BELASTINGBETALERS
DE VLEESCHHAL
CHOBISCO'S
Sfteeê peen
Ceettêje&um...
Roodenburg
Stegwee
Cuba Overal
GEBRUIKTE MEUBELEN
TUIN-GRINT
PER H.L.f0.60
JAN VAN WIJK
Zóó kan *t tocli
niet blijven...!
DINSDAG 19 MEI 1936
HA'ÏREE M'S DA'GBCAB
SS
Haar bouw en geschiedenis.
De Vleeschhal in de steigers.
Eenige dagen geleden Is. onder leiding van
het bedrijf van Openbare Werken, om het ge
bouw van de Vleeschhal een stalen steiger
gebouwd. Het doel hiervan is een nauwkeurig
onderzoek te kunnen instellen naar den toe
stand waarin muren, ramen, deuren, daken,
luiken enz. verkeeren. Van de straat af is
zelfs heel duidelijk te zien, dat verschillende
onderdeden noodzakelijk vernieuwd moeten
worden. Die stukken welke gevaar zouden
kunnen opleveren voor de voorbijgangers, zijn
reeds zooveel mogelijk verwijderd. Zoodra dit
onderzoek is afgeloopen en de kosten voor het
aanbrengen van herstellingen en vernieu
wingen zijn opgemaakt, zal over een en an
der een nadere beslissing worden genomen.
Het wereldberoemde renaissancegebouw da
teert van het begin der 17e eeuw (1603). Reeds
in 1385 had Haarlem zooals meer Holland-
sche steden een gebouw waarin vleesch
verkocht werd. De eerste vleeschhal stond op
den westhoek van de Spekstraat en War
moesstraat (voorheen de Vleeschhouwers- en
Kerkstraat geheetem. Het gebouw grensde
aan het voormalige klooster der Karmelieten
of Onze Lieve Vrouwen-broeders. Dit kloos
ter. gesticht in 1249, nam vrijwel het geheele
terrein in. dat begrensd wordt door War
moesstraat, Groote Houtstraat, Anegang en
Spekstraat.
Na 2 eeuwen was de eerste „Halle ende
Vleeshuys vergaan ende ook te cleyn". De
slagers klaagden bij de vroedschap, omdat
zoo'n toestand „een oneer voor de stadt" was.
Haarlem moest een nieuwe vleeschhal
hebben. Na een ingesteld onderzoek was ge
bleken, dat het gebouw bouwvallig was en
vele vleesch ver koopers geen plaatsje in dit
gebouw konden bemachtigen. De toestand was
zelfs zoo erg, dat vele slagers in de omgeving
van de Groote Kerk op het kerkhof een
plaatsje zochten.
Na vele besprekingen en overwegingen van
de overheid werd besloten voor het nieuwe
gebouw te bestemmen het terrein gelegen ten
westen van kerk. Dit terrein was lang 109
voeten en breed 50 voeten en 3 duimen. Het
gebouw moest plaats bieden voor 40 stallen
of afdeelingen. 20 November 1601 werden de
teekeningen met de begrootingen bij de over-,
heid ingediend. Er waren twee plannen
waaruit een keus kon worden gedaan nl.:
a. een gebouw met „gecanteelde gevels" en
b. een gebouw met gevels met „frontespi-
cie".
Plan b. dat naar het oordeel van de vroed
schap het beste was. werd gekozen en ter uit
voering opgedragen aan den ontwerper, de
„stadsmetselaar" LIEVEN DE KEY. bijgestaan
door den „stadstimmerman" Claes Pietersz.
Met bekwamen spoed werden de voorberei
dingen ter hand genomen, en op 6 Juni 1602
„ten aensien van alle domstanders werd de
eerste steen van de nyeuwe halle geleyt".
Niet minder den drie eerste steenen wer
den gelegd en wel door:
1. Jan Jansz. de Wael,
2. Pieter Jansz. Kies van Schoterbosch,
3. Weyntgen Kies.
De werklieden ontvingen ter eere van deze
plechtigheid „twee rosennobels in specie".
