De uitwijzing der vier Nederlanders opgeheven.
yfi Concert der H. O. V.
NU BESTELD
BESPAART
citwy Voor Kleeding n. Maat
ZATERDAG 24 OCTOBER 1936
H A A REE M'S D A G B E A D
UN/T IN UITEREN
i
HET TOONEEL.
GELOOF EN WETENSCHAP.
CENTRAAL TOONEEL.
„HET VOORSTE LEGIOEN".
Het was te verwachten, dat Het Voorste
Legioen in Katholieke kringen groote belang
stelling zou wekken. In de hoofdstad van
Oostenrijk was niemand minder dan de Kar
dinaal Th. Innitzer, aartsbisschop van Wee-
nen op een der voorstellingen aanwezig en
te Amsterdam heeft Laseur een extra opvoe
ring van Het Voorste Legioen in het Centraal
Theater gegeven voor enkel R.K. Geestelijken
en Religieuses.
Toch heeft Het Voorste Legioen, waarin
priesters in een Jezuieten-Klooster in de
kracht van hun sterk geloof maar ook in hun
strijd en menschelijke zwakheid ten tooneele
worden gebracht wat aan dit stuk juist zijn
groote innerlijke waarde geeft in het be
gin wel eenige stof opgejaagd. Daarom lijkt
het mij van belang hier de korte inleiding
over te nemen, welke Pater Van Heugten
S. J., die op verzoek van Laseur de eerste re
petities van dit stuk te Amsterdam bijwoon
de en aan de regie eenige aanwijzingen ver
strekte, voor de „Loopmare" van Geloof en
Wetenschap in welken kring dit stuk gister
avond voor het eerst te Haarlem werd ge
speeld, heeft geschreven.
„Het voorste Legioen," dat in verschillende
steden van Amerika en Europa met groot
succes werd opgevoerd, behandelt merkwaar
dige conflicten. „Het Geloof is de grootste
kracht en het grootste wonder op aarde", dit
is ongeveer de these, die de schrijver in le
vende gestalten heeft uitgewerkt. Men moet
dit stuk niet gaan zien met de bedoeling om
eens te vernemen, hoe hét er in een Jezuïe
tencollege toegaat. Zooals hier gaat het na
tuurlijk in geen enkel klooster toe. De schrij
ver idealiseert of verkleint zijn figuren naai
den eisch van het stuk en spitst alles toe,
personen en verhoudingen, voor de drama
tische spanning. In een kort bestek moet hij
de innerlijke conflicten van vele menschen
samendringen, wat natuurlijk een eenigszins
kunstmatige constructie meebrengt. Ondanks
allerlei menschelijkheden ademt het stuk
een hooge geestesgezindheid, een geloof en
een liefde van niet alledaagsche draagkracht.
Het geloof is voor deze menschen inderdaad
een bezieling, een bron van geestdrift en toe
wijding. Wie zich stooten zou aan details of
bepaalde verhoudingen, vergeet,"dat een too-
neelstuk geen fotografie, maar een hoogere
samenvatting van de werkelijkheid is."
In deze korte inleiding belicht Pater van
Heugten op voortreffelijke en heldere wijze
niet alleen de groote waarde van Het Voor
ste Legioen als tooneelstuk, maar geeft hij
tevens de synthese voor elk tooneelspel, dat
meer wil zijn dan een realistische weergave
van het gewone leven. „Een tooneelstuk is
geen fotografie, maar een hoogere samen
vatting van de werkelijkheidde schrij
vers van de realistische periode hebben dat
soms al te zeer vergeten en dit was de oor
zaak. dat het publiek zich al spoedig van hen
heeft afgewend. Waarachtig groot en sterk
tooneel is er daarom nooit uit kunnen
groeien.
Het Voorste Legioen zou niet een zoo die
pen indruk ook op niet-Katholieken hebben
gemaakt, wanneer het niet in zijn geest zoo
nobel was en deze priesters niet in de eerste
plaats m e n s c h en waren. Ook in hun
zwakheden en strijd. Zonder innerlijk con
flict is geen goed tooneel denkbaar. Juist
door hun strijd zien wij Ihen stijgen tot de
hoogste toppen van het geloof. Ik meen zelfs,
dat de 'schrijver daarvoor niet eens het
„wonder" aan het slot noodig had gehad,
want in allen -behalve in dokter Morell
leeft immers diep in hun binnenste het
wonder van het Geloof.
Een prachtig stuk, dit Voorste Legioen, dat
hoewel het enkel onder mannen speelt
van het begin tot het eind sterk boeit, ook
als men het voor de tweede maal ziet. Na de
première .heeft Dr. P. H. Schroder, die mij
als criticus verving, toen ik op reis was, reeds
uitvoerig over dit tooneelspel en de opvoering
geschreven, zoodat ik nu kort kan zijn.
Over het zeer hoog niveau, waarop de voor
stelling van Het Centraal Tooneel staat, is
heel de pers het ditmaal unaniem eens ge
weest. Het is een opvoering, die ons nationaal
tooneel eer aandoet, vooral ook, omdat het
Laseur is gelukt alle personen naar hun inner
lijke beteekenis in dit stuk telkens in het
juiste licht te plaatsen. Misschien zou de
figuur van den cynischen, ongeloovigen dokter
nog meer tot zijn recht zijn gekomen, als de
rol door een wat ouder acteur iemand met
meer gezag ware gespeeld geworden, al wil
ik met deze opmerking niets zeggen ten na-
deele van Jan van Ees, die aan de rol alle
relief geeft. Welk een onovertroffen geheel
vormen al deze priesters, zoo verscheiden in
karakter, maar zoo één in hun Geloof. Boven
allen staat Cor Hermus, die in den rector de
groote rol van zijn leven gevonden heeft. De
sterfscene maakte ook gisteren een zeer ont
róerenden indruk.
En wat al prachtige figuren staan er om
dezen rector! Laseur, groot in zijn ruimheid
van geest als de visitator, het tooneel be-
heerschend ook als hij zweeg, Schwab vol
fijnen humor als de Bisschop, Joan Remmelts
pas weer terug uit Indië van een diepen
ernst in zijn zoo volkomen doorleefde rol van
den door den twijfel gemartelden pater Ahern,
Gysbert Tersteeg, jong en bezield als Pater
Thomas Raleigh - hoe mooi was dat verklaar
de gezicht, toen hij zijn strijd volstreden had -
Gerard Schild, extatisch als de genezen Pater
Strelsky, Lucas Wensing, verbeten als Pater
Stuart. En welk een ontroerend, teer en fijn
figuurtje was in dat strenge milieu Jimmy
Magee, het verlamde jongetje, dat zoo vast
aan het wonder geloofde, zoo fragiel gespeeld
door Mary Dresselhuys.
Nieuw in de bezetting waren gisteren Coen
Hissink en Johan Schmitz. Hissink speelde
sterk en expressief den strengen, somberen
Pater Keene, Johan Schmitz gaf nu en dan
zoowel in de momenten van zijn verzet als
zijn bekeering nog wat te veel als de muzi
kale Pater, wat bij meer inspelen wel ver
beteren zal.
Ook hier had Het Voorste Legioen bij de
stampvolle zaal een triomfaal succes. Het
applaus nam den vorm van een ovatie aan,
toen aan het slot aan Laseur een krans werd
aangeboden.
Voor Geloof en Wetenschap een zeer
mooie avond!
Wij hopen, dat het na dit overweldigend
succes met bij deze eene voorstelling van Het
Voorste Legioen te Haarlem zal blijven.
J, Bi SCHUIL.
De H. O. V. heeft de reeks harer winter-
oOncerten onder de gunstigste auspiciën be
gonnen. Geheel onverwacht kwamen die niet.
