Prachtige order voor onzen scheepsbouw.
Een nieuw nummer.
54e Jaargang No. 1637Ö Verschijnt Hagelijlcs, behalve op Zon- en Feestdagen Dinsdag 3 November 1936
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: P. W. PEEREBOOM UITGAVE LOUKENS COSTEK AIAATSCHAPPIJ VOOR pffrFBOOM.
en ROBERT PEEREBOOM. COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V. Hoofdredactcnr.
ABONNEMENTENper week 0.25, per maand 1.10, per 3 maanden
ƒ3.25, franco per post ƒ3.55, losse nrs. ƒ0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week 0.05, p. maand f 0.22, p. 3 mnd. 0.65, franco p. post 0.72y3.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaame 12
Telefoon Nos-: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10132,12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
Bijkantoor: Soendaplein 37, Haarlem-Noord, Telefoon 12230.
ADVERTENTIëN 15 regels f 1.75, elke regel meer f 0.35. Reclames
ƒ0.60 per regeL Tarieven regelabonnementen op aanvraag. Vraag en
aanbod 1—4 regels 0.60. elke regel meer ƒ0.15. Onze Groentjes zie
hoofd rubriek.
Gratis Ongevallenverzekering voor betalende abonnés. Levenslange on
Idem voor Abonnés op het Geïllustreerd Zondagsblad: Levenslange
Alles indier
geschiktheid 600.-, Overlijden 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog ƒ400.-, Duim ƒ250.-, Wijsvinger 150.-, Elke andere vinger 50.-, Arm-of Beenbreuk 30.-,
ongeschiktheid ƒ2000.-, Overlijden ƒ600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog ƒ400.-, Verlies Duim 75.-, Verlies Wijsvinger f 75.-. Verlies andere vinger ƒ30.-.
het gevolg van een ongeval en volgens gratis ten kantore van dit blad verkrijgbare voorwaarden.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN BLADZIJDEN.
HAARLEM, 3 November.
School voor Luchtbescherming.
Het blijkt nu dat Haarlem meer ten deel zal
vallen dan het normale gemeentelijke aan
deel in de te organiseeren luchtbescherming.
Het is uitgekozen voor de vestiging van de
Eerste School voor Luchtbescherming in ons
land, die voorloopig de eenige zal zijn, en als
eerste taak een cursus voor de leiders der ge
meentelijke diensten in het geheele land moet
houden.
In een vorig artikel heb ik al betoogd dat de
toepassing van luchtbescherming mij voor
komt als onvermijdelijk. Er zal wat aan ge
daan moeten worden. Ik heb toen mijn ver
wondering te kennen gegeven dat deze zaak
zoo traag opschiet, terwijl er nu toch al jaren
lang over gepraat en geschreven wordt. Dit
heeft een lezer, die tot de principiëele tegen
standers van luchtbescherming behoort, tot
het schrijven van een langen brief bewogen,
waarin hij zich teleurgesteld toont. Deze
inzender stelt maatregelen van luchtbescher
ming gelijk met het steeds maar opvoeren van
bewapening. Ik kan dezen gedachtengang niet
goed volgen, want gasmaskers, evacuatie
maatregelen, verduistering van steden bij
nachtaanvallen enz. zijn geen bewapening.
Evenmin als verbandmiddelen, brancards,
lazaretten dat zijn.
Als men door maatregelen inzake luchtbe
scherming na te laten den oorlog elimineeren
kon zou ik er natuurlijk vóór zijn ze na te
laten. Maar ik zie daar geen enkele kans op.
De inzender meent dat men „bij het publiek
de gedachte zal voeden dat oorlog een onaf
wendbaarheid is". Die gedachte schijnt inder
daad bij de meeste menschen te heerschen.
Zij beschouwen oorlog als een noodlot, waar
tegen geen verzet baat. Daarom doen zij niets
om de vredesactie te helpen. Maar dat men
hun fatalisme voedt door luchtbeschermings
maatregelen geloof ik niet. Veeleer ben ik
van meening dat velen door deze maatrege
len eindelijk eens tot het besef zullen ko
men, dat het oorlogsgevaar thans niet meer
alleen „aan de grenzen" dreigt, en een aan
gelegenheid is die alleen door militairen wordt
behandeld, maar een ontzettehde ramp betee-
kent die juist in eerste instantie de burger
bevolking zou treffen. Alle vroegere oorlogen
zijn verouderd. Zeer weinigen zien dat in. Het
wordt tijd dat zij de werkelijkheid gaan begrij
pen om daardoor wellicht uit hun fatalisme te
ontwaken. Niet alleen in Nederland, maar
ook, tegelijkertijd, in andere landen - want
alleen algemeene actie tegen dezen gruwel
baat.
Voorts meent c> inzender dat men de illu
sie wekt, dat een luchtbeschermingsdienst de
burgers zal vrijwaren voor gevaar. Daartegen
is al van vele zijden het noodige gezegd en het
zal er zeker niet bij blijven. Ik heb die illusie
ook niet gewekt. Eerder het tegendeel. Ik heb
al gezegd, en herhaal dat, dat naar mijn over
tuiging door een luchtbeschermingsdienst
slechts een gering percentage der bedreigde
burgers gered zal kunnen worden.
Maar al zou het maar één procent zijn, dan
nog moeten m.i. de maatregelen daarvoor ge
nomen worden. De inzender kan zich den
bouw van vluchtkelders '(op groote schaal)
niet voorstellen. Ik ook niet. Hij kan zich niet
voorstellen dat iedereen van een duur gas
masker voorzien zal worden en dat zooiets in
alle gevallen baten zou. Ik evenmin. Hij
spreekt over vergiftiging van drinkwater enz.
Heel juist. Maar alle bezwaren van dien aard
nemen niet weg dat de mogelijkheid bestaat,
dat men door gasmaskers, evacuatie van een
deel der bevolking, verduistering enz. een
aantal menschen zou kunnen redden.
Er zal evenwel zeer weinig tijd voor zijn,
zooals de deskundige K. L. M.-vliegers Van
Dijk, Veenendaal en Viruly onlangs in een ma
nifest hebben aangetoond, omdat ons land
zoo klein is, nog geen veertig minuten vlie-
gens breed, en onze groote steden zelfs met
een verkeersvliegtuig binnen twintig minuten
te bereiken zijn van IJsel, Hollandsch Diep of
Noordzeekust. Zonde-r eenigen twijfel zouden
de gevolgen dan ook ontzettend zijn. Maar er
zou een aantal menschen gered kunnen
worden.
De inzender schrijft mij dat, als de oorlog
niet vermeden zou kunnen worden, hijzelf
zijn masker ten spijt „liever buiten zou gaan
staan als de vliegtuigen kwamen en diep het
vergif inademen dat zij laten regenen, als een
bevrijding."
Dat is zijn standpunt. Hij vergeet dat de
meeste medemenschen er anders over den
ken. Hij kan ook niet zeker zijn van hetgeen
hij zelf zou doen: de menschelijke voorne
mens en zelfs de menschelijke wil zijn zwak
ker dan het instinct tot zelfbehoud. Theo-
retiseeren bij voorbaat heeft weinig waarde.
Ik kan het met geen mogelijkheid anders
zien; wij zullen deze zaak als een ellendige,
(Eerlang, doch loaarschijnlijk niet
voor eind 1937 zal een aanvang
worden gemaakt met wijziging
der nummers van alle auto's,
noodig door een nieuw systeem
van nummering, als onderdeel van
de nieuwe wegenverkeerswet.)
Nu luistert, automobilist,
Gij motorrijder, hoort,
Wanneer gij het soms nog niet wist,
Verneem 't en zeg het voort:
Koop thans geen nieuwe nummerplaat,
Want straks komt er een wet.
Waardoor op andre wijs de Staat
U op uw nummer zet.
