van
De Praagsche legende
„De Golem"
Het meisje van Buiten
Wittebroodsweken
RAMII|
PDDfiPAMMA
LITTERAIRE
KANTTEEKENINCEN
ZATERDAG 23 JANUARI 1937
HAARLEM'S DAGBEAD
Rembrandt
Prachtig spel van
Harry Baur
Reeds eeuwen lang zoeken de geleerden
naar een middel om het leven uit het niets
op te wekken. En nog steeds zoeken zij ver
geefs. Maar een oude Praagsche legende wil.
dat in 1560 Rabbi Loew er in slaagde, een
beeld, uit klei vervaardigd, leven in te blazen
Dit beeld, de Golem, wordt in de synagoge
bewaard, en bij den dood van Rabbi Loew
gaat het geheim van dit wonderlijke wezen op
Rabbi Jacob over. Onbewogen staat het beeld
op de oude, stoffige zolders, en de blinde
oogen staren in een voor den sterfelijken
onzichtbaren toekomst.
Buiten de synagoge, in 't ghetto, en in het
gansche Praag heerscht onrust en wanhoop.
Het volk is de willekeur en dwingelandij van
den halfkindschen keizer Rudolf n moede.
Vooral de Joden leiden onder zijn tyrannie.
De keizer zelf, een oude, eenzame grijsaard,
half kindsch, is doodsbang. Hij koestert een
wanhopige angst voor
het oude beeld in de
synagoge, voor de Go
lem. die eens zal ont
waken en den keizer
dooden.
Prachtig is de creatie, die Harry Baur van
dezen ouden, door zijn angst en eenzaamheid
verdwaasden keizer geeft. Prachtig zijn de
kinderlijke, onbeholpen gebaren en de sta
melende woorden, als hij de Golem om hulp
smeekt, en prachtig ook is zijn razernij, als
de Golem onbewogen voor zich uit blijft
staren.
Harry Baur is het, die deze film, met haar
drakerige gegeven en haar ondanks Duvivier
meestal ja lende regie, tot iets heel belang
rijks maakt. De enkele hoogtepunten van zijn
spel, doen ons alle fouten vergeten, die aan
deze film kleven, en ademloos staren wij
naar dat beweeglijke gelaat, waarvan elke
trekking, elke lijn een eigen diepere 'oetee-
kenis krijgt.
De film eindigt met de herleving van de
Golem, die muren van het paleis doet in
storten, die alles verwoest wat er op zijn pad
komt, en den keizer doodt. Die de poorten
van het Ghetto verbreekt tot Rabbi Jacob de
bezwerende woorden spreekt, en het beeld
verdwijnt.
Duvivier heeft van dit gegeven gemaakt,
wat er voor hem van te maken viel, en tel
kens weer worden we er door een enkel beeld
aan herinnerd, dat hier een kunstenaar aan
het werk was. Wat niet wegneemt, dat de
film onevenwichtig is en pathetisch. Ondanks
Baur en ondanks Duvivier.
Het voorprogramma brengt naast het ac-
tueele Holiandsche nieuws, in het Indische
journaal de feestelijkheden, welke in Indië
op den 7den Januari gevietd werden. Feesten
waaraan niet alleen de Europeanen en in
landers, doch ook de Chineesche en Japan-
sche kolonies met enthousiasme deelnamen.
Rabbi Jacob, de leider van het onderdrukte,
Joodsche volk.
Zon dagm o rgen
Rembrandt brengt in het Zondagochtend
programma het vervolg van de causerie ..Per
k. L. M. naar Jan Oost", door Jhr. dr. J. C.
Mollerus. Een boeiende en leerzame voor
dracht, die geen verdere aanbeveling behoeft.
Frans Hals vertoont het machtige filmwerk
van Max Reinhardt, de verfilming' van Sha
kespeare's .M idsummernightsdrea m
Luxor
Janet Gaynor
Robert Taylor
De eerste film die Janet Gaynor voor de
Metro Goldwyn Mayer gemaakt heeft, is Small
Town Girl, vertaald Het Meisje van Buiten.
