Kaas
PHILIPS
ALBERT HEIJN
„Zijlhoeve
ENORM LAGE PRIJZEN
BIJ ALBERT HEIJN
De oorzaak der Japansche
overrompeling van Mantsjoerije.
Me Trap Met Kestleift Treden"
V R IJ D A G 12 FEBRUARI 1937
HAASLE M'S DAGBLAD
Mantsjoerije als volkenrechtelijk probleem.
Het academisch proefschrift, onder dezen
titel verschenen, verdient een wijdere aan
dacht dan gemeenlijk buiten academische
kringen aan de werken van jonge doctorandi
wordt geschonken. Immers hebben wij hier te
doen met een voor het eerst in onze taal be
werkte, volledig afgeronde en goed berede
neerde geschiedenis van de Japansche over
rompeling van Mandsjoerije op 18 September
1931 ingezet het fatale jaartal „negen-acht
tien" van modern China. Dat dit relaas ge
weven is met een extra inslag van volken
recht, beschouw ik als een zuiver academische
bijkomstigheid, daar de hoofdinslag van daad
en evenement op een schering van nationaal
belang en gevoelens, tezamen wel een hecht
hoofdweefsel hebben gevormd, en de auteur
ook meermalen in zijn werk moet constatee-
ren, hoe moeilijk het is om aan zijn juridi-
schen inzet een rol van eenige beteekenis toe
te kennen in deze onafwendbare fataliteit
van een botsing tusschen twee volken.
De geschiedenis en voorgeschiedenis van
deze episode in haar geheele samenstelling
wordt nu in Dr. Patijn's werk op voortreffe
lijke wijze samengevat en weergegeven. Dat er
vele complicaties, gegroeid uit een lange voor
geschiedenis, aan vast zaten, weet een ieder,
die de heftige discussies voor den Volkenbond
in 1931/'32 eenigszins heeft gevolgd. Bij den
vloed van beiderzijdsch pleit- en propaganda-
geschrijf voegden zich nog vele sterk eenzij
dige apologieën uit Westersche pennen, waar
van sommige hun zijde zoo ongeveer 150 pro-
cent gelijk gaven. Geen wonder dat het voor
het publiek moeilijk werd om zich een redelijk
objectief beeld te vormen uit zooveel ex-parte
geschrijf. Hierin ligt nu de hoofdverdienste
van den schrijver van het thans besproken
werk, dat hij een helder neutraal licht
laat schijnen over deze zoo verwarde en mis
handelde zaak, en toch niet aarzelt om tel
kens weer met rake opmerkingen zijn relaas
te punctueeren en resumeerende indrukken
terloops weer te geven. Zoo zegt hij o.a. over
Japan: „Ofschoon het veel te sterk gezegd
is, zou men de situatie in Japansche oogen
aldus kunnen kenschetsen: de Chineezen
dringen ons het land uit, nadat Mandsjoerije
door ons toedoen een bloeiend gewest is ge
worden", en „Aan de mogelijkheid van een
accoord met China werd niet geloofd: deels
op grond van slechte ervaringen met verdra
gen met China opgedaan, deels enz." Maar
ook: „Japan heeft de wanorde in China dik
wijls bevorderd, hetzij uit kortzichtigheid, het
zij met opzet", en: „Erger schijnt het, dat
een vroeger gedisciplineerd volk met groote
moreele eigenschappen ten offer kan vallen
aan een dergelijke blinde machtsbegeerte".
In één conclusie echter, niet liggende op het
terrein der controverse, maar slechts als een
punt van wetenschappelijke appreciatie, kan
ik het niet met den schrijver eens zijn, en wel
waar hij als een van zijn hoofdconclusies te
kennen geeft (en ook in een stelling formu
leerde), dat bij het Japansche optreden in
Mandsjoerije in 1931 gegronde economische
overwegingen slechts een ondergeschikte rol
gespeeld hebben. Nu kan het hier misschien
de bedoeling zijn om met het beperkende ad
jectief „gegrond" al de economische verwach
tingen, voor zooverre deze in den loop der
jaren daarna tot heden min of meer zijn te
leurgesteld, uit te sluiten. Immers zijn deze
niet gegrond gebleken. Dit zou natuurlijk de
economische factor in belangrijke mate ver
kleinen, maar zoo'n late ondervinding kan
dan niet vóór 1931 een „rol" hebben gespeeld.
Dat konden alleen de volle, onverdisconteerde
economische verwachtingen van dien tijd,
welke grootendeels ook door de rest van de
wereld werden gedeeld.
