yiTT ECE^BCCOiNICERT
M
Walvisch.
HET KERKCONCERT
G eleid door de ervaring, opgedaan bij vroegere concerten, door ons ge
organiseerd, mogen wü niet nalaten onzen lezers dringend aan te raden
zich vooral spoedig van toegangsbewijzen te voorzien, aangezien op grond
van de belangrijkheid van het concert en den zeer lagen toegangsprijs van
25 cent. alles inbegrepen, op een buitengewone belangstelling kan worden
gerekend.
54e 'Jaargang No. 16353
Verschijnt Hagoljtks, behalve op Zon- cn Feestdagen
Woensdag 14 October 1936
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: F. W. PEEREBOOM UITGAVE LOUKENS COSTKK MAATSCHAPPIJ VOOR pPFRpRnO\L
en ROBERT PEEREBOOM. COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V. Hoofdredacteur: ROBE
ABONNEMENTEN: per week 0.25, per maand 1.10, per 3 maanden
/3.25, franco per post ƒ3.55, losse nrs. ƒ0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week 0.05, p. maand f 0.22, p. 3 mnd. 0,65, franco p. post 0.72'A
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos-: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10132,12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
Bijkantoor: Soendaplein 37, Haarlem-Noord, Telefoon 12230.
ADVERTENTlëN 15 regels J 1.75, elke regel meer 0.35 Reclame*
ƒ0.60 per regel. Tarieven regelabonnementen ap aanvraag. Vraag en
aanbod 1—4 regels 0.60. elke regel meer 0.15. Onze Groentjes zie
hoofd rubriek.
Gratis Ongevallenverzekering voor betalende abonnès. Levenslange ongeschiktheid 1 600.-, Overlijden t 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog 400.-, Duim
Idem voor Abonnés op het Geïllustreerd Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid ƒ2000.-, Overlijden ƒ600.-. Verlies van Hand, Voet of Oog ƒ400-, Vei
Alles indien het gevolg van een ongeval en volgens gratis ten kantore van dit blad verkrijgbare vc
250.-, Wijsvinger S 150.-, Elke andere vinger 50.-, Arm- of Beenbreuk 30.-,
lies Duim 75.- Verlies Wijsvinger f 75.-. Verlies andere vinger ƒ30.-
»orwaarden.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TIEN BLADZIJDEN
HAARLEM, 14 October.
In de Tweede Gevarenklasse.
Als er weer een Europeesche oorlog mocht
uitbreken, hetgeen tot dusver verhoed is on
danks het opeenhoopen van conflicten, het
provoceeren van haat en de dolzinnige be
wapening in dit verscheurde kleine wereld
deel, zullen wij Haarlemmers ons bevinden
in gevarenklasse nr. 2". Dit heeft een Ko
ninklijk Besluit tot uitvoering van de Lucht-
beschermingswet bepaald. In gevarenklasse
nr. 1 bevinden zich Amsterdam, Rotterdam,
Den Haag, Utrecht de vier grootste steden
des lands dus plus de gemeenten Haarlem
mermeer en Velsen. In gevarenklasse nr. 2 is
Haarlem, de vijfde stad des lands, ingedeeld
met Leiden, Alkmaar en eenige andere ge
meenten. De rest behoort tot klasse 3.
Deze mededeeling in ons blad van Maandag
heeft waarschijnlijk op de meeste lezers
weinig indruk gemaakt. De ervaring leert, dat
de meeste menschen over zulke onaangename
zaken maar liever niet verder doordenken. De
geperfectionneerde beestachtigheid van de
moderne oorlogsmiddelen, gebaseerd op on-
verhoedsche luchtaanvallen met gassen,
brandbommen en zelfs bacteriën duivel-
scher methoden schijnen niet meer denkbaar
beweegt er hen immers zelfs niet
eens toe, zich bij de vredesactie aan te slui
ten! Zoo hebben zij zich ook maar rustig ge
schikt in het vooruitzicht van een dergelijke
slachting, waarna de overlevenden op een
uitgezochte collectie revoluties en burgeroor
logen met de grootste zekerheid zouden kun
nen rekenen.
