Verkoudheden.
Uw bril levert KEIP
'N BAROMETER?
Catei van Humen
Wi
w
W
w
im
vj/
-ütM M
Hét BcfauiMukste
54e Jaargang No. 16388
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Dinsdag 24 November 1936
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: F. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM-
CJITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR
COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V.
Hoofdredacteur: KOBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENTEN: per week 0.25, per maand ƒ1.10, per 3 maanden
ƒ3.25, franco per post ƒ3.55, losse nrs. ƒ0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week 0.05, p. maand f 0.22, p. 3 mnd. f 0.65, franco p. post 0.72^4.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos-: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10152,12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
Bijkantoor: Soendaplein 37, Haarlem-Noord, Telefoon 1223Q.
ADVERTENTIëN 15 regels r 1.75, elke regel meer f 0.35. Reclames
ƒ0.60 per regel. Tarieven regelabonnementen op aanvraag. Vraag en
aanbod 1—4 regels 0.60. elke regel meer ƒ0.15. Onze Groentjes zie
hoofd rubriek.
Gratis Ongevallenverzekering voor betalende abonnés. Levenslange on
Idem voor Abonnés op het Geïllustreerd Zondagsblad: Levenslange
Alles indier
geschiktheid 1600.-, Overlijden 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f 400.-, Duim 250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke andere vinger 50.-, Arm- of Beenbreuk f 30.-,
ongeschiktheid ƒ2000.-, Overlijden ƒ600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog ƒ400.-, Verlies Duim ƒ75.-, Verlies Wijsvinger f 75.-. Verlies andere vinger ƒ30.-.
het gevolg van een ongeval en volgens gratis ten kantore van dit blad verkrijgbare voorwaarden.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN BLADZIJDEN.
HAARLEM, 24 November.
Een Vernield Standbeeld.
Het standbeeld van den grooten Duitschen
compinist Felix Mendelssohn-Bartholdy,
staande voor het Gewandhaus te Leipzig,
waarin hij een eeuw geleden als dirigent triom
fen vierde, is onlangs van zijn voetstuk
gelicht en in stukken geslagen. De daders
zijn onbekend gebleven, ofschoon dit wanbe
drijf plaatshad in een groote, drukke, goed-
bewaakte stad (Leipzig telt, evenals Amster
dam, ongeveer 750.000 inwoners) en ofschoon
de Duitsche opvattingen van orde ons nogal
eens ten voorbeeld gesteld worden. Ik be
grijp niet hoe zooiets bij behoorlijk toezicht
denkbaar is. Ik meen te mogen zeggen dat
het in ons land onmogelijk zou kunnen ge
beuren. Het Haarlemsche politiekorps is niet
groot, er wordt groote „efficiency" vereischt
om het zijn taak te doen verrichten, maar hier
zou het niet mogelijk zijn het standbeeld van
Frans Hals van zijn voetstuk te lichten en te
vernietigen. En als dit toch geschiedde,
zouden de daders niet onbekend en onge
straft blijven. Ik maak deze vergelijking om
dat zij volkomen pas is en de in Leipzig
bedreven misdaad in het volle licht stelt. Een
dergelijk vandalisme, tegen het standbeeld
van een onzer grootste schilders bedreven,
zou even erg zijn als de in Leipzig bedreven
wandaad. Maar niet erger. Volstrekt niet.
Laten wij het daar over eens zijn.
Toen onze grootste dirigent, Mengelberg
het bericht van de vernieling van Mendels
sohn's standbeeld werd medegedeeld, riep hij
in ontzetting, tot den journalist die hem
erover sprak: „Gelooft u die "berichten toch
niet. Het is niet waarHet kan niet waar
zijn".
Het is gebleken maar al te waar te wezen.
Op denzelfden dag meldde het Handelsblad
„De eerste burgemeester van Leipzig heeft de
plaatselijke pers in een vertrouwelijk sehrij
ven verzocht, het geval en bagatelle te ne
men".