Wanneer gij ook den diepren zin
Van dit bericht beseft,
Dan zit er, dunkt mij zoo, iets in,
Dat u wel pijnlijk treft.
Het dametje dat teer en fijn
Haar wagentje bestuurt,
De sportsman die om 't snelst te zijn,
Zijn leven avontuurt;
De douairière-met-chauffeur,
Die kalm het land door wiegt,
De jongling die met fel gesleur
Te hard door bochten vliegt;
De reiziger, die door het land
Zijn waar per auto slijt,
De dokter, die met eigen hand
Naar zijn patiënten rijdt;
De brandweer, die een huis in vlam
Gaat redden uit den brand,
De groenboer, die een auto nam
En snelt van klant tot klant.
Ja, alles wat in auto's rijdt,
Wanneer men 't zoo beziet,
Wat zijn ze voor de Overheid?
Een nummer anders niet.
P. GASUS.
BETER ZIEN?
EEN BRIL VAN KEIP!
Groote Houtstraat naast Luxor
(Adv, Ingez. Med.)
droeve, noodzaak beschamend teeken van de
veiwording der cultuur en den droevigen ach
teruitgang van het eenmaal naar beschaving
strevende Europa, moeten aanvaarden. Is het
niet terwille van onszelf, dan terwille van an
deren.
R. P.
Tijdelijk personeel.
In dienst van Maatschappelijk Hulpbetoon en
Werkloosheidsdienst.
In het algemeen heeft de gemeente in den
laatsten tijd weinig personeel meer in tijde-
lijken dienst. Alleen een uitzondering daarop
maken Maatschappelijk Hulpbetoon en de
dienst der Werkloosheidbestrijding. Dit komt
omdat door de crisis de arbeid aan die dien
sten zeer sterk moest worden uitgebreid. Er
wordt evenwel gemeend, dat er toch iets ge
daan moet worden om tijdelijke ambtenaren
die daarvoor inu aanmerking kunnen komen,
een vaste aanstelling te geven. Deze quaestie is
dezer dagen in de kleine commissie van het
Overleg ter sprake gekomen. Ook de betrok
ken directeuren hebben daarover advies uit
gebracht. Nu zal deze aangelegenheid bin
nenkort in het college van B. en W. besproken
worden.
VAN EEN WISSEN DOOD GERED.
HEEMSTEDE Dinsdag.
Maandagavond zou de heer J. N., stoker der
centrale-verwarming, als gebruikelijk de
kachel in den kelder onder de R.K. kerk aan
het Valkenburgerplein verzorgen.
Toevallig zou een van zijn vrienden hem
even een bezoek brengen. In de kelder komend
zag hij N. voor het vuur op den grond lig
gen, terwijl de kelder sterk naar kolendamp
rook. Direct werd alarm gemaakt, doch het
bleek moeilijk een dokter te bereiken. De
hopman der R.K. Verkenners, de heer Massmix
verleende de eerste hulp.
Tenslotte kwam dr. Roozen ter assistentie,
doch het mocht niet gelukken het slachtoffer
ter plaatse bij kennis te krijgen.
Na bediend te zijn werd het slachtoffer naai
de Mariastichting overgebracht, waar hij latei-
weer bij kennis kwam.
Nader vernemen wij dat gevaar geweken is.
Aanrijding op de Dreef.
Hedenmorgen had wederom een aanrij
ding plaats op de Heemsteedsche Dreef. Uit
de richting Bennebroek kwam een auto be
stuurd door C. W. L. uit Soestdijk.
Nabij de Bachlaan stak een groentekoop
man met paard en wagen de Dreef over met
de bedoeling de Bachlaan in te rijden.
Toen de groentewagen juist de Bachlaan
in was, kwam uit die laan een wielrijder (J.
G. K. uit Haarlem). Doordat de groentewa
gen zoowel voor autobestuurder als wielrij
der het uitzicht belemmerde, ontstond een
botsing tusschen wielrijder en auto. De wiel
rijder werd tegen den grond gesmakt en be
kwam een zeer ernstige hoofdwonde, terwijl
het rijwiel totaal vernield was.
