Haarlem's Dagblad | 1936 | 13 juni 1936 | pagina 14

LITTERAIRE
KANTTEEKENINCEN

ZATERDAG 13 JUNI 1936

HAARtEM'S DAGBLAD

8

Jan Kiepura's zing!

de Triomf der Liefde

(Fi

rans

Hals

Een film met Jan
Kiepura beteekent
natuurlijk een film
vol zang en muziek.
Hoe zou het ook
anders kunnen met
zoo'n stem en zoo'n
levenslust! Als Kie
pura zingt, dan
stralen zijn oogen
van levensblijheid
en geluk!

Nog voor we iets
van de film zien,
hooren we Kiepura
al zingen. Hij is een
vroolijke Italiaan-
sche visscher An-
Jan Kiepura.de Poolsche tonio, die zijn be-
zangcr. roep met vreugde

en al zingende uit
oefent. Zelfs als hij bij het binnenhalen van
het net onder de visch bedolven wordt, dan
klinkt zijn stem nog van onder den berg
visch, die op hem ligt. Hij is volkomen geluk
kig, als hij maar zingen en visschen kan. Aan
zijn onbezorgde, wat oppervlakkige leventje
komt een einde als hij door zijn stem voor
de opera ontdekt wordt. Vol lust en vol ijver
werpt hij zich op de studie, hetgeen voor hem
nog zooveel te aanlokkelijker is, omdat zijn
partnerin in de opera, Maria (Gladys Swart-
hout) is, een meisje, waar hij van het eerste
oogenblik, dat hij haar zag, een groote ver
eering voor gekoesterd heeft, Een vereering,
die eigenlijk liefde is, maar onschuldige jon
gen die hij is, dat begrijpt hij nog niet. Daar
liefde, naast vreugde ook altijd smart geeft,
wordt ook hem de smart der liefde niet ge
spaard. Zoo dreigt de première van de opera
Romeo en Julia met de twee jonge sterren op
een fiasco uit te loopen, omdat Antonio zijn
oude beroep van visscher maar weer op wil
gaan nemen, als gevolg van de vei-meende
groote teleurstelling in de liefde, maar geluk
kig weet een verstandige moeder hem op de
juiste manier aan te pakken en hij komt nog
juist bijtijds om de balconscène tot een schit
terend einde te brengen, die door zijn plaats
vervanger bijna totaal in de war gestuurd
was. Het slot van de balconscène is tevens het
slot van de film en wordt door de twee too-
neelhelden Antonio en Maria gespeeld, alsof
het geen tooneelspel maar werkelijkheid is.

Jan Kiepura speelt Antonio met een be
nijdenswaardige vlotheid en jeugd. Een jonge
kerel vol levensblijheid en gezondheid en
eenvoud. Voor hem geen probleem, geen na
righeden, geen zorgen. Hij leeft en hij zingt,
dat is hem genoeg. De moeilijkheden even
door de liefde zijn weer gauw uit den weg ge
ruimd, om hem daarna nog gelukkiger te ma
ken. Een sympathieke figuur met een prettig
openhartig gezicht en een uitstekend speler
met een prachtige stem.

Gladys Swarthout's rol is uit den aard min
der uitbundig en jubelend dan die van Kie
pura, maar ook zij is een actrice, die we al
tijd graag zien en hooren.

Het uitgebreide bij programma is vol afwis
seling, Het Paramount Nieuws geeft kijkjes
van de halve wereld, Engeland, Frankrijk,

Gladys Swarthout, die met Jan Kiepura in
„Triomf der Liefde" speelt.

Oostenrijk, Amerika enz. Van de filmpjes
noemen we speciaal het interessante „Collies"
waarin collies aan het werk te zien zijn als
herdershonden en waarin ze verbluffende
staaltjes van intelligentie geven.

„De bruid van Frankenstein"
in Luxor.

Wanneer u op bladzijde 37 meneer X. ver
moord voor zijn kleintje koffie verwacht,
wanneer u weet dat op bladzij 35 de huis-
huishoudster wordt verdacht door den com
missaris 'van politie en dat dertig pagina's
verder de loopjongen van den kruidenier
door den held van het verhaal ontmaskerd
wordt, gaat u dan nog de detectiveroman
lezen? Waarschijnlijk zult u dat niet doen,
omdat u weet met welke gebeurtenis de
spanning van het hoofdstuk dat u onder
handen hebt zal eindigen.

