KIEST...
Snelheid.
Hervatting.
Nieuwe uitbreiding
Nieuwe Stoffen tegen de Oude Prijzen
De Eerste Spoorlijn
in Nederland.
Wie rusten wil in 't groene woud
naar „RICH E", Zandvoort
Het belangrijkste
54e JAARGANG No. 16536
Verschijnt Hagfelijk-s, behalve op Zon- 'en Feestdagen.
ZATERDAG 22 MEI 1937
HAARLEM S DAGBLAD
Directie:P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM
Uitgave Lourens Coster Maatschappij voor
Courant-Uitgave en Algemeene Drukkerij N.V.
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
ABONNEMENTEN per week 0.25, per maand 1.10, per 3 maanden
3.25, franco per post ƒ3.55, losse nrs. ƒ0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week 0.05, p. maand 0.22, p. 3 mnd. 0.65, franco p. post 0.72Vï.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buiten Spaame 12
Telefoon Nos.Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10132, 12713 Administratie 10724, 14825 Postgiro 38810
Bijkantoor: Soendaplein 37, Haarlem-Noord, Telefoon 1 2230
ADVERTENTIëN 15 regels 1.75, elke regel meer 0.35. Reclames
ƒ0.60 per regel. Tarieven regelabonnementen op aanvraag. Vraag en
aanbod 14 regels ƒ0.60, elke regel meer ƒ0.16. Onze Groentjes zie
hoofd rubriek.
Gratis Ongevallenverzekering voor betalende abonnès. Levenslange ongeschiktheid 2000.—, overlijden 400.—, verlies van hand, voet of oog 200.—, beide leden duim 100.
één of twee leden wijsvinger 25.—, alle leden anderen vinger 15.—, één of twee leden anderen vinger 5.—, arm- of beenbreuk 30enkelbreuk 15.—, polsbreuk 15.—.
Nog afzonderlijke verzekering voor abonnés op het Geïllus treerd Zondagsblad. Alles indien het gevolg van een ongeval en volgens gratis ten kantore van dit blad verkrijgbare voorwaarden.
één Bd duim 50.alle leden wijsvinger ƒ60.—s
HEDEN: 16 PAGINA'S.
De smakelijke Studentencocktail
„IO VIVAT" JU
Jiet «tScHRi?tto<h K0S'
poosjes
Morgen is het precies een eeuw geleden dat
de eerste spoorlijn in Nederland werd aanbe
steed. Het was de lijn AmsterdamHaarlem,
ter lengte van 18 K.M. Men bouwde er twee
jaar over, zoodat wij nog tot 1939 moeten
wachten eer we het Eeuwfeest van de Spoor
wegen kunnen vieren. Maar het leek ons toch
wel heel aardig het 100-jarig jubileum van de
aanbesteding ook even te vermelden en daarbij
een aantal bijzonderheden op te halen,
vindt ze op deze pagina. Er blijkt o.a. uit dat
de maximum-snelheid van den eersten trein
in ons land 38 K.M. bedroeg en dat men in
Halfweg een schutting van 200 M. lengte en 5
meter hoogte had gebouwd om mensch en dier
te beveiligen voor den panischen schrik, die
hen zou bevangen als het Monster hen met
een dergelijke woeste snelheid voorbijreed.
Achtendertig kilometer!
En op den dag waarop deze wonderlijk-
klinkende herinnering wordt opgehaald ver
nemen wij dat onze jonge Prins der Neder
landen gisteren op de renbaan BrooMands
voor de aardigheid een sportwagen [Lagonde
Rapide even heeft geprobeerd. Prins Bern-
hard bereikte een snelheid van 160 K.M. en
was tevreden over de baan.
Vanmiddag zal de een of andere handels
reiziger den pas-ingereden nieuwen Ameri
kaan, die zijn werkgever gekocht heeft, op de
Veluwe of op den afsluitdijk of zoo ook eens
even vol gas geven en met voldoening de 120
overschrijden.
Mies, oud negentien, die haar tiende rij
les 'krijgt op de stille wegen in het Naalden-
veld, zal van haar instructeur te hooren krij
gen: „U kunt nu wel eens wat meer gas ge
ven, juffrouw, we rijden maar veertig" en
zij zal de naald van den snelheidsmeter tot
zestig doen trillen en de instructeur zal geeu
wen achter zijn hand.
Dat zijn maar enkele voorbeelden.
Wat Is snelheid? Een aanpassings-proces
dat snel voortschrijdt en dat in die eeuw
sinds de aanbesteding van den eersten spoor
weg in progressief tempo vordert.
