reed daar op zijn fiets. De jongen, die in een vroolijke bui was en op zijn pedalen stond, schijnt het met de eisch van rechtshouden niet al te nauw ge nomen te hebben; in elk geval maakte hij ter hoogte van de Heliotroopstraat een zwen king naar links, juist op het oogenblik. dat de bestuurder van een achter hem rijdende auto hem wilde passeeren. De knaap werd gegrepen en sloeg met fiets en al tegen den grond, waarbij hij zeer ernstige verwondin gen aan het hoofd. o.a. een sdhedelbasis- fractuur. opliep. In zeer zorg wekken den toe stand is hij naar het Binnen Gasthuis ver voerd. De auto. waarvan de bestuurder zeer ver had uitgehaald om den jongen te ont wijken. kwam op het gras tot stilstand, door dat hij tegen een boompje botste: anders was de wagen zeker in het Noord-Hollandsch kanaal gereden. DIEFSTAL EN HELING VAN EEN PARTIJ THEE. Te Groningen werd den laatsten tijd thee verkocht ver beneden den handelsprijs. Bij het onderzoek, dat de recherche instelde, bleek, dat de thee afkomstig was van een groothandel te Groningen en dat de oor spronkelijke verkooper iemand was. die af en toe ledige kisten aan de fabriek kocht, doch in die ledige kisten borg hij de thee. die hij in de fabriek stal. In totaal heeft hi.i op die wijze 100 pond thee gestolen. In verband hierméde zijn door de recher che aangehouden de 35-jarige B. P„ knecht aan de fabriek en de 35-jarige J. v. D.. los arbeider, welke laatste verdacht wordt van heling. Beiden zijn in arrest gesteld en wor den morgen ter beschikking van de Justitie gesteld Een schip tegen tabak. K. P. M. laat in Duitschland bouwen. Een compensatie-transactie. De Koninklijke Paketvaart Maat schappij heeft volgens de Tel. aan een Duitsche werf opdracht gegeven tot het bouwen van een nieuw schip. Het betreft hier een opdracht' voor een bedrag van ruim 5 millioen mark. Deze transactie is na verschillende bespre kingen te Berlijn tusschen een vertegenwoor diger van het Nederlandsche ministerie van Koloniën en het Duitsche ministerie van Han del tot stand gekomen, en wel op dien voet, dat de Duitsche regeering zich verplicht onge veer hetzelfde bedrag als dat van de Neder landsche order aan den tabaksimport uit Ne- derlandsch-Indië naar Duitschland ten goede te doen komen. Het is dus een zuivere com pensatie-actie. Er worden te Berlijn op het oogenblik onder handelingen gevoerd over een uitbreiding van transacties die door middel van een compen- satieverkeer een verbetering in den Neder- landsch-Indischen export naar Duitschland zouden meebrengen. Ook deze besprekingen zouden door den vertegenwoordiger van het Nederlandsche ministerie van Koloniën wor den gevoerd. Ministers Deckers en Gelissen onderscheiden. Reuter meldt uit Warschau: De president der republiek heeft de Nederlandsche mi nisters Deckers en Gelissen in audiëntie ont vangen. waarbij tegenwoordig waren de Ne derlandsche gezant te Warschau mr. dr. L. Carsten en de Poolsche gezant in Nederland, dr. Babinski. Vervolgens brachten de ministers een be zoek aan den voorzitter van den minister raad. Koscialkowski. die hun namens den president der republiek het grootkruis der orde ,.Polonia Restituta" overhandigde. De minister van Financiën, Kwiatkowski, bood den gasten een maaltijd aan. CROYDON ZAT IN DEN MIST. Doordat Croydon wegens den dikken mist niet bereikbaar was, heeft een vliegtuig uit Amsterdam te Gravesend moeten landen. Wie had Lord Robert Cecil uitgenoodigd? Zijn secretaris wist nergens van. Bevreeming over de berichten uit ons land. Lord Robert Cecil's secretaris heeft Dinsdag aan een correspondent van Reuter verklaard, dat Lord Cecil nooit een uitnoodiging van het Abessinisch comité uit Amsterdam heeft be reikt om in Nederland een rede te houden over het Italiaansche bombardement