EUWE IN GROOTSCHEN VORM.
Eerste partij in voor hem hetere
stelling afgebroken
Tsjechische verdediging
door Aljechin.
Op weg.
De Geschiedenis van het Schaakspel.
WOENSDAG 6 OCTOBER 1937
H A "A R E E M'S DA G B E A D'
SCHAAKWERELDKAMPIOENSCHAP
Nieuwigheidje van den
wereldkampioen.
Onze medewerker, S. Reschewsky, schrijft
ons:
De eerste partij tusschen Aljechin en
Euwe
Om te beginnen een kort overzicht van het
geen ik over spel en spelers vertellen kan:
Dr. Euwe opende met den Dame-pion en
Dr. Aljechin antwoordde met de Tsjechische
verdediging de geliefde verdediging van
den titelhouder uit de eerste match. Wellicht
een psychologische zet van Aljechin om den
wereldkampioen te ontmoedigen door diens
eigen verdediging toe te passen. Op den 14den
zet bracht Euwe een nieuwigheidje, welke
zwart eenige moeilijkheden bezorgde. Dr.
Aljechin vond niet de beste voortzetting en
geraakte in een inferieure stelling. Euwe won
een pion in het middenspel. In één of twee
instanties in het eindspel kon m.i. Euwe be
ter gespeeld hebben. Aan den anderen kant
verdedigde Aljechin, die een pion minder
had en een slechtere stelling, zich hard
nekkig.
De partij is van theoretische waarde. Het
middenspel was gekarakteriseerd door positie
spel.
Het toreneindspel werd door beide spelers
uitmuntend behandeld.
Dr. Euwe speelde een prachtpartij en het
geheei was bijzonder interessant.
Het eindspel acht ik voor Dr. Euwe ge
wonnen.
Bij den 14den zet introduceerde Dr. Euwe,
zooals gezegd, een nieuwtje; Hij bracht zijn
paard van c3 naar e4 met het doel dit even
tueel later naar e6 te kunnen brengen. Zwarts
antwoord was Lf8b4. Indien in plaats
van den tekstzet 14Le6xc4; 15. Dclxc4,
Pe5xc4; 16. Lf4xc7, Td8, c8; 17. Tfl—cl,
Op den 16den zet speelde Dr. Euwe a5a6.
In plaats hiervan was goed 16. Tala4,
Lb4e7; 17. Pc4xe5, Pd7xe5 (f6xe5 dan
Lf4g5)18. Pe4c5, Le6—c8 of f7; 19.
Delc3.
De 23ste zet van Zwart was niