Weet wat U eet!
VERKRUISEN DE LANGE
R- p-
Jamboree.
Bafy Uooyit St. Hicoiaas bij,
Jac. van Weert - Gierstr. 20
Trein ontspoort bij
het station.
HAMMEN
HARTEN
SmÏs Luxe Bokltetilen
IJmuiden krijgt een
zeesleepboot
Assortiments-doos
CADEAU!
'N BAROMETER?
Catei van Huizen
Hei Beümmjhte
54e Jaargang No. 16394
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Dinsdag 1 December 1936
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: P. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE LOURENS COSTEK MAATSCHAPPIJ VOOR
COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V.
Hoofdredacteur: ROBERT FEEREBOOM.
ABONNEMENTEN: per week ƒ0.25, per maand ƒ1.10, per 3 maanden
3.25, franco per post ƒ3.55, losse nrs. 0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week 0.05, p. maand f 0.22, p. 3 mnd. 0.65, franco p. post f 0.72V,.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos-: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10132,12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
Bijkantoor: Soendaplein 37, Haarlem-Noord, Telefoon 12230.
ADVERTENTIëN 15 regels f 1.75, elke regel meer f 0.35. Reclame!
ƒ0.60 per regeL Tarieven regelabonnementen op aanvraag. Vraag en
aanbod 1—4 regels 0.60. elke regel meer ƒ0.15. Onze Groentjes zie
hoofd rubriek.
Gratis Ongevallenverzekering voor betalende abonnés. Levenslange on
Idem voor Abonnés op het Geïllustreerd Zondagsblad: Levenslange
Alles indier
geschiktheid 1600.-, Overlijden 1 600.-, Verlies van Hand, Voet ot Oog 1400.-. Duim 250-, Wijsvinger 1150.-. Elke andere vinger 50.-. Arm- oi Beenbreuk 30.-,
ongeschiktheid i 2000.-, Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog 400 -, Verlies Duim 75.-, Verlies Wijsvinger 175.-, Verlies andere vinger 130.-.
het gevolg van een ongeval en volgens gratis ten kantore van dit blad verkrijgbare voorwaarden.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN BLADZIJDEN.
HAARLEM, 1 December.
Einde van het Crystal Palace.
Een geweldige brand heeft het Crystal Pa
lace, gelegen op een heuvel In de Londensche
voorstad Sydenham, vernietigd. Dat is het eim
de van een der technische wonderen uit het
midden der vorige eeuw, dat gedurende langen
tijd als een der grootste bezienswaardigheden
van Engeland heeft gegolden. In de vooroor-
logsche jaren was een bezoek aan Londen niet
compleet als men het geweldige „Kristallen'
Paleis niet bezocht had. Ouderen zullen den
ondergang van dit ex-wereldwonder dan ook
niet zonder eenigen weemoed vernemen. Het
zal zich in hun herinnering vereenigen met
wijlen het Amsterdamsche Paleis voor Volks
vlijt, dat weliswaar veel kleiner was maar uit
dezelfde hoofd-materialen ijzer en glas
was geconstrueerd en eveneens, nu enkele ja
ren geleden, in een geweldigen brand ten onder
ging.
De bouw van het Crystal Palace, in de jaren
18511854, was als technische onderneming
een uitvloeisel van de verbeterde ijzertechniek.
De uitvinding en toepassing van smeedijzer
leidde ertoe. Gecombineerd met glas moest de
toepassing van smeedijzeren geraamten een
zooveel lichter constructie geven dan die van
steenen gebouwen, dat men met aanmerke
lijk lichter fundeeringen kan volstaan. Er werd
een maatschappij gevormd en men gebruikte
voor den bouw deels het materiaal van de in
Hyde Park gehouden Eerste Wereldtentoonstel.
ling. Volgens plannen van den architect Joseph
Baxton werd het enorme geheel van glas en
ijzer opgetrokken. Het kostte achttien millioen
gulden een voor dien tijd fantastisch bedrag.
Het „middenschip" had een lengte van 490
M., de middenste zijbeuk een lengte van 117
M. bij een breedte van 36 M. en een hoogte
van 53 M. Een concertzaal voor 4000 men-
schen en een schouwburgzaal voor 2000 wer
den er in gebouwd; in de eerste werden aan
vankelijk dagelijksche concerten gegeven.
Het orgel, met 4568 pijpen; was op zichzelf
een nieuw wonder-van-afmetingen. In 1854
konden de Amerikanen nog niet tegen zulke
dingen opboksen; de Oude Wereld was het
nog die de records verbeterde.