Onder regie van William A
Wellman is de film met Ro
bert Taylor als tegenspeler
een onbetwist succes gewor
den, De film is nog maar
betrekkelijk kort uitgekomen. Behalve in den
Haag, heeft hij in Nederland nog niet ge
draaid. Het Meisje van Buiten, eigenlijk het
meisje uit een klem doodsch stadje, Janet
Gaynor, in de film Kay, snakt met heel haar
levende ziel er naar om te geraken uit de
geestdoodende sleur van eiken dag hetzelfde
saaie werk, eiken dag dezelfde saaie menschen.
eiken dag dezelfde saaie gesprekken en op
merkingen. Saai, saai, saai! Een voetbal
match tusschen twee beken de teams in het
stadje brengt een onverwachte verandering
voor Kay. Een automobilist vraagt haar den
weg naar een bepaalde dancing en het gevalt
zoo, dat Kay hem er niet alleen heen brengt,
maar met hem blijft fuiven. Een vergeeflijke
zonde, wanneer je zoo levend bent als Kay en
als de jonge man het uiterlijk en de manieren
heeft van Rob (Robert Taylor). De fuif wordt
zoo gezellig, dat Robert den volgenden mor
gen in zijn auto, die in het water staat, ont
waakt met Kay aan zijn zij en een trouwacte
in zijn zak. Het geval ontnuchtert Robert, die
jong chirurg is, heelemaal. Hij bevindt zich
in een ^uiterst moeilijk parket. Ie is hij ver
loofd met Pricella en zal over eenige weken
met haar trouwen; 2e voelt hij niets voor Kay,
De schalksche An?iy Ondra s-peelt de hoofdrol
in de vroolijke film „Wittebroodsioeken".
(Cinema Palace.)
verzoening niet uitblijft, ligt voor de hand,
maar dat er zich nog allerlei vreemde zaken
afspelen vóór het zoover is. evenzeer. Anny
Ondra zorgt, clownesk als zij is, voor talrijke
lachexplosies. Karl Lamac, de regisseur, die
reeds vele Anny Ondra-films vervaardigde,
heeft met „Wittebroodsweken" een amusante,
vlotte film in elkaar gezet, die ongetwijfeld bij
het filmlievend publiek in den smaak zal
vallen. Buiten de eigenlijke comedie treft de
film door haar schoone opnamen van de win
tersport en eenige alleraardigste intermezzo's,
zooals dat van de „sneeuwverkleedpartij". Een
kleine rol werd toebedeeld aan Adèle Sand-
rock, die hierin voor de zooveelste maal haar
karakteristiek talent ten voeten uit toont.
Het voorprogramma omvat een kluchtige
historie met ouderwetsche achtervolg- en
vechtpartijen, een aantal fraaie beelden aan
de Kaap en het wekelijksche nieuwe» uit bin
nen- en buitenland.
Janet Gaynor en Robert Taylor in Small
Town Girl", een meisje van buiten.
(Luxor Theater.)
die hij bovendien heelemaal niet kent.' Ex-
breekt voor beiden een uiterst moeilijke tijd
aan, waarin echter allergrappigste tooneeltjes
voorkomen, vooral grappig voor den toeschou
wer, want voor de beide hoofdpersonen is het
dikwijls heel pijnlijk en verdrietig.
De verdere verwikkeling en de oplossing laat
zich veel prettiger zien dan vertellen, waarom
we ieder, die van een vlotte geestige film met
uitstekende artisten als Janet Gaynor, Ro
bert Taylor en niet te vergeten Lewis Stone,
die van elke rol, al is het een rol op het twee
de plan, altijd een bijna volmaakte vertolking
geeft, houdt, aanraden deze week naar Het
Meisje van Buiten te gaan. In het bijpx-ogram-
ma o.a. een grappig filmpje, waarin Our Gang
weer de volle maat geeft.
Een filmcomedie
met Anny Ondra
Wittebroodsweken plegen met een romantisch
waas omgeven te zijn, maar met de honey
moon, die wij hier beleven is dat allerminst
het geval, al maakt het traditioneele „happy
end" veel goed. Het begin van de huwelijks
reis doet het beste verwachten voor het jonge
paar, maar het duurt niet lang of de mee-
ningsverschillen treden aan het licht. Hij
staat op zijn stuk, zij op het hare, met het
onverbiddelijk gevolg, dat elk op eigen houtje
de huwelijksreis voortzet, hetgeen wel zeer
ongebruikelijk is. Het wispelturige jonge
vrouwtje is niemand minder dan de kittige
Anny Ondra in het burgerlijk leven or "er
den naam Frau Schmeling bekend en het
behoeft dus geen verwondering te baren, dat
den toeschouwers een uitgebreide serie zon-
deidinge avonturen te wachten staat. Anny
verhuurt zich als kellnerin in een winter
sporthotel en wordt er de oorzaak van veel
misverstand en consternatie. De verwarring
stijgt ten top als haar
C" t-> -r-i-ï o wettige echtgenoot met
alil e ma een vriend ten tooneele
verschijnt en een kamer
in het hotel huurt ten
einde zijn solo-huwelijksreis op de ski's te
kunnen voortzetten. Dat ten langen leste de
Nog eens Amsterdam bij Nacht
Voor de derde maal
geprolongeerd
Voor de derde week
draait het Frans
Hals Theater de
filmklucht „Amster
dam bij Nacht", en
voor de derde week ook wordt daarbij de re
portage van de huwelijksplechtigheid üx den
Haag vertoond
Het voorprogramma bevat bovendien het
gewone binnen- en buitenlandsche nieuws en
een fiimpje van den populairen „Popeye",
the sailorman".
