V R IJ D A" G 8 JANUARI 1937
HAAREEM'S DAGBEAD
12
AAN ALLEN.
We hebben het in de maand December her
haaldelijk gehad over feestdagen, die over
bijna heel de wereld gevierd worden. Nu wil
ik 't eens met jullie hebben over feestdagen,
die zoo goed als niet meer gevierd worden,
ten minste in ons land niet. Ik bedoel Drie
koningen en Koppermaandag. 6 Januari
staat in oude almanakken, ik heb er hier
een voor mij liggen van 't jaar 1763, aange
duid met den naam Drie koningen. Met de
drie koningen worden bedoeld de drie wijzen
uit het Oosten, die het kind Jezus bezochten
in den stal te Bethlehem. Men heeft aan
deze wijzen, waarvan men dan later 3 konin
gen heeft gemaakt de namen gegeven van
Caspar. Melchior en Balthasar. Van af de 15e
eeuw werd in oris land Driekoningen als een
volksfeest gevierd, 't Is nog niet zoo heel lang
geleden dat op de dagen tusschen Kerstmis
en Driekoningen de jeugd, waarvan een drie
tal voorop versierd met een kroon en de mid
delste een papieren ster dragende, van huis
tot huis trok. Ze zongen dan verschillende
liedjes o.a.:
Hier komen wij al met onze sterre
Uit vreemde landen, het was zoo verre
en na nog enkele regels kwam dan het slot
van 't lied, waaruit duidelijk bleek waar het
om te doen was. Dit sluit luidde:
Wij hebben gezongen voor uw deur en.
uw huis,
Kom, wil ons verblijden met penning of
kruis!
Met dit kruis werd ook een klein geldstukje
bedoeld.
Ook in huis werd het feest gevierd en hier
was een van de pretjes, het kaarsjesspringen.
Zooals het nog niet lang geleden, ik zou haast
zeggen tot voor den grooten oorlog, dus tot
1914 bij de bakkers gewoonte was cm met
Paschen aan hun klanten een of meer paasch
brood en, krentenbrooóen ten geschen
ke te geven, was het in dien ouden tijd ge
woonte van den winkelier komenysman zei
men toen aan zijn klanten een of meer
kaarsen cadeau te geven. Deze kaarsjes wer
den dan thuis op den avond van den 6en
Januari aangestoken en al zingende spron
gen de kinderen daar dan over heen. Of nu
dit springen over die brandende kaarsen
wel eens ongelukken veroorzaakten of dat er
andere redenen voor werden gezocht, een feit
is, dat in sommige plaatsen de overheid, even
als de Delftsohe in 't jaar 1600 met het Sin
terklaasfeest deed, het springen over de
kaars niet alleen verbood, maar zelfs aan de
winkeliers verbood kaarsen cadeau te geven.
Zoo deed o.a. het stadsbestuur van Utrecht
in de jaren van 1616 tot 1647. Ook dit verbod
heeft evenmin als het Delftsche indertijd ge
holpen en het kaarsjesspringen bleef on
danks dit verbod nog jaren en jaren in ge
bruik. Toch is het langzamerhand evenals
zoovele oude gebruiken uitgesleten, totdat
het in de laatste jaren weer hier en daar
schijnt ingevoerd te worden.
Een twede huiselijke feestelijkheid was
het eten van zoogenaamd Driekoningen
brood. Dit brood was uit fijn deeg gebakken,
had een ronden vorm en er was een witte
boon in gebakken. Wanneer des avonds dit
brood werd aangesneden was het geheele ge
zelschap in spanning wie wel de snede met
de boon trof. Wie zoo gelukkig was, werd voor
ien avond uitgeroepen tot koning en moest
tracteeren. Ook dit gebruik komt, na jaren
en jaren in 't vergeetboek te zijn geraakt,
weer meer en meer in zwang. Je hebt vast en
zeker bij sommige bakkers wel driekoningen
brood voor de ramen zien liggen. Soms ook
werd een pot met witte boonen, waaronder
er een gemerkt was, op tafel gezet en wie de
gemerkte boon er uittrok was koning. Dat dit
feest niet alleen door de eenvoudige burgers
aldus gevierd werd maar ook door de hoogere
en hoogste standen bwijst wel het bericht in
de een of andere oude kroniek,dat in 1662 de
toen nog jonge Prins van Oranje, de latere
koning-stadhouder Willem III met zijn
grootmoeder en den stadhouder van Fries
land aan een maeltijd zat, waar ook op deze
manier de boon getrokken werd. De geluk
kige was de jeugdige Prins van Oranje.
In dienzelfden ouden almanak van 1763
staat achter den eersten Maandag na Drie
koningen Koppermaandag. Ook in latere al
manakken van dezen tijd staat het nog wel,
maar het heeft nu geen zin meer, want de
dag wordt nergens, ten minste ln ons land,
meer gevierd. Gelukkig maar, zou ik haast
zeggen, want de feestvreugde stond in dien
ouden tijd nu niet op een hoog peil. Verbeeld
je, dat men zich vermaakte met katknuppe
len of ganstrekken. Toch is er van dien ouden
Koppermaandag ook nog wel iats goeds te
vertellen. In bijna'elke groote plaats van
eenige beteekenis had men in dien ouden tijd
een gebouw, een ziekenhuis zouden we tegen
woordig zeggen, waar lijders aan een zeer
besmettelijke ziekte, de lepra, werden onder
gebracht. Men noemde dat gebouw toen het
Leprozenhuis. Het stond altijd buiten de stad.
Hier in Haarlem stond het aan den tegen-
woordigen Schotersingel. Het is nu het Haar-
lemsch Kinder-tehuis en het Tehuis voor
Ouden van dagen. Welnu, deze lepra-lijders
mochten zich niet onder het gewone publiek
op den weg begeven. Op bepaalde tijden werd
hun toegestaan om aalmoezen in te zamelen;
ze moesten dan bepaalde kleeren dragen en
hun komst door geklep met een zoogenaamde
„lazarusklep" aanduiden. Op dien kopper
maandag nu ging dan het een of andere
gilde in optocht door de stad. gevolgd door
een grooter of kleiner aantal lepra-lijders,
voor wie dan door de gildebroeders geld
werd ingezameld. Als je eens in 't Rijksmu
seum te Amsterdam komt, moet je eens de
schilderij bekijken, die in 1633 geschilderd is
door Adriaen van Nieulandt en die een der
gelijke optocht te zien geeft.
W, B.—Z. I
EEN NARE DROOM,
door W. B.-Z.
Ik droomde toch 'vannacht zoo naar.
Ik zag een beest, zoo gek en raar,
't Had hoeven en een schapekop,
't Zat op een leeuw, 't reed in galop
Ze sprongen samen door 't raam
De leeuw, die riep heel hard mijn naam.
Ik kreeg het vreeselijk benauwd.
Ik werd eerst warm en toen weer koud.
Ik riep! Daar kwam mijn moeder aan:
Die vroeg: „Wat heb je nu gedaan?
Je kussen ligt op je gezicht.
Dat is een veel te zwaar gewicht.
Je droomde vast heel bang en naar
Vertel die aroom aan moesje maar",
'k Vertelde van dat gekke beest,
Dat mee uit rijden was geweest.
En van dien leeuw met langen staart,
Die galoppeerde als een paard.
Ze vlogen zoo maar op mij an,
En daar werd ik toen wakker van.
UIT DE NATUUR
IN LICHT EN SCHADUW.
Zonder licht kan niets groeien, dat weten
we natuurlijk allemaal. Als je een poos ziek
geweest bent of lang op bed hebt moeten blij
ven, dan krijg je een „huiskleurtje", dat komt,
omdat je dan nfet geregeld volop van licht en
lucht hebt kunnen profiteeren. Ook voor plan
ten is licht een eerste behoefte. Daarom
moeten planten voor het raam ook wel eens
omgedraaid worden, want de gedeelten, die in
de schaduw waren, rekken zich uit om toch
ook nog wat licht op te vangen en zoodoende
zou de plant scheef groeien.
Op schaduwrijke plekken, onder heggen of
geboomte groeien de planten ook altijd veel
meer uit, maar ze worden dan ook niet zoo
stevig als planten, die volop licht ontvangen.
Die groeien dus wel langzamer, maar worden
ook veel sterker. Ook de bladeren buigen zich
naar het licht, zoodat dit op de geheele blad
oppervlakte kan vallen. Dit zie je vooral bij
.wingerd of klimop tegen de muren. Dan lijken
het wel schubben over elkaar.
Zonneschijn is dus onmisbaar, maar al kun
nen wij ons nu niet direct een tropische hitte
voorstellen, het kan in de warmere wereld-
deelen, vooral Australië, ook wel eens een
beetje te veel van het goede geven. De gloeien
de stralen verdampen het vocht dan ook veel
sneller, maar de natuur is hierop ingesteld en
bijna alle Australische boomen hebben hun
bladeren met de randen naar boven gekeerd.
Alleen 's morgens en 's avonds als het licht en
de hitte niet zoo'n kracht hebben, worden de
bladeren naar de zon gekeerd.
Jonge boomen, die in de schaduw van groo-
tere exemplaren groeien vertoonen dan ook
dikwijls een geheel ander aanzien, doordat ze
hun bladeren ruimer ontplooien.
Maar er zijn nog meer planten, die het licht
mijden, jonge scheuten van klimop bijv. druk
ken zich zooveel mogelijk tegen hun steun
aan en blijven liefst in de schaduw van de
grootere bladeren.
En iet maar eens op hoe de jonge wingerd
ranken juist donkere spleten en hoeken op
zoeken om hun fijne draden vast te hechten.
Nog een aardig voorbeeld van lichtzoeken en
mijden zien we bij het muurvlasbek. Op oude
muren komt dit plantje met paarse bloempjes
nogal voor. In vollen bloei richten de bloe
men zich naar het. licht, maar zoodra het zaad
in de zaaddoos rijp is, verandert de steel van
stand en buigt zich zoo dicht mogelijk naar
den muur, waar de zaden dan wel een geschikt
plaatsje zullen vinden in de een of andere
spleet.
S.
vroeg mijnheer Knabbel te spreken. Langoor
legde hem uit, waar de kamer van Knabbel
zich bevond en Bruintje klom de trappen op.
In de kamer van Knabbel verdween hij. Deze
vertrek om een uur of vier in den middag;
Bruin bleef in zijn kamer en de waard dacht
daar heelemaal niet meer aan. Het plan van
Bruin was om tegen den avond den zolder op
te gaan. Ongelukkig voor hem had Reintje,
die de zware voetstappen op de trap gehoord
had 's morgens, hem zien komen.
„Die wil zich zeker wreken", dacht hij. „Ik
zal goed opletten!" Toen hij Bruin nu 's avonds
de trap naar de vliering op hoorde klimmen,
verstopte hij zich in het hooi. Toen de beer
op zolder was, gooide Reintje door de ope
ningen van den vloer de overblijfselen van
zijn verschillende maaltijden. De koks, die
voor het fornuis bezig waren, keken omhoog
en zeiden verbaasd: „Wat is dat nu?"
„Dat doen de ratten en muizen zeker", zei
het koksmaatje
„Niet waar, dat zijn restjes van gebraden
kippetjes en duiven!"
„Dan huist de dief op zolder. Wij dachten
nog wel, det hij niet hier in huis zou zijn".
Met zijn allen begaven zij zich naar zolder
en zagen daar den beer. Natuurlijk zagen zij
hem voor den dief aan.
„Ik ben het niet, ik ben het niet", schreeuw
de de beer. „Het is Reintje, de vos, die het ge
daan heeft. Hij heeft zich hier verstopt".
De koks zochten den geheelen zolder af en
vonden Reintje inderdaad onder het stroo.
„Heeren", zei hij, „hoe kunt u nu denken,
dat ik dat allemaal gestolen heb? Gebraden
kippen, duiven, pasteitjes, hammen, noten,
kaas en nog meer. Dat kan ik alleen toch niet
opeten?"
„Dat is waar", zei de chef-kok. „Maar hoe
kom je dan hier?"
„De beer heeft me hier mee naar toe geno
men. Hij wilde net doen, of ik de dief was.
Misschien wilde hij me ook wel opeten".
Bruin kreeg een geducht pak slaag. Toen hij
eindelijk de herberg verliet, was hij meer dan
ooit besloten wraak op Reintje te nemen. Deze
ging daarentegen vroolijk naar huis.
Drie dagen hierna kwam Knabbel van zijn
reis terug. Zijn eerste bezoek was aan Bruin,
om te vragen hoe hij het er af gebracht- had.
„Slecht", zei deze boos. En hij vertelde zijn
avontuur. „Maar", voegde hij er aan toe, „al
weet ik nog niet hoe, wreken zal ik me!"