In het middenschip werden groote ten
toonstellingen gehouden. Uitgestrekte terras
sen en tuinen waren op den heuvel rondom
het Kristallen Paleis aangelegd; over vier
spoorlijnen werden de zwermen bezoekers uit
Londen erheen gebracht. Inderdaad was de
schepping van het Crystal Palace voor dien
tijd een daad van grooten ondernemingsgeest
en initiatief, die ook gedurende vele tiental
len jaren door de uitkomsten gerechtvaardigd
werd.
De technische structuur, nog niet voldoen
de ontwikkeld, bracht evenwel in de practijk
groote onderhoudskosten mede. Door de on
gelijkheid in de uitzettings-coëfficiënten van
ijzer en glas, waarmee bij het voegen in dien
tijd niet voldoende rekening was gehouden,
bleek de deugdelijkheid der structuur te sterk
onderhevig aan temperatuurswisselingen, waar
bij tallooze ruiten sprongen.
Niettemin ziet men thans in den modernen
bouw van fabrieken, groote kantoren en win
kelhuizen den metalen skeletbouw weer toe
gepast, soms ook (b.v. in het geval van de
fabriek van Van Nellen te Rotterdam) met
toepassing van veel glas. De moderne techniek
heeft de moeilijkheden evenwel beter opgelost.
In de twintigste eeuw raakte het Crystal
Palace langzamerhand in décadence, evenals
hetPaleis voor Volksvlijt, evenals ook een
dergelijk tentoonstellingsgebouw te Mün-
chen, dat verleden jaar gesloopt is, en het
(steenen) Trocadéro te Parijs, eveneens naar
den slooper verwezen. Vlak vóór den oorlog-
was het al bijna aan den slooper ten prooi
gevallen.
Het aantal tentoonstellingen nam af en
begon zich te beperken tot exposities van
honden en pluimvee, het aantal concerten
werd spaarzaam, de tooneel-belangstelling
had het allang verloren. De glorie taande
meer en meer en na den oorlog stond het
voor de vreemdelingen, die Londen bezoch
ten heelemaal niet meer op het lijstje van
„de dingen die je gezien moet hebben".
Zijn ondergang, in een geweldigen vuur
gloed, waarbij het brandende Paleis gloeiend
glas uitstrooide, kilometers vér en den grond
deed dreunen door de ineenstortingen van
zijn geweldigen koepel en 70 M. hooge torens,
heeft het voor de laatste maal in het midden
der wereldbelangstelling geplaatst en acht
millioen Londenaars voor de laatste maal,
huiverend bij het grootsche schouwspel, doen
opzien naar de glorie van weleer.
BOOM OMGEWAAID.
De sterke wind heeft aan de Raamvest een
boom omvex-geworpen. Voor perceel 23 is een
oude getrouwe krakend neergetuimeld in het
plantsoen.
Voor zoover bekend is dit in Haarlem de
eenige schade van beteekenis.
(Er zijn ten aanzien van de voor
bereiding der Padvinders Wereld-
Jamboree in 1937 interne verwik
kelingen ontstaan, welke men
echter spoedig tot oplossing hoopt
te brengen.)
Als 't volgend jaar uit alle wereldstreken,
Padvinders komen naar ons kleine land,
Om hier gedurende een tweetal weken,
Te smeden aan den ouderlingen band;
Als dan de jeugd uit de vijf werelddeelen,
Wel twintigduizend jongens in getal,
't Gezamenlijk verkennersspel zal spelen
Maar ook haar vriendschap demonstreei-en
zal;
Dan zullen wij hun komst met vreugd
begroeten.
Dan zullen zij voor 't eerst ons landschap
zien.
De meesten voor het eerst ons volk
ontmoeten
En zijn gastvrije warmte bovendien.
Als zij weer heengaan, moeten zij vervuld
zijn.
Van dankbaarheid en van oprecht ontzag
Voor d' eigenschappen, die hun hier
onthuld zijn,
Van volk en land der rood-wit-blauwe vlag.
Dat is een doel om krachtig na te streven,
Hier ligt een groot en nationaal belang,
Dat men zich daar in eendracht aan moet
geven,
Is een conditie van den eersten rang.
Men blijve in het wei-k van voorbereiding,
Vrij van verwikkelingen, eensgezind,
Mag men niet hopen, dat juist deze leiding
't Gezamenlijke pad weer spoedig vindt?