op de Zweed- sche ambulance in Abessinië. Van het bericht uit Den Haag. dat Lord Cecil niet zou zijn toegestaan om in Neder land een politieke rede te houden werd dan ook met bevreemding kennis genomen. (Reuter). Tusschen Delft en Overschie levensgevaar. Weer een doodelijk ongeluk op den nieuwen Rijksweg. Veel automobilisten durfden niet verder rijden. Op den nieuwen Rijksweg tusschen Delft en Overschie is Dinsdagavond omstreeks kwart voor zes wederom een doodelijk ongeval gebeurd. Van een vrachtauto, welke in de richting Delft reed, en waarin gezeten waren vader en zoon van W. uit Hillegersberg, geraakte het achterlicht defect. De mannen brachten den wagen tot stilstand en begaven zich op den weg om het licht te repareeren. Op dat moment naderde uit de richting Rotterdam een besteldienstauto. De bestuurder zag den stilstaanden wagen niet en botste daar in volle vaart tegen aan. De zoon, die juist ach ter de defecte auto stond, werd aangereden en was op slag dood. Zijn lijk is naar het Oude en Nieuwe Gasthuis te Delft overgebracht. De beide auto's zijn in beslag genomen. Door een regenbuitje en lichte vorst werd de nieuwe Rijksweg Dinsdagavond een ijsbaan gelijk. Omstreeks negen uur slipte tusschen Delft en Overschie een auto op dezelfde plaats waar in den vooravond het doodelijk ongeval had plaats gehad. Een motorrijder, die den geslipten wagen niet opmerkte, vloog er tegenop en werd aan het hoofd ver wond. Door een passeerende auto werd de man meegenomen in de richting Rotterdam. De politie was te laat ter plaatse om nog ge tuigen te hooren: deze waren reeds doorge reden. In den loop van den avond zijn verder op verschillende plaatsen van den weg andere voertuigen geslipt, dooh in deze gevallen werd slechts materieele schade aangericht. Omstreeks half tien stond langs den weg een lange file auto's, welke veiligheidshalve niet verder reden, ofschoon de politie tot. doorrij den aanmaande. Tegen tien uur werd door de politie zand gestrooid. Botsing tusschen auto's voor fietser noodlottig. Levensgevaarlijk gewond. Dinsdag naderde uit de richting Oss een auto. bestuurd door een heer Ghijben uit 's-Hertogenbosch, het kruispunt onder de gemeente Heesch aan den Rijksweg Grave 's-Hertogenbosch, toen op hetzelfde oogen blik met vrij groote vaart van de richting Grave een vrachtauto naderde, bestuurd dooi den heer Vos uit Schaik. De vrachtauto kwam in botsing met de personenauto, met het ge volg. dat de vrachtauto kwam te dippen en in tegengestelde richting draaide. Bij dit slippen werd de ca. 45-jarige Koster uit Nistel- rode. die met zijn rijwiel op het fietspad reed gegrepen en tegen den grond geslingerd. Ook de veranda van het café van den heer Van Hoorn werd geheel vernield. De bestuurders van de beide auto's kwamen met den schrik vrij. De heer Koster moest met ernstige verwondingen worden opgenomen, en r.adat door dr. Bauman uit Nistelrode de eerste geneeskundige hulp was verleend, werd hij in zorgwekkenden toestand naar het Liefdesgesticht te Heesch overgebracht, waar "nij van d/ Sacramenten der Stervenden werd voorzien. Prof F. A. Vening Meinesz aan zijn belangrijk wetenschappelijk werk. Prof. F. A. Vening Meinesz aan boord van de K 18, waar hij veel belangrijke proeven heeft gedaan. De reis van de onderzeeboot K XVIII is verfilmd. Er is een groote film van gemaakt, die als hoofdnummer in de Nederlandsche theaters zal draaien en binnenkort ook in Rembrandt Theater te Haarlem zal komen. De oudste officier aan boord van de K 18 heeft de opnamen gemaakt. Als amateur had hij reeds verschillende smalfilms vervaardigd, die de Haarlemsche filmfabriek Polygoon zoo geslaagd voorkwamen, dat zij apparaten en films ter beschikking heeft gesteld opdat de reis volledig op het filmband kon