Een uitvinding.
BERICHT
De Bedrijfstelling
te Haarlem.
Hei Beimtf&ijkste
54e Jaargang No. 16332
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Zaterdag 19 September 1936
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: P. W. PEEREBOOAl
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE LOURENS CO STEK MAATSCHAPPIJ VOOK
COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENS DRUKKERIJ N.V.
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENTENper week 0.25, per maand 1.10, per 3 maanden
f3.25, franco per post f3.55,vlosse nrs. 0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week 0.05, p. maand f 0.22, p. 3 mnd. 0.65, franco p. post f 0.72'/4.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos-: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij10132,12713 O Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
Bijkantoor: Soendaplein 37, Haarlem-Noord, Telefoon 12230.
ADVERTENTIëN 1-5 regels f 1.75, elke regel meer J 0.35. Reclames
ƒ0.60 per regel. Tarieven regelabonnementen op aanvraag. Vraag en
aanbod 1—4 regels 0.60. elke regel meer f 0.15. Onze Groentjes zie
hoofd rubriek.
Gratis Ongevallenverzekering voor betalende abonnés. Levenslange ongeschiktheid f 600.-. Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog ƒ400.-, Duim ƒ250.-, Wijsvinger 150-, Elke andere vinger 50.-, Aim-of een reu "f
Idem voor Abonnés op het Geïllustreerd Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid ƒ2000.-, Overlijden f600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog ƒ400-, Verlies Duim f 75.-. Verlies Wijsvinger f 75.-. Verlies andere vinger ƒ30.-
Alles indien het gevolg van een ongeval en volgens gratis ten kantore van dit blad verkrijgbare voorwaarden.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZESTIEN BLADZIJDEN.
HAARLEM, 19 September.
De Assemblee.
Maandag komt de jaarlijksche algemeene
vergadering van den Volkenbond weer in de
gebruikelijke September-zitting te Genève
bijeen. De Volkenbondsraad heeft al verga
derd en de plannen tot hervorming van den
Bond naar de Assemblee verwezen. Tot een
herziening van het Pact, het statuut van den
Bond, zullen die zeker niet leiden en maar
goed ook, want het baat niets of men de
eischên, die men zich voorhoudt om inter
nationale anarchie in internationale samen
werking te doen verkeeren, lager gaat stel
len. In de bestrijding van de slavernij, die
deels uit de wereld verdwenen is, in de be
strijding van epidemische ziekten die ook
voor een groot deel verdwenen zijn, in het
algemeen in iederen grooten strijd tot ver
betering van het lot der menschheid heeft
men ook nimmer zijn eischen lager gesteld.
Tenslotte is en blijft „vrede door recht" de
beste leuze om tegen den oorlog te voeren
en de zeventien jaar. verloopen sinds de op
richting van den Volkenbond hebben geen
beter rechts-program doen ontdekken dan
in het Pact is neergelegd. Dat de uitvoering
van dit program tot dusver zoo teleurgesteld
heeft bewijst niet dat het program slecht is.
Vel is het voor ons menschelijk gevoel van
eigenwaarde wel zeer bitter geweest te er
varen, dat de wereld ten opzichte van inter
nationale rechtsverhoudingen nog zóo onrijp
is, dat er zulk een enorme kloof bestaat tus-
schen de normale rechtsbegrippen die wij
binnen de grenzen van ons eigen staatsver
band aanvaarden en de verhoudingen tus-
schen de staten onderling, die behoudens
uitzonderingen nog steeds op „het recht van
den sterkste'', dus op macht en geweld, dus
op onrecht, gebaseerd blijken te zijn.
De verontwaardiging over en minachting je
gens het optreden van den Volkenbond kan
men zeer wel verklaren door dit gekwetste ge
voel van eigenwaarde. De eerste poging van de
wereld om zich internationaal te organiseeren,
het experiment Volkenbond, heeft talloozen
voor het eerst de verschrikkelijke wanverhou
dingen, die internationaal altijd bestaan heb
ben en die door den groei der moderne tech
niek steeds doodelijker gevaren hebben ont
ketend, doen zien. De Engelschman zou den
Volkenbond op dezen grond betitelen als
„an eye-opener".