Met inbegrip van het rijdend materiaal,
de rails en de grondwerken werd de eerste
spoorweg gegund voor iets meer dan éen mil-
lioen gulden. Een nietig bedrag als men het
vergelijkt met de sommen die nu aan een
enkelen nieuwen verkeersweg van eenige
tientallen kilometers ten koste gelegd wor-
dèn! Het is maar goed dat de menschen, die
in 1839 door vijf meter hooge schuttingen te
gen den schrik van een 38 K.M.-snelheid be
veiligd moesten worden, vooral de ouden on
der hen die van de verdere ontwikkeling wei
nig meer meemaakten, niet meer terug kun
nen keeren om het huidige verkeer te aan
schouwen. Zij zouden geen voet op straat dur
ven zetten. Hun honden, als die meekwamen,
zouden er dol van worden en hun paarden
onmiddellijk op hol slaan en inderdaad een
verkeersgevaar opleveren waaraan wij hee-
lemaal niet gewend zijn.
Snelheid! Wat zouden wij doodgewone auto
mobilisten, tienduizenden in getal, die zeven-
tig-buiten-de-stad normaal vinden, niet met
graagte de kans aanvaarden om ook eens on
ze wagens en wagentjes vol gas te geven op"
Brooklands en te zien wat ze op een echte
renbaan haalden. Jammer dat die kans ons
ontgaat. Jammer, zeggen er velen, dat er zoo
zelden een kans is om nou eens heelemaal
dat gaspedaal in te trappen op een kaarsrecht
stuk weg
De voorvaderen worden ons meestal voorge
houden als wonderen van ondernemings
geest, stugge volharding en koeibloedigen
moed. Maar als zij eens inderdaad konden
terugkeeren en onzen wegenaanleg en onze
snelheden zagen, ergens van een veilig punt
af, zoodat zij hun gedachten rustig konden
verzamelen en uitspreken, wat zouden ze dan
van het nageslacht zeggen? En wat denken
wij eigenlijk van hen als we het verhaal van die
schutting in Halfweg lezen?en de historie
van al het verzet en al de angstige twijfel die
aan de aanbesteding van de eerste spoor
lijn voorafgingen? Het is wel een beetje moei
lijk, de traditioneele erkenning van hun moed
en ondernemingsgeest erbij te handhaven. En
fin, het waren nu eenmaal voorvaderen en de
legende is de legende, maar de stichting van
de K. L. M., een nieuwe stap vooruit in onzen
tijd, lijkt toch wel heel wat vlotter te zijn ge
gaan. En dat was toch ook een heel besluit:
de lucht in te gaan. Als de Ouden dat eens
konden zien en zich hun anti-schrik-schutting
erbij herinneren
De vraag rijst inderdaadwordt de Mensch-
heid moediger? Zij is zoozeer in strijd met de
voor-immer-aanvaarde legende dat het ant- -
woord pijnlijk schijnt. En wij moeten er toch
ook voor zorgen dat onze nazaten, over een
eeuw, een beetje tegen ons opzien. Al sullen zij
zooveel harder gaan!
R. P.
Olltstv.
(Adv. Ingez. Med.)
k
eie/ien i/ooï Uus ge&L
met
Ik heb vandaag een zeer belangrijk punt,
Dat u niet wereldschokkend vinden kunt,
Maar 't is voor mij van groote importantie,
Ik ben teruggekomen van vaeantie.
Een korte wijl mijn werk en land ontvlucht,
Zocht ik verandering van sfeer en lucht.
Aan dagelijksche taak noch zorg gebonden,
En, dank u zeer, ik heb die ook gevonden.
Ik heb geluierd aan een zonnig strand,
Ik heb gezworven door een heuvelland,
Ik heb de zon op hooge sneeuw zien schijnen
En neergeblikt in duistere ravijnen.
Ik heb het weer eens puffend waren gehad
Op 't asfalt van een zuidelijker stad,
Ik heb me buiten in het zweet geloopen,
Blootshoofds en met de kraag van
't sporthemd open.
Ik ben terug op vaderlandschen grond,
Tevreden en in dubblen zin ge-zond,
Al kost het kracht mijn deel weer te
verrichten
In het gareel van zorgen en van plichten.
De motor bleef een poos in vrijloop staan,
En slaat daardoor niet dadelijk weer aan,
Maar hij zal straks wel weer op toeren raken.
Dus hou u vast ik ga weer rijmen
maken.