Frans Hals
De problemen van het Verre
Oosten.
Causerie door Anton Zischka.
Op de achtste'bijeenkomst van dit
seizoen, van de vereeniging „Geloof
en Wetenschap" welke gisteravond in
den Stadsschouwburg gehouden wei'd,
hield de Fransche journalist en we-
reldi-eiziger Anton E. Zischka een
causerie over „De problemen van het
verre Oosten"..
De voorzitter van de vereeniging mr. F.
Vorstman, opende den avond met een harte
lijk woord van welkom tot het talrijke pu
bliek. Het probleem van het verer Oosten, zoo
zeide de heer Vorstman, is bijzonder actueel
en vooral Nedeiiand is nauw daarbij betrok
ken, omdat het zelf zooveel belangen heeft in
Ned; Oost-Indië en daarmee in den Stillen
Oceaan.
De uitvoer van Japan stijgt van dag tot dag,
aldus Anton Zischka en toch lijden de Ja pan
nei's honger. Japan is bereid om ten koste
van alles, des noods van oorlogen zijn afzet
gebied te vergrooten. Voor die ooxiogen zijn
soldaten noodig, en meer dan de helft van het
staatsbudget, wordt aan leger en vloot be
steed.
Japan is in het nauw gedrongen, is wan
hopig. en is tot alles in staat. In zekeren zin
bevindt het zich in denzelfden toestand als
Italië en Duitschland. Vandaag het pact met
Berlijn en het dezer dagen gesloten verdrag
met Rome.
Terwijl in Europa onrust heerschte en een
wereldoorlog elk oogenblik dreigde uit te bre
ken. werd in Japan een campagne tegen het
blanke ras en tegen Italië gevoerd
Nauwelijks had Italië echter de ovei-win-
ning in Ethiopië behaald, of de anti-Ita-
liaansche propaganda in Japan werd ge
staakt. Mussolini begreep dit gebaar, en toon
de een levendige belangstelling voor het
eilandenrijk in het Oosten, Deze belangstel
ling werd enkele dagen geleden bekroond met
een Japansch-Italiaansch accoord.
Engeland zit tusschen deze twee staten be
kneld, en het is slechts de vraag, met welke
van de twee het 't eerst tot een botsing zal
komen. Ook Engeland's positie in de Mid-
dellandsche Zee werd ernstig geschaad door
Ethiopië.
De wereld is heel klein geworden en de pro
blemen van de Middellandsche Zee en de Stille
Zuidzee zijn nauw met elkaar verbonden.
De menschen zijn bang, en die angst uit zich
in haat jegens andere volken. Die angst
maakt de internationale conferenties tot
nuttelooze woordentouimooien.
In het verre Oosten kan het kleinste vonkje
een exploisie veroorzaken, die de geheele we
reld in lichterlaaie zal zetten. Want Japan
ziet zich bedi'eigd en in het nauw gedreven.
De behoefte aan grondstoffen doet belan
gen ontstaan, die vroeger onbekend waren,
doch thans de aanleiding tot een wereldoor
log kunnen zijn. Eiken dag zien wij duide
lijker, hoe gevaarlijk dit gebrek van den een
en de overvloed bij den ander kan zijn.
In 1931 maakte spreker de overstrooming
van de Jang-tse-Kiang mee, waar honderd
duizenden den hongerdood stierven, terwijl In
Amerika de locomotieven met graan ge
stookt werden.
Daarnaast is echter een schare van knappe
geleerden bezig, de monopolies waardeloos te
maken. Rubber, benzine en vele andere stof
fen kunnen langs synthetischen weg vervaar
digd worden. En daaimee is, althans theore
tisch de waarde van de monopolies verloren
gegaan.