Ja, Felix Mendelssohn-Bartholdy was een
Jood, de kleinzoon van een man die eveneens
een wereldnaam verwierf, maar op ander ge
bied: den philosoof Moses Mendelssohn. En
aangezien de Jood in het huidige Duitschland
als een tweederangs-wezen wordt beschouwd
en behandeld, kon men de vernieling van zijn
standbeeld logisch „en bagatelle" nemen. Er
was trouwens al het een en ander aan voor
afgegaan. In October 1933 werd op verlangen
van den Pruisischen minister van Weten
schappen, Kunst en Volksontwikkeling de
„Mendelssohn-Kammer" der Pruisische Staats
bibliotheek omgedoopt in „Meistersaal der
Musikabteilung". Daarna volgden verscheide
ne pogingen om nieuwe muziek te laten com-
poneeren bij Shakespeare's „Midsummer-
nightsdream" ter vervanging van de heerlijke
Sommernachtstraum-muziek van Mendels
sohn. Edmund Nick's poging bleek, evenwel al
te zwak. Daarop kreeg Julius Weissmann de
opdracht en de N. R. Ct. schreef erover: „De
middelmatigheid in persoon is nu gekozen om
Mendelssohn eens even in den hoek te du
wen! Het is Julius Weissmann, wiens onbe
duidendheid bij het operafeest te Duisburg en
bij het muziekfeest te Bremen geconsta
teerd is".
In November 1934 werd van het Stedelijk
Theater te Düsseldorf het gedenkteeken voor
Mendelssohn verwijderd.
In October 1936, dus nu pas een maand ge
lepen, kwam het incident dat wellicht tot de
vernieling van het standbeeld aanleiding heeft
gegeven. Dit werd in de Nederlandsche pers
aldus vermeld-
„Te Leipzig speelde in een koffiehuis
de kapel het voorspel van de Hebriden
van Mendelssohn. Toen een deel der be
zoekers tegen de uitvoering protesteerde,
voerde de Kapelmeester tot zijn verdedi
ging aan, dat hij niet zeker wist, of
Mendelssohn wel een volledige Jood was
geweest; hij kon wel een „Mischling"
zijn. Te meer moest hij dit voor waar
schijnlijk houden, daar er voor het Ge-
wandhaus een standbeeld van Mendels
sohn staat. In elk geval kon hij als ka
pelmeester niet vermoeden, met het spe
len van een stuk kwaad te doen, dat af
komstig is van een componist, wiens
standbeeld zulk een eereplaats is inge
ruimd.
Sedert dit voorval zijn de plaatselijke
partij-Instanties te Leipzig doende, het
standbeeld verplaatst te krijgen, en het
ter beschikking te stellen van den Jood-
schen Cultuurbond".
Deze café-artist, met zijn zielig excuus van
den „Mischling" (een man van gemengd ras)
is dus blijkbaar zijns ondanks de oorzaak
van het gebeurde geweest. Hij had dan ook
den euvelen moed gehad, een compositie van
een Jood te spelen
En een jaar geleden was toch al hl Duitsch-
Wij zijn nu weder in den tijd
Waarin je extra op moet passen.
De natte, koude klammigheid
Eischt koestering van winterjassen.
De eerste vorst van het seizoen,
Die doordringt tot op onze botten,
Moet ons de wollen das om doen,
Het is niet wijs ermee te spotten.
Het is verstandiger, je thans
Wat aan den veil'gen kant te houden,
Want anders loop j'een kwade kans
En word je op z'n minst verkouden.
Wij zijn nu weder in den tijd
Van grijze, killig natte misten,
Van uitzichtlooz' onveiligheid,
Vooral voor automobilisten.
Van ijzelvorming op de ruit
En straks misschien ook op de wegen,
Die slipgevaren in zich sluit,
Bij nachtvorst na een fijnen regen.