Daarom zal ik ook niet vertellen, welke
ijselijkheden het monster van Frankenstein
in ae nieuwe film met Boris Karloff. die ge
titeld is .,De bruid van Frankenstein", thans
in en buiten de aanwezigheid van deze
kunstmatige bruid uithaalt.

Boris Karloff, die in de eerste film. die de
„avonturen" van Henri Frankenstein
beschreef, reeds zulk een geweldig suc
ces had is in zijn rol in ,JDe bruid, van Fran
kenstein" (de film had wellicht beter De
bruid van het monster kunnen hee'ten. of
schoon inderdaad ook de bruid van Fran
kenstein zelf op het doek verschijnt) even
fascineerend als in de eerste Frankenstein-
monster-creatie. Met dien verstande dat het
fascineerende van zijn verschijning wel van
eenigszins anderen aard is dan die van
Franc hot Tone en andere acteurs die we de
vorige week in Luxor zagen. Ook de rollen
van Frankenstein en van den professor Pire-
torius, die overigens niet de heele film dooi
de speciale aandacht vragen, worden goed
gespeeld.

De gillerige huisjuffrouw in het middel
eeuwse he kasteel (busschen twee haakjes:
hoe verantwoordt de regisseur de moderne
kleeding tegenover de middeleeuwsche
sfeer?) zorgt voor het komische element in
deze fantastische rolprent.

Het tweede nummer van het programma,
voorafgaande aan De Bruid van Franken
stein, vormt daarmee wel een groot con
trast. „Zij kreeg haar man", is de geschie
denis van mejuffrouw Esmeralda, die, door
een natuurlijk veel drinkenden en schreeu
wenden Amerikaanschen journalist tot na
tionale heldin wordt gepromoveerd nadat
2ij per ongeluk een bankoverval heeft ver
ijdeld. en die daarna als bestrijdster van de
gangsters moet optreden, waarmee zij ten
slotte zooveel succes heeft, dat de zware
jongens zich uit puur berouw komen laten
insluiten.

Een zot filmpje met allerdwaaste situa
ties, dat zeer geschikt is als lachverwekken
de hors d'oeuvre voor Karloff's sensatie
diner. Zasu Pitts speelt met Hugh O'Connell
en Helen Twelvetrees in de hoofdrollen,

Paramount-nieuws geeft de aetueele ge
beurtenissen weer.

Rembrandt vertoont

Benoit's „Koenigsmark".

De regisseur Maurice Tourneur heeft het
bekende boek van PierreBenoit „Koenigsmark"
verfilmd en de stof is er uitstekend geschikt
voor gebleken. De roman van de ongelukkige
Duitsche grootvorstin, die door een hardvoch
tig noodlot werd vervolgd en nochtans weinig
van haar sterke persoonlijkheid verloor, is
saamgevat tot een geheel, dat de aandacht
van den toeschouwer van het begin tot het
einde geboeid houdt. Bijzonder goed is wel
de sfeer in dit voorloorlogsche groothertog
dom getroffen. De geheele traditie van het
oude keizerlijke Duitschland rijst in vele
schilderachtige tafereelen voor ons op. Ont
vangsten, parades, feesten trekken aan ons
oog voorbij, bont en luisterrijk, doch de re
gisseur heeft er bij dat alles voor gezorgd zich
niet aan bombastische uitspattingen te bui
ten te gaan. Te midden daarvan speelt zich de
geschiedenis van Koenigsmark af. die vol
romantiek en intrige is. De geschiedenis, die
gespeend is van het beestentijds onvermij
delijke „happy end", maar met een ontroe
rende scène op een Fransch oorlogskerkhof
wordt afgesloten. Aan sensatie ontbreekt het
overigens niet in deze historie. De geheim
zinnige verdwijning van den grootvorst en de
verborgenheden en de brand in het slot bie
den daar de stof voor.