Want vóór er een Volkenbond was hebben
zoovelen die ik bedoel, en die nu zoo toornig
en hoonend over het nieuwe instituut spreken
zich van de internationale verhoudingen al
heel weinig aangetrokken en er vrijwel niet
over nagedacht. Men heeft den oorlog be
schouwd als een natuurramp, als iets dat
wel eens over ons kon losbarsten maar dat
met eenig geluk in eigen levenstijd wel zou
uitblijven. Heel weinigen dachten er ooit ern
stig aan, dat dit noodlot ooit te bestrijden
zou zijn. Zoo sprak men een eeuw tevoren
ook nog over de pest en de cholera. Het wa
ren bezoekingen, waartegen nu eenmaal niets
te beginnen was. En degenen die den strijd
tegen deze bezoekingen aanvaardden, werden
gehoond en uitgelachen.
Het eingelijke verwijt tegen den Volken
bond verschilt alleen in zooverre hiervan,
dat de vele falende pogingen in naam dezer,
instelling bovendien zoo'n verschikkelijke
blaam op de menschelijke zwakheden werpen.
In West Europa meende men toch dat het
Recht (met een groote R) al zoo geweldig ver
gevorderd was! Nietwaar? En nu is in de laat
ste zeventien jaar zoo voortdurend gebleken
dat het alleen onder bepaalde omstandig
heden en ten aanzien van het individu zoo
ver is, maar dat voor de volkmassa's, die in
nationale eenheid verbonden zijn, internatio
naal eigenlijk nog heelemaal geen recht be
staat. Alleen maar anarchie en willekeur, be
houdens de weinigen gevallen waarin de
conjunctuur gunstig is voor een rechtmatige
beslissing.
Dit is bitter en moeilijk te verwerken, het
heeft een vage illusie, die zoovelen omtrent
menschelijk recht koesterden, voorgoed doen
verdwijnen, maar het baat niets om te jam
meren „Die Volkenbond moet weg", want „Die
Volkenbond", juist omdat hij een nieuw ont-
.waakt inzicht vertegenwoordigt, gaat nooit
meer weg. Men kan het woord door een ander
vervangen, men kan de organisatie uitbrei
den of verzwakken, maar het begrip, het
besef, de Waarheidblijven. Er is niet meer
aan te ontkomen. De vage illusie van vroeger,
met het fatalistische afwachten van vroeger
en de plezierige Onwetendheid omtrent het
gruwelijke onrecht dat tusschen de volken
heerscht, keert nimmer weer. Wij zullen moe
ten blijven vechten tegen dat onrecht. De taak
is ons eenmaal opgelegd. Het is het grootste
Monument voor de Dooden, na 19141918 op
gericht. En we zien het allen dagelijks.
het blijft, al gooit men er zielig met steentjes
jiaar.... R. P
(In Engeland zijn proeven geno
men met een uitvinding, in den
vorm van intrekbare vinnen,
waardoor schepen zoo vast lig
gen, dat voor iedereen, ook bij
onstuimig weer, het varen aange
naam wordt, omdat het schip
niet meer rolt.)
Wanneer ik lees, dat iets is uitgevonden,
Tegen het kwaad van schepen aan den rol,
Dan, dat verklaar ik gaarne onomwonden,
Schiet mijn gemoed van appreciatie vol.
Komt er een tijd, dat ieder op de baren,
Ook als de golven over 't voordek slaan.
Zijn zoete rust en welzijn kan bewaren,
Alsof hij veilig op den wal zou staan?
Dat niemand in zijn kooi meer ligt te
wenschen,
Dat snel de dood een eind aan 't lijden
maakt?
Dan is voorwaar voor zee-onvaste menschen,
Een nieuw verschiet van levensvreugd
ontwaakt.
Het kan natuurlijk u en mij niet schelen,
Zelfs in een storm zijn wij en de kaptein,
De eenig opgewekten naast de velen.
Die door de zeeziekte verslagen zijn.