Twee maanden na de eerste steenlegging, dus
toen het werk reeds :n vollen gang was. werd
overwogen of men „tot gerijff vande huyr-
ders der kelders schoorsteenen zal maken dan
wel deze zal achterwege laten". Na „veele dis
coursen" werd besloten schoorsteenen aan te
brengen en wel „opt behedichste ende tot
minste qpeste van de halle". 22 April 1603 wei-d
overwogen of het gebouw gedekt zou worden
met pannen, leien of lood. De keuze viel op
een bedekking van lood. Voor zoover ik kan
nagaan is het dakvlak aan de westzijde altijd
gedekt geweest met leien en aan de oostzijde
met lood. De loodbedekkïng werd opgedragen
aan Gerij t Jacobsz. en Jacob Vallerius Slot. De
bedekking moest zijn met „opgaande rollen
en gevouwen in malckanderen mette minste
spijekers.
De koperslager Cornelis Jansz. Coelenbier
zou zorgen voor het leveren van de benoodig-
de koperen spijkers.
Vermoedelijk is de nieuwe vleeschhal in
gebruik genomen in 1605, althans in December
van dat jaar werd het verboden in de hal te
wandelen, omdat men vreesde, dat door de
yele „ademtogten" het vleesch zou bederven.
Lieven de Key was een Vlaming 1560 te
Gert geboren), moest om het geloof zijn land
verlaten en uitwijken naar Engeland, waar
hij van 1580 tot 1591 heeft gewoond, d.w.z. van
Bijn 20ste tot zijn 31ste jaar. De Key maakte
daar de klassieke school mee. Op 21 Aug. 1585
trouwde hij met Catelijne de Caluwe. 3 Juli
1593 ontving Lieven de Key van het Haarlem-
sche stadsbestuur zijn aanstelling „in dien
ste van der stadt tot sulcken werk tzij
steenhouden ofte metselen". Tot zijn dood
(1627) is hij als zoodanig in dienst geweest.
Dat de K. aan de in hem gestelde verwachtin
gen volkomen beantwoordde blijkt o.a. hier
uit. dat zijn salaris eenige jaren na zijn aan
stelling meer dan verdubbeld werd. In 1610
bedroeg, zijn salaris „150 pond Vlaamsch" per
jaar.
De Key heeft een prachtwerk nagelaten en
op ons rust de plicht dit monument in eere te
houden. Naast de Xme eeuwsche St.-Bavo en
tegenover het Raadhuis uit de XVe eeuw is
dit gebouw uit het begin van de XVIIe eeuw
in volkomen harmonie. De K. is een van de
voornaamste vertegenwoordigers van de na
tionale kunstuiting in de Hollandsche archi
tectuur.
Edmondo de Amicis (een Ytaliaan) die in
1873 een bezoek bracht aan onze stad, had
daaromtrent echter een andere meening, zijn
ongunstig oordeel luidde als volgt:
..Naast^de hoofdkerk staat een buitensporig
gebouw bestemd voor het houden van open
bare verkoopingen, een gedenkteeken van.
grillige bouwkunst, half rood. half wit. een
verzameling van trapjes, geveltoppen, obelis
ken, pyramiedjes. basreliëfs, versiersels zonder
naam.'in den vorm van tafelstukken, luchters
en dampers, welke er lukraak schijnen neer
gesmeten en alle tezamen het beeld opleve
ren van een Indische pagode, met eenige af
dwalingen in den Spaanschen smaak tot een
Hollandsche woning herschapen door een
VAN JENEVER OPGEWONDEN BOUW
MEESTER". Geen gunstig oordeel dus over
onzen Haarlemschen bouwmeester. Alhoewel
Lieven de Key in zijn werk ..persoonlijk" was.
versmaadde hij de klassieken niet. Veel weten
wij echter van De K. (die een tijdgenoot was
van Hendrik de Keyzer) niet. Hendrik de
Keyzer leefde van 15651621 is te Utrecht
geboren en verhuisde in 1591 naar Amster
dam. waar hij in 1595 Stads-Steenhouwer
werd.