P. GASUS.
bij Hyacinthenlaan-Brouwersvaart moderne
te bouwen woningen te koop en te huur
Inlichtingen S. Veldkamp
vanDortstraat 90 - Tel. 16373
LANSDORP EN ROBAT
Heeren Kleedermakers.
Kruisweg 6. Haarlem Telef. 11787
Abonnementen vanaf f 10 per maand.
Vraagt vrijblijvend stalenbezoek.
(Adv. Ingez. Med.)
OCHTENDVOER
(Adv. Ingez. Med.)
De opleving.
Post, Telefoon en Telegraaf zijn tevreden.
Naar wij vernemen is er bij de Post, Tele
foon en Telegraaf te Haarlem reeds eenige
maanden een toenemende bedrijvigheid te
constateeren, die, naar aangenomen wordt,
een uitvloeisel is van de opleving. De Post
heeft, afgezien van de verkiezingsdrukte na
tuurlijk, die een zeer tijdelijk karkter draagt,
•meer stukken te verwerken dan verleden jaar
om dezen tijd.
Ook de Telefoon en de Telegraaf deelen in
de vooruitgang. Bij dezelfde maanden van
verleden jaar vergeleken kan de toeneming op
ongeveer 20 pet. gesteld worden. Het publiek
is nadat de tarieven voor de Telegraaf be-
belangrijk verlaagd zijn, weer veel van dezen
dienst, die eerst achteruitgaande was, gaan
gebruik maken.
Prinselijk Paar op weg naar
Nederland.
LONDEN, 22 Mei (A.N.P.) Prin
ses Juliana en Prins Bernhard zijn
vanmorgen te half tien van Liver-
poolstreet station vertrokken naar
Harwich, waar zij zich zullen insche
pen aan boord van Hr. Ms. „Java",
met welk oorlogsschip zij den over
tocht naar Nederland maken.
Londen neemt hartelijk afscheid.
LONDEN, 22 Mei (A.N.P.) Een groote
menschenmenigte die op weg was naar kan
toren in de binnenstad, stelde zich bij Liver-
poolstreet Station op om getuige te zijn van
het vertrek van het Nederlandsche prinse
lijke paar. Een speciaal rijtuig was gereser
veerd. Prinses Juliana, die een bontmantel en
een donkerbruinen hoed droeg, en prins Bern
hard, die in de uniform van marine-officier
gekleed was, werden op het station verwel
komd door spoorwegautoriteiten en leden van
het Nederlandsche gezantschap. Het prinselijk
paar onderhield zich op het perron met vrien
den en poseerde glimlachend voor de fotogra
fen. Toen de trein het station verliet, hief de
menigte een hartelijk gejuich aan, waarvoor
Prinses Juliana en Prins Bernhard wuivend
dankten.
Verouderd
conservatisme kan
Nederland niet tot nieuwe 1
bloei brengen. Noodzakelijk is een
vooruitstrevend beleid, met open
oog voor nieuwe mogelijkheden,
dat tevens rekening houdt met de
werkelijkheid.
Wie vooruitstrevendheid en
inzicht voor de eisen van de
nieuwe tijd met werkelijk
heidsbesef vereenigt en
regeerkracht waardeert,
stemt op Mr. P. J. OUD,
No. 1 van 1 ijst
de lijst der Vrijzinnig
Democraten.
ÏMZMNIGDtMicÏlTOCHEBOND
ff!
envelop SPft»»'""1
Amsterdam-Haarlem honderd jaar
geleden aanbesteed.
Zondag 23 Mei is het honderd jaar geleden,
dat de bouw van de eerste spoorlijn in ons
land werd gegund aan den laagsten inschrij
ver, Plooster. Het betrof de lijn Amsterdam
Haarlem en wel van de plak tegenover de
„Enhonderd roe" aan de vaart buiten de
Haarlemmerpoort te Amsterdam tot onge
veer ter hoogte van de tegenwoordige werk
plaatsen der spoorwegen te Haarlem, waar
een tijdelijk station werd gebouwd. De aan
leg van deze spoorbaan, welke het begin zou
vormen van ons uitgebreid spoorwegnet, was
het besluit van een jarenlangen, felleh strijd,
welke was ingezet toen in 1825 de eerste
spoorweg in Engeland was geopend. Aanvan
kelijk wilde men hier niets van die nieuwig
heid weten. Men oordeelde, dat ons water
rijke land over voldoende kanalen beschikte
en bovendien genoeg goede wegen bezat om
zoowel in het goederen- als het personen
vervoer te voorzien. Naast de behoudzieken
waren het vooral de belanghebbenden, die
zich felle tegenstanders betoonden. Wat
moest er immers terecht komen van de trek
schuit, de diligence of postwagen? Merk
waardig is echter, dat ook de Kamers van
Koophandel zich tegen verklaarden, omdat
haars inziens de spoorweg den handel zou
benadeelen! Weer anderen duchtten de
spoorwegen, vanwege de vele ongelukken,
welke met een vervoermiddel van zulk een
snelheid ongetwijfeld moesten plaats vinden.
