5CHG&5
voeten?
Hommen Co.
Olie-
VISSER
Slipgevaar
w
ude prijzen
I. C. HAAN
Fa. A. FEDERMANN
Buiten kil en koud,
nnen warm en droog.
bil
REGEN!
P. E. Willemsen Zn.
CASCONE
Kooktoestellen
Open Haarden
en Vuurkorven
Last van Uw
Wij helpen!
P. E. Willemsen Zn.
Fa. JOH. SWAALF
cfae..
ETALEERT
Tel. 11059 - Gr. Houtstraat 37
IALZAAK M ©PTDiK
H
ZATERDAG 24 OCTOBER 1936
HAARLE M'S DAGREAÖ
Zici oii/.o enorme keuze in:
REGENPIJPEN
voor DAMES en HEBREW
HOOG VAX KWALITEIT!
LAAG IN PRIJS!
BOTERMARKT Tol. J«0i3
lioek Barrevoeteslraat
v.SO ct. p. week
SPORTHUIS
Gen. Cronjéstr. 170
Telefoon 10902
Vraagt Demonstratie!!
voor:
Hout, Gas, Kolen en
Schijnvuur
in iedere stijl
naar elk ontwerp
Ziet open haardvuur in toonzaal.
Ontwerpen en adviezen zonder
eemge verplichting.
OUDE GRACHT 30
met onze grepat. ALA V-VOET-
SPIEGEL toonen wij U GRATIS
de oorzaak van Uw voetgebreken.
SUPINATORIUM
Inst. voor Voetverzorging
JEANNETTE TRIWAKS
Gedipl. Voetkundige
Uitsluitend RAAMVEST 13b.
HAARLEM TEL. 14519
Attesten H.H. Doktoren ter in
zage. Let op de étalage.
Eenvoudige Japon/1.50
Heerencostuums./2
10 pCt. korting op goederen
gebracht aan onzen winkel
Chem. Wasscherij
Peeperkorn
Bleekersvaartweg 39
Heemstede
waar 't beste, 't minste kost
pijpen
jekkers
jassen
Gegarandeerd klcefvrij en
waterdicht
R ubbertaarzen
FIETS- en MOTOR-JIAXD-
SCHOENEN in groot e keuze
Profiteert nog van onze
LAGE PRIJZEN!
Botermarkt, hit. Barrevoetestr.
>0# PIANO'S TE HUUR
H. Boeree, Schagclielstraat E
Haarlemsche
TANDARTSEN
KLINIEK
GED. OCDE GRACHT 11
t.o. Postkantoor Tel. 15935
Spreekuren: dagelijks 3-5. boven
dien Ma.. Wo., Vr. 911 v.m. en
79 n.m. en volgens afspraak.
Behandeling tegen matige vast- J
gestelde tarieven, UITSLUITEND I
door TANDARTSEN.
Hoofd ver terenw.
Nwe Gracht 78, Haarlem, Tel. IU663
OE LOEP ZEGT HET MET BEELDEr
SCHERMEN ot beoetent de ZWEEDSCHE GYMNAST.
onteilbare middelen om FlT - SLANK en JONG
te blijven.
Gediplomeerd Leeraar: J. BRASSINNE
Geïllustreerde brochure op aanvraag.
GEVESTIGD SEDERT 1920
INSTITUUT - RAAMSJNGEL 30
TELEF. 11154
j verkoopen alle artikelen nog tegen de
O
anegang 38-40
SPECIAALHUIS IN
DAMESSTOFFEN
u
Haarlem Tel. 13838
KAMPERSINGEL 52-56
Amsterdam Tel.61576
HOOFDWEG 42
BARTELJORISSTR. 39-41, TEL. 10250
HAARLEM
LAGE PRIJZEN.
GROOTE SORTEERING.
BETROUWBARE KWALITEITEN.
Brillen - Pince-nez - Barometers - Thermometers
Loupen - Leesglazen - Pracht collectie bril etui's
LEVERANCIER VAN ALLE ZIEKENFONDSEN
Een lawine veriooestte alles wat haar in den ioec/ stond.
Hoe warmere woningen gebouwd moeten worden.