Dirk Schrevel zegt in zijn beschrijving van
Haarlem (.1648) o.a.:„Sop. gij Architecten of
Opperbouwmeesters soeckt, dan hebt gij Fre-
derik Vroom, Jacob van Campen. Salomon de
Bray en niet de minste LIEVEN DE KEY. Fa-
bryk van de Stadt. Jacob van Campen werd
in 1595 te Haarlem geboren en is gestorven
in 1657. Onbegrijpelijk is het, dat in het schil-
de\-boek van Karei van Mander (1604) wel
gesproken wordt over „de verdwaelde kunst
van metselrve" maar zijn tijdgenoot De Key
wordt niet genoemd, terwijl Van M. toch ook
een Vlaming was. Galland meent, dat de St.-
Joris- of Nieuwe Doelen a.d. Groote Hout
straat het eerste Haarlemsche werk van De
Key was Dit werk werd in 1592 in gebruik ge
nomen, of dus het geheel wel van zijn hand
is. valt te betwijfelen. De gevel zal althans
wel geen werk van hem zijn, omdat die van
1590 is een dus vóór den datum waarop hij
zich in Haarlem vestigde. Dezelfde forsche de
tails die we zien aan de poort van dit gebouw,
vinden we ook aan de Vleeschhal en aan het
Waaggebouw. De „Nieuwe Schuttersdoelen"
bestond reeds voor 1585 dus ook vóór De K.'s
komst te Haarlem. Alhoewel bewijzen ontbre
ken. meenen sommigen het werk van onzen
De Key te ontdekken in het Stadhuis te Lei
den, welk gebouw in 1597 is voltooid.
De z g n. oud-Hollandsche stijl heeft ge
bloeid tol omstreeks 1625. In verband met de
„troublen" werd er tusschen 15701595 wei
nig in ons land gebouwd. Sommigen noemen
het Waaggebouw aan het Spaame met zijn
met frontons bekroonde vensters, het oudste
werk van De Key. (1598) vooral om den klas
sieke stijl, die dit gebouw eigen is, welke de
Key in Engeland heeft leeren kennen. In te
genstelling met de Vleeschhal is het Waag
gebouw alleen van groefsteen, zoodat dit
bouwwerk de afwisseling van kunst- en na
tuursteen mist. Laatstbedoelde afwisseling
was echter niet iets nieuws, want voor de
komst van De K. in Haarlem bestonden er
reeds verschillende gebouwen met de afwisse
ling van rood en wit.
Aan de Oostzijde van de Waag ziet men het
wapen van de stad tusschen 2 meerminnen en
aan de Zuidzijde den leeuw in den Holland -
schen tuin. Boven in den top van de
Vleeschhal aan de zijde van de Groote Markt
bevindt zich het wapen van Haarlem, door
twee saters gehouden en lager twee osse- en
twee ramskoppen. De zijgevel bij de „paaltjes"
heeft drie geveltoppen, waarvan de middel
TUINARTIKELEN
OUDE GRACHT 30
ACCOUNTANTSKANTOOR
De mooie voorgevel van de Vleeschhal.
In 1897 vestigde de minister van Binnen-
landsche Zaken de aandacht van B. en W. op
de z.i. onaanzienlijke huisjes, toebehoorende
aan de Ned. Herv. Gemeente, welke zich te-
:en de oostzijde van het gebouw bevinden. Zij
ontsieren het gebouw en zijn brandgevaarlijk.
Voor de herstelling van de na de wegruiming
blootkomende muren zou dan van regeerings-
wege worden gezorgd. De commissie van
Financiën is er van overtuigd (volgens haar
rapport van 8 Juni 1897). dat het verkeer ter
plaatse er door verbeterd wordt maar vooral
ook omdat het aspect van het zoo bij uitstek
fraaie historische monument, daardoor eerst
geheel tot zijn recht zal komen. De grootte
van de perceelen is 53 c.a. Door den raad
werd besloten B. en W. te machtigen den zich
op die perceelen bevindenden opstal te doen
wegruimen en het openkomende terrein te
doen bestraten.
Nadat dit besluit aan den minister van Bin-
nenlandsche zaken was meegedeeld, werd van
den minister een schrijven ontvangen met
afschrift van een brief aan den Rijksbouw-
kundige. waarin gewezen wordt op de om
standigheid dat bevonden is. dat de slooping
van bedoelde gebouwtjes bijzondere voorzie
ningen noodig zou maken tot behoud en over
dekking van twee toegangen tot de kelder
verdieping der Vleeschhal en voorts, dat deze
gebouwtjes tegelijk met het hoofdgebouw zijn
opgetrokken, zoodat het uit een historisch
oogpunt alle overweging verdient terug te ko
men op het denkbeeld om die te sloopen.