Er zijn gevaren bij de vleet,
Waarop hij zich bedacht moet houden,
Want al te gauw, haast voor hij 't weet,
Is d'automobilist verkouden.
P. GASUS
Gr. Houtstr. naast Luxor
(Adv. Ingez. Med.)
land een boek verschenen, geheeten „Das Mu-
siikalische Juden-A. B. C." door C. M. Rook en
H. Brüokner, waarin Mendelssohn ook ge
noemd werd in een alphabetisehe lijst van Jo
den en andere niet-Ariërs, die „als vijanden
der Duitsche muziek beschouwd moeten wor
den". En in het voorwoord werd speciale aan
dacht aan hem gewijd. Die kapelmeester uit
dat Leipziger café had zeker deze moderne,
verlichte, hoogbeschaafde vaklitteratuur niet
bijgehouden. Want er stond toch duidelijk in:
„Mendelssohn is de grondlegger van
de „collectieve-plagiaatstijl", die later
door de hem navolgende Joden werd ver
waterd. Hij hield in het bijzonder van
overdreven composities, een typisch
Joodsche smaak, die vooral door Mahler
zeer sterk werd toegepast. Mendelssohn's
muziek is overwegend dweepziek en sen
timenteel, bijna vrouwelijk. Zijn werken
vertoonen steeds weer het typische ken
merk van het ras, de gezochte opeenhoo-
ping van alle denkbare instrumentale
effecten. Steeds treedt bij hem het con
flict op tusschen het willen scheppen en
het niet kunnen scheppen. Hij was slechts
een colorist van de toonkunst. Een blind
kunstenaarsvolk wilde hem tot Duitsch
klassicus stempelen
Maar wellicht zou dit den kapelmeester uit
het café niet genezen hebben van de bewon
dering, die de man kennelijk voor Mendels
sohn had. Want men behoeft heusch geen be
roepsmusicus te zijn om den kwaadaardigen
onzin, in het bewuste voorwoord geuit, als
zoodanig te herkennen. Ieder muziekliefheb
ber weet beter
Eigenlijk is het overbodig commentaar op
al deze narigheid te geven. Men moet ook
voorkomen daarmee nog een soort compli
ment te maken aan de stomme bruten, die
het standbeeld van een groot kunstenaar,
behoorend tot de kleine groep der geniale
scheppers van Sancta Musica, hebben ver
nietigd. Hun daad heeft slechts dit gevolg,
dat zij tallooze menschen verdriet en pijn
heeft gedaan en hun reeds zoo geschokt ver
trouwen in Europa's „beschaving" anno 1936
een nieuwen opstopper toegediend.
Dat is alles. Aan den onsterfelijken roem
van Felix Mendelssohn-Bartholdy, die tot de
door God begenadigde kunstenaars behoorde,
hebben deze aterlingen niets kunnen afdoen.
Natuurlijk waren zij veel te nietig om zulk een
grootheid te kunnen bevroeden. In waarheid
waren zij als de bekende kleine hondjes, die
de grootste standbeelden uitkiezen voor hun
misdraginkjes.
Maar dat zooiets gebeuren, kan, in Europa
anno 1936, temidden van een groot volk, dat
zooveel groote Kunst heeft voortgebracht, is
grievend en smartelijk. Ik zou het niet aan
mijn kleinen zoon, dien ik muziek van Men
delssohn heb laten hooren en die er stil van
werd omdat hij het zoo prachtig vond, dur
ven vertellen, want het zou zijn kinderlijk ver
trouwen in het Leven en in de groote men
schen kwetsen. Ik weet wel zeker dat er heel
veel Duitschers zijn die, evenals ik, het niet
aan hun kinderen hebben durven vertellen.
Die het bericht voor hen weggemoffeld heb
ben. En zij moeten daar schaamte bij hebben
gevoeld
R. P.
Een Rembrandt in ons land
Een knapenportret van Rembrandt, dat
zich tot nu toe in Engelsch bezit bevond is
dezer dagen eigendom geworden van den
kunsthandel te Dieren.