P. GASUS.
BETERE ZIJN ER NIET DAN
BRILLEN VAN KEIP
GROOTE HOUTSTRAAT NAAST LUXOR
(Adv. Ingez. Med.)
Een Cadeautje voor de
Telefoon 14651
(Adv. Ingez. Med.)
Fietsende straatroovers weer
gesignaleerd.
Een dame is Maandagavond weer het
slachtoffer geworden van straatroo
vers. Om kwart voor elf is zij door
twee wielrijders van haar hand-
taschje beroofd.
De dame liep op den hoek van de Juliana -
straat en den Koninginneweg, toen haar twee
wielrijders, beiden naar schatting ongeveer
vier en twintig jaar oud, passeerden.
Eén van hen ontrukte haar een handtaseh.
waarin zich behalve wat breiwerk een bedrag
van ongeveer drie gulden bevond.
Gisteravond is bij het rangeeren
buiten het station Haarlem een twee
tal wagons ontspoord. Door tot nog
toe onbekende oorzaak derailleerden
midden op het viaduct over den
Schotersingel twee wagens van trein
3850, een stoptrein, die niet verder
dan Haarlem rijdt. Deze trein arri
veert om 20.24 te Haarlem en keert
dan pas den volgenden dag terug.
Bij het wegzetten van dezen trein is
de ontsporing geschied.
De wagons waren ledig, waaraan het te
danken is. dat niemand bij dit ongeluk eenig
letsel kreeg. Onmiddellijk wei'd personeel
gerequireerd om de gederailleerde treindee-
len weer in het spoor te brengen De werk
zaamheden stonden onder leiding van den
hoofdinspecteur van den dienst van het ver
voer te Amsterdam, den heer H. van Meurs
en van Ir. Nachenius van den dienst tractie
en materiaal.
Omstreeks half drie stonden de wagons
weer op hun spoor. De schade was hoofdza
kelijk aangekomen aan de balcons der beide
wagens, die eenigszins gekraakt waren.
Het ongeval veroorzaakte eenig opont
houd in den treinenloop. Het verkeer onder
vond een vertraging van ongeveer vijftien
minuten.
De wagons stonden zoo ver van de aan
grenzende sporen af, dat daar langs het
treinverkeer, zij het uiterst behoedzaam en
met zeer kleine snelheid, kon voortgaan.
Op het station veroorzaakte het
gebeurde natuurlijk eenige opge
wondenheid. De treinen vertrokken
van andere perrons dan gewoonlijk,
terwijl de treinen naar Uitgeest en
IJmuiden geen vaste standplaats
hadden. Zoo kon men zien, dat de
reizigers in heelc scharen van het
eene einde van liet station naar het
andere trokken, als geroep weer
klonk, dat die of die trein „voorbij de
klok" of iets dergelijks vertrok.
Uitsluitend met roomboter bereid!
Telefoon 10876, 13714, 11643, 12193
(Adv. Ingez. Med.)
Naar wij vernemen, zal met ingang
van a.s. Woensdag door Bureau
Wijsmuller een sterke zeesleepboot
worden gestationeerd.
Hiermede zal dus worden voldaan
aan een door velen geuiten wensch.
Het Nationale Huwelijks
geschenk.
Woensdag collecte te Haarlem.
Wij herinneren er onzen stadgenooten aan.
dat de collectedag voor het Nationaal Huwe
lijksgeschenk, die te Haarlem zal worden ge
houden, vervroegd is en nu gesteld is op mor
gen, Woensdag 2 December
Gr. Houtstr. 146. Tel. 11145
Zijlstraat 32. Tel. 10438
Inhoud naar keuze
■Bi!
DE ZESDE FLESCH
Ter waarde van 11.30.
Bij een Assortimentsdoos inhoudende 12
flesschen, DE 12e FLESCH CADEAU, ter
waarde van f 2.25
VAN 1 TüT EN MET 24 DECEMBER 1936
Adv. ingez. Med.)
Het autobussen-vraagstuk te
Haarlem.
Binnenkort moet de raad een belangrijke
beslissing nemen.
Nu het accoord in de surséance van beta
ling aan de Haarlemsche Bi'ockway vei'leend
aangenomen werd. is de beslissing in het
autobusvraagstuk nader gekomen. Door dit
accoord zijn weer nieuwe mogelijkheden
voor de Brockway geopend Aan het ge
meentebestuur is een verzoek gedaan om de
concessie, die binnenkort afloopt, te verlen
gen.