Maar het begrip „economische overwegingen"
dient hier nog belangrijk ruimer opgevat te
worden. Niet alleen de verwachtingen voor
de toekomst, maar ook het gevaar
dat men uit de zoo moeizaam verworven en
zoo waardevolle bestaande economi
sche positie verdrongen wordt (waar
van de schrijver ook meermalen gewag maakt)
moet een zeer groote rol gespeeld hebben.
Dit laatste kon men feitelijk als een le
venskwestie voor Japan beschouwen, en dan
zie ik niet hoe buiten deze machtige economi
sche factoren andere overwegingen bestaan
kunnen hebben van zóódanig gewicht, dat
daarbij vergeleken de economische „onderge
schikt" mochten heeten.
De eenige zuivere tegenhanger van econo
mische overwegingen zijn de emotioneele over
wegingen, ook meermalen door den schrijver
aangeroerd. Daar buiten kunnen geen andere
primaire alternatieven bestaan. Politieke, stra
tegische, enz. overwegingen zijn samengesteld
en laten zich weer splitsen in economisch
(materieel) en emotioneel (ideëel). Om de eco
nomische op den achtergrond te dringen, zou
den dus enkel emotioneele drijfveeren in aan
merking kunnen komen.
Nu waren zeer zeker in 1931 machtige emo
tioneele factoren aan Japansche zijde aan
wezig. De succesvolle oorlogen van 1894 en
1904 hadden er de nationale gevoelens ter
dege wakker geschud en een geestdriftig be
sef van een heilig recht op de met zooveel
bloed en kosten verworven spoorweg- en
pachtgebiedsbelangen doen geboren worden.
Na een verdere moeizame periode van hand
having en ontwikkeling, waarbij diplomatiek
geharrewar en geschipper den toon aangaven,
maakte de militaire partij zich geleidelijk tot
draagster van de nationale trots en vertolk
ster van het ongeduld, dat eindelijk tot uiting
kwam in het geheel door de militaire leiders
van het Kwantoeng-leger in elkaar gezette
actie van September 1931.
Dat wij dit nu zoo mogen schrijven het
geen ten tijde van de enquête van de Commis-
sie-Lytton nog niet onbetwistbaar het geval
was is voornamelijk te danken geweest aan
de bijna ontstellende openhartigheid van den
Japanschen minister van Oorlog, toen in
functie, generaal Sadao Araki, die in 1932 in
artikel- en brochurevorm een zeer vèr gedre
ven militante wereldroeping van Japan ging
verkondigen, gebaseerd op de leer van „Kwo-
do" den Weg des Keizers een soort God
delijk Imperialisme, waarvan volgens Araki
„Mandsjoerije en Mongolië slechts de poorten"
waren, en volgens welke allen, die Japan de
zen weg zouden willen versperren, „vastbera
den uit den weg geruimd" zouden worden. Op
rustige, cynische wijze werd in dit vertoog de
economische factor als „een op kleine voor-
deelen bedachte vastelands politiek" op het
„tweede plan" geschoven, daar immers „in
den economischen concurrentiestrijd de Ja
panner het altijd tegen den Chinees moet af
leggen"!
In zooverre zou dus dr. Patijn bevestiging
van zijn conclusie kunnen hebben gezocht bij
generaal Araki. maar het is duidelijk, dat zul
ke hyper-emotioneele uitlatingen geen weten
schappelijke waarde hebben.
Zelfs onbewust kan een bestaande schrij
nende economische noodzaak (overbevolking!)
aanleiding geven tot een hysterisch-heroïsche
volksstemming. Toch is niet te ontkennen, dat
de militaire verontwaardiging van Japan zeer
hoog liep. Jonge officieren pleegden hara-kiri
uit schaamte wegens het geschipper van hun
regeering. De kreet ook door Araki geuit
„de Chineezen minachten ons!" won veld, en
niet zonder reden.
Om nu terug te komen op het economische
aspect, heb ik altijd geloofd, dat de effectieve
aanleg en voltooiing van de haven Hoeloetau
door China de laatste en beslissende stoot is
geweest tot de uitbarsting. Tot dusverre wa
ren de Chineesche spoorwegen in Mandsjoe
rije, schoon reeds lang uit het stadium van
„voeders" van het Zuid-Mandsjoerijsche spoor
wegsysteem geraakt in dat van concurrenten
de gevreesde „parallel spoorwegen"), toch in
hun concurrentievermogen uiterst beperkt ge
bleven wegens de in scheepvaartopzicht zoo
miserabele bedeeldheid van de Golf van Liao-
toeng en verdere kuststreken. Thans echter
zou binnen enkele jaren een moderne, ijsvrij
te houden diepzeehaven aan die spoorwegen
ter beschikking staan en zou niet alleen uit
dien hoofde de concurrentie aan den Zuid-
Mandsjoerijschen spoorweg zeer ernstige pro
porties aan kunnen nemen, maar ook een ge
vaarlijke bedreiging van de Japansche haven
Dairen in het leven geroepen worden. En wij
weten hoe, veel meer nog dan spoorwegen,
havens kwetsbaar en gevoelig zijn voor con
currentie.