Elissa Landi geeft van de hoofdpersoon een
treffende vertolking. Haar spel is sober en
beheerscht, wat vooral in haar liefdesscènes
met Pierre Fresnay. een markante figuur op
het witte doek tot uiting komt. Om dit tweetal
groepeeren zich verscheidene andere figu
ren. die het hunne aan deze. bezienswaardige
film hebben bijgedragen.

Uit het voorprogramma memoreeren wij in
de eerste plaats 'n pittoreske film in kleuren
over de bergen van Minnetonka met or-
chestrale begeleiding op den achtergrond.
Een inderdaad kunstzinnige rolprent.

Het journaal geeft ons een aantal sportge
beurtenissen uit 't buitenland en 'n goed ver
zorgde revue van binnenlandsche feiten;
waaronder de huldiging van Anthony Fok
ker en zijn „Spin" op Schiphol, de voorberei
dingen voor de studentenfeesten te Utrecht
en een vermakelijke hardloopwedstrijd voor
kellners. Voorts ziet men een aantal interes
sante fragmenten van het wielerevenement
in Scheveningen en den in het Anxsterdam-
sche Stadion gehouden Olympischen dag.

Jaarvergadering Roode Kruis.

Onder leiding van Prinses Juliana.

Vrijdag heeft de algemeene vergadering van
het Ned. Roode Kruis in Eindhoven plaats
gehad, waarbij de voorzitster. Prinses Juliana
tevens een bezoek aan deze stad bracht.

Te half elf arriveerde de koninklijke auto
uit het Loo voor het ontspanningsgebouw van
de Philipsfabrieken, waar de prinses door de
Roode Kruis commissie werd ontvangen.

Te elf uur begon de algemeene vergadering,
die werd geopend door Prinses Juliana, pre
sidente van het Roode Kruis.

Na een woord van welkom tot de aanwezi
gen te hebben gesproken en daarbij in het bij
zonder te hebben begroet den burgemeester
van Eindhoven, de vertegenwoordigers van
Nederlandsch-Indië en Curacao en die van
den Koninklijken Nationalen Bond, „Het
Oranjekruis" memoreerde de prinses als een
bijzonder belangrijk feit in het afgeloopen
jaar de uitzending der ambulance naar Ethio
pië. Het Nederlandsche Roode Kruis spreekt
zijn hartelijke erkentelijkheid uit jegens alle
inwoners van het rijk, zoowel in Europa als in
de overzeesche landen, die door hun x milde

bijdragen in geld of in natura die uitzending
mogelijk hebben gemaakt.

Na de rede van Prinses Juliana werd het
verslag door het hoofdbestuur van zijn ver
richtingen en den toestand van het Roode
Kruis over 1935 uitgebracht.

Het aantal afdeelïngen is in het afgeloopen
jaar met 6 vermeerderd. Uit de in
het verslag opgenomen gegevens van de ver
richtingen der verschillende afdeelïngen
blijkt wederom een groote activiteit over dé
geheele linie.

Het aantal Roode Kruis bloedtransfusie
diensten bedraagt thans 23, terwijl in 10 ste
den definitief is besloten, tot het stichten
van een Roode Kruis bloedtransfusiedienst,
zoodat binnen korten tijd 33 bloedtransfusie
diensten onder de auspiciën van het Neder
landsche Roode Kruis zulten functionneeren

Niettegenstaande het rijkssubsidie met
f 4400 is verminderd, is het toch mogelijk ge
weest, de begrooting grootendeels ongewij
zigd aan die van het vorig jaar te doen sluiten
doordat het departement van defensie heeft
goedgevonden, het bedrag, noodig voor de
kringmagazijnen en transportcolonnes met
f 4000 te verhoogen.

Nadat de begrooting was vastgesteld, wer
den de ingekomen voorstellen der afdeeling
behandeld.

Na afloop der vergadering reed de konink
lijke auto, gevolgd door talrijke volgauto's en
autobussen, waarin de deelnemers aan de ver
gadering en de genoodïgden hadden plaats
genomen, door Eindhoven's straten, volgens
een van te voren vastgestelde route, naar het
stedelijk van Abbemuseum, waar het gemeen
tebestuur van Eindhoven H. K. H. een ont
vangst bereidde. Hierna heeft Prinses Juliana
nog een bezoek aan de Philipsfabrieken
gebracht.