Het college van B. en W. en ook de Raad
moeten daarop dus een beslissing nemen.
Maar daarbij zal dan tevens een uitspraak
moeten worden gedaan over de vraag of van
gemeentewege stappen gedaan moeten wor
den om de autobussen-exploitatie te Haar
lem in één hand te brengen. Met die „eene
hand" wordt dan algemeen de N.Z.H.T.M.
bedoeld, die immers ook reeds een autobus-
sennet te Haarlem exploiteert.
Uit een onderhoud dat wij eenige maan
den geleden met Ir. W. J. Bux-gersdijk, di
recteur der N.Z.H.T.M. hadden, is gebleken,
dat hij het voor een goede regeling van het
verkeerswegen in onze stad noodig vindt,
dat zijn onderneming de geheele autobussen-
exploitatie krijgt, opdat dan naast de tram
lijnen SchotenHeemstede een gewijzigd
autobussennet kan worden ontworpen, dat
niet alleen aan de eischen van het verkeer
voldoet, maar ook zonder vei'lies zal zijn te
exploiteer en.
Hangende de sui'séance van betaling heeft
de N.Z.H.T.M. aan den bewindvoerder een
bod gedaan op de autobus-exploitatie van de
Brockway. maar deze bewindsman kon niet
adviseeren dit aan te nemen, omdat door
een bijzonderen samenloop van omstandig
heden de crediteuren daarvan geen voor
deel zouden hebben gehad.
Bovendien had de N.Z.H.T.M. de Bi'ockway-
lijnen alleen willen overnemen als de Raad
accoord ging met de wijzigingen die de
tramwegmaatschappij op het oog had om de
autobuslijnen rendabel te maken.
Voor het verkeersvraagstuk te
Haarlem is het dus van veel belang
welke houding de gemeente zal aan
nemen tegenover de aanvraag der
Brockway, tot verlenging van haar
concessie.
Binnenkort zal de verkeerscommlssie
waarin behalve raadsleden ook verschillende
leidei-s van takken van dienst zitten die met
het verkeer hebben te maken deze zaak
behandelen om een advies aan B. en W. uit
tebrengen. Het is natuurlijk nog niet te voor
zien hoe dit advies zal luiden. Eexx ding is
evenwel zeker:
Als de concessie van de Brockway
verlengd wordt, zal haar door de ge
meente den eisch gesteld worden dat
er nieuw materiaal wordt aange
schaft. Het tegenwoordige is niet in
zoodanigen staat, dat daarmee een
nieuwe concessie-periode kan worden
worden aangevangen.
Er zullen dan ook voldoende waai"borgen
gegeven moeten woi'den dat dit nieuwe ma
teriaal er dan ook inderdaad zal komen.
Er zijn ingewijden, die het niet onmogelijk
achten, dat, ook al krijgt de Brockway een
nieuwe concessie van den Raad, er toch in de
toekomst kans is op exploitatie in één hand.
Die personen verwachten namelijk dat, als de
concessie verleend is, er alsnog onderhande
lingen zullen komen tusschen N. Z. H. T. M.
en Brockway. Nu is de bijna afgeloopen con
cessie der Brockway natuurlijk minder waard
dan een nieuwe concessie, die weer voor 5
jaar zal gelden.
De tijd zal moeten leeren of er grond voor
deze veronderstelling is geweest. Maar in elk
geval is het zeker dat, als de Brockway een
nieuwe concessie van de gemeente krijgt, zij
in staat moet worden geacht zelfstandig die
concessie uit te voeren.
Bovendien moet bedacht worden, dat de
concessie voor bepaalde lijnen wordt gegeven
(De nieuwe aanvraag van de Brockway geldt
voor de lijnen die zij nu exploiteert, zoodat
daarin geen wijziging is gebracht). Van de zij
de der N. Z. H. T. M. is indertijd reeds me
degedeeld, dat zij niet genegen is om die
Brockway-lijnen ongewijzigd te exploiteeren.
Zou men dus in de toekomst alsnog tot een
combinatie van de beide bedrijven willen ko-
Het woord is aan...
A. Tournier.*
Men houdt op man van
de daad te zijn als men pes
simist wordt.
men, dan zou dit alleen kunnen geschieden
wanneer de raad daarmede accoord ging.