Dr. v. Walsum. die de eerste hulp ver
leende. oordeele overbrenging naar het St.
Elisabeths Gasthuis noodzakelijk, wat ge-
schidde per luxe auto.
De politie stelde een uitgebreid onderzoek
in,
Shell bestelt acht tankschepen ter waarde van 11 a 12 millioen gulden.
Naar ons ter oore komt heeft de Koninklijke Shell dezer dagen bij
verschillende Nederlandsche scheepswerven wederom een groote
order geplaatst voor den aanbouw van tankschepen. Deze order zou
opdracht bevatten tot den bouw van acht schepen.
In verband met dit bericht hebben wij ons tot de directie van de
Koninklijke gewend, die ons bevestigde, dat de Bataafsche Petro
leum Maatschappij een order van acht tankschepen bij Nederland
sche werven heeft geplaatst.
Besteld zijn bij;
WiltonFeijenoord een tankschip van 12000 ton en een tankschip
van 9000 ton
de Nederlandsche Scheepvaart Maatsch. een tankschip van 12000 ton
en een tankschip van 9000 ton
de Maatschappij „De Schelde" een tankschip van 12000 ton
de Rotterdamsche Droogdok-Maatsch. een tankschip van 12000 ton;
de Nederlandsche Dok-Maatschappij een tankschip van 9000 ton
de firma Van der Giesen een tankschip van 9000 ton
Deze order is een van de grootste en een van de belangrijkste,
welke de Nederlandsche Scheepswerven ooit hebben ontvangen.
Naar ons werd verzekerd is met deze opdracht gemoeid een bedrag
van circa elf a twaalf millioen gulden.
Het spreekt wel vanzelf, dat deze order aan duizenden handen
geruimen tijd werk zal geven en daarom in de kringen van de scheeps
bouwers met groote vreugde is begroet en als een prachtig werk-
object voor de Nederlandsche werven en industrie wordt beschouwd.
Naar wij vernemen zullen de motoren van de tankschepen, welke
de Bataafsche Petroleum Maatschappij bij zes Nederlandsche
scheepswerven heeft besteld, worden gebouwd door „Werkspoor"
te Amsterdam, behalve die van de beide schepen, welke bij Wilton—
Feijenoord op stapel zullen worden gezet. Deze zullen n.l. op deze
werf zelf worden vervaardigd.
Haarlem's rioolwater
verontreinigt de grachten.
Tot groote schade van den
vischstand.
Het vuile water gaat geheel
Rijnland door.
Zooals onze lezers weten ls het vraagstuk
der rioleering reeds langen tijd bij net ge
meentebestuur van Haarlem en bij Openbare
Werken in studie. Er worden plannen bestu
deerd om Haarlem een uitgebreid noleenngs-
stelsel te bezorgen. Zooals wij onlangs nog me
dedeelden is de studie van dit vraagstuk ïiog
niet in een zoodanig stadium gekomen, dat
er een keuze gedaan is tusschen de verschil
lende systemen: afvoer naar zee of biologi
sche reiniging, of een gecombineerd stelsel.
De uitvoering van dit groote plan zal even
wel eenige millioenen kosten. Indertijd is al
hef denkbeeld geopperd om voor de uitvoe
ring, indien het daartoe mocht komen, den
steun van het Werkfonds te vragen.
Inmiddels schijnt de verontreiniging
van de grachten en singels van onze
stad door het afvalwater uit de riolen
onrustbarende afmetingen aan te ne
men. In verband daarmede hebben de
waterpachtcommissie, de Hengelaars-
vereeniging „Tusschen het Riet" en
de Haarlemsche Hengelbond zich
schriftelijk gericht tot B. en W. van
Haarlem, de leden van den Gemeente
raad, de vier leden der Tweede Ka
mer, die te Haarlem woonachtig zijn,
Gedeputeerde Staten van Noord-Hol
land en het Hoogheemraadschap
Rijnland, teneinde deze personen en
colleges in te lichten over de verre
gaande vervuiling van het water in
de grachten van Haarlem en de vaar
ten om die stad, waardoor groote
schade wordt toegebracht aan den
vischstand
Begin September hebben de samenwerken
de vereenigingen eenige watermonsters uit
de stadsgrachten laten onderzoeken in het
laboratorium van dr. W. G. N. van der Sleen.