De geweldige, tevoren ongekende belangstel
ling die dezen zomer voor de tegen lagen toe
gangsprijs gegeven concerten bleek te bestaan
scheen voor ons orkest een hoopvol verschiet
te ontsluiten, een nieuwe aera in te luiden,
en de daardoor gewekte verwachtingen zijn
door het eerste Vrijdagavondconcert niet be
schaamd. Een nagenoeg volle zaal bracht de
onmisbare sfeer. Voeg daarbij een geestdrifti-
gen dirigent, een voortreffelijk musiceerend
orkest, twee prachtige solisten was het
wonder, dat het een mooie avond werd?
Reeds de korte rede, waarmee de voorzitter
van het H. O. V.-Bestuur, Mr A. Beets, de aan
wezigen begroette, klonk anders dan anders,
er sprak blijdschap en vertrouwen uit. Een
luttele schare slechts zat toen op het podium:
alleen de uitgelezenen der strijkers, die even
later Mozart's „Kleine Nachtmuziek" voor ons
deden klinken, zóó delicaat en afgewerkt als
slechts een eerste-rangsensemble vermag. Hoe
juist gezien blijkt het te zijn die muziek door
zoo'n kleine bezetting te laten uitvoeren!
Maar daarna zagen we het orkestensemble
gaandeweg groeien: eerst tot het volledige
strijkorkest: later kwamen ook de blazers op
hun post.
De orkestwerken van dezen avond waren
alle goede bekenden: behalve Mozart's Sere
nade gaf he,, orkest Berlioz' Ouverture „Le
Carnaval ror ain", Rabaud's „La Procession
nocturne" er. de Polowezkische Dansen uit
Borodin's „Vorst Igor".
Het zijn vijf nummers, die hun wer
king op de hoorders zelden missen, en zeker
niet, wanneer ze zóó schitterend, suggestief
en meeslepend vertolkt worden als Vrijdag
avond het geval was. De solo voor althobo in
de Ouverture en de soli voor hobo en viool in
Rabaud's toongedicht mogen wegens de
mooie uitvoering in 't bijzonder vermeld wor
den.
De eigenlijke solistische werken van den
avond waren „eerste uitvoeringen", al is de
eene daarvan reeds meer dan 200 jaar gele
den geschreven. Het is een reconstructie van
het in originali verloren gegane Concert voor
viool en hobo van Bach, dat door den auteur
zeiven omgewerkt werd tot een Concert voor
2 klavieren, maar in die omwerking zijn oor-
spronkelïjken aard nauwelijks verloochenen
kan. Vooral het middelste hoofddeel, het Ada
gio, een nauwe verwante van het Adagio uit
het bekende Concert voor 2 violen, klinkt zoo
onklavieristisch als men maar zou kunnen
denken. Vermoedelijk hebben eerder praeti-
schen dan aesthetische overwegingen Bach tot
de transscriptie bewogen. Hoe dit ook zij: de
reconstructie van Max Seiffert klink voortref
felijk, althans als een violist als Hans Byvanck
en een hoboïst als Jaap Stotijn de solopartijen
vertolken. De rijkdom van uitdrukkingsver
mogen, die Stotijn aan zijn instrument weet
te geven, doet voor dien eener viool niet on
der: zijn toon bezit een schoonheid die ver
rukt en ontroert.