Blijkens de berekeningen van de Haagsche
autoriteiten loopen de vier grootste steden
des lands bij de in het buitenland reeds her
haaldelijk voorspelde luchtaanvallen op
bevolkingscentra meer dan Haarlem. Maar de
aan ons grenzende gemeenten Velsen en
Haarlemmermeer rekent men tot klasse 1,
vermoedelijk resp. wegens hun industrie en
het vliegveld Schiphol, terwijl bovendien een
oordeelkundig sluizen-bombardement den ge-
heelen Haarlemmermeerpolder onder water
zou zetten. Mocht een luchtaanval-op-groote-
schaal Haarlem ontzien, dan zouden wij dus
in ieder geval het toevluchtsoord zijn van de
in paniek vluchtende bevolkingen van Am
sterdam en de aan ons grenzende gemeen
ten Velsen en Haarlemmermeer. Met dit
vooruitzicht zal de uitvoering der Luchtbe-
schermingswet dus ook wel rekening dienen te
houden.
Er zijn tegenstanders van deze wet, waar
toe ik niet behoor. Afgezien van elke politieke
overweging ben ik van meening. dat men geen
voorzorgen mag nalaten te nemen als men
daardoor in geval van oorlog een aantal me-
demenschen kan redden. Wel verwondert het
mij, dat deze Luchtbescherming, waarover
nu al jaren gepraat en geschreven wordt,
zoo uiterst traag tot uitvoering komt. Er is
wel eindeloos over gedisputeerd, maar een
werkelijke organisatie ontbreekt nog steeds.
Waarom gaat dit alles eigenlijk zoo buiten
gewoon langzaam in zijn werk?
Illusies over de uitwerking van de te orga-
niseeren maatregelen behoeft men zich na
tuurlijk niet te maken. Waarschijnlijk zal
slechts een bescheiden percentage van de be
volking in de aangevallen steden erdoor ge
red kunnen worden. Niet minder erg, waar
schijnlijk erger dan de gevolgen van de directe
treffers zullen de resultaten van de paniek
zijn. Maar goed: men zal moeten doen wat
mogelijk is.
De vliegers Viruly en Veenendaal hebben be
toogd dat Nederland geheel open ligt voor
luchtaanvallen en er niet tegen te verdedigen
is. Hetzelfde geldt trouwens voor alle groote
bevolkingscentra in het buitenland. Ik beken
dat ik nog steeds niet begrijp hoe men mobi
lisaties van legers zou willen uitvoeren als de
oorlog zooals algemeen voorspeld wordt
zou beginnen met massale luchtaanvallen
waarbij niet alleen spoorwegstations, spoor
lijnen, kazernes, centra van motortractie en
van industrie maar ook de knooppunten der
organisatie, de bureaux van den generalen
staf en de regeeringsdepartementen bestookt
zouden worden. Dit geit zoowel voor groote
als voor kleine landen.
De methodes van vroegere oorlogen zijn
voorbij, dood en begraven, de groote mogend
heden beschikken elk over duizenden vlieg
tuigen en de kleine over honderden. Alle orga
nisatie-centra van de andere wapens staan
evenals die der oorlogindustrie aan onmid
dellijke vernietiging bij den aanvang van de
slachting bloot. Een aantal zou ongetwijfeld
mesteen vernietigd worden, terwijl de burger
bevolkingen in wilde paniek gebracht zouden
worden. Welke generale staf stelt zich eigen
lijk voor, deze situaties te kunnen beheer-
schen? Een Europeesche oorlog laat zich niet
anders meer aanzien dan als een redelooze
slachting die tot niets dan een geweldigen,
(Te Berlijn is bij een noenmaal
op het Ministerie van Landbouw
ivalvischvleesch rondgediend en
er wordt bericht, dat de gasten
het zich zeer goed lieten smaken.)
Naar mijn meening is de walvisch
Werklijk een merkwaardigheid,
Want dit wezen is in wezen
Altijd met zichzelf in strijd.
't Kan wel zijn, dat dit de oorzaak
Is van al zijn vele traan,
Want er moet veel droefheid wezen
In zoo'n ongerijmd bestaan.
Zie een walvisch is een zoogdier
En dus heelemaal geen visch,
Ofschoon men hem toch zoo aanduidt,
Wat al onverklaarbaar is.
Daarnaast leeft hij in het water,
Dat is ook een vreemd geval,
Naar zijn naam en als een zoogdier,
Hoort het beest toch aan den wal.
En nu gaat men walvisch eten,
Als men mij een stukje bood.
Zou 'k het antwoord zelfs niet weten,
Is dat walvischlap of -moot?
En, om door te redeneeren,
In diezelfde vreemde lijn,
Moet 'k bestellen bij den slager,
Of toch bij den vischboer zijn?
Neen, ik ga geen walvisch koopen,
Die is mij te ongewis,
Er 's geen touw aan vast te knoopen,
't Is geen vleesch en 't is geen visch.