Het was Knabbel, die hem wederom op een
idee bracht.
Op zekeren dag noodigde Knabbel Reintje
uit om bij hem te komen eten. Dat nam deze
met graagte aan. Met Knabbel was hij altijd
goede maatjes geweest. Hij ging dus naar de
afgesproken plek, een huis opgebouwd van
steenen. Hij klopte, maar kreeg geen antwoord.
Toen trad hij binnen. Daar stond een tafel
voorzien van de heerlijkste spijzen en dran
ken. Reintje watertandde.
„Knabbel", riep hij. „Knabbel". Maar in-
plaats van Knabbel verscheen Bruintje.
„Ga zitten", zei hij tegen den vos. Maar dat
was gemakkelijker gezegd dan gedaan. De ta
fel was zoo hoog, dat de vos er niet bij kon
komen. En op den eenigen stoel in het ver
trek ging de beer zitten en begon te smullen.
Wanhopig wilde de vos weg gaan. Maar de
deur was op slot.
„Je bent mijn gevangene", zei Bruin rustig.
„En je moet me den maaltijd betalen, die ik
hier gebruik".
„Ik heb geen geld", zei de vos.
„Dat heb je wel en geef het me nu maar,
of ik eet je op met huid en haar".
Tevergeefs zocht Reintje een list. Hij vond
er echter geen.
En zoo was hij gedwongen zijn goed gevulde
beurs af te staan aan Bruin. Later begreep
hij, dat Knabbel ook in het complot was ge
weest en nam zich vast voor om noch den
beer, noch den eekhoorn ooit weer een poets
te bakken.
L. M.
WIE ZOEKT ER MEE?
Deze auTomobiiist reea met een firnk gan
getje het dorp door, dat jullie hier op den
achtergrond ziet. Bij zichzelf dacht hij: „Het
is nog zoo vroeg, niemand zal mij kunnen
zien."
Hij schrok dan ook niet weinig, toen hij
een stem hoorde zeggen, dat hij moest stop
pen, omdat hij veel te hard had gereden.
Zien jullie den goede veldwachter ook.
DE BEURT IS AAN KLEINE
TEEKENAARS.
Ditmaal zijn het de hutten van een paar
heel verschillende menschenrassen, die wij
zullen teekenen.
Op de eerste teekening zie je eenige hutten
van negers in Afrika. De muren zijn van ge
droogde klei; het dak is bedekt met gras en
dorre bladeren. Voor de hutten staan op lange
palen oorlogstrofeeën (schedels van gedoode
vijanden), enz. In de verte is een kleine
oase te zien.
De tweede illustratie stelt eenige sneeuw-
hutten van eskimo's voor. Ze zijn geheel be
dekt met sneeuw en slechts voorzien van en
kele openingen. Een opening doet dienst als
deur, de andere dient voor toevoer van ver-
sche lucht. Aan den horizon is het schijnsel
van het Noorderlicht te zien.
Zooals altijd zijn ook ditmaal de teeke-
ningen in eenvoudige lijnen gehouden. Bekijk
ze eerst eens goed en probeer dan, of je ze
uit het hoofd na kunt teekenen.
Buiten gekomen was hij echter in het ge
heel niet ziek meer; hij lachte uit volle borst
over de poets die hij zijn vriend gebakken had.
Thuisgekomen, vertelde hij aan zijn vrouw,
dat hij in „Het witte konijn" een overvloedigen
maaltijd had gebruikt, die hem geen cent ge
kost had, „en", voegde hij er aan toe: „die
herberg is een paradijs voor lekkerbekken zoo
als wij. We moesten ons maar verstoppen op
den zolder en zoodra we trek in iets lekkers
hebben, behoeven we slechts naar de keuken
te sluipen en we vinden er alles wat ons hartje
begeert!" Dat mevrouw Vos en de kinderen
instemden met dit plan, spreekt vanzelf. In de
gelagkamer had Bruin ondertusschen de re
kening voor beide maaltijden moeten betalen.