De andere noviteit, die de meester-hoboïst
ons bracht, was werkelijk nieuw: een Concert
voor hobo van den te Bergen wonenden com
ponist Jac. Jansen. Er was een korte beschrij
ving in het programma, die ons leerde wat we
uit dit werk hooren moesten. Ik geloof echter
niet, dat velen daardoor nader tot het begrij
pen ervan gebracht zullen zijn. Mij althans
gelukte het niet er datgene uit te hooren, wat
blijkbaar den auteur tot zijn werk geïnspi
reerd heeft. Ik heb het dus maar als een stuk
muziek zonder meer genomen. En zoo kreeg ik
den indruk, dat het een dualistisch karakter
heeft: eensdeels bouwt het, met name wat de
solopartij betreft, op de romantici en ook een
weinig op Debussy voort, andersdeels heeft
het moderne allures en zwelgt het in disso
nantenzaligheid. De romantische gedeelten
spraken het meest onmiddellijk tot me; voor
het overige was de geslotenheid van den
bouw, zich kenmerkend door een terugkeer
van het beginthema aan het slot, duidelijk te
bemerken, maar de détails der constructie wa
ren bij een eerste hooren niet gemakkelijk le
volgen. Misschien was het daardoor, dat af
en toe de indruk van gerektheid ontstond. Een
nadere kennismaking zal daarover uitsluitsel
moeten geven. Stotijn speelde de moeilijke
solopartij uit het hoofd en was wel de beste
peetvader, dien de componist zou kunnen
wenschen.
U GELD
Ieder Costuum en Winterjas n. Maat wordt door ons geleverd
leder Costuum en Winterjas r
MET VOLLE CARANTIE
Voor Pasvorm en Soliditeit
Ieder Kleedingstuk n. Maat een reclame voor onze Maatafdeeüng
vertro^ensnaam
(Adv. Ingez. Med.)
Ook de hobosoli in de orkestwerken na de
pauze klonken, zooals ik reeds vermeldde,
buitengewoon mooi, zelfs verdacht mooi. Maar
wie een goede detective is, zal gezien hebben
dat achteraan in het orkest, onder een lesse
naar door, een stukje van een wit vest zicht
baar was, en vlak daarvóór het ondereind van
een hobo. Jaap Stotijn had een wit vest en een
hobo
De meester heeft het niet beneden zich ge
acht om, als een gewoon orkestlid, verdekt op
gesteld, mee te spelen. Hij heeft er ons orkest
en zijn dirigent Frits Schuurman, door geëerd,
maar hij zal ook bemerkt hebben hoe goed
dat orkest, hoe kundig en temperamentvol die
dirigent is.
En dat heeft het auditorium zeker ook ge
merkt, voor zoover het dat nog niet wist. En
het heeft het den uitvoerenden en den com
ponist Jac. Jansen zijn waardeering onverho
len getoond.
K. DE JONG
NAGEKOMEN PREDIKBEURTEN.
GEREF. KERK EN HERSTELD VERBAND
Gebouw Bethel, Wüstelaan.
V.m. 10 uur: Ds. J. ter Schegget.
rr\
Het spelletje met de draaideur...
Zóó eruit zóó erin!
PAARD SPRINGT BOVEN OP EEN
RIJDENDE AUTO.
Vrijdagmiddag omstreeks kwart over twee
heeft te Rouveen, gemeente Staphorst, een
niet alledaagsch ongeluk plaats gehad. Toen
de handelsreiziger S. Teeboom uit Amster
dam in zijn auto door Rouveen reed. is een
paard boven op den wagen gesprongen. De
auto werd totaal vernield. De heer Teeboom,
die alleen in den wagen zat, werd zoodanig
gewond, dat hij per ziekenauto naar het zie
kenhuis te Zwolle moest worden overgebracht
Het paard werd gedood
PROGRAMMA VAN DE HAARLEMSCHE
RADIO CENTRALE OP ZONDAG 25 OCT.
Progr. I. Hilversum II.
Progr. n. Hilversum I.