De voormalige vleeschhal is sedert eenigen
tijd ontruimd en er zal t.z.t. een beslissing
genomen dienen te worden omtrent zijn
nieuwe bestemming.
X.
Leden v. h. Ned. Inst. v. Acc.
VAN EEDENSTRAAT 9
r- 4 en 6 cent
van onds bekend
F. J. MARTENS
DOELSTRAAT 33 TEL. 15*
KOOPT OVERBEEK
Telef. 13256 - Haarlem
SCHELPEN-ZAND
ZWARTE GROND
Brouwersvaart 106
TELEF. 10748-28731
ste, met het stadswapen, eveneens wordt vast
gehouden door twee saters.
De gevel aan de Spekstraat is in hoofdvorm
vrijwel gelijk aan die van de zijde aan de
Groote Markt, aan eerstgenoemd en gevel is
echter een kleine aanbouw (het trappenhuis)
met een afzonderlijk aangebouwd geveltje.
De nok en de dakkapellen van het geheele
gebouw hebben een fijn gedetailleerde lood-
versiering. De versiering van het gebouw is
rijk en toch niet overladen.
Duizenden Nederlanders zijn de wanhoop nabij. Zij
willen werk en 't is er nietl Als gij helpt is 't er well Als
iedere landgenoot voor iederen cent dien hij besteedt
Nederlandsche Waar eischt, dan beteekent dat werk
voor talloos velen! Gij moei deze menschen helpen en
ge zuli het ook doen. Door Nederlandsche Waar te
koopen. De kwaliteit is goed - de prijs is vaak nog lager
Nederland produceert goede kwaliteit op bijna elk ge
bied. Uw winkelier levert U die Nederlandsche Waar
graag. Want herstelde welvaart en grootere koopkracht
van de heele bevolking is immers ook zijn belangt
m sanders?!
DAN HELPEN WIJ ELKAAR!
Gcruimen tijd is het gebouw voor andere
doeleinden gebruikt dan waarvoor het be-
st3md was. Bij de behandeling van de begroo
ting voor 1875 werd de wenschelijkheid uit
gesproken. ..dat- het gebouw thans gebezigd
voor magazijn van oorlogsmateriaal, weder
zijne vroegere bestemming van vleeschhal
verkrijgen, en dat voor deze zaak een post op
deze begrooting moge uitgetrokken worden".
In de raadsvergadering van 15 Febr. 1882
vraagt een der leden: „of met den aanbouw
van de nieuwe kazerne aan den Alkmaarschen
straatweg niet de tijd is aangebroken, om met
de Genie in overleg te treden over de ontrui
ming van de oude vleeschhal, waarnaar reeds
zoolang gewenscht is, maar dat steeds moest
worden uitgesteld, totdat het garnizoen meer
dere ruimte beschikbaar zou hebben".
In 't najaar van 1885 besloot de raad tot weder
inrichting van deze hal tot publiek verkoop
lokaal van vleesch. Een commissie van onder
zoek werd benoemd bestaande uit de heeren
A. L. Dyserinck, D. de Haan en H. Enschedé.
30 November bracht deze commissie rapport
uit-. Naar haar oordeel was het een zeer ge
lukkig denkbeeld om dit gebouw als zoodanig
weer te bestemmen, zij achtte Haarlem ge
lukkig met het bezit van een gebouw, dat
door zijn prachtigen bouwstijl sedert tal van
jaren een sieraad van de stad is geweest. De
hal zou dagelijks, met uitzondering van de
Zon- en feestdagen, voor het publiek toegan
kelijk gesteld moeten worden, en wel van 1
Mei tot 1 November van 6 tot 4 uur en van 1
November tot 1 Mei van 8 tot 3 uur. Zaterdags
bovendien van 6 tot 10 uur nam. De halban-
ken 200 jaar oud) den laatsten tijd
gebruikt als ligplaats van lederwerk en an
dere militaire benoodigdheden, moesten
naar het oordeel van de commissie vervan
gen worden door steenen tafels. De pilaren in
de hal. gedeeltelijk geverfd en gedeeltelijk ge
wit, moesten van die bekleeding worden
ontdaan, zoodat de steen weer zichtbaar werd.
Voor kunstverlichting werd voorgesteld het
aanbrengen van 5 stuks Wenhamgaslampen.