We staan pas aan het begin van deze op
lossing, doch de wetenschap opent ongedachte
perspectieven en de mogelijkheden zijn tal
loos.
Na de pauze werkte spr., dit onderwei'p ver
der uit. De wetenschap alleen, kan natuurlijk
de wereldvrede niet blijvend verzekeren.
Slechts één ding is er, dat ons belet alles
synthetisch te maken: De nog ontoereikende
kennis. Doch die kennis kan aangevuld wor
den.
De kunstmest behoedde den bodem van
Europa ervoor, over te gaan tot een woestenij,
en redde de bevolking van armoede en hon
gersnood, terwijl de bevolking toenam met 30
pet. namen de oogsten met 4050 pet. toe,
en het schrikbeeld, door Malthus opgeroepen,
week terug.
Op elk terrein was het de wetenschap, die
alle oude normen omverwierp en ongekende
veranderingen en vorderingen bracht, Ruimte
en tijd schijnen overwonnen, onze zintuigen
zijn rnillioenen malen versterkt. Doch weten
wij dit alles op de juiste wij?e te gebrui
ken? Zal de geest gelijken tred houden met
de techniek?
De vlucht van de synthetische producten
wekt angst en Goethe's „Zauberlehrling''
lijkt een waarschuwend voorbeeld. Maar toch
zullen zij het leed en het onrecht dat door
de grondstoffen-monopolies werd veroorzaakt
ongedaan kunnen maken.
^>it is de oplossing, die Zischka uit de chaos
van thans ziet. „Een nieuwe wereld", zoo be
sloot hij, „is in wording!"
6.50 Het Richard Crean-orkest. 7.50 Declamatie.
8.15 Kerkdienst. 9.05 Liefdacligheidsoproep.
9.10 Berichten. 9.25 Radiotooneel. 10.20 Piano-
recital. 10.50 Epiloog.
RADIO PARIS 1648 M.
7.20 en 8.20 Gram.pl. 11.20 Parijsch Kamer
orkest 12.20 Orgelconcert. 1.10 Vervolg orkest-
concert. 3.20 en 4.05 Zang. 5.20 Visciano-
orkest. 8.00 Zang. 8.20 en 9.05 RadiotooneeL
11.2012.35 Het Locatelli-dansorkest.
KEULEN 456 M.
5.20 Havenconcert. 7.35 Westduitsch Kamer
orkest. 9.20 Gram.pl. 10.40 Omroeptrio. 11.20
Sachsenorkest. 12.35 Omroep-Amusements-
orkest. 1.20 Omroepschrammelensemble. 3.20
Omroepkleinorkest en solisten. 5.50 Viool en
piano. 6.05 Omroepkwintet. 7.20 „Der Wild-
schütz", opera. 9.5011.20 O. Joost's dans-
orkest.
BRUSSEL 322 M.
9.25 Gram.pl. 10.25 Zang. 11.20 Gram.pl. 11.35
M. Alexys' orkest. 12.20 Kleinorkest. 12.50 Or
gelspel. 1.30 Omroepdansorkest. 1.502.20 en
2.35 Gram.pl. 3.30 Radiotooneel. 3.50 Omroep
orkest. 4.50 Symphonieconcert. 4.40 en 6.35
Gram.pl. 7.20 Vioolrecital. 8.20 Koor „De Melo-
manen". 9.05 Reportage. 9.20 Fluitrecital. 9.35
Omroepsymphonie-orkest. 10.30 Gram.platen.
11.35—12.20 Omroepdansorkest.
BRUSSEL 484 M.
9.20 Gram.pl. 10.20 M. Alexys' orkest. 11.20
Zang. 11.40 Gram.pl. 11.50 Russisch orkest.
12.50 Omroepdansorkest. 1.30 Omroepklein
orkest. 1.50 Orgelspel. 2.20—2.35 Gram.pl. 2.50
Cellorecital. 3.20 SympTionieconcert. 5.20 Om
roepkleinorkest. 7.35 Gram.pl. 8.20 Omroep
orkest en koor. 9.50 Reportage. 10.10 Gram.pl.
10.30 Omroepdansorkest. 11.2012.20 Gram.pl.
DEUTSCHLANDSENDER 1571 M.
7.20 Omroeporkest. In de pauzeSportnieuws.
9.20 Berichten. 9.50—12.15 O. Joost's dans-
orkest. (Van 10.05—10.20 Weerbericht).