worden vast gelegd. Van deze taak heeft luitenant M. S. Wytema zich naar behooren gekweten. Hij heeft gedu rende de geheele reis opnamen gemaakt, zoo wel van de verrichtingen aan boord als van de landen waar de K 18 is geweest. Zooals men zich zal herinneren is de onder zeeboot acht maanden onderweg geweest op een grooten omweg van Den Helder naar Soe- rabaja, waarbij professor F. A. Vening Meinesz zeer belangrijke proefnemingen heeft gedaan betreffende zwaartekrachtmetingen en het onderzoek over de gesteldheid van den bodem der oceanen. Van dit laatste belangrijke werk is in de lange film helaas zeer weinig te bespeuren. De filmende officier heeft zich voornamelijk bepaald tot de weergave van het leven aan boord en het vlagvertoon. Toch is de film. die als titel draagt .20000 mijlen over zee" een verdienstelijk product ge worden. Ten eerste omdat het toch nog iets iaat zien van het werk van professor Vening Meinesz. ofschoon deze zich voortdurend be scheiden op den achtergrond houdt, ten tweede omdat er aardige zee-opnamen zijn. ten derde om de beelden uit vreemde landen en ten slotte wegens de wel vermakelijke tooneelen aan boord. De poelier-schilder De Nooy in het Frans Halsmuseum. Het is een merkwaardig schilderij, dat wij vandaag onzen lezers voorzetten. Te merk waardiger omdat de man die het maakte, het kunstenaarschap als bij-ambacht, misschien zelfs geheel als dilettant uitoefende. Ik spreex van bij-ambacht, omdat het begrip dilettan tisme nu eenmaal een onaangenamen bij smaak heeft en het werk van dilettanten als regel niet in de kunstafdeeling der musea wordt aangetroffen. Toch zijn de grenzen moeilijk te trekken, wanneer men, zooals dat in de kunst der laat ste veertig, vijftig jaar toegestaan en gebrui kelijk werd, de innerlijke bewogenheid, de bedoeling en den geest van den maker van grooter belang vaak acht dan zijn ambachte lijke kundigheid. De laatste is een veel ge makkelijker te controleeren eigenschap dan het complex der eerste hoedanigheden. Of iets kundig gemaakt is, laat zich vaststellen; of iets in een kunstwerk de innerlijke, gees telijke qualiteiten van den maker verraadt, hangt geheel van de toegankelijkheid van den beschouwer af, terwijl daarbij een geveinsde diepzinnigheid aan de zijde van den maker niet immer tot- de onmogelijkheden behoort. In het laatste geval spreken wij dan. wel een beetje gemeenzaam, van aanstellerij. In de zui ver zakelijke kundigheid van een schilderij te maken, komt die aanstellerij niet aan het spel te pas: men kan het, of men kan het niet, en die kunde is om zoo te zeggen met een duimstok na te meten. Uit een en ander volgt dat een gefundeer de waardeering van veel waarlijk belangrijke moderne kunstwerken veel moeilijker is aan die van kunst uit vroeger tijd en dit verklaart voor een goed deel de terughouding, waarmee de leek veel moderne producten bekijkt. Op zich zelf beschouwd valt er van het di lettantisme in de schilderkunst geen kwaad te zeggen tenzij het de eigen beteekenis over schat en het dilettare liefhebberen, beha gen scheppen in) op ééne lijn stelt, met het voortbrengen van volgroeide, gave kunstpro ducten. Zelfcritiek schijnt echter voor de meeste dilettanten een buitengewoon lastig- bereikbaar bezit te zijn. Hoe velen vermorsen hun eigen vreugde aan het beleven der schoonheid door een ongemotiveerde eer zucht naar een hooger plan, waarvoor bij hen de fundamenten ontbreken. De zuivere dilet tant daarentegen is een gelukkig mensch. Hij geniet eerder en meer van de schoonheid dan een ander omdat zijn benaderen er van reeds zijn oog scherpt en hart en hoofd wijder open zet. Zoo heeft men in iederen tijd het dilet tantisme goed en juist opgevat. Het schilderen als bij-ambacht is iets an ders, en heeft meestal zuiver