Dat neemt niet weg, niet waar, dat wij
waardeeren,
Wanneer er iets voor andren wordt gedaan,
Waardoor die stakkers als zij het begeeren,
Voor hun plezier aan 't varen kunnen gaan.
De baren zullen niemand zorg meer baren,
Dan is het uit met offers aan den visch,
En ieder kan zonder gevaren varen,
Ik vind, dat dit een prachtuitvinding is.
P. GASUS.
Breng ZON in Uw woning Met
KROON - BEHANGSELS.
Alléén: GR. HOUTSTRAAT 179 - Telef. 14269
(Adv. Ingez. Med.)
De eenige afstammeling van
Columbus geëxecuteerd.
Ondanks de verzoeken van Argentinië en
Chili.
BUENOS AIRES, 19 September (Reuter)
Op de kanselarijen van Argentinië en Chili is
bericht ontvangen, dat de hertog van Veragua
te Madrid is terechtgesteld.
Beide regeeringen hadden gevraagd den.
hertog, den eenigen afstammeling van
Christoffel Columbus niet te willen terecht
stellen.
Zij hebben een protest naar Madrid ge
zonden.
Tot steun aan de H. O. V.
Comité van Actie heeft een kerkconcert
georganiseerd.
Het comité van actie tot steun aan de H.
O. V. heeft op Maandag 5 October een kerk
concert georganiseerd ten bate van de H. O.
V. Belangelooze medewerking is toegezegd
door de Haarlemsche Motet- en Madrigaal-
vereeniging, welke een zeer belangrijk nieuw
programma ten gehoore zal brengen.
De vermaarde violist Ria Schmitz—Gohr
reeds bekend door haar succesvol optreden
met de H. O. V., waarbij zij op één avond drie
viool-concerten vertolkte, heeft eveneens haar
medewerking toegezegd.
Jaarvergadering van den Alg.
Militairen Pensioenbond.
Rede van den heer B. F. Brandwijk.
Hedenmorgen om elf uur werd in hotel
,Iiion d'Or" de jaarvergadering van den Al-
gemeenen Militairen Pensioenbond geopend
onder voorzitterschap van den heer D. F.
Brandwijk.
Na een woord van welkom tot de aanwezi
gen, in het hijzonder de samenwerkende ver-
eenigingen stelde de voorzitter de vergadering
voor twee telegrammen te verzenden. De
tekst, der telegrammen was:
„Aan Hare Majesteit de Koningin,
De Algem. Militaire Pensioenbond, in ver
gadering bijeen in hotel Lion d'Or te Haar
lem, betuigt Uwe Majesteit eerbiedig hulde
en trouw."
Het tweede telegram gericht aan Prinses
Juliana luidt:
..De Alg. Militaire Pensioenbond, in verga
dering bijeen in hotel Lion d'Or te Haarlem,
zendt uwe Kon. Hoogheid en den Prins op
rechte gelukwenschen."
Na de behandeling van eenige huishoudelij
ke zaken hield de voorzitter zijn openingsrede.
Spr. wees op de ernstige beroering in Europa,
waardoor de wereld en ons land onder een
groote spanning zijn komen te staan.
Steeds meer wordt gestreefd naar de ves
tiging en de ontplooiing van macht en steeds
minder wordt op het Recht gelet. De nieuws
berichten spreken nog slechts over parades
en militaire uitbreidingen doch over Recht
wordt niet meer gesproken. De vraag, aldus
spr., is of Nederland zich te midden van die
beroering zal kunnen handhaven. Men zoekt
het hier en elders in de versteviging van de
overheidsmacht, doch de vraag die zich aan
ons cpdringt is of de regeering zich ten volle
bewust is van den invloed dien 't steeds toe
nemend vertoon van macht ook hier te lande
heeft.
Is de regeering zich ten volle bewust van
de waarde die aan het eenheidsbesef van ons
land nog kan worden gehecht. Gelijk steeds in
moeilijke tijden kiest men partij en zoekt een
uitweg in verdeeldheid. Tegenover deze moei
lijkheden stelt de regeering haar macht doch
de vraag komt bij ons op 'Of zij hierbij niet te
ver saai. En of het recht in ons land niet
heeft moeten plaats maken voor de macht.