"erfst. De stormwind giert
door de straten, ijskoude
regenvlagen voor zich uit-
jagend. De laatste geelbrui
ne bladeren plakken zielig tegen het
het glibberig plaveisel. Het is kil,
guur, nat buiten. Het is een weertje
voor verkouden neuzen, natte voeten,
bronchitis en rheumatiek
Winter. Een vlijmende Noordoos
ter maakt het verblijf buiten de deur
tot een verschrikking. In de grach
ten en vaarten is het levendige, be
weeglijke water verstild tot een doo-
de, koude ijsmassa. De barre ijs-
vorst houdt alles in zijn ban tot
o, het ligt nog zoo ver in het ver
schiet de milde lente eindelijk
weer komt.
Herfst en winter. De tijd,-dat het
buiten koud is en onherbergzaam.
Maar ook de tijd, dat het binnen in
de huiskamer zoo behaaglijk warm
en gezellig is. Dan waardeert men de
veilige beschutting van een woning,
die de onwelgezinde elementen bui
tensluit.
Maar dat is het nu juist, waaraan het in
ons vochtig, kil en klam kikkerlandje nog
maar al te vaak ontbreekt. Want er zijn hui
zen en huizen. Er zijn huizen, waar de wind
door alle mogelijke kieren en scheuren heen
speelt, waar het vocht overal door de muren
en vloeren binnendringt, waar men 's win
ters kapitalen aan brandstof moet versto
ken om nog een dragelijke temperatuur te
bereiken. Dat zijn huizen, die in ons klimaat
niet meer gebouwd mogen worden, die de ge
zondheid èn de portemonnaie van de bewo
ners schaden.
Dat v dan ook de reden, dat de Amster-
damsche architect Koen Limperg van de be
kende vooruitstrevende ..Groep de 8". een ge
schrift heeft samengesteld, dat er toe moet
bijdragen, dat de Nederlandsche bouwkun
digen warmer woningen gaan bouwen. De
schrijver heeft een schat van gegevens en
berekeningen verzameld met medewerking
van den thermotechnischen dienst der Warm
testïchting Nieuwe bouwmaterialen en nieu
we bouwsystemen maken de warmte-isolatie
van gebouwen beter mogelijk dan vroeger.
Daartoe is het noodig, dat men in ons land
een grondig onderzoek instelt naar die mo
gelijkheden. daar buitenlandsche onderzoe
kingen dikwijls geen dienst kunnen doen
door klimatologische verschillen.
Verantwoordelijkheid van den architect.
Koen Limperg stelt den architect
verantwoordelijk voor het brandstof
verbruik in een woning en voor de
gezondheid van de bewoners. Af
schrikwekkende voorbeelden als
krom getrokken rheumatieklijders.
vochtige en schimmelende muren,
wind en kou doorlatende daken,
hooge brandstoffenrekeningen stelt
hij den slechten bouwer voor oogen.
In 1933 werden in Nederland 15.481.500
ton steenkool gebruikt, waarvan 3.8000.000
ton of 24.6 percent voor de verwarming
van gebouwen en woningen. Hoe zouden
deze cijfers er uit zien, indien meer aandacht
werd besteed aan een goede warmte-isola
tie bij den bouw van nieuwe woningen? zoo
vraagt Koen Limperg zich af. Maar hij laat
de architecten niet gebukt onder de zware
verantwoordelijkheid met de handen in het
haar zitten. Hij geeft uitvoerig en zeer ge
documenteerd de middelen aan om goed te
bouwen.
Het duizelt den leek bij het lezen van de
ingewikkelde verhandelingen over warmte-
geleiding. warmte-meevoering. volume, voch
tigheidsgehalte. van de tabellen en formules
met calorieën en Grieksche letters, maar hij
raakt er van 'overtuigd, dat wij minder voch
tig en warmer kunnen wonen. Hoe warm
moet het dan zijn in een normale huiska
mer? Koen Limperg geeft een lange lijst van
gewenschte temperaturen in allerlei lokalen.
Woonruimten en kantoorlokalen moeten een
'emperatuur hebben van 20 graden Celsius,
dat is 68 graden Fahrenheit. In vestibules,
trappen en gangen moet het gemiddeld 15
gr. C. of 59 gr. F. zijn. Markthallen moeten
de laagste temperatuur hebben, nl. 5 gr. C.
C. of 41 gr. F. en schilder- en lakwerkplaat
sen en operatiekamers de hoogste (de eerste
van 2540 gr. C., 77104 gr. F. en de laatste
van 2535 gr. C.. 77—95 gr. F.)