200 MODERNE MODELLEN
KL. HOUTSTRAAT 13 - TEL. 14112
(Adv. Ingez. Med.)
De werkloosheid te Haarlem.
Het gaat lichten!
Eenige weken geleden wezen wij reeds op
enkele hoopgevende verschijnselen op de
Haarlemsche arbeidsmarkt, die na den val
van den gulden geconstateerd kunnen worden.
In andere jaren ging het aantal werkloozen
in September, October en November sterk naar
boven. Nu was de stijging meestal veel ge
ringer. In de week van 712 November 1935
steeg het aantal met 118, terwijl dit jaar het
aantal werkloozen precies hetzelfde bleef. De
week 14-19 November 1935 gaf een vermeerde
ring van 157, terwijl er nu een daling van 14
te boeken viel.
In Februari van dit jaar was het
aantal werkloozen 1100 boven het
aantal van verleden jaar. Nu zijn wij
er voor het eerst 4 beneden.
AIzoo een belangrijk keerpunt!
Verleden jaar is het aantal werkloozen van
midden September tot 19 November opgeloo-
pen van 5744 tot 6619, alzoo een vermeerde
ring van 875. Nu dit jaar was die stijging
van 6413 tot 6615, alzoo 202.
De stijging was dus in die twee
maanden in 1936 slechts 202, tegen
855 in 1935. Een verschil dus van niet
minder dan 653.
Daar in 1935 ook na 19 November het aantal
werkloozen sterk naar boven ging, mag ver
wacht worden, dat in de komende weken het
verschil tusschen 1935 en 1936 belangrijk groo-
ter wordt dan het nu is.
Verleden jaar liep het aantal na 19 Novem
ber nog op van 6619 tot 7115.
Op dit oogenblik heeft Haarlem nog 6615
„Kunst aan het Volk"
Voordracht van prof. dr. Aug. Vermeylen.
Voor de Vereeniging „Kunst aan het Volk"
alhier zal de bekende Gentsche hoogleeraar
in de kunstgeschiedenis en litterator een
voordracht met lichtbeelden komen houden
over „De geest van Jeroen Bosch en Pieter
Bruegel", op Zaterdagavond a.s. in het ge
bouw van den Protestantenbond.
Het is niet voor het eerst, dat prof. Ver
meylen een spreekbeurt voor K. a. h. V.
komt vervullen. Al eerder heeft hij hier ge
sproken over „De zelfportretten van Rem
brandt" en daar een zóó prachtige psycholo
gische en indringende beschouwing over ge
geven, dat de toen in grooten getale opge
komen toehoorders stellig tot hun vreugde
zullen vernemen, dat professor Vermeylen
thans weer komt, en wel met een onderwerp,
dat hij als weinig anderen beheerscht, nl.
het werk van Jeroen Bosch, dat tot voor kort
in het Museum Boymans te Rotterdam vele
duizenden bezoekers heeft getrokken en dat
van zijn grooten 16den eeuwschen landsman
Pieter Bruegel den Oude.
Daarom zal deze voordracht met lichtbeel
den over den geest van Jeroen Bosch en
Pieter Bruegel zonder twijfel vele kunstlief
hebbers naar den Protestantenbond doen ko
men. Het voorrecht om een figuur van de
internationale beteekenis als Aug. Vermeylen
te hooren, zelfs al kent men hem goed uit
zijn voortreffelijke schriftures, zal geen wer
kelijke bewonderaar van oude kunst zich wil
len laten ontgaan.
Noorsch schip door Spaansche
nationalisten aangehouden
Het geld was niet verloren.
Een valsche aangifte bij de politie.
Enkele jaren geleden hebben wij medege
deeld, dat A. W.. directeur van een bouw
onderneming, aangifte bij de Haarlemsche
politie gedaan had, dat hij een portefeuille
met f 21.000 verloren had. Hij was, naar hij
voorgaf, met dit geld naar Haarlem gekomen
om daar met verschillende schuldeischers af te
rekenen.