„Ik vól nu afstappen van de pensioenkwes
tie. Want al heb ik dit woord nog niet ge
noemd. gij allen weet dat deze pensioenkwestie
onrecht is dat uit de macht der regeering
voortvloeit, doch dat, bedreven uit naam der
overheid, het gezag dier overheid, ondermijnt.
De pensioenen beneden de ƒ4000 worden ge
kort, doch die boven de 4000 blijven intact.
Immers, zoo zegt de regeering, men wil geen
verkregen rechten aantasten. Wij spreken
met bitterheid en daartoe hebben wij het
recht. Wij hebben niet verdiend, dat uitge
weken buitenlanders beter behandeld worden
dan onze oud-medestrijders of hun weduwen.
Ter gelegenheid van de verloving van Prin
ses Juliana werd aan alle werkloozen een uit-
keering gedaan, doch aan de veelal zoo karig
gepensionneerden heeft men geen oogenblik
gedacht."
(De vergadering duurt voort.)
CRISISBERICHTGEVING.
Berichten over de crisis zijn in den regel
somber van toon.
Daarom doet het goed ook eens een vroolijk
crisisgeluid te laten hooren. Misschien is het
beter, te zeggen: een ondanks-crisis bericht.
Haarlem's Dagblad bevat elke maand meer
advertenties van Vraag en Aanbod (Groen
tjes) dan in de overeenkomstige maand van
het vorig jaar. Stijging ondanks de crisis dus.
Zij, die zich met ingang van 1 October
per kwartaal abonneeren, ontvangen
de in September nog te verschijnen
nummers gratis.
DE ADMINISTRATIE.
Na een beleg van zeven weken hebben de Spaansehe regeeringstroepen het be
roemde bouwwerk van Toledo, het Alvazir, dateerende uit de dertiende eeuw, in
de lucht laten vliegen. Hoezeer het gebouw reeds onder de onafgebroken beschie
ting geleden had, toont ons deze recente foto van de brandende burcht.
Hoe die geschiedt en welke beteekenis
zij heeft.
Maandag. 21 September 1936. zullen de
werkzaamheden voor de bedrijfstelling Haar
lem 1936 beginnen. Weinigen weten, hoeveel
voorbereidend werk verricht moest worden,
hoeveel besprekingen gehouden zijn en hoe
veel moeilijkheden uit den weg geruimd
moesten worden. Gelukkig is algeheele over
eenstemming bereikt tusschen de afgevaar
digden der gemeente Haarlem, der Kamer
van Koophandel en Fabrieken en der Mid
denstandscentrale met betrekking tot opzet
en uitvoering van dit omvangrijke werk.
En wat beoogt men nu, wat gaat er ge
beuren? De bedrijfstelling zorgt voor de re
gistratie aller Haarlemsche bedrijven, even
als zij de in 1930 van rijkswege gehouden
bedrijfstelling geschiedde, doch bijzonderhe
den zullen in eerste instantie alleen verza
meld worden omtrent den detail-handel
(het winkelbedrijf), de ambachten en de
klein-industrie. Deze beperking is een ge
volg van het ontstaan der te houden telling.
Immers, het bekende voorst-el-v. Dam tot
„ordening" van het Haarlemsche winkelbe
drijf, via gemeentelijke regelingen en het
daarna ingediende ontwerp-rijkswet betr. de
vestiging enz., brachten Burgemeester en
Wethouders van Haarlem er toe een winkel
telling voor te bereiden, die ten slotte een
bedrijfs-telling zal worden, maar waarbij aan
het winkelbedrijf extra aandacht wordt ge
schonken, evenals aan de ambachten en de
klein-industrie.
De te verrichten arbeid bestaat aanvan
kelijk uit het verzamelen van een reeks be-
drijfs-gegevens en het vastleggen dezer ge
gevens in een kaartregister, waarna een rap
port zal worden samengesteld. De telling op
zich zelf en het vaststellen van het resul
taat is de vorming eener bedrijfs-kartotheek.