Men bedenke hierbij, dat de eerste Neder
landsche stoomwagen een maximum uursnel
heid kon bereiken van 38 K.M.
Dat deze angst niet zoo spoedig was over
wonnen, bleek o.m. uit het feit. dat vanwege
„Het ijzige van de passagie" bij den aanleg
van den spoorweg AmsterdamHaarlem bij
den overgang te Halfweg over een lengte van
200 meter een gesloten schutting moest wor
den geplaatst van 5 meter hoogte, om den
schrik bij menschen en paarden te vermin
deren. Ondanks alle genoemde bezwaren en
de sterke oppositie namen drie Amsterdam
mers, t.w. de kooplieden L. L. J. Serrurier
en R. Ie Chevalier alsmede de kapitein dei-
genie (later ingenieur en architect) W. C.
Brade het initiatief tot den aanleg van ge
noemden spoorverbinding". Niettegenstaande
het feit. dat zij van regeeringswege weinig
aanmoediging 'ondervonden, dienden zij in
1835 bij den Koning 'n rekest in, waarop hun
bij Kon. besluit d.d. 1 Juni 1836 de gewensch-
te concessie werd verleend. Hildebrand
schreef daarop in zijn „Camera Obscura":
„Dan eerst als de Hollandsche natie langs
uwe gladde banen, o spoorwegen, dagelijks
door elkaar zal geschoten worden als een
partij weversspoelen, zal er welvaart en bloei
en leven en snelheid in ons dierbaar Vader
land heerschen". 23 Mei 1837 werd tot de
gunning overgegaan Het bestek omvatte vier
perceelen, t.w.: aardwerken enz. f 638.000,
rails en roosterwerken f332.000, locomotieven
f 67.000 en wagens f 14.000, zoodat dus de
totale aannemingssom c.a. f 1.050.000 be
droeg. Het bestek voorzag in een spoorbreedte
van anderhalve meter.
Juist in die dagen was er in Engeland een
heftige strijd aan het woeden over de spoor-
wijdte. Stephenson was de kampvechter voor
smal spoor, terwijl Brunei breed spoor voor
stond. Op last van onze regeering werd in
genieur Goudriaan op onderzoek van dit pro
bleem naar Engeland gezonden met het,
naar later zou blijken, noodlottige gevolg,
dat bij den aanleg van de lijn Amsterdam-
Haarlem de spoorwijdte op 2 meter moest
worden gebracht. Het gevolg hiervan was,
dat later voor millioenen guldens kosten
moesten worden gemaakt, om de inmiddels
verder doorgetrokken lijn op de uniforme
spoorwijdte van 1.435 meter te brengen, het
geen geschiedde in 1864. De aanleg van onze
eerste 18 K.M. lange spoorweg vorderde ruim
twee jaar tijd. Inmiddels droeg het drieman
schap. dat het gedurfde initiatief had geno
men, de concessie over aan de Hollandsche
IJzeren Spoorwegmaatschappij, welke 8
Augustus 1837 was opgericht met een kapi
taal van f 1.800.000. Op 25 Augustus 1839 was
de lijn AmsterdamHaarlem voltooid en na
herhaalde proefritten vond Vrijdag 20 Sep
tember 1839 de officieele openingsplechtig
heid plaats. Wij zullen hier niet vooruitloo-
pen op de herdenking van deze belangrijke
gebeurtenis, welke ongetwijfeld in 1939 met
jrooten luister zal worden herdacht, al
meenden wij goed te doen met een ikort
woord het eeuwfeest van den opdracht tot
aanleg te gedenken.
Nederlandsche gezant in
Kopenhagen.
Benoeming van H. W. G. Ridder Huyssen van
Kattendijke.
(Adv. Ingez. Med.)