Progr. III. 8.30 Parijs Radio Gramofoon-
muziek. 9.00 Brussel Fransch. Gramofoon
muziek. 9.20 Keulen. Gramofoonmuziek. 10.05
Diversen. 11.50 Keulen. Concert olv. Hermann
MüllerJohn. 12.20 Brussel Vlaamsch Pop.
concert door het Omroeporkest. 1.20 ld. Ge
sproken dagblad van het NIR. 1.30 ld. Orgel
concert door J. Delporte 2.20 Keulen Piano
recital door Hans Haass. 2 50 Brussel Vlaamsch
Gramofoonmuziek. 3.20 Keulen. Nette Sachen
aus Köln. 5.20 Brussel Fransch. Dansmuziek
olv. Robert de Kers. 6 20 Parijs P. Parisien
Populair concert. 7.20 Keulen Wenn es in den
Winter geht, vroolijk programma. 9.20 Parijs
P, Parisien Halfuurtje cabaret. 9.50 Berlijn.
Dansmuziek olv. Carl Michelski mmv. Ma-
rianna Schmitt, coloratuur sopraan. 11.20 ld.
Dansmuziek alv. Walter Raatzke.
Progr. IV. 8.30 Brussel Vlaamsch. Kroniek
van den dag. 8 40 ld. Gramofoonmuziek. 8.45
ld. Gesproken dagblad van het N.I.R. 9.00 ld.
Gramofoonmuziek. 10.20 ld. José Schnijders
en zijn orkest. 11.05 Pianorecital door Anny
Rutsky 11.20 Parijs Radio. Populair concert
door het Kamerorkest van het Concert Pas-
deioupS. 12.50 Droitwich. Concert door het
BBC Theaterorkest olv. H. Lowe mmv. Piero
Zennaro. bariton. 150 ld. Studentenliederen
door het BBC mannenkoor. 2.20 ld. Tuin-
praatje door C. H. Middleton. 2.40 ld. Het
Wingates Temperance orkest olv. H. Moss. 3 20
ld. Gramofoonplaten Weensche Operettemu
ziek. 4.00 Brussel Fransch. Pianorecital door
J. Alpaerts. 4-20 Droitwich. Werken van Eric
Coates door het BBC Orkest olv. den compo
nist. 5.20 London Regional Concert d. h. BBC
Harmonie orkest olv. B. Walton O'Donnell.
6.20 Id. Chopin recital door F. Mannheimer.
6.50 Droitwich. Uit Lausanne concert door het
koor „Chanson Romande" olv. Hans Haug.
7.20 ld. Het Commodore Grand orkest olv.
Harry Davidson. 8.15 ld. Kerkdienst uit de
Norwich Kathedraal. 9.05 Diversen. 9.25 Lon
den Regional Concert door het Stedelijk orkest
van Hastings olv. J. Harrison. 10.20 ld. Gewijde
muziek olv. Sir Walford Davies. 1035 Droit
wich. Pianorecital door Berkley Mason. 10.50
ld. Epiloog. 11.00 Weenen. Dansmuziek door
het Emil Thiel-Jazzorkest.
Progr. V. 8.30—24.00 uur Diversen.
op Maandag 26 October 1936.
Progr. I Hilversum II
Progr. H Hilversum I
Progr. III 8.05 Parijs Radio. Gymnastiek;
8.20 idem Gramofoonmuziek; 9.05 Keulen,
Tijdsein Nieuwsberichten. Waterstandberich-
ten; 9.20 idem. Der Landenhüter. schets van
A. Schiersch; 9.50 idem Richard Heinemeyer:
Was brachte der Sportsonntag; 11.20 Parijs
Radio, Populair concert d. h. kamerorkest
van de Pouletconcerten o.l.v. Marcel Labey;
12.20 Brussel Vlaamsch. Gramofoonmuziek;
12.50 idem Omroeporkest o.l.v. Paul Douüez;
1.20 idem Gesproken dagblad v.h. N.I.R.1.30
idem Salonorkest o.l.v. Walter Feron; 1.50 id.