ZONDAG 24 JANUARI.
HILVERSUM I 1875 M.
8.55 VARA, 12.00 AVRO, 5.00 VARA, 5.30
VPRO, 8.00 AVRO.
8.55 Gram.pl. 9.00 Voetbalnieuws. 9.05 Tuin-
bouwpraatje. 9.20 Zondagmorgentoespi'aak. 9.35
Gram.pl. 10.15 Natuur-historisch kwartiertje,
10.30 Residentie-orkest. 11.15 „Van staat en
maatschappij". 11.30 Vervolg concert. 12.00 Or
gelconcert. 12.10 Gram.pl. 12.30 „Wat Indië de
laatste 14 dagen beroerde". 12.50 Kovacs Lajos'
orkest, en orgelspel. 1.30 Televisiepraatje. 1.45
Gram.pl. 2.00 Boekbespreking. 2.30 Concertge
bouworkest. en soliste. 4.00 Gram.pl. 4.10 Man
nenkoor ..Euterpe". 4.30 AVRO-Dansorkest. 4.55
Sportnieuws ANP. 5.00 „Gesprekken met luiste
raars". 5.30 Voor de kinderen. 6.00 Voetbal
praatje. 6.15 Sportnieuws ANP. 6.20 Gram.pl.
6.45 VPRO-Dubbelkwartet. 7.00 Wijdingsdienst
u. d. Studio. 8.00 Berichten ANP. Mededeelin-
gen. 8.15 Gram.pl. 9.00 Radiotooneel. 9.45
Radiojournaal. 10.00 Omroeporkest en solist.
11.00 Berichten ANP. Hierna AVRO-Dansorkest.
11.4012.00 Orgelspel en Zang. -
HILVERSUM II 301 M.
8.30 KRO. 9.30 NCRV. 12.15 KRO. 5.00
NCRV, 7.45—11.30 KRO.
8.30 Morgenwijding. 9.30 Gewijde muziek
(Gr.pl.). (Om 1.00 Boekbespreking). 2.00 Vra-
genhalfuur. 2.30 KRO-Symphonie-orkest en
Gram.pl. 4.15 Gram.pl. 4.25 Voor de zieken. 4.55
Sportnieuws. 5.00 Gewijde muziek (Gr.pl.). 5.50
Geref. Kerkd. Hierna gram.pl. 7.45 Sport
nieuws. 7.50 Ethnologisch lezing. 3.10 Berich
ten ANP. Mededeelingen. 8.20 KRO-Melodis-
ten. 8.50 Gram.pl. 9.00 KRO-orkest. 9.45
Gram.pl. 10.00 KRO-orkest. 10.30 Berichten
ANP. Gram.pl. 10.40 Epiloog. 11.00—11.30 Es-
peranto-lezing.
DROITWICH 1500 M.
12.50 Het Erith British Legion Orkest en solist.
1.50 E. Pini's Tango-orkest. 2.20 Voor tuinlief-
hebbers. 2.40 BBC-orkest, en soliste. 3.40 Gram.
pl. 4.20 Actueele causerie. 4.40 Orgelspel. 5.20
„The church of tomorrow", lezing. 5.40 Het
Griller-strijkkwartet. 6.35 Actueele causerie.
RADIO MOORS N.V.
KRUISSTRAAT 38, TELEF.14609
OFFICIEEL PHILIPS REPARATEUR
(Adv. ingez. Med.)
MAANDAG 25 JANUARI 1937.
HILVERSUM I 1875 M.
Algemeen programma, verzorgd
door de AVRO.
8.00 Gram.platen: 10.00 Morgenwijding;
Gram.platen; 10.30 Kovacs Lajos' orkest;
11.00 Het Haaesche Trio; 12.00 Cantabilé-or-
kest en Gram.platen; 2.00 Zang en piano;
2.30 Omroeporkest en solist. I. d. pauze: De
clamatie; 4.30 Muzik. causerie en piano-re
cital; 5.30 Kovacs Lajos' orkest en Gram.pl.;
7.00 Nelson Revue; 7.40 Causerie over de
U.S.A.; 8.00 Berichten A.N.P. Mededeelingen;
8.15 Het Omroeporkest en soliste; 9.15 „Nare
karakters in ae Dierenwei'eld", causerie; 9.45
Gram.platen; 10.30 AVRO-dansorkest; 11.00
Berichten A.N.P. Vervolg dansmuziek; 11.30
Gram.platen.