De conclusie van dezen deskundige was, dat
het „water vrij sterk verontreinigd is, zooals
vooral blijkt uit het hooge gehalte aan orga
nische stoffen. Dit wijst er op. dat veel afval
stoffen. o.a. rioolstoffen in het water voorko
men, die bij warm weer in rotting overgaan,
de in het water aanwezige zuurstof verbrui
ken en dus de visschen het leven onmogelijk
maken".
De redactie van het tijdschrift „Piscator"
heeft naar aanleiding van deze analyse een
onderzoek naar den toestand van de Haar
lemsche grachten ingesteld. Zij kwam hierbij
tot bedroevende conclusies.
Met uitzondering van enkele buitenwijken
.wordt alle afvalwater in de stadsgrachten ge
loosd. Daarbij komt nog dat een aantal was-
scherijen ongelimiteerde hoeveelheden afval
water in de stadsgrachten brengen. Het vuile
water uit de wasscherij van het St. Elisa
beth's gasthuis b.v. wordt in de gracht ge
loosd, zoodat het water daar ter plaatse melk
wit tot goorbruin ziet en zeer troebel is. Zelfs
kan men de desinfectiemiddelen ruiken.
Vérstrekkende gevolgen
De gevolgen zijn vérstrekkend. Het
vuile water dringt in den geheelen
boezem van Rijnland door en is thans
reeds in de Leidsche vaart tot bij Vo
gelenzang doorgewoekerd. Wanneer
de gemalen te Spaarndam en Halfweg
of te Gouda aan het werk gesteld
worden, wordt dat water overal verder
heengezogen. En dat gaat maar van
dag tot dag door. Steeds weer wor
den enorme hoeveelheden sterk ver
ontreinigd afvalwater in de Haar
lemsche grachten en singels geloosd,
zonder dat daaraan iets gedaan
wordt. De schadelijke stoffen vergif
tigen het water, bovendien onttrekt
de verrotting zuurstof aan het water
en brengt er zwavelstof in, drie fu
neste dingen voor de visschen, die
in dat water moeten leven.
Ongeveer 25 jaar geleden is een ontwerp in
gediend tot wijziging van de Hinderwet, een
paar jaar later een ontwer-p-riolenwet. Beide
ontwerpen zijn thans ingetrokken en ver
vangen door een nieuw ontwerp „Hinderwet"
Het is te hopen, zoo schrijft de redactie van
Piscator, dat dit ontwerp nu eens eindelijk in
behandeling komt en dat daarin afdoende
maatregelen worden getroffen tegen veront
reiniging van het water. Want het Haarlem
sche geval, hoewel zeer ernstig, staat helaas
niet alleen. Ons water wordt nu eenmaal als
de groote vuilnisbak beschouwd, waarin al
les kan worden weggewerkt, wat men met
goed fatsoen kwijt wil. Maar datzelfde water
wordt door de plattelandsbevolking als
waschwater voor de etenswaren gebruikt of
soms zelfs als drinkwater. Geen middel is te
kras om dit euvel tegen te gaan, zoo besluit
deze redactie haar artikel. In een eeuw van
hygiëne, waarin wij leven, mogen dergelijke
wantoestanden van watervervuiling niet meer
voorkomen.
Het Huwelijk van de Prinses.
Wetsontwerpen ingediend.