HET ZEDENSCHANDA.IL.

's GRAVENHAGE, 12 Juni. Naar wij ver
nemen, zijn de beide personen, die dezer da
gen nog zijn gearresteerd als verdacht van bij
het ze denschandaal betrokken te zijn, na voor
de justitie te zijn geleid, op vrije voeten ge>
steld.

'PRUEBAMMA

ZONDAG 14 JUNI.

HILVERSUM I, 1875 M.

8.30 KRO. 9.30 NCRV, 12.15 KRO, 5.00
NCRV, 7.45—11.30 KRO.

8.30 Morgenwijding. 9.30 Gewijde muziek.
9.50 Vrij Evang. Kerkdienst. Hierna: Gram.pl.
12.15 KRO-orkest. 1.00 Boekbespreking. 1.20
KRO-orkest. 2.00 Godsd.onderricht. 2.30 KRO-
Symphonie-orkest en Gram.pl. 4.15 Ziekenlof.
5.00 Geref. Kerkdienst. Hierna: Gewijde koor
muziek. 7.45 Voetbalnieuws. 7.50 Religieuze
causerie. 3.10 Berichten A.N.P.. Mededeelingen.
8.20 Gram.pl. 8.30 KRO-orkest en solisten. 10.15
Gram.pl. 10.30 Berichten A.NJ, 10.35 Gram.pl.
10.40 Epiloog. 11.0011.30 Esperanto-lezing.
HILVERSUM H, 301 M.

8.55 VARA. 12.00 AVRO. 5.00 VARA, 6.00
VPRO. 8.00—12.00 AVRO.

8.55 Orgelspel. 9.00 Berichten, Tuinbouw-
praatje. 9.30 Berichten. Orgelspel. 9.50 Berich
ten, Gram.pl. 10.10 Jubileum-Puzzle. 10.30
VARA-oxkest. 11.15 Van Staat en Maatschap
pij. 11.30 A'damsche Post-Harmonie. 12.00
AVRO-Aeolian-orkest. 12.50 Derde Eeuwfeest
Rijks-Universiteit te Utrecht (Lezingen). 1.20
Kovacs Lajos' orkest. 2.00 Boekbespreking. 2.30
Mannenkoor „Zanglust". 3.00 Residentie-orkest
en solist. 4.30 Olympisch nieuws. 4.45 Sport
uitslagen A.N.P. en Voetbalpraatje. 5,00 Gem,
Koor „Amsterdam" en Gram.pl. 5.30 Sport-
praatje en Sportuitslagen ANP. 5.50 Gram.pl,
6.00 De vensters open. 6.30 De VCJC-kampen.
6.45 Ned. Herv. Kerkdienst. 8.00 Berichten ANP,
Mededeelingen. 8.20 Omroeporkest, koor en so

list. 9.20 Radio-Journaal. 9.35 Herhaling Prijs
vraag. 9.45 Orgelconcert. 10.05 Toespraak. 10.10
Omroeporkest. 11.00 Berichten ANP. 11.10
Gram.pl. 11.15—12.00 Kovacs Lajos' orkest.
DROITWICH. 1500 M.

12.50 BBC-Schotsch-orkest. 1.50 Pianoduet
ten. 2.20 Het Cambridge Town Silver Prize or
kest en soliste. 3.20 Het Sharpe-Sextet en so
list. 4.05 Gram.pl. 4.50 Kin der-Kerkdienst. 5.20
Missiepraatje. 5.40 Radio-tooneel met muziek.
7.40 Sopraan en piano. 8.15 Kerkdienst. 9.05
Liefdadigheidsoproep. 9.10 Berichten. 9.20 Hon-
gaarsche Volksmuziek. 9.50 L. Jeffries en zijn
orkest. M.m.v. soliste. 11.05 Epiloog.
RADIO-PARIS. 1548 M.

7.20 en 8.20 Gram.pl. 11.20 Orgelconcert. 1.20
Vervolg orkestconcert. 3.05 Nat. orkest. 5.20
Populaire muziek. 7.50 Zang en voordracht.
8.20 Operette-uitzending. 9.05 Radio-tooneel.
11.05—12.35 Dansmuziek en Populair concert.
KEULEN, 456 M.

6.20 Havenconcert. 9.35 Gewijde uitzending.
10.20 Omroeporkest. 11.50 Bach-cantate. 12.20
Militaire muziek. 1.25 Omroeporkest. 3.20
Gram.pl. 4.20 Populair concert. 6.50 Kamer
muziek. 7.30 Gram.pl. 8.30 Vroolijk program
ma. 11.00—12.20 Dansmuziek.

BRUSSEL 322 M

9.25 Gram.pl. 10.20 Salon-orkest. 11.20 Max
Alexys- orkest. 12.20 Salon-orkest. 1.30 Gram.
pl. 2.20 Hot Jazz. 3.20 Reportage. 5.20 Kamer
muziek. 6.20 Salon-orkest. 7.20 Piano-recital.
8.20 Symphonieconcert. 10.30 Gram.pl. 11.35—
12.20 Dansmuziek.

BRUSSEL 484 M

9.20 Gram.pl. 10.20 Max Alexys' orkest. 11.10
Waalsche Bedevaart naar Waterloo. 12.50
Dansmuziek. 1.30 Orgelconcert. 2.20 Gram.pl.
3.20 Operamuziek. 4.20 Omroeporkest. 5.20
Dansmuziek. 7.20 en 7.35 Gram.pl. 8.20 Om
roeporkest. Gram.pl. en optreden der „Fra-
tellini". 10.30 Dansmuziek. 11.20—12.20 Gram.
platen.

DEUTSCHLANDSENDER. 1571 M.

8.30 Gevarieerd programma. 10.20 Berichten.
10.50 Viool en piano. 11.05 Weerbericht. 11.20
12.20 Dansmuziek.

RADIO MOORS N.V,

KONINGSTRAAT 27, TELEF. 14609
OFFICIEEL PHILIPS REPARATEUR

(Adv. Ingez. Med.)

MAANDAG 15 JUNI 1936.

HILVERSUM I, 1875 M.

NCRV-Uitzeuding.

8.00 Schriftlezing en meditatie; 8.15 Gra-
mofoonplaten; 10.30 Morgendienst; 11.00
Chr. Lectuur; 11.30 en 12.15 Gram.platen;
12.30 A'damsch Salonorkest; 2.00 Gram.pla
ten; 2.45 Wenken voor de keuken; 3 15 Gra-
mofoonplaten; 4.00 Bijbellezing; 5.00 So
praan, tenor, altviool en piano; 6.30 Vragen
uur; 7.00 Berichten: 7.15 Vragenuur; 7.45 Re
portage; 8.00 Berichten A.N.P.; 8.15 Chr. Ra
diokoor; 9.00 Causerie over het intern, kou-
de-congres: 9.30 Orgelconcert 'Om 10.00 be
richten A.N.P.) 10 30 Gram.platen.

HILVERSUM II, 301 M.

Algemeen programma, verzorgd
door de AVRO.

8.00 Gram.platen; 9.00 Ensemble Lismon-
de; 10.00 Morgenwijding Gram.platen; 10.30
Ensemble Lismonde; 11.00 Orgel en hobo;
12.00 De Continental Five; 12.45 Gram.platen
1.30 Cantabilé-orkest; Gram.platen en voor
dracht; 3.10 Voordracht; 3.3) Omroeporkest;
4.30 Muzikale causerie; 5.30 Kovacs Lajos'
orkest en Gram.platen; 7.30 Piano-recital;
8.00 Berichten ANP. Mededeelingen; 8.10
Gram.platen; 8.50 Omroeporkest en solist;
9.30 Radiotooneel; 10.30 Gram.platen; 11.00
Berichten A.N.P. 11.10 Dansmuziek.

DROITWICH, 1500 M.

11.20 en 12.05 Gram.platen; 12.20 Relig.
causerie; 12.45 Het Wayne-Sextet; 1.35 Or
gelconcert; 3.20 Gram.platen; 4.20 Viola en
piano; 4.50 Het Emlyn Collieries Orkest, m.
m.v. bas-bariton; 5.35 Het Vario-Trio en so
praan; 6,20 Berichten; 6.50 Koorconcert;'
7.10 Vacantielezing; 7.30 Boekbespreking;
7.50 Natuurhistorische causerie; 8.20 BBC-
Dansoorkest; 8.30 Radio-tooneel; 9.50 Be
richten; 10,20 Buiïtenlandsch overzicht; 10.35
BBC-orkest; 11.35 Dansmuziek.