utilitaire reden. Komt door de geheele kunsthistorie heen, tel kens voor. Laat bij den bierbrouwer-schilder Jan Steen het brouwen bij-ambacht geweest zijn, bij den zeekaptein Koedyck ging de groo te vaart voor, en kwam het schilderen daarna. Nooit heeft iemand Koedyck dilettant ge noemd: het werk was er te gaaf, te compleet voor. Per slot van rekening geeft dus het werk zelf de grens aan tusschen kunstproductie en dilettantisme, en nu zijn wij. waar wij wezen wilden. Want wie en wat was nu die Wouterus de Nooy. die daar in 1813, terwijl ze in Waterloo aan het vechten waren, rustig in het straatje achter de Pandpoort dat aardig doorkijkje naar de Groote Markt ging zitten schilderen? Wij weten maar zoo heel weinig van hem, maar dat kleine schilderij heeft ons al zoo vaak gepuzzeld. Dat hij een geboren Nijkerk- sche kippenboer was die met een Haarlemsche joffer trouwde en hier jaren lang in de stad poelier bleef is al aardig genoeg. Maar aan welken kant van de barrière hoort hij thuis, dilettantisme of levensberoep? Daar hebben wij nu een aardig voorbeeld van de moeilijk heden des etikets. Des te grooter waar wij bijna geen ander werk van den braven man kennen. In Teyler's verzameling zijn nog een tweetal aquarellen van hem in de portefeuille, die zijn wij natuurlijk gaan kijken. Het zijn landschappen uit de buurt van Nijkerk, Ve- luwsche landouwen met een koetje, een boer derijtje, een ventje met een wagen enz. Met hier en daar een gevoelige partij in de land schapsschildering, maar overigens niet bijster sterk van teekening, tamelijk conventioneel, ja. eigenlijkdilettantisch. Daartegenover is ons Pandpoortschilderijtje van een klare gaafheid, van een zoo sobere, raak-zuivere zakelijkheid, dat ge in gedachte den poelier, die dat klaarspeelde, een eerbie dig saluut brengt. Welk een concentratie van aandacht steekt daarachter, welk een volko men bereidwillig zichovergeven aan een zoo samengestelde opgaaf en met hoeveel goeden smaak heeft hier een nuchtere blik de kleine wereld van een binnenplaatsje bekeken! Het is niet de eerste de beste, die zulk een enorm stuk pannendak gaat zitten schilderen, geen nuance van den lichtval er op. overslaat of verknoeit, en toch niet criant, vervelend wordt. Is dit schilderij wellicht een hors d'oeuvre van Wouterus de Nooy geweest, iets waarin hij zich zeiven overtroffen heeft? Zoolang wij niet meer werk van hem kennen, zullen wij dat maar aannemen. Het is een bewijs ervoor dat ook bij een niet-genialen aanleg daarvan spreken de aquarellen in Teyler door groo ten ernst en sterke concentratie van het in zich opnemen der dingen een kunstpro duct ontstaan kan, dat om al die redenen belangrijk is en ver uitgaat boven de ver- poozingskunst van den dilettant. De Nooy behoorde in zijn tijd waarschij lijk tot de „bekende Haarlemmers". Visser Bender. zijn tijd- en stadgenoot, en een zeer bekwaam graveur en teekenaar, van wien in de rijke col lecties va n Teyler twee series portret jes van bekende Haarlemmers te vin den zijn, aquarelleer de De Nooy in duplo. Eenmaal als poelier met den kippenkorf naast zich; een an der maal als artist, gezeten voor zijn ezel in zijn atelier. Een energieke bakkebaard, die wel tot concen tratie in staat scheen. En zoowel als schilder als in de qualiteit van poelier zoo dooderns- stig, dat wij nog niet weten waar het loofdberoep. waar het bij-beroep is voorge .steld. Wat misschien maar goed is ook. J. H. DE BOIS Na het vertrek uit Den Helder komen beelden van Madeira; de bemanning maakt een tocht door de bergen. Professor Vening Meinesz neemt op de stoep van een oud kerkje dat op een afgelegen plaats staat, een proef met de uiterst gevoelige instrumenten, die zeer be hoedzaam worden uitgepakt. Dan komen beelden uit allerlei plaatsen uit de tocht, steeds gepaard met veel enthousiasme en gewuif van gaande en komende menschen. Aardig is de wijze waarop Kerstmis wordt gevierd aan boord en het bezoek van God Nep- tunus met „echtgenoote". waarbij de nieuwe lingen den equatordoop krijgen, die evenals verschillende andere voorvallen blijk geeft dat de Nederlandsche geest van feestvieren ook op reis met een onderzeeboot nog niet verloren hoeft te gaan. Ook dienen gememoreerd te worden de uren waarin de K 18 op het K.L.M.