Verder werd aangedrongen op verbetering van
den vloer in de halruimte en het maken van
een lochtportaal. De opbrengst aan huur werd
geschat op f 400 per. jaar. De raad besloot
overeenkomstig het rapport van deze commis
sie B. en W. tot uitvoering van een en ander
te machtigen, waarvoor een bedrag groot
f 2500 beschikbaar werd gesteld. In hoofdzaak
bestonden deze werken in: Vernieuwen van
den bestaanden vloer, zinkputten, spoelbak
ken. waterleiding, gasleiding, deur- en stoep-
dorpels aan de Spekstraat, deur- en boven
drempel aan de Lepelstraat benevens het her
stellen van de drempels aan de zijde van de
Groote Markt. Verder werden door den raad
verschillende bepalingen vastgesteld betref
fende het schoonhouden, toezicht op de ex
ploitatie, keuring van vleesch, enz.
In zijn vergadering van 16 Dec. 1891 be
sloot nl. de raad B. en W. te verzoeken „een
onderzoek in te stellen omtrent de mogelijk
heid eener inrichting van het gebouw ge
naamd de Vleeschhal tot bewaarplaats- van
het oud archief en tot bibliotheek".
Met ingang van 1894 ontving het Rijk het
gebouw in huur voor den duur van 25 jaar,
uitsluitend bestemd tot berging van 's Rijks
cude archieven in deze provincie. De huurtijd
eindigde dus 31 December 1918. Ingevolge een
verzoek van den minister werd later de huur
tijd eenige jaren verlengd.
WEET GE HOEVEEL U MOET BETALEN
p a \i tegen inlevering van dezen bon kunnen de lezers vati
D „Haarl. Dagblad" bekomen bij MULDER Co.,
Corn. Schuytstraat 14, Amsterdam, afgehaald voor ƒ1.35 of
franco per post tegen 1.50 op giro 78144 of postwissel.
DE BELASTINGWETTEN VOOR IEDEREEN
voor zoo'n onnoozel stuk tuin
gereedschap!
Schaf zelf de spullen aan't is
nu bijna voor niets.
SCHOPPEN f 0.45
HARKEN 0.40
GIETERS f 0.75
GR AS SC HAREN f 0.45
SCHOFFELS ƒ0.55
TUINSLANG
5 M. geheel compleet f 1.60
door A. BRINKMAN, Inspecteur der Directe Belastingen, Invoer
rechten en Accijnzen, Amsterdam.
2e GEHEEL HERZIENE EN VERMEERDERDE DRUK.
Geheel nieuwe uitgave. Hebt ge belasting-moeilijkheden? Ja, neen?
Toch kunnen ze ieder oogenblik ontstaan. Ge wilt Uw belasting
juist en correct aangeven, doch ook niet meer betalen dan strikt
noodzakelijk is. In dit boek vindt ge alles over Inkomstenbelas
ting, Vermogensbelasting, Personeele belasting, Grondbelasting,
Zegelwet, Registratiewet, Recht van Successie, van Overgang
en Schenking, Couponbelasting, Wegenbelastingwet, Dividend
en Tantièmebelasting, Omzetbelasting, Doode Hand-belasting,
enz. Op duidelijke voor iedereen heldere, volkomefi begrijpelijke
wijze wordt in dit boek uiteengezet op welke gronden men moet
betalen en op welke gronden men vrijgesteld kan worden. De
tarieven en tabellen waarop de belasting berust, zijn er alle aan
toegevoegd, terwijl een uitvoerig ALPHABETISCH REGISTER het
vinden van een bepaald onderwerp, het opzoeken zeer ver
gemakkelijkt.
Dit zeer practische boek, 272 PAGINA'S DIK, kan U veel voordeel
en veel gemak brengen en de luttele prijs kan geen beletsel zijn.
Wanneer op postwisselstrook of' girobiljet vermeld wordt „Haarl.
Dagblad" behoeft de Bon NIET te worden opgezonden.
ccn vondst van Verkade.
In het omhulsel van prima
chocolade bevindt zich geen
„gewone" biscuit, maar een
bijzonder fijn, bros gebak, dat
zich bij het eten vereenigt met
de chocolade en een verrukke
lijke combinatie vormt. Cho-
bisco's zijn licht van gewicht.
2 ons voor 25 cent