Woedend nam hij zich voor wraak te nemen
op Reintje
Hoe de vossenfamilie het klaar speelde is
nog altijd een raadsel, maar zij slaagde erin
op klaarlichten dag, zonder door iemand ge
zien te worden, op zolder te komen. Door de
openingen van den vloer stegen de heerlijke
geuren uit de keuken op; in een hoek lag een
bos strooi. Ze rolden en buitelden er door van
plezier; dat zou hun slaapplaats worden. Door
de openingen van den vloer kon Reintje pre
cies in de keuken kijken. Daar zag hij, hoe
de koks op de fornuizen de lekkerstje hapjes
klaar maakten. En hij zag ook, waar ze deze
bewaarden.
Toen het avond was geworden en de stilte
in huis bewees, dat de bewoners zich ter rus
te hadden gelegd, slopen Reintje en zijn vrouw
naar beneden en haalden alles wat van hun
gading was .naar boven. Toch lag het niet in
de bedoeling lang in de herberg te blijven:
ondanks alle voorzorgsmaatregelen waren ze
bang gesnapt te worden. Bovendien werd het
de jonge vosjes te benauwd. Daarom sloeg
Reintje voor, dat zijn vrouw en de kinderen
weer naar hun woning terug zouden keeren
en dat hijzelf nog een week ha de herberg blij
ven zou.
lederen nacht zou hij dan de levensmidde
len, die hij had kunnen rooven, aan zijn vrouw
geven, die langs de regenpijp naar boven
klom. Zoo gezegd, zoo gedaaia.
In een der kamers van de herberg woonde
mijnheer Knabbel, de eekhoorn. Toen hij op
een nacht niet slapen kon van de kiespijn,
hoorde hij plotseling vlugge voetstappen. En
toen hij door het sleutelgat naar buiten keek,
zag hij in het licht van de maan Reintje de
ladder van den zolder afkomen en naar be
neden gaan. Even later kwam hij terug met
twee gebraden duiven. Nog een paar keer
dien nacht gebeurde dat en nu eens had
Reintje een gebraden kippetje en dan weer
een leverpasteitje.
Den volgenden dag zocht Knabbel Bi'uin op
die in een donker hol in het ravijn woonde.
„Jij wilde je wreken op die leelijke Reintje,
is het niet? Wel, dan is nu het oogenblik ge
komen", en hij vertelde Bruin, wat hij dien
nacht gezien had.
„Ik wil me wreken over dien maaltijd, dien
hij me heeft laten betalen", riep de beer uit.
„Maar wil je me daai'bij helpen?"
„Tot mijn spijt is me dat onmogelijk", zei de
eekhoorn. „Want morgen ga ik voor drie da
gen op reis".
„Dat kan me juist van nut zijn", zei Bruin.
„Laat me dan zoo lang in jouw kamer wo
nen". Nu was Bruin gierig. Het idee, dat hij
voor niets in de herberg wonen kon, stond
hem wel aan.
„Weet je, ik heb een idee", zei Knabbel en
fluisterend deelde hij Bruin zijn plan mee.
Den volgenden ochtend vroeg meldde Bruin
zich aan bij den waard van "de herberg en
EEN VERHAAL UIT HET DIERENRIJK
In den tijd, dat de dieren nog spreken kon
den ging de vos Reintje veel om met Bruin,
den beer. Op een dag wandelden ze voorbij de
herberg: „Het witte konijn". Een heerlijke geur
steeg uit de keuken op. Reintje bedacht, dat
zijn beurs zoo plat was als een dubbeltje. Toch
noodigde hij Bruin uit samen met hem in
„Het witte konijn" te gaan eten. Bruin liet zich
niet lang bidden. Vijf minuten daarna zaten
ze in de gelagkamer en aten van alles dat de
waard hun voorzette. Wie hen zoo bezig zag,
zou denken, dat ze in geen dagen iets gegeten
hadden. Langoor, de waard, wreef zich in zijn
handen en dacht: „Dat zijn nog eens klanten,
die mijn keuken eer aan doen'" In een donker
hoekje van de gelagkamer zat mijnheer Knab
bel, de eekhoorn en zijn lippen krulden zich
tot een spottend lachje, toen hij de beide gul
zigaards zoo bezig zag.
Toen ze bijna klaar waren, legde Reintje
plotseling zijn poot tegen zijn voorhoofd, toen
tegen zijn maag en zei: „Oh, ik voel me zoo
akelig".
„Zoo akelig?" vroeg de beer verbaasd.
De vos knikte, draaide met zijn oogen, zoo,
dat het wit te zien kwam en liep zoo vlug hij
kon de gelagkamer uit.