-vliegtuig De Snip heeft gewacht. Er zijn nu maanden voorbij gegaan, en velen zullen zich slechts met moeite kunnen herin neren. dat even voor de Uiver verongelukte, de Snip naar West-Indië vloog, waarbij de K 18 radiodiensten bewees. Voor de proeven van professor Vening Mei nesz is twee honderd acht en dertig keer ge doken! Voorwaar een bewijs dat het werk van den geleerde geen sinecure was en dat de we tenschap den professor veel dank is verschul digd voor het zware werk dat ook hij aan boord van de K 18 steeds heeft verricht. Eén zoo'n duik wordt gedemonstreerd; het schip gaat tot dertig meter diepte om daarna als een walvisch weer boven water te komen. Zeer in het kort vertelt professor Vening Mei nesz dan van het resultaat van deze eene proef. Voorts bevat de film „20.000 mijlen over zee" tal van opnamen op het dek: bij stormweer, wanneer de golven over het smalle schip heen slaan. dat schier alles onzichtbaar wordt en zelfs een sloep losslaat, bij avond, bij het dek- schuren, bij het touwsplitsen, bij het verven, enz. Max Tak heeft in deze film voor de muziek gezorgd, welke een onmisbaar element vormt en meermalen van reeds bekende beelden weer iets nieuws maakt. Als documentatie heeft „20.000 mijlen over zee" zeer zeker haar waarde. De film is zeer volledig, geeft uit elke haven iets te zien en wat professor Vening Meinesz tekort is geko men wordt gecompenseerd door de vele ver schillende natuuropnamen, die men in menige speciale natuurfilm niet zal kunnen vinden. Daarbij vergete men niet dat deze film. meer dan elke andere, een zuiver Nederlandsch product is. dat vaak onder de allermoeilijkste omstandigheden gewerkt moest worden en dat ten slotte een film is verkregen die interes sant is en vaak boeiend bovendien. Baksteenindustrie gaat ordenen. Ondernemersovereenkomst gesloten. In verschillende persberichten is reeds me- dedeeling gedaan van de ordeningspogingen, welke onder leiding van den Nederlandschen Baksteenbond ten behoeve van de geheele baksteen industrie zijn ondernomen, om te geraken tot een meer rationeele productie en distributie. Dinsdag is de Baksteenraad. het hoogste bestuursorgaan van den Nederlandschen Bak steenbond, in vergadering bijeengekomen om een beslissing te nemen omtrent een con creet. plan. hetwelk de bedoelde saneering zal moeten brengen. In deze vergadering, welke door 19 van de 20 bestuursleden werd bijge woond is dit plan in den vorm van een bin dend besluit'met algemeene stemmen aan- Noodlottige vermoedens over stuurdefect. Arbeiders daardoor uit bus gesprongen. Eén van hen overleden. Toen de autobus van den ondernemer Win kel te Vriezenvec-n, waarmede werkloozen van Hardenberg naar Vroomshoop worden ver voerd. ter hoogte van den spoorwegovergang te Mariënberg was gekomen, meende een der inzittenden dat ae stuurinrichting defect was geraakt. Niet zoodra had hij aan dit vermoe den uiting gegeven of de arbeiders C. Dog ger en F. Yeenenberg. beiden uit Vroomshoop spr: ngen naar buiten. Zij werden dienten gevolge ernstig gewond en moesten naar het ziekenhuis te Almelo worden overgebracht, waar Dogger aan de verwondingen is overle den. De ander heeft een ernstige hersen schudding opgeloopen.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1936 | | pagina 5