Onze Haagsche correspondent seint:
De wetsontwerpen tot goedkeuring van het
huwelijk van Prinses Juliana met Prins
Bemhard en tot naturalisatie van Prins
Bernhard zijn bij de Staten-Generaal inge
diend. Naar ik verneem is men van plan
deze ontwerpen reeds in den aanvang dei-
volgende week in de afdeelïngen te onder
zoeken. Terstond daarop, vermoedelijk op
Woensdag of Donderdag, zullen zij in open
bare zitting aan de orde worden gesteld.
Het woord is aan....
André Maurois:
Een raadgeving is altijd
een bekentenis.
Collectief contract
Zeevisscherijbedrijf verlengd.
Aan enkele bezwaren der
organisaties tegemoet gekomen.
Het tusschen de reedersvereeniging
voor de Nederlandsche haringvissche-
rij en de samenwerkende organisaties
in het zeevisscherijbedrijf afgesloten
collectief contract is voor het jaar 1937
verlengd.
Met dien verstande, dat ten aanzien
van het Zaterdagavondschot aan de
bezwaren van de organisaties tegemoet
zal worden gekomen.
Collecte voor „Simavi".
Opbrengst 1700.
Naar wij vernemen heeft de collecte voor de
vereeniging „Simavi" (Steun in medische aan
gelegenheden voor Inlanders) Zaterdag alhier
gehouden, f 1700,20 Vz opgebracht.
Een zeer bevredigend resultaat, f 300 meer
dan verleden jaar. De belangstelling voor
het mooie doel dezer vereeniging is groeiende.
De opbrengst is elk jaar 20 pet-, hooger ge
weest dan het vorige.
Werkloosheidsbestrijding.
Met medweerking van particulieren?
Onder voorzitterschap van den heer W.
van Liemt. wethouder voor de Werkloosheids-
zorg, heeft Maandagavond ter Stadhuize een
vergadering plaats gehad van de Commissie,
ingesteld voor de Provinciale Commissie die
zich wijdt aan de bestrijding der werkloos
heid. Op dezen bijeenkomst werd de vraag
besproken, wat gedaan kan worden om de
particulieren op te wekken, deel te nemen aan
de werkverruiming.
Hei BdmmUtsU
De burgeroorlog in Spanje. Opnieuw reorga
nisatie van het Madrileensche kabinet?
pag. 4
Engeland wensch krachtiger maatregelen
inzake de non-interventie.
pag. 4
Ook Oostenrijk zou tot erkenning van Abes-
synië als Italïaansch bezit overgaan.
pag 4
De regeering liceft een staatsleening van 3
procent uitgeschreven.
pag. 3
De crisisheffing op koffie is met ingang van
heden vervallen.
pag. 3
Plannen bestaan om in 1940 op de Indië-route
nachtvluchten uit tc voeren.
pag. 3
De K. L. M. wil haar luchtnet in West-Indië
uitbreiden.
pag 3
Wetsontwerp tot naturalisatie van Prins
Bernhard en tot goedkeuring van het hu
welijk van Prinses Juliana zijn in de Staten
Generaal ingediend.
pag. 1
De Shell heeft acht tankschepen besteld ter
waarde van 11 a 12 millioen gulden.
pag. I
ARTIKELEN, ENZ.
R P. School voor luchtbescherming.
pag. 1
Een Hondenleven: James als gast.
pag. 3
Jhr. dr. B. de Jong van Beek en Donk: Na de
Zwitsersche devaluatie.
pag. 4
Van onzen Weenschen correspondent: Weer
kabinetswijziging in Oostenrijk op komst.
pag. 2
Jhr. dr. J. C. Mollerus: De plannen voor Haar
lem's Bloei.
pag 13
K. de Jong: Haarlemsche Middenstands Ope
rette.
pag. 10
J. B. Schuil over „Een Lentedag".
pag. 10
J. B. Schuil: Ensemble Bouber.
pag. 10
J. H. de Bois: De onafhankelijken te Am
sterdam.
pag 10
Amy Groskamp-ten Have: Een vrouw schrijft
pag. 6
Schaakrubriek
pag. 9
n. D. Vertelling: De geschiedenis van een
edelsteen.
pag. 8
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op pag. 11 4