DEUTSCHLANDSENDER, 1571 M,

8 30 Het Zemick-Strijkkwartet; 9.20 Radio-
tooneel; 10.20 Berichten; 10.50 Viola d'amore
en haip; 11.05 Weerbericht; 11.20 Concert.

RADIO-PARIS, 1648 M.

7.20 en 8.20 Gram.platen; 11.20 Orkestcon
cert; 2.50 Gram.platen; 4.20 Concert; 5.50
Orkestconcert; 8.20 Zang; 9.05 Saxofoonkwar
tet, zang, harp en voordracht; 11.05 Dans
muziek en oopulair concert.

KEULEN. 456 M.

6.50 en 12.20 Orkestconcert; 1.35 Neder-
saks. Symphonie-orkest: 2.35 Orgelconcert;
4.20 Populair concert; 6.20 Omroeporkest en
solisten; 7.20 Gram.platen; 9.20 Omroep-
kleinorkest; 10.40 Orkestconcert; 11.20 Silez.
Orkestvereen.

BRUSSEL. 322 M.

12.20 Gram.pl.; 12.50 Ktein-orkeSt; 1.50
Gram.platen; 5.20 Kleinorkest: 6.50 en 7.20
Gram.platen; 8.20 Salonorkest en Gram.pl.;
9.20 Fanfareorkest en zang; 10.30 Gram.pl.

BRUSSEL, 484 M.

12.20 Salonorkest; 1.30 en 5.20 Dansmuziek
6.35 Klem-orkest; 7.30 Gram.platen; 8.20
Zang; 8.50 Zang; 9.10 Gram.platen; 9.30 en
9.40 Zang; 9.50 Hoorspel; 10.15 Zang; 10.40
Gram.platen.

Johan Theunisz. Het ontoeganke
lijk Hart. Den Haag. H. P. Leo
pold's U. M.

Zooals de titel van dit boek „Het ontoegan
kelijk hart" een beetje vreemd gedrukt staat
in het water van het Flevo-meer, waaruit een
onvriendelijk profiel der stad Enkhuizen en

witte zeilen van scheepjes oprijzenzoo

scheept ae schrijver ons een beetje vreemd
met dien titel op, waar wij, als wij Amen zeg
gen, wat beteekent dat het boek uit is eigen
lijk geen weg mee weten om het zonder pro
test als attribuut van de hoofdfiguur te er
kennen.

Is het hart van Bernardus Paludanus, den
stadsdokter van Enkhuizen in het eerste kwart
der 17e eeuw. zoo ontoegankelijk inderdaad
of had de auteur toen zijn verhaal geschreven
was, zoozeer behoefte aan 'n eenigïszïns pre-
cieusen titel om zijn, in feite zoo eenvoudig,
gegeven op te sieren?

Ik vrees dat hij den lust daartoe niet heeft,
willen weerstaan, zooals hij ook heeft toege
geven aan wat een eisch des tijds schijnt ge
worden: het schrijven in een kortgeknipten
praesens-vorm en 'n beelding, die doet denken
aan het klik-klak eener geestelijke moment
opname, van ideeën en gewaarwording. Mis
schien bruikbaar voor in telegram-stijl geredi
geerde film-explicatie, lijkt het procédé mij te
gemakkelijk en goedkoop om in de litteratuur
duurzaam van belang' te kunnen wezen. Doch
gedurende eenigen tijd zullen wij nog wel van
proeven op dat gebied kunnen genieten, al dan
niet, zooals in de boeken van Stroman het ge
heele werk door, volgehouden, öf, als bij Theu-
nisz door gansch andere structuur afge
wisseld.