Deze zal t.z.t. aan de Kamer van Koophan
del en Fabrieken overgaan, teneinde, op ver
zoek en in samenwerking met verschillende
bedrijfsgroepen, spciale onderzoekingen te
kunnen instellen.
De basis voor het onderzoek wordt ge
vormd door een kaart, die evenwel niet huis
aan huis bezorgd wordt, doch die aan een
tiental enqueteurs zullen worden gegeven, die
huis aan huis de gewenschte bijzonderheden
of direct opnemen, of vragen. Daarmede is
afgeweken van het in 1930 gevolgde systeem,
waarbij aan de inwonei\s zelf werd overgela
ten de kaarten in te vullen.
De stad Haarlem is In een tiental distric
ten ingedeeld. De telkaart maakt een scherp
onderscheid tusschen verkoopplaatsen, waar
mede bedoeld zijn winkels in den meest uit-
gebreiden zin van het woord en tusschen
ambachten en klein-industrieën en als laat
ste groep de „overige" ondernemingen, waar
onder dan gerangschikt zijn de groot-in
dustrieën, groot-handelaren, banken enz.
Van de laatste groep wordt op de telkaart
slechts vermeld de naam en de soort der on
derneming. Volledigheidshalve zij nog opge
merkt, dat buiten de telling vallen alle over
heidsbedrijven en de z.g. vrije beroepen.
Onder de algemeene gegevens, welke ver
zameld worden, behooren: naam en soort
der onderneming, naam van den eigenaar en
aard van den rechtsvorm van het bedrijf. Is
de winkel in een speciaal winkelpand, in een
pakhuis, in een kelder of in een gesloten
huis gevestigd? Hoe groot is de verkoop
plaats, waarover u kunt beschikken? Welke
hoofd- en welke neven-artikelen verkoopt u?
Bij de ambachten resp. klein-industrieën
wordt nog in het bijzonder gevraagd naar
den aard der branche. Voorts wordt op de
telkaart gevraagd: sedert wanneer ls uw
zaak onder de tegenwooi'dige leiding op dit
adres gevestigd, terwijl men ook zal nagaan
of betrokkene al dan niet lid ls eener vak-
of standsorganisatie. Bedenkt men voorts,
dat ook een onderzoek ingesteld zal worden
naar de neven-beroepen, welke worden uit
geoefend en naar het aantal personen in de
bedrijven werkzaam, dan is met deze opsom
ming de belangrijkheid van het onderzoek
voldoende aangetoond. Toch is het noodza
kelijk, dat allerwegen medewerking bij dit
onderzoek wordt verleend en dat op vlotte
wijze de gegevens verzameld kunnen wor
den. Want men dient wel te bedenken, dat
men een moment-opname wil maken, waar
door juist zoo min mogelijk fouten worden
gemaakt. Lastig vallen behoort natuurlijk
vermeden te worden, het bedrijfsleven kent
al lasten genoeg.
Over de resultaten van het onderzoek is
natuurlijk nog niets te zeggen. Het ligt in
het voornemen na het tellen zoo spoedig mo
gelijk over te gaan tot het samenstellen van
het rapport., waarbij de leiders een bedriifs-
gewijze samenvatting zullen samenstellen.
Dit omvangrijke werk zal uit den aard dei-
zaak eenigen tijd in beslag nemen. Zoo mo
gelijk zal men moeten komen tot het formu
leeren van een aantal conclusies, terwijl de
mogelijkheid natuurlijk niet uitgesloten is,
dat men vergelijkingen kan maken met de
resultaten elders verkregen. Daarbij worde
gedacht aan soortgelijke onderzoekingen,
welke in Hilversum en 's-Gravenhage hebben
plaats gehad. Groote voorzichtigheid is daar
bij geboden, omdat de invloed van tal van
bijzondere factoren niet uitgeschakeld mag
worden.
Zoo zal dus in de komende weken een
zeer omvanerijk werk ter hand genomen
worden, hetwelk een basis vormt voor het
verzamelen van veel materiaal, hetwelk een
inzicht zal kunnen geven van den bedrijfs-
toestand in onze gemeente Het is zeker te
hopen, dat bij dien arbeici "erekend ma-
worden op de noodige medewerking.