Verschillende factoren spelen een rol bij
het streven naar den bouw van warmer wo
ningen. In de eerste plaats moet rekening
gehouden worden met de warmte-geleiding
van de bouwmaterialen. „De architect van
heden bouwt geen muur meer uit één bouw
materiaal, hij kiest meer materialen, tenein
de de verschillende functies, die een wand te
vervullen heeft, door de geschiktste bouw
materialen te doen vervullen". Op tal van
dingen moet daarbij gelet worden: op de
dikte van de muren, op den aard van het
bouwmateriaal, de grootte van de poriën, de
structuur, enz. enz.
Van belang is ook de warmte-straling. Mis
schien hebt u het evenals ik nooit ge
weten, maar de gouden zonnestralen, die zoo
heerlijk verkwikkend of zoo verzengend heet,
zoo vriendelijk of zoo onmeedoogend uit het
azuur van den hemel op ons neerdalen, plan
ten hun licht voort in korte golven. Tegen
die korte golven kan men uitsluitend door
bepaalde kleuren toe te passen reeds isolatie
verkrijgen (bekend zijn de witte huizen en
kleeren in de tropen). Uitstraling van uit
het huis zelf echter, kachelwarmte dus, ge
schiedt in lange golven, die zich van die kleur
hoegenaamd niets aantrekken, maar zich al
leen storen aan de stoffelijke hoedanigheid der
materialen van den wand. Metalen en wel
speciaal de z.g. „pure" metalen, slorpen de
minste warmte op en zenden de minste
warmte uit. Vandaar dat luchtschepen en
vliegtuigen door aluminiumverf beschermd
worden tegen overmatige zonneverhitting.
Het is er dus niet. om te doen, den indruk te
wekken, dat zilveren reusachtige vogels door
de lucht zweven, wanneer men de moderne
vliegtuigen hun zilvergrijze klein- geeft. De
reden hiervan is veel prozaïscher, zooals de
werkelijkheid altijd prozaïscher is dan de
fantasie.
Warmte-overgang en warmte-verliezen
door vocht zijn twee zaken, die Limperg uit
voerig bespreekt, en waarvoor hij middelen
ter verbetering aangeeft.
De wind in het lage land.
De lage landen bij de zee vormen, zooals
wij allen opperbest weten, een oord. waar
de zonen uit Andersen's hol der winden vrij
spel hebben. Over het lage polderland jaagt
de straffe Westenwind zonder bergen en
heuvels te ontmoeten, die zijn vaart kunnen
stuiten. De bolle winden zijn een vreugde
voor den rechtgeaarden bewoner van ons
Holland, die er van geniet om te loopen, om-
gierd door de vlagen van den razenden
Aeolus. Maar voor den Hollandschen archi
tect biedt de „winderigheid" van ons kli
maat groote moeilijkheden. Limperg deelt
mede. dat de gemiddelde windsterkte in ons
land 4 meter per seconde bedraagt. In Den
Helder waait het gemiddeld harder, in
Maastricht. Groningen en De Bilt minder
hard. De bouwmeester is gedwongen reke
ning te houden met deze windkracht bij de
constructie van zijn woningen Want als de
muren en de daken in sterke mate den wind
doorlaten, dan is het binnen niet warm te
krijgen, al stookt men de kachels rood
gloeiend.
Merkwaardig voor den leek doet de mede-
deeling aan, dat de wind, die evenwijdig
langs een muurvlak strijkt meer warmte
wegneemt, dan de wind, die er loodrecht op
staat.
Gij argelooze, die daar in uw gemakkelij-
ken leunstoel in het hoekje bij de haard zit
in uw moderne, volgens de eischen van Koen
Limperg gebouwde woning en die zegt: „Wat
een heerlijk warm huis heb ik toch", weet
gij welk een studie het vereischt. eer de ar
chitect „uitgeknobeld" heeft, hoe uw beurs
het minste te offeren heeft aan den brand-
stoffenhandelaar en hoe hij er voor kan wa
ken. dat geen jicht noch rheumatiek, noch
Spaansche griep of bronchitis u door de on
deugdelijkheid van uw woning overvalt. En
gij beklagenswaardige, die nog woont in een
huis. dat de wind doorlaat aan eiken kant,
dat warmte afstaat door vochtigheid en al
die andere fatcoren. die wij genoemd heb
ben. gij weet dat de toekomst slechts huizen
zal kennen, die warm zijn in den winter en
in den natten herfst en in het dikwijls nog
nattere voorjaar en die koe] zijn on heete
zomerdagen.
Alleen voor den brandstoffenhandelaar
zullen de plannen van Koen Limperg een
nachtmerrie zijn.