Johan Theunisz is een meester in deze

mengkunst en hij voegt er in dit boek nog een
bijzondere constructie aan toe door na elk
hoofdstuk vol dialoog en flitsende omschrij
ving nog een epiloog te leveren waarin hij
de(n) hoofdpersoon van dat hoofdstuk per
soonlijk toespreekt op de wijze waarop de
dominé aan de groeve de afgestorvene her
denkt, of waarop na de oude fabels altijd in
enkele versregels de moraal volgt. Eigenaar
dige mengeling van experimenteeren in het
nieuwste met een opgraven van het dierbare,
ouderwetsche, die mij voor Theunisz kenmer
kend lijkt, en waarvan ik de attractie niet ont
kennen zal al is een bepaalde vorm-gebroken-
heid in het kunstwerk er het gevolg van.

Het levensverhaal van Paludanus is geheel
der historie getrouw, beschreven, Paludanus
(Berent ten Broecke buiten de geteerde we
reld) werd in 1586 stadsdokter van Enkhuizen.
Hij had al veel in de wereld rondgezworven,
in Padua en Neurenberg gestudeerd en met
vete groote geleerden van zijn tijd contact ge
had. Hij was een universeel geteerde die in
medicijnen en philosophie gepromoveerd,
evenzeer gezag bezat op het terrein der bo
tanie en volkenkunde, zoodat hem zelfs een
plaats als professor aan den plantentuin der
Leidsche Universiteit werd aangeboden en zijn
eigen kabinet van rariteiten op ethnologisch
gebied een wereldvermaardheid bezat. De
plaats in Leiden weigerde hij na veel over en
weer praten en die plaats werd toen bezet door
een ander geleerde, die bij onze Haarlemsche
bloemkweckers nog nu bekend zal zijn door
zijn tulp-import: door Carolus Clusius.

Doch ook Paludanus zelf is ons geen vreem
de. Want zijn door Hendrik Gerritsz Pot ge
schilderd portret, waarvan Theunis in zijn
boek vertelt, hangt hier in het Frans Hals
museum. En Ampzing dichtte daabbij
„Een oud, aensienlyck Heer, een vroom

godsalig man,
Een meester inde const, die 't quaet genesen

kan,

Den Vorsten lief en waerd: die selfs van

'sKeysers wegen

Het hoog Notaris-ampt ter eeren heeft

vercregen". enz.

Deze Paludanus nu verschijnt in Enkhuizen
in een tijd dat die stad haar grootsten bloei
te gemoet gaat; hij wordt er om zijn wereld
reputatie geëerd en leeft er in vriendschap
met mannen, die hun tijd vooruit brachten op
wetenschappelijk, vooral zeevaartkundig ge
bied. Daar toch werkt ook Wagenaer, in dien
tijd, aan het in kaart brengen der zeewegen,
daarheen keert ook de jonge Jan Huyghen
van Linschoten huiswaarts na een dertien
jarig verblijf in Indië, waar hij, onder andere,
geheimschrijver van den aartsbisschop van
Goa geweest was. Levendig aandeel neemt
Paludanus aan Wagenaer's werk en aan de
voorbereidingen, die Jan Huyghen treft voor
nieuwe reizen naar de Noord er later voor den
uitgaaf van zijn beroemd geworden reisbe-
beschrijvingen. En in al wat het geestelijk le
ven van zijn stad betreft wordt Paludanus be
trokken; hij is er de vriend der verlichte be
stuurders der stad en de vereerde vertrouwde
der geleerden. Want Enkhuizen bezat in den
jong gestorven Gerardus Vesterman een ge
leerd predikant, wiens nagelaten bibliotheek
door Paludanus' zorgen de basis zou worden
eener stadsboekerij en in Heertjen IJsbrandtsz
een schepen in ruste, wiens kennis der klas
sieken zelfs voor dien tijd opmerkelijk was.

1-Iet is een aardige verdienste van dit boek
van Theunisz dat de lezer er door wordt bin
nengevoerd in het doen en laten van wie aan
de stedelijke gemeenschap kleur en aanzien
verleenden. De schrijver betrekt hem op han
dige wijze in de conflicten die zich onder hen
voordoen, in de plannen die beraamd, de hulp
die onderling verleend, de kleine vijandighe
den die gesmeed worden.