Gramofoonmuziek; 2.25 Diversen; 2.55 Parijs
Radio. Gramofoonmuziek: 3.20 Deutschl. sen
der. Populair concert door het omroeporkest
o.l.v. Otto Dobrindt; 4 10 Parijs Radio, Mu-
ziekkroniek: 4.20 idem, Concert o.l.v. Maurice
de Villers; 5 20 Keulen. Herdenking van de
geboorte voor 50 jaar van Hermann Unger
en de geboortedag voor 70 jaar van George
Schumann: «.SO idem. Gramofoonmuziek;
7.05 Brussel Fransch, Dansmuziek o.l.v. Stan
Brenders; 7.30 Leipzig, Het Leipziger sym-
phonie-orkest o.l.v. Hilmar Weber; 9.20 Di
versen; 9.50 Berlijn. Concert d.h Groote om
roeporkest m.m. v. Alfred Hoehn, piano; 11.20
Parijs Radio, Dansmuziek; 11.35 id. Populair
concert d. h. Atkins-orkest.
Progr. IV: 8.00 Brussel Vlaamsch, Gym
nastiekles: 8.20 idem. Tüdsein; Gramofoon
muziek; 8.30 idem Kroniek van den dag; 8.40
idem Gramofoonplaat; 8.45 idem Gesproken
dagblad v. h. NI.R.; 9.00 idem Gramofoon-
mziek; 9.20 Diversen; 10.35 Droitwich, Korte
godsdienstoefening; 10.50 idem Tijdsein van
Greenwich. Weerbericht; 11.05 idem Orgel
concert door Horace Finch; 11.35 idem. Gra
mofoonmuziek; 11.50 London Regional, B.B.C.
Schotsch-orkest o.l.v. Guy Warrack; 12.05 id.
Haydn Heard en zijn orkest; 1.05 idem C,
Hamilton Ellis: Steam coaches before rail
ways: 1.20 idem Nieuwe Gramofoonmuziek;
2.05 idem Arthur Salisbury en zijn orkest;
2 55 idem B.B.C. Midland orkest o.l.v. Reg.
Burston; 3.55 idem Doris Cowen, alt en For-
ster Richardson, bas; 4,20 idem, orgelconcert
door Harry Farmer: 4.50 idem Ilet Victoria
Hotel-orkest o.l.v. Emilio Colombo; 5,35 Droit
wich, Het Broadhurst Septet; 6.20 Diversen,
700 Droitwich, B.B.C. Midland-orkest o.l.v.
Reg. Burston; 7.40 idem, The Music Shop met
het Geraldo Orkest; 8.20 London Regional.
B.B.C orkest o.l.v Warwick Braithway: 9.20
idem. The Rocky Mountainerrs; 9.45 idem,
B.B.C Harmonie orkest o.l.v. Walton O'Don
nell; 10.20 idem Weer-, nieuws- en sportbe
richten; 10.45 idem Billy Gerhardi en zijn
orkest.
Progr. V; 8.007.00 Diversen.
7.00 Eigen gramofoonplaten concert: veel
gevraagde platen.
1 Alte Kameraden. Grand Massed Brass
Bands: 2 Rhapsody in blue. Ambrose met z'n
orkest; 3 Bagatelle Ouverture. Hja Livscha-
koff: 4 It's my Mo'^-'- trvinv. Joe
Peterson: 5 La petite Tonkinoise. Josephine
Baker; 6 A portrait of a Lady, Joe Peterson;
7 How I'm doing, Mills Brothers; 8 J'ai deux
amours, Josephine Baker; 9. Ein Stern fallt
von Himmel, Joseph Schmidt: 10 Parle moi
d'Autre chose. Luclenne Boyer: 11 -I heard,
Mills Brothers: 12 Mnndullnata di Naooli,
Tosenh Schmidt: 13 .T'ai laisse mon coeur,
Lucienne Boyer; 14 In een klokken win kei,
Black Diamond: 15 The Whistler and his dog,
Black Diamond; 16 The Great little Army
March. Grand Massed Bands.