Men ziet dus dat de beslissing, waarvoor de
gemeente geplaatst wordt, zeer moeilijk is. Bij
de bespreking van de Brockway-aanvraag
kan de quaestie der N.Z.H.T.M. niet buiten
het geding gehouden worden.
Zijn wij wel ingelicht, dan zal bij de beslis
sing, die genomen dient te woi'den vooral de
vraag op den voorgrond staan:
Waardoor wordt het beste aan de
verkeersbehoeften, die in onze stad
bestaan, voldaan?
Voor de gemeente gelden natuurlijk niet in
de eerste plaats de belangen van de N. Z. H.
T. M. en de Brockway, maar wel die van de
gemeente. En de gemeente heeft belang bij
een verkeersnet, dat zoo goed mogelijk aan
de eischen van de verschillende deelen der
stad voldoet. Het zal ongetwijfeld het streven
van het gemeentebestuur zijn bij de onder
handelingen en de besprekingen die gevoerd
worden, een voor de gemeente zoo gunstig
mogelijk resultaat te bereiken.
De gastentoonstelling in 1937.
Wij hebben eenige maanden geleden mede
gedeeld, dat bij B. en W. van Haarlem voor-
loopige plaxxnen bestonden om in het voor
jaar van 1937 hier ter stede een groote gas
tentoonstelling te houden ter viering van het
feit, dat het dan 100 jaar geleden is, dat te
Haarlem het eerste gas werd gebruikt.
Thans hebben B. en W. besloten om aan die
plannen uitvoering te geven. Aan den dix-ecteur
van de gasfabriek is opdracht, gegeven de ten
toonstelling te organiseeren. Vermoedelijk zal
zij gehouden worden in het Gemeentelijk Con
certgebouw. Aan de fabrikanten van gasorna-
menten zal medewerking worden gevraagd.
Ook is het de bedoeling een historische afdee-
ling aan de expositie te verbinden.
200 MODERNE MODELLEN
KLEINE HOUTSTRAAT 13 - TELEFOON 14112
(Adv. Ingez. Med.)
Twee wagens van den stoptrein, die gisterenavond om 8 uur 24 te Haarlem
arriveerde, ontspoorden bij het rangeeren op het viaduct over den Schotersingel.
In het bekende Crystal Palace te Londen
heeft een felle brand gewoed.
pag 4
Te Alicante is zware schade aangericht door
een bombardement der Spaansche opstan
delingen.
pag. 4
Italië houdt lichting 1914 onder de wapenen.
pag. 4
De Duitsche regeering ontkent het bestaan
van een geheime clausule in het Duitsch-
Japansche verdrag.
pag. 4
Oud-minister Flandin heeft in een voor
dracht in den Haag beoogt, dat poli
tieke vrijheid samengaat met economische
vrijheid.
pag. 3
Tegen een Eindhovensch brandstichter is
acht jaar geëischt.
oag 3
De Koningin en de Prinses zijn in de resi
dentie teruggekeerd.
pag 3
Het autobus-vraagstuk te Haarlem; binnen
kort moet de raad een belangrijke beslis
sing nemen.
pag 2
Maandagavond is te Haarlem een elcctrische
trein ontspoord.
pag. 1
De fietsende straatroovers zijn weer te Haar
lem gesignaleerd.
pag. 1
B. en W. van Haarlem laten voorbereidingen
treffen voor een gastentoonstelling in 1937
pag. 1
IJmuiden krijgt een sterke Zeeslcepboot.
pag. 1
De schrijver Anne de Vries heeft te Haar
lem gesproken over „Bartje".
pag. 6
Het drama van den afsluitdijk; het luister
spel van dr. P. H. Schroder.
pag. 2
ARTIKELEN ENZ.
R. P.: Einde van het Crystal Palace.
pag. 1
Van onzen Londenschen correspondent: Hol
land in de Engelsche televisickeuken.
pag. 4
J. H. de Boïs: Een Haax'lemsche beeldhouw
ster bekroond.
pag. 12
J. B. Schuil over Kilian en Zoon.
pag. 12
J. B. Schuil. Het St. Nicolaasfeest van den
Bond van Ned. Onderwijzers.
pag. 12
\my Groskamp-ten Have: Een vrouw schrijft
pag. 7
H. D. Vertelling: Haar dochter.
pag. 6
Criticus over den wedstrijd H. F. C.Bloe-
mendaal.
pag 11
Dc Burgerlijke Stand van Haarlem is opgc-
nomen op pag. 9.