In zijn partculier leven is Paludanus onfor
tuinlijk met een paar zijner kinderen, waar
van hij er acht heeft uit zijn huwelijk met
Catharina Robberts, een stilzwijgende, plichts
getrouwe, dienende echtgenoote en moeder,
die in ieder opzicht de moeilijke kunst ver
staan heeft de vrouw van een beroemd man

te zijn. Paludanus is niet sentimenteel, soms
bruut jegens hem van wien hij een afkeer
heeft, doch trouw in zijn genegenheid en van
een absolute eerlijkheid in handel en wandel.
Doch bij het klimmen der jaren komen ook
voor hem de moeilijkheden; hij wordt ge-
désillusioneerd in zijn jongens, ondervindt
verdrietelijkheden in zijn praktijk en niet al
tijd de medewerking waarop hij meent recht
te hebben. Vrienden gaan heen voor goed of
vallen hem af en alleen de bezoekers van we
reldreputatie, door de zijne aangetrokken,
veraangenamen nog zijn teven. Het is de tra
gedie van het, oud geworden, zich langzamer
hand overbodig voelen. Hij wordt 83 jaar en
sterft in de, stad die hem een klein deel harer
beroemdheid danken moest.

Voor de schrijfwijs èn de inzichten van den
auteur Theunisz zijn een paar citaten dienstig,
die ik lichten wil uit het hoofdstuk aan Lode-
wijck ten Broecke gewijd, aan Paludanus'
zoon die speelschuld maakte, diefstal pleegde
en ten slotte werd doodgeschoten bij een po
ging op een schip naar Guinea te komen:

„De wacht dreunt nader op het plankier
langs de palen, die met regelmatige tusschen-
ruimten de scheiding van wal en water mar
keeren. De stapels zakken, de bijeengerolde
tonnen zijn tot onherkenbare duisterheden
samengegroeid.

De wacht stapt naar het einde van het
hoofd,, en draait zich om.

Daar beweegt het duister. Een gestalte duikt
op uit het effen zwart van de zakkenstapels
en richt zich naar de loopplank.

„Halt".

De roep dreunt ui de stilte.

De wacht richt het pistool.

De gestalte heeft bijna de loopplank bereikt,
en duidelijk staat een hoofd tegen de lamp
lichte vensters van de kajuit.

„Halt".

De donkere gestalte buigt zich voorover.

Een schot valt, hard en scherp.

Een schreeuw!

Een arm zwaait.

Een doffe plons.

Mannen springen toe van het schip. Lan
taarns zwaaien boven de hoofden. In. het wa
ter sprankelt overal licht.

„Daar! Daar!"

Een matroos laat zich van het boord neer
zakken. Donkere lijven buigen voorover tus-
schen pakhoofd en schip.

„Pak aan!"

Tusschen de zwarte mannen ligt het natte,
levenlooze lichaam.

Een lantaarn wordt aangereikt.

„Het is een knaap!"

Op de natte planken, in het gele licht van
de scheeplamp ligt het lijk van Lodewijck
ten Broecke."

En dan uit de „epiloog voor Lodewijck ten
Broecke" die de schrijver hierop volgen laat,
nog dit:

„Uw teven eindigde vroeg. Te vroeg? Wel
licht te laat? De dood geeft geen antwoord.
Maar wie verlangt dat?

Alleen zij, die niet gelooven, vragen. Vra
gen is aarzelen. Wie aarzelt, vreest. Zij die ge
looven. vreezen niet.

Zij kennen de zekerheid, dat niets om niet
gebeux-t. Zij weten, dat enkel geschiedt, wat
geschieden moet. Zij beseffen de groote onaf
wendbaarheid als het strikt juiste. Zij weten,
dat alles wat onontkoombaar is, ook onaan
vechtbaar en dus rechtvaardig is, en enkel
goed. Dezulken leveren zidh uit in sereene
overgave. Zoo men een waardebepaling van
iemands leven zou kunnen geven, dan zou
men, in groote kortzichtigheid, misschien Uw
teven gering achten en weinig belangrijk.

Maar wie heeft daartoe den moed en de zelf
overschatting? Wie waagt het, het onmeetbare
grenzen te stellen? Enz

De scherpzinnige lezer zal bemerkt hebben
dat de auteur Johan Theunisz uit een zeer
apart hoekje onzer litteraire broeikas stamt.
Maar met dat al in zijn hoekje een zeer be
langwekkende figuur is.

J. H. DE BOIS,