P. GASUS.
Radiodistributie Haarlem.
Brassov en ook and're plagen
Boen een distributielid geen kwaad,
Omdat distributiezending
Niet per lucht gaat, maar per draad.
NIEUWE GRACHT 5 TELEFOON 10010.
(Adv. inqez Med.)
BRENG ZON IN UW WONING met
KROON - BEHANGSELS.
Alléén: GR. HOUTSTRAAT 179 - TELEF. 14269
(Adv. Ingez. Med.)
verwilderden chaos zou kunnen leiden. Het is
dwaasheid den Europeeschen oorlog te blijven
zien als een mogelijkheid voor één of meer
landen om „overwinningen", leidend tot blij
vende of maar zelfs tijdelijke voordeélen, te
behalen.
Blijkbaar wordt dit dan ook tot dusver wel
beseft in de groote hoofdsteden van Europa.
Niettemin speelt men met vuur, en de massa's
dier bevolkingen begrijpen niet dat de oorlog
in den historischen zin niet meer mogelijk is,
dat de techniek den leiders de baas is gewor
den. Hun verschrikkelijke onwetendheid laat
het gevaar voor een losbarsting steeds be
staan. Er wordt langzamerhand een toestand
geschapen, waarin de leiders der volken on
machtig kunnen worden de zelf-gekweekte
spanningen langer te bedwingen. En de vol
ken slikken de duivelsche oorlogsvoorbereidin
gen met gas, bacillen, brandbommen zonder
verzet behoudens een minderheid die dit
alles met afgrijzen aanziet en steeds maar
blijft waarschuwenmet het vooruitzicht
dat tenslotte de ramp zal losbarsten.
■Dat simpele berichtje van de „gevaren-
klassen" heeft opnieuw herinnerd aan de hel-
sche oorlogsmethoden die gereed zijn voor toe
passing en die ieder begrip van redelijkheid,
van ridderlijkheid en menschenliefde, van
Christendom eenvoudig hoonen. Ik acht het
mijn plicht daar telkens weer tegen te waar
schuwen, omdat ik een mensch ben en geen
kudde-dier. De gewillige aanvaarding van zul
ke abominaties, zonder zelfs innerlijk verzet,
ook zonder poging om mee te helpen den oorlog
uit te roeien, beteekent een droevige afstom
ping en is voor mijn begrip het allerergste
symptoon van ondergang der Europeesche be
schaving.
R. P.
van Haarlem's Dagblad
op 22 October.
I. DE UITVOERENDEN.
Zooals men in Haarlem's Dagblad van
Maandag heeft kunnen lezen, zal het Kerk-
concert van Donderdag 22 Oct. gegeven wor
den door het Haarlemsche gemengde koor
„Polyhymnia", het kinderkoor van de Amster-
damsche vereeniging „Zanglust", de Haagsche
sopraanzangeres Ankie van Wickevoort Crom-
melin en den Haarlemschen organist Jacob
Bijster.
Polyhymnia" organiseerde in den zomer
van 1925 een groot internationaal zangcon
cours en het was bij die gelegenheid dat ik
met de jubileerende en als gastvrouwe optre
dende vereeniging kennis maakte. Zij trad
toen zelve op den achtergrond om het terrein
aan hare gasten te laten. Maar in de daarop
volgende seizoenen zette zij de reeks harer
eigen concerten voort. Ik heb die, voor zoover
ik weet, alle kunnen bijwonen en er tot mijn
groote vreugde een merkwaardige stijgende
lijn, vooral wat het gehalte der uitgevoerde
werken betreft, bij waargenomen. Aanvanke
lijk vormden, evenals bij de meeste harer zus
terverenigingen, de meerendeels op uiterlijk
effect berekende, maar doorgaans weinig
werkelijke kunstwaarde bezittende compo
sities der bekende concoursnummerfabrikan-
ten schering en inslag van hare programma's.
Ik vroeg toen den dirigent Willem Hespe eens
naar de reden van die beperking en zijn ant
woord leerde me, dat hij zelf daar in 't geheel
geen voorstander van was en dat hij gaarne
in andere richting zou sturen. „Durft u het
dan niet eens te beproeven?" vroeg ik hem.
En ziet: in het volgende seizoen zong ..Poly
hymnia" een paar koralen van Bach en een
jaar later het slotkoor uit de Matthaus-
Passion van Bach Hespe had de proef ge
waagd en het pleit gewonnen: het uitge
strooide zaad was in willigen bodem geval
len; het koor ging de kunst der klassieke
grootmeesters hoe langer hoe meer waardee-
ren. Dat Hespe daartoe het initiatief genomen
en het eenmaal begonnene heeft doorgezet
zal hem steeds tot eer strekken. Hij heeft
daarmee ..Polyhymnia" op een hooger artistiek
peil gebracht.