En de tragedie van dit alles voor Japan was,
dat het geheele proces zich kon afwikkelen
langs volkomen legalen weg en het zelf ge
heel machteloos zou moeten blijven toezien bij
het bouwen van dit schavot voor zijn Mand-
sjoerijsche levensbelangen. Men wist hoe on
machtig de gewone diplomatie in Mandsjoe
rije was. Overmoedig geworden door het suc
ces te Nanking tegen de buitenlandsche di
plomatie (die van Japan incluis) ingeoogst,
werden de autoriteiten van Mandsjoerije
steeds overmoediger en onhandelbaarder te-
jenover Japan. Van stap tot stap tegenge
werkt en gedwarsboomd, in de pers menigmaal
openlijk gehoond en bespot, zonder hoop op
verhaal langs vreedzamen weg, en terwijl zij
daarentegen onder hun scherp ziende oogen
geleidelijk de bedreiging van een algeheele
economische eliminatie uit hun kostbaar erf
deel op het vasteland vasten vorm zagen aan
nemenis het dan te verwonderen dat de
Japanners in 1931 eindelijk het roer omwier
pen en overstag gingen?
Dat de Volkenbond geen kans zag deze za
ken te behandelen met de instrumenten te
zijner beschikking was slechts een van zijn
tragedies, die hem in navolging van Hamlet
mochten doen uitroepen: The Laws are
out of joint; oh cursed spite, that ever we
were born to set them right!
THOS. T. H. FERGUSON
Proefschrift van dr. C. L. Patijn. H. J.
Paris, Amsterdam
De wetten zijn uit haar voegen: o, ver
vloekte boosaardigheid, dat wij ooit geboren
moesten worden, om ze er weer in te brengen!
De Bisschop een jaar in functie
In de Kathedraal herdacht.
Intermezzo van de plechtigheid bij de
Kathedraal,
Het was gisteren een jaar geleden, dat
Z.H. Exc. Mgr. J. P. Huibers door den Pause
lijken Internuntius in de Kathedrale Kerk
St. Bavo te Haarlem tot Bisschop werd ge
consacreerd.
Dit is met eenige plechtigheden in de Ka
thedraal herdacht. Bij den hoofdingang
werd de Bisschop 's morgens half elf door
een eerewacht van Graal-leden verwelkomd.
Z. D. H. Mgr. Th. W. Pichot. vicaris-
generaal van het Bisdom, droeg de H. Mis
op. Hij werd geassisteerd door de kapelaans
A. Th. L. Hendriks en H. Th. H. Heijink. De
belangstelling voor deze H. Mis was heel
groot.
Na afloop kregen de aanwezige geestelijken
in de plebanie gelegenheid, den Bisschop ge
luk te wenschen.
HAARLEMSCHE JEUGD-LUCHTVAART
CLUB.
Propaganda-avond.
Zaterdag 20 Februari houdt de H J. L. C.
haar jaarlijkschen luchtvaart-avond in hotel
„Vreeburg" te Bloemendaal.
Verschillende personen uit de vliegwereld
zullen het woord voeren; verder zullen en
kele films vrtoond worden, waaronder de
nieuwe KLM.-bedrijfsfilm.
Bovendien zal de piloot van Balkom waar
schijnlijk binnenkort voor de club een lezing
houden over zijn Kerstvlucht naar West-
Indië.
Alle bladen
Heeft U» loeile) monoknon.hvrl;^;^
P "k 'ji-£Heel' Uw '°es,el ""'omah-sclle afstemming!
mm 3 Uw toestel een muziek-spraak-schakelacri
4 'S Uw apparaat uitgerust met een apklapsehaat
5 Bez,f Uw toestel een dubbele onti-foding schakeling?
6 Heef' Jw 'oeste' een speciale vervormingsyrije schakeling?
iitnaiceiing
7 Is Uw toestel uitgerust met een lichtsignaal-controlesysteem
Heeft Uw toestel een inrichting voor geluidlooze afstemming
J "U1-
9 Is Uw toestel geconstrueerd, met continu variabele band-breedte?
TO Is Uw luidspreker voorzien van 'n permanent-dynamischen magneet?