De Haarlemsche politie had reeds dadelijk
achterdocht, maar er konden geen bewijzen
gevonden worden dat hij het geld niet ver
loren had,
Kort na het gebeurde werd de directeur van
de bouwonderneming in staat van faillisse
ment verklaard. Daarna is uit het onderzoek
gebleken, dat er reden is om aan te nemen,
dat W. indertijd een valsche aangifte bij de
politie gedaan heeft. Op het moment dat hij
opgaf het geld verloren te hebben, was het
niet aanwezig, maar reeds in zijn zaak ver
bruikt.
De politie heeft nu aanleiding gevonden om
W. die den laatsten tijd te Haarlem woonde,
aan te houden. Ook is in deze zaak nog be
trokken een inwoner uit Heemskerk, die in
dertijd de geldschieter van W. was en opge
geven had dat hij die f 21.000 had gegeven.
Gezagvoerder gedwongen de geheele lading te
lossen.
GIBRALTAR, 23 November. (Havas-A.N.P.)
De gezagvoerder van het Noorsche schip „Lis
ken" heeft hier rapport uitbracht over het
feit, dat hij onderweg van Dundee naar Va
lencia, op 14 November aangehouden is door
verscheidene klein'e oorlogsschepen der op
standelingen tusschen Caso Villano en Kaap
Finisterra. De opstandelingen dwongen den
gezagvoerder koers te zetten naar Vigo. Eerst
na zijn heele lading gelost të hebben deze
bestond uit pootaardappelen kreeg hij
verlof zijn reis voort te zetten.
MOBILISATIEVERGADERING DER
MIDDENSTANDERS.
Men verzoekt ons mede te deelen, dat de
mobilisatievergadering voor Middenstanders,
Woensdagavond 8.30 uur niet plaats heeft
on de bovenzaal, doch in de benedenzaal
(tuinzaal) van het Gem. Concertgebouw, Lan
ge Begijnestraat, alhier.
Op deze vergadering zal, zooals reeds be
richt is, o.a. het woord gevoerd worden door
het 2e-Kamerlid, den heer H. E. v. d. Brule.
DE „RIETVINK" OP SCHIPHOL GELAND.
Het K.L.M.-vliegtuig „Rietvink", op de thuis
reis van Indië, dat in verband met den mist
in Parijs heeft overnacht, is hedenmorgen te
10.36 op Schiphol geland.
VRIJZINNIG DEMOCRATISCHE JONGEREN
ORGANISATIE V. D. J. O.
Voor bovengenoemde jongeren organisatie
zal Ir. S. A. Posthumus uit Den Haag morgen
avond spreken over de figuur van Thomas
Moore. Tevens zal hij fragmenten uit het
gelijknamige werk van Mevr. Henr. Roland
Holst declameeren. Deze lezing wordt gehou
den in het gebouw van den H. K. B. aan de
Tempeliersstraat.
Bewijs rum
N at s o oao t' C* csdy nil
h"i' va» ivt iniiucUjk
li KIS, IVtnscf. Juliana
1. BH IVinV 8aii!jat|i
Rl'txiu anT|ui b)?~
Met Com ito BtivmcóSéidl"
wi:,,-
*«r.sw»SV
Deze herinneringskaart
zal bij de Donderdag en
Vrijdag te houden col
lecte voor het Natio-
laal Huwelijksgeschenk
te Bloemendaal ver
kocht worden.
Het woord is aan....
Henry Home:
De ongelukkigste metisch
is hij, die zich daarvoor
houdt.
Nobelprijs 1935 voor Carl von
Ossietzky.
Voor 1936 toegekend aan minister
Saavedra Lamas.
OSLO. 24 November (Havas-A.N.P.)