Omtrent het Kinderkoor van „Zanglust"
behoef ik na het in ons blad vermelde niet
meer mee te deelen. Zijn prestaties zijn trou
wens, mede door de radio, van algemeene be
kendheid.
W. HESl'L,
directeur van „Polyhymiia" en het kinder
koor van „Zanglust" te Amsterdam.
Mevrouw ANKiE VAN WK'ivEVUORl
CROMMELIN, sopraan.
De sopraanzangeres Ankie van Wicke
voort Crommelin trok bij het begin van
haar optreden, nu nog slechts weinige jaren
geleden, vooral de aandacht door haar bijzon
der ontwikkelden, gaven, tot in de hoogste
liggingen weiluidenden coloratuurzang, maar
heeft sindsdien ook het gebied van het
oratorium en dat van het lied met groot
succes betreden.
Onze stadgenoot Jacob Bijster werd als
organist gevormd door den gróoten leermees
ter J. B. de Pauw en verwierf na volbrachte
studiën den prijs van uitnemendheid. Hij is
een der bekendste organisten van ons
land. maar bekleedt in Haarlem een plaats,
die eigenlijk niet in overeenstemming met zijn
groot talent te achten is. De bescheiden af
metingen van het orgel in de Doopsgezinde
Kerk maken het hem namelijk niet mogelijk
dat talent steeds ten volle te ontplooien. Daar
om mogen we het zeer op prijs stellen, dat we
den kunstenaar nu eens zullen kunnen hoo-
ren op een instrument dat evenredig aan zijn
bekwaamheid is. De componist Bijster is uit
de school van Bernard Zweers voortgekomen.
Hij is verder in moderne richting gegaan dan
wijlen zijn leermeester, maar de door dezen
gelegde grondslagen van degelijkheid en
vormbeheersching verloochende zich in geen
van Eijster's werken. Zijn orkestsuite en zijn
pianoconcert zijn op concerten onzer H.O.V.
ten gehoore gebracht en hebben zeer goede
indrukken nagelaten.
Mej. Willy Maly zal den zang van het kin
derkoor begeleiden.
H. HET PROGRAMMA.
Wat 'betreft de Toccata en Fuga in d kl. t.
van Bach, een der meest beroemde en meest
gespeelde werken uit de orgellitteratuur, wil
ik een deel der woorden citeeren. die de voor
treffelijke organist en Bach-kenner Prof
Dr. Albert Schweitzer in zijn boek over Bach
aan dat werk heeft gewijd: ..In de d moll-
Toccata en Fuga heeft de wild voorwaarts
stormende geest zich definitief in de wetten
van den vorm geschikt. Een dramatische
grondgedachte verbindt de koen op elkaar
gestapelde passages der Toccata en in de
Fuga dienen de in gebroken accoorden zich
bewegende onderbrekingen slechts om de
stijging des te geweldiger uit te werken....
De speler beleeft er bij steeds iets van dat
gene, dat de Meester zelf gevoelen moest,
toen hij in deze stukken voor de eerste maal
alles, wat het orgel aan klankrijkdom en
combinatiemogelijkheden bezat, deed gel
den". Dit werk is ook door verschillende
auteurs o.a. Tausig en Busoni voor
piano gezet; deze transscripties kunnen ech
ter, ondanks haar technische moeilijkheid,
den indruk van het origineel niet evenaren.
Over de andere componisten waarvan het
programma (men zie ons .nummer van
Maandag) werken vermeldt, is het volgen
de mede te deelen:
JAC. BIJSTER, organist.
A. Giesen is, naar ik meen. koordirigent te
Maastricht.
G. P. da Palestrina, die in de 16de eeuw
leefde, geldt nog onbestreden als de groot
meester van het katholieke kerkgezang.
Martin Blummer (18271901». een Meck-
lenburger. studeerde eerst theologie, daarna
wijsbegeerte en natuurwetenschapppen. maar
ging in 1847 geheel naar de muziek over. In
1876 werd hij dirigent van de beroemde Ber-
lijnsche „Singakademie". Hij schreef vele
groote en kleine vocale composities, die den
uitnemend geschoolden musicus doen ken
nen. Tijdens zijn leven vielen hem verschil
lende eerbewijzen van officieele zijde ten
deel; onder andere verkreeg hij .het eere
doctoraat van de Berlijnsche Universiteit
Zijn tijdgenoot Alex. Winterberger, te Wei-
Het woord is aan....