11 Bezit Uw toestel ook een kortegolfband, loopend van 13.5-100 meter?
12 Heeft Uw toestel traogheidslooze optische indicatie met een kathode-
sfraal-buis
13 Is het electriciteits-verbruik van \Jw. toestel in overeenstemming met de
prestaties van het apparaat?
14 Is de stationsschaal in Uw toestel zoodanig ontworpen, dat de groots!
denkbare leesbaarheid bereikt is?
15 Is de weergave-kwaliteit van Uw toestel zoodanig, dat U inderdaad van
kristalheldere ontvangst kunt spreken
Bevindt zich in Uw toestel een carroussel-schakelingwaardoor bij verhuizing
onmiddellijk zonder verandering in het toestel kan worden overgeschakeld 'o,
de juiste 'wisselstroom netspanning?
TÏPE 898 A
De topprestatie uit de
Symphonische Serie
Trede voor frede omhoog, en aan den top: volmaakt radio*
genot, belichaamd in den Philips' „Fuga".
Gaat stap voor stap na, of Uw tegenwoordig toestel door deze
zelfde „trap van zestien treden" geschraagd wordt. Zoo niet1,
beluistert dan eens, zuiver uit nieuwsgierigheid, een Philips' „Fuga"
bi} Uw handelaar. Dan stormt met plotselinge duidelijkheid de
beteekenis op U af van de ontzaglijke verandering, die Philips
in de ontvangstwereld heeft teweeg gebracht!
Handel in
Wijn
Gedistilleerd
Bier
Limonade enz.
Zijlweg 159 - Tel. 13663 bij de Julianalaan
Voor reparaties ook
straat 75, Haarlem-Noord.
Bij den tegenwoordigen stand der
optische wetenschap, kan oogen
vermoeidheid zeer bepaald voor
komen worden.
De juiste brilleglazen, door den
oogarts voorgeschreven, en het juiste
montuur, gekozen in overleg met een
bekwaam opticien, voorkomen oogen
vermoeidheid bijna geheel.
Voor gevoelige oogen kiest men
ZEISS-URO-GLAZEN, het toppunt
van oogen-eomfort.
OPTICIEN VINK,
SPEKSTRAAT Numero EEN.
Acacialaan 2, Bloemendaal en Pegasus-
Van ZATERDAG 13 t.m. VRIJDAG 19 FEBRUARI.
GOUDSCHE VOLVET, jong per pond 25 ct.
belegen,
p. pond 32 ct. 2 pond voor 59 ct.
SEPTEMBERKAAS
p. pond 35 ct. 2 pond voor 62 ct.
MEIKAAS
p. pond 42 ct. 2 pond voor 75 ct.
LEIDSCHE KAAS, jong 2 pond voor 31 ct.
FIJNSTE NRD-HOLL. EDAMMER KAAS, 40
per halve kaas.44 ct. per heele kaas.85 ct.
VERSCHE EIEREN 3 voor 10 ct.
EXTRA FIJNE MARGARINE, met 10%
Roomboterper pondspak 26 ct.
GOUDMERK MARGARINE, met 10
Roomboterper >4 pondspak 31 ct.
Bij ieder pak Goudmerk, EEN GOUDREEP GRATIS!
APPEL STROOP, per K.G. bus32—27 ct.
ECHTE ZAANSCHE BESCHUIT, p. gr. rol 7 ct.
PINK ZALM, per groot blik 29—25—23 ct.
GEMAR. HARING, per pot 4 stuks12% ct.
MOOIE PRUIMEN, per pond.20llYi12 ct.
STUKJES APPELEN, per pond35—30 ct.
ROZIJNEN, zonder pit, per pond 252018 ct.
A. H.-LUCIFERS, de beste!per pak 8 ct.
HUISHOUDZEEP 4 stukken voor 10 ct.
ZEEPPOEDER 3 pakken voor 12% ct.
ALLEEN VRIJDAG en ZATERDAG.
Afgehaald uit den winkel.
KNOOPDROP per ons van 12 voor 10 ct.
GROOTE ROLLEN DROP p. rol van 75*4 voor 5 ct.
A. H. SCHUURPOEDER p. bus v. 12>< voor 10 ct.
ECHTE ENGELSCHE TOFFEE'S p. J4 pond 19 ct.
MAAKT U HET LEVEN GOEDKOOPER
R. 53. Haarlem - IJmuiden - IJmuiden-Oost - Zand-
voort - Heemstede - Santpoort - Hillegom -
-Lisse - Overveen - Bloemendaal - Sassenheim.
99
De geschiedenis der Japansche penetratie in