MOLLERUS.
Het woord is aan....
Wijnaendts Francken:
Groote karakters worden
door leed gestaald, zwakke
gaan er door te gronde.
Steunt Labour het Britsche
bewapeningsprogram?
LONDEN, 19 September (D.N.B.-A.N.P.)
Het verluidt, dat zich in de gisteren ge
houden bijeenkomst der Labour-leiders een
aanzienlijke meerderheid heeft uitgesproken
voor steunverleening aan het bewapenings
program der regeering.
De „Daily Telegraph" meldt, dat er ter con
ferentie op is gewezen, dat het een machtige
versterking voor fascistische regeeringen
zou zijn. indien de Engelsche arbeiderspartij
van Engeland in den weg zou staan.
Japanner te Hankau vermoord
Japansclie vlootautoriteiten beraadslagen.
TOKIO. 19 September (Reuter-A.N.P.) Vol
gens een bericht uit Japansche bron te Han
kau is een beambte van de Japansche con
sulaire politie vanochtend door revolver
schoten gedood.
Het Japansche persagentschap Domei meldt
dat de Japansche vlootautoriteiten bijeen
zijn gekomen om te overwegen, wat hun
thans te doen staat.
Een kolonel van het leger in Korea, die
op weg was naar Peking, werd in den trein
aangevallen en beroofd. Hij kon zich slechts
door de vlucht redden.
Hebt U zich al aangemeld voor de gymnastiek
lessen van
JULES KAMMEIJER.
Aparte clubs voor dames, heeren en kinderen.
Ook spec, middagclub voor gehuwde dames.
Prettig, besch. milieu. Mooie zalen. Piano
begeleiding.
CRAYENESTERSINGEL 2,
hoek Lanckliorstlaan,
HEEMSTEDE TELEFOON 29380.
(Adv. Ingez. Med.)
Radiodistributie Haarlem.
Vier stations plus Haarlem's nieuwtjes
Vijf en dus geen drie stations.
Luister niet naar hen die liegen.
't Klinkt verwaand, maar hoor naar ons.
NIEUWE GRACHT 5 TELEFOON 10010
(Adv. Ingez. Med.)
De burgeroorlog in Spanje: De tragedie aan
het Alcazar.
pag. 4
Bij een scheepsramp op de Nij! zijn 50 per
sonen om het leven gekomen.
pag. 4
De orkaan langs de Amerikaansclie kust zou
een geheel eiland weggevaagd hebben.
pag. 4
Eden zal Blum te Parijs ontmoeten.
pag. 4
De regeering is bij de steunmaatregelen voor
de land- en tuinbouw tot het consequent
doorgevoerde oogstbeginsel teruggekeerd.
pag. 3
f 500.000 voor extra winterhulp aan werk
loozen.
pag. 3
v. O.; Tweede Internationale „Focus"-Foto-
salon te Amsterdam.
pag. 2
Gevaarlijke verkeerspunten in Haarlem en
omgeving.
pag. 2
Tini Wagner verbetert twee Nederlandsehe
records.
pag 6
Bioscopen.
pag. 8
ARTIKELEN. ENZ.
R. P.; De Assemblée.
pag. 1
Jhr. dr. J. C. Mollerus: De bedrijfstelling te
Haarlem.
Dag 1
Jhr. dr. B. de Jong van Beek en Donk: De
Volkenbond en het voedingsvraagstuk.
pag. 4
Financïeele kroniek: De schaduw der ko
mende presidentsverkiezing.
pag. 9
Dr. D. M. Hoogeveen: Notities van een Griek-
sche veis.
Dag. 7
Dr. W. G. N. van der Sleen: Montreal—Otta
waCalgary.
pag. 7
Van onzen Londensclien correspondent. De
„Dutch Church" hersteld.
pag 14
K. de Jong: Kerkconcert.
pag 14
J. li. de Bois: Litteraire kantteekeningen.
oag 8
Amy Groskamp-ten Have: Een vrouw schrijft
pag. 5
P. v. d. Hem: Na de millioenennota.
pag. 3
II. D. Vertelling: Overcompleet.
pag. a
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op pag. 11.