Sterne:
Alleen een moedig mensch
weet hoe te vergeven.
mar geboren, was organist en pianist, eenige
jaren professor aan het conservatorium te
Petersburg. later ieeraar en muziekcriticus te
Leipzig. Behalve klaviercomposities schreef
hij verschilende liederen en duetten.
Joh. Wolfgang Franck (niet te verwarren
met César Franck), in 1641 te Hamburg ge
boren. was daar vele jaren als operakapel
meester en arts werkzaam In 1688 ging
hij naar Spanje en daar heeft naar men
meent vergift een eind aan zijn leven ge
maakt. Van zijn kerkelijke composities zijn
de ..Geistliche Lieder" bewaard gebleven.
Karl Riedel (1827—'88) was in zijn jonge ja
ren zijdeverver, maar veranderde in 1848 zijn
levensrichting door zich geheel aan dc mu
ziek te wijden. Hij werd de stichter en leider
van de beroemde ..Riedelsche Verein". die
zich uit een mannenkwartet ontwikkelde tot
een der beste gemengde koren der wereld.
Riedel, de bewerker van J. W. Franck's
„Geistliche Lieder". werd door de Universi
teit tot eeredoctor benoemd en had ook den
professorstitel.
Marco Antonio Ingegneri (1545'92) van
1576 koordirigent der kathedraal te Cremo
na, leermeester van Monteverdi en uitne
mend componist, schreef een groot aantal
kerkelijke vocale werken. Een daarvan is
langen tijd voor afkomstig van de hand van
Palestrina gehouden.
Florimond van Duyse, Gentenaar van ge
boorte. was in de tweede helft der vorige
eeuw in zijn geboorteplaats als advocaat
werkzaam, maar was tevens een begaafd en
ijverig componist. In 1873 won hij met een
cantate den ..Prix de Rome". Hij schreef ook
eenige opera's en gaf bewerkingen van oude
liederen uit.
Max Brucli. geb. in 1838 te Keulen en op
hoogen leeftijd te Berlijn overleden. Is vooral
bekend geworden door het eerste zijner drie
vioolconcerten, dat elke violist van naam op
zijn repertoire heeft en door eenige van het
groot aantal zijner vocale werken, waarvan
sommige nog tamelijk vaak uitgevoerd wor
den. Ik noem daarvan ..Schön Ellen" en „Das
Lied von der Glocke". Hij was eeredoctor van
de Breslausche Universiteit
H. C. van Oort, geb. 1873. is hoofdleeraar
voor zang aan het Amsterdamsche Conser
vatorium.
Over Mozart en Beethoven behoef ik wel
niets te schrijven.
Het is te verwachten dat de Groote Kerk
22 October a.s. zeer vol zal zijn. Dat is wen-
schelijk, want de acoustiek van dit gebouw
is het beste wanneer het geheel bezet is, zoo
als nog kort geleden bij het jubileumconcert
der C.O.V. gebleken Is. K. IDE JONG.
van HAARLEM'S DAGBLAD
op Donderdagavond 22 October a.s.
A en vervolge op de voorloopige aankondiging, gepubliceerd in ons
nummer van Maandag 12 dezer betreffende het door ons in samenwerking
met het Gemengd Koor Polyhymnia te geven kerkconcert op Donderdag
22 October a.s., drukken wij hieronder een bon af, op vertoon en-afgifte
waarvan, aan de daarin opgegeven adressen plaatsbewijzen voor dit concert
kunnen worden verkregen.
w
TT ij herhalen nog eens, dat programma's gratis aan het kerkgebouw
zullen worden uitgereikt. De plaatsen kunnen niet besproken worden.
,De plaatsbewijzen zijn van Donderdag 15 October af verkrijgbaar in de
Tijdingzaal van ons kantoor Groote Houtstraat 93
TUSSCIIEN 9 UUR V.M. EN 5 UUR NAM.
alsmede in ons bijkantoor Socndaplcin 37, Haarlem-Noord, eveneens van
v.m. 9 uurnam. 5 uur.
VERZOEKE MET GEPAST GELD TE BETALEN.
voor het verkrijgen van ten hoogste 4 plaats
bewijzen a 25 cents per stuk voor het kerk
concert van Haarlem's Dagblad in de Groote- of Sint Bavo-kerk op
Donderdag 22 October 1936.