HILVERSUM II. 301 M.
NCRV-Uitzending.
8.00 Schriftlezing en gewijde muziek gr.pl.)
8.30 Gram.platen; 10.30 Morgendienst; 11.00
Chr. lectuur: 11.30 Gram.platen: 12.00 Be
richten: 12.15 Zang en piano; 1.00 Orgelspel;
2.00 Voor de scholen; 2.35 Gram.platen; 3.00
Wenken voor de keuken: 3.30 Gram.platen;
4.00 Bijbellezing: 5.00 De Gooilanders; 6.30
Gram.platen; 7.00 Berichten: 7.15 Declama
tie; 7.45 Reportage; 8.00 Berichten ANP; 8.15
Het Gooische Symphonieorkest: 9.00 Voor
jonge menschen; 9.30 Vervolg concert (Om
10.00 Berichten A N.P.)10.30 Gram.platen;
hierna: Schriftlezing.
DROITWICH 1500 M.
1.05 Orgelspel; 11.35 en 12.05 Gram.platen;
12.20 Bijbelsche causerie; 12.45 BBC-Welsch
orkest m.m.v. solist; 1.35 Orgelconcert; 3.20
Frank Rea's orkest; 4.20 Dansmuziek (gr.pl.)
4 50 Piano-recital; 5.20 Modepraatje; 5.35
Het Broadhurst Septet; 6.20 Berichten; 6.40
Land-bouwcauserie; 7.00 Orgelspel; 7.25 Muzi
kale causerie; 7.40 Revue-programma; 8.20
Actueele causerie; 8.50 Het BBC-Blaasorkest;
9.20 Berichten; 9.40 Buitenlandsch overzicht;
9.55 Radiotaalneel; 10.55 BBC-Zangers; 11.20
Billy Gerhardi en zijn Band; 11.50 Dansmu
ziek (gr.pl.)
RADIO PARIS 1G4S M.
7.20 en 8 20 Gram.platen: 11.20 Pasdeloup-
kamerorkest; 2.55 en 3.35 Gram.platen; 4.20
Orkestconcert; 5.50 Gram.platen; 6.05 Piano
recital; 6.50 Gram.platen; 8.20 Piano-recital;
9.05 „La coupe enchantée", operette; 11.20
Poirée-dansorkest.
KEULEN 456 M.
5.50 F. Hauck's orkest: 7.50 Gram.platen;
11.20 Orkestconcert; i 2.3-5 Nedersaksisch
Symphonle-orkest; 3.20 Omroeporkest; 4.25
Omroepstrijkkwartet; 5.20 Omroepkleinor
kest; 7.30 Weekoverzicht; 8.20 Zang, cello en
oiano; 9.50 Omroeporkest.
BRUSSEL 322 M.
12.20 Gram.platen: 12.50 Omroeporkest;
1.30 Salonorkest: 1.50 Gram.platen; 5.20 Om
roepdansorkest; 6.50 Piano-recital; 7.20 Sa
lonorkest: 8 20 Omroeporkest; 9.20 Dito; 10.30
Gram.platen.
BRUSSEL 484 M.
12.20 Gram.platen; 12.50 Salonoi'kest: 1.30
Omroepoi'kest; 1.50 en 5.20 Gram.platen; 6 35
Kamermuziek; 8.20 Zang; 8.35 Gram.platen;
8.50 Zang; 9.05 Gram.platen; 9.20 Oude
chansons (gr.pl.); 10.30 Omroepdansorkest.
DEUTSCHLANDSENDER 1571 M.
7.30 Piano-recital; 8.10 Gevar programma
uit Stuttgart; 9.20 Berichten; 9.40 Winter-
sportnieuws; 10.05 Weerbericht; 10,20 Gevar.
programma.
Antoon Coolen. De drie Gebroeders.
Rotterdam, Nijgh en Van Ditmar.