PRAAG, 22 Mei (A.N.P.) Naar wij ver
nemen ligt het in de bedoeling, dat de Ne
derlandsche gezant in Praag, H. W. G. Ridder
Huyssen van Kattendijke, als gezant in Kopen
hagen Ridder van Rappard als Nederlandsch
ezant opvolgen. Sinds 1934 vertegenwoordigt
hij ons land in Praag en voor dien tijd was
hij drie jaar gezant in Lissabon.
Ridder Huyssen van Kattendijke werd in
1879 geboren en trad in 1914 in den diploma-
tieken dienst als gezantschapssecretaris bij
onze legatie in Brussel. In 1925 werd hij be
vorderd tot gezantschapsraad en bleef aan
ons gezantschap in Brussel verbonden.
In 1930 werd hij benoemd tot buitengewoon
gezant en gevolgmachtigd minister in Lissa
bon.
Het woord is aan
Honoré de Balzac
Ook de slaaf heeft zijn
ijdelheid: hij toil slechts ge
hoorzamen aan de grooiste
despoten.
koope een Ligstoel van prima beukenhout
in de Klompencentrale op 't Pleintje, Reitz-
straat 1, Dr. Leydsstraat 10, Telefoon 11784.
Levert overal heen. - Franco thuis.
(Adv. Ingez. Med.)
TENTOONSTELLING
SCHILDERIJEN, AQUARELLEN en TEEKE-
NINGEN door
L. H. H. SCHUTTE,
A. 1. LUTTGE—DEETMAN,
3. W. LUTTGE.
Dagel. geopend van 106 - 'sZond. van 24.
KUNSTZAAL REEKER, WAGENWEG 102.
(Adv. Ingez. Med.)
CHEF VAN DEN STAF VAN HET
BRITSCHE LEGER DES IIEILS
ONTSLAGEN.
Officieel wordt medegedeeld, dat commissa
ris Henry W. Mapp. chef van den generalen
staf van het Engelsche Leger des Heils, door
generaal Eva Booth uit het Leger is ont
slagen.
Mapp had om een onderzoek verzocht naar
aanleiding van een tegen hem ingebrachte
beschuldiging, waarop een rechtbank was ge
vormd, die met algemeene stemmen een uit
spraak heeft gedaan. Van het op grond hier
van door de generale gevelde vonnis staat
geen beroep open. Het is mogelijk, dat de in
gebrachte beschuldigingen bovendien nog door
den burgerlijken rechter zullen worden be
handeld.
Mapp, die 67 jaar oud is, was 50 jaar bij het
Leger des Heils.
Naar Reuter nader meldt heeft hij ver
klaard, dat de rechtbank van onderzoek niet
was samengesteld volgens het reglement van
het leger, dat hij de zitting van de rechtbank
niet heeft bijgewoond en dat zijn verzoek,
zekere getuigen te hooren, niet is ingewilligd.
(Adv. Ingez. Med.)
Heden voor den dans
Ons nieuw restaurant en
Bagdad zaal geopend.
Uitgebreid diner-menu a f 3.50
(Adv. Ingez. Med.)
NU IS 'T TIJD.
W. M. A. BAKKER
Turfmarkt 20 - Tel. 15138
(Adv. Ingez. Med.)
De Eerste Kamer heeft de crisispachtwet
aangenomen. 3
Voor kapiteins en schepelingen gaat met
October een nieuw recht in. 3
Een Duitsch vlieger heeft bij een nood
landing in de provincie Groningen een
man gedood. 3
De Spaansche burgeroorlog: Het plan tot
terugtrekken der vrijwilligers. 4
Een Russisch vliegtuig over de Noord
pool gevlogen. 4
Bioscopen g
De gewijzigde dienstplichtwet treedt 1
Juli in werking. 11
Overwogen wordt aan de Jamboree be
zoekers een herinnering aan te bieden. 11
ARTIKELEN, ENZ.
R. P.: Snelheid. 1
P. v. d. Hem: De Kamercandidaten onder
het mes. 3
G. P. D. correspondentie: Gesprekken met
Duitschers. 4
Dr. p. II. Schroder: Figuren uit het ver
leden. 5
Dr. M. Euwe: Strijd tegen de Engelschen
was zwaar. 5
Karl Tiander: Rusland onder Stalin. 7
Van onzen Stockholmschen correspon
dent: Lente in Schonen. 7
H. D. Vertelling; De Roulette. 7
J. H. de Bois: Litteraire Kantteekeningen 8
J. B. Schuil over „Het verboden stuk" 3
Dr. Jac. P. Thysse: In Thysse's Hof 9
Joh. Chr. Wynand: Een verkiezingskwestïe
in de 17de eeuw. g
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op 23