Het comité tot het toekennen van
den Nobelprijs voor den vrede heeft
dezen prijs voor 1935 toegekend aan
Carl von Ossietsky en voor 1936 aan
den Argentijnschen minister van bui-
tenlandsche zaken Saavedra Lamas.
Engeland's jongste nota aan de
Locarnostaten.
LONDEN, 24 November (Havas-A.N.P.)
De nota, welke de Britsche regeering aan de
Locarno-staten heeft gezonden, behelst, vol
gens de „Morning1 Post" geen duidelijke voor
stellen, doch is meer een verklaring in alge-
meene trekken, overeenkomstig de rede. wel
ke Eden Zaterdag j.l. te Leamington heeft ge
houden.
O.a. wordt in de nota gezegd, dat indien geen
nieuw verdrag in West-Europa zou worden
gesloten, de bestaande overeenkomst tusschen
Engeland, Frankrijk en België gehandhaafd
zou blijven. Hieruit zou men kunnen afleiden,
dat, indien Duitschland de gelegenheid, welke
het thans wordt geboden, deel te nemen aan
een algemeene overeenkomst, laat voorbij
gaan, het in West-Europa geïsoleerd zal staan.
Verder bevat de nota een aantal voorstellen
welke ten doel hebben Hitier elk geldig mo
tief om zich terug te trekken, te ontnemen.
Nijmegen's politiecommissaris
veroordeeld.
Drie en een half jaar met aftrek van
preventief.
De rechtbank te Arnhem heeft
heden uitspraak gedaan in de zaak
tegen S. J. W. van der M., commissa
ris van politie te Nijmegen, die terecht
heeft gestaan wegens valschheid in
geschrifte en verduistering meermalen
gepleegd.
De officier van justitie had vier jaren
gevangenisstraf geëischt. Verdachte
werd veroordeeld tot drie jaar en zes
maanden gevangenisstraf met aftrek
der preventieve hechtenis van 3 Juli
j.l. af.
De rechtbank achtte bewezen de valschheid
in geschrifte en verschillende verduisteringen
in functie gepleegd. Niet bewezen achtte de
rechtbank de verduistering van een bedrag
van f 1605. Zij hield rekening, bij de be
paling van de straf, met de ernst van de ten
laste gelegde feiten, waarvan verscheidene In
de vervulling van het ambt werden gepleegd.
Ook werd rekening gehouden met de per
soonlijkheid van verdachte en met de con
clusie van het psychiatrisch rapport, dat de
gepleegde feiten niet ten volle kunnen wor
den toegerekend.
Engeland erkent de Spaansche partijen voor
het oogenblik nog niet als belligerenten.
pag. 4
De Spaansche regeering beschuldigt de Duit
sche en Italiaansche vloot van spionnage
ten gunste der opstandelingen.
pag. 4
In de Noord-Fransche metaalindustrie is een
algemeene staking uitgebroken.
pag. 4
Nederland zal zich aansluiten bij het groote
monetaire accoord tusschen Engeland,
Frankrijk en Ver. Staten.
pag. 3
De huishoudster uit Merkelbeek blijft ont
kennen.
pae. 3
Wordt de „Van der Wijck" gelicht?"
pag. 3
Voor de berekening van de bijdragen uit het
Werkloosheidssubsidiefonds zal voor 1937
een nieuwe regeling worden toegepast.
Dag 3
Het aantal werkloozen te Haarlem is iets ver
minderd.
pag. 1
De Nobelprijs 1935 voor den vrede is uitge
reikt aan Carl von Ossietzky.
pag. 1
De belastingdruk voor de provincie kan niet
verlaagd worden voor 1937.
pag. 7
ARTIKELEN ENZ.
R. P.: Een vernield standbeeld.
pag. 1
Amy Groskamp-ten Have: Een vrouw schrijft
pag. 6
K. de Jong: Kunstkring Heemstede.
pag. 13
H. D. Vertelling: net beste deel.
pag. 6
Damrubriek.
pag. 9
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op pag 11.