De lezer herinnert zich nog Tjerk van Tae-
ke. den wonderlijken dokter uit het „Dorp aan
de Rivier" van Coolen. Die geniale natuur-
mensch, die wreed en vol liefde tegelijk kon
zijn. die vroom was in zijn hart. maar om de
vroomheid van anderen kon lachen, die een
boer op sadistische wijze tot waanzin kon
brengen, maar een vrouw die in pijnen lag,
met gevaar voor eigen leven zou trachten te
redden. De lezer herinnert zich hem, hoe hij
in een laten winternacht over de losse ijsscliot-
sen van de Maas naar huis terugwandelt, als
hij aan den overkant een vrouw heeft bijge
staan en zijn dorpsgenooten, met de nonne
tjes, op den oever voor zijn behouden over
komst liggen te bidden? De lezer herinnert
zich dit alles? Welnu, De drie Gebroeders is
geen voortzetting van dat mooie boek, maar
blijft wel geheel in de sfeer der Van Taeke's,
daar het ditmaal van Tjerk's vader en broers
en verdere familieleden vertelt, die allen min
of meer boven het normale uitstaken, allen
oer-typen van kracht en romantiek, door-
eengemengd, te zien gaven. Er is daar in dat
Brabantsche dorp Deurne, Coolen's woon
plaats. een bron die nog niet verstopt geraak
te. Het is daar aangenaam bij toeven en de
schrijver putte er voor belde boeken uit. In
liet. Dorp aan de Rivier voor het. aaneenge
schakeld verhaal, waarin Tjerk van Taeke de
leidende figuur is, in De Drie Gebroeders voor
meerdere losstaande vertelsels, die alleen door
den familieband der hoofdpersonen bijeen wor
den gehouden. Want hier beti-eft het Friso
van Taeke en zijn drie zonen, Evert, Tjerk en
Wobbe. Dat Coolen prachtig vertellen kan, be
hoeft hier niet nog eens gezegd te worden. En
de stof schijnt een kolfje naar zijn hand te
wezen, terwijl ook de lezer er niet gauw ge
noeg van krijgt. Er wordt zoo vaak over gemis
aan fantasie in onze letteren geklaagd, dat
een zekere weelderigheid daarin ons niet on
welkom wezen kan. De levensvreugde van een
Tyl Uilenspiegel en de verholen wijsheid van
een Don Quichotte vinden in het geslacht dei-
Van Taeke's een evenredige vertegenwoordi
ging en de fantastiek van hun bestaan zit vol
prachtigen ernst en onbeheerschte kracht. Het
zijn mannetjesputters vol humor, gevoelige
krachtkerels, en hunne vrouwen staan hun
partij. Zoo zij allen al niet geheel en al ge
weest kunnen zijn als Coolen ze schildert, men
zou wenschen dat ze zoo geweest waren, zoo
zeer in hun innigst wezen aantrekkelijk. Zoo
danig' herscheppen uit Dichtung unci Walirheit
behoort zeker tot de voortreffelijke litteraire
kunst te worden gerekend.
Als dokter Friso van Taeke in zijn nieuwe
standplaats, een dorp in Friesland, zijn intree
doet, gebeurt dat met een optocht van versier
de wagens, verkleede pretmakers, banieren en
bazuinen en hij fuift zijne gemeente, tot des
anderen daags de laatste feestganger in dok-
ter's tuin wakker wordt. En als, veel later.
Friso zijn praktijk neerlegt, geeft hij een af
scheidsmaal waarbij zijn zonen met hun vrou
wen aanzitten, en met hen zijn collega's uit
de streek, en zijn vrienden en patiënten. Als
bij den aanvang van het maal een reusachtige
pokaal Is rondgegaan, spreekt Friso: „ik open
dit convivium met een woord van den Predi
ker, hoofdstuk tien, vers zeven: Eet uw brood
m:t y-.'gde en drinkt uwen wijn van goeder
harte.
„Daar kwamen twee meesters van de
patisserie binnen, die droegen hun kunststuk
ken, twee suikergebakwerken, ze waren van
een prachtige sculptuur, het ééne kunststuk
was het nagebootste planetarium van Eise
Eisinga, het andere de overheerlijke grafkel
der van Wïewerd met de lijken, die nimmer
ontbinden: de roem en de dwaasheid van
Friesland. Zij werden tusschen bloemen en
kaarsen op tafel geplaatst. Meteen daarop lie
ten de meesters van de voorgerechten de
schalen rondgaan en de meesters van de soep
vulden in de keuken reeds de borden, om er
de feestzaal mee binnen te treden. De mees
ter van den wijn kwam en schonk den zonnï-
gen wijn van Chablis, den rooden Bordeaux
uit de Gironde, den Bourgogne uit de Cóte
d'Or en uit de Cóte de Nuits, dat zijn namen
als orgels en klokken. Er stonden deuren open
naar den tuin, daar lag het vergezicht van de
bloeiende natuur, die in de stilte van den zo
merdag vrede had met zichzelf, bloemen ston
den in de zon en boomen ruischten zacht.
Ruischten zacht en ver, hier binnen was het
ingetogen rumoer van vorken en messen, van
gerinkel van porceleln, de ijle, hooge toon van
aangeraakt kristal en het zachte praten dei-
gasten. De geneesheeren hadden hun gesprek
ken over al de eenvoudige en ingewikkelde ge
vallen hunner praktijk en van hun therapie,
over het gesukkel en getob in de gezinnen
waarin zij kwamen, waar zij dag en nacht in
doordrongen".
Men beleeft in deze beschrijving van den
maaltijd iets van den Pallieterschen geest,
naar een iets hoogere étage verhuisd De stof
leidde er toe: ook in de Van Taeke's huist die
gemeenzaamheid met het goede der aarde en
de eeuwig-jonge gulheid der natuur. En den
tegenslag nemen zij met die breede berus
ting waarmede de dieren in de wei het on
weer ondergaan, als het onvermijdelijke,
waarover niet langer gediscussieerd behoeft
te worden dan strikt noodzakelijk is.
Want er komt ook veel leeds over de Van
Taeke's. Daar is Friso's zuster Sjieuwke, die
leelijk is, zoodat geen man haar wil, maar die
een kind verlangt, dat dan van haar alleen
zal zijn. En er wordt verteld hoe zij dat kind
na zes jaar weer verliest, na veel leeds er om
te hebben doorstaan met de koppigheid van
haar ras. Daar is de trieste historie van Evert
en Marijke en hun dochter. Doutje, die door
de starheid van Evert en het verraad van zijn
schoonzuster ongelukkig worden. Ze staan
elk afzonderlijk, deze verhalen, maar ze blij
ven verbonden door het bloed der Van Taeke's
dat er telkens in spreekt, het rasmerk der
eigengereidheid, der koppige kracht, van het
zich zelfbestuurder voelen van leven en lot.
Coolen heeft dit alles nogmaals op schoone
wijs gedramatiseerd.
De illustraties voor dit boek teekende Hen
drik Wiegersma, de schilder die, aan het ras
der Van Taeke's niet vreemd, op bijzondere
wijze in de sfeer der verhalen konblijven
verkeeren. Daar zijn uiterst suggestieve bla
den bij, waarin de eigengereidheid tot een zeer
persoonlijke expressie kwam, bladen die vaak
schilderlijk fantastiek zijn en van een ker-
nige eigenheid der emotie getuigen. En waar
vlak naast de ook door hem geteekende initia
len een beetje uit den plooi vallen.
Alice Nahon. Maart-April. De Ne-
derl, Boekh., Antwerpen.
De vroegtijdige dood van Alice Nahon
bracht de uitgaaf van haar allereerste versjes
toen zij nog aan de Landbouwschool in
Overijssche studeerde en waartoe zij mei
den inleider van dit boekje, Renaat Korten,
besloten had, op den achtergrond. De titel
Maart-April was alreeds door haar vastgesteld.
Nu, drie jaar na haar dood, geeft Renaat Kor
ten ze in het licht en voegde er de laatste drie
onuitgegeven gedichten met nog enkele ande
re, die onbekend geraakt waren, aan toe. Ook
een korte levensschets van de dichteres, met
veel persoonlijke herinneringen van den schrij
ver aan haar die „wist de Poëzie der schoone
Kampenlanden".
Voor de Holiandsche vrienden der dichteres
is dit een kostbaar boekje. Niet het minst om
de hartelijke manier waarop Korten zijn her
innering te boek stelt aan deze fijnbesnaarde
jonge vrouw, die zich bewust werd te vroeg te
moeten sterven. Is het niet roerend, die para
phrase die zij kort voor haar dood improvi
seerde op den aanvangsregel van een bekend
lied:
„Partir, c'est mourir un peu,
Mourir un peu c'est de la blague,
II faut savoir mourir a fond,
Je vous salue. Alice Nahon".
Nieuwe uitgaven:
Jo Otten. De Schat van de Lutine. Een fan
tasie van goud en crisis. 168 pag. Rotterdam,
Brusse's Uitg. Mij.
Mr. A. Roothaert. Dr. Vlimmen. 547 pag.
A'dam, W. L. Salm en Co.
Jolan Földes. De straat van de visschende
kat. Uit het Hongaarseh bewerkt door M. H.
Szekp'i'-Lulofs.- 299 pag. Den Haag. Leopold's
Uitg. Mij.
J. Mc DE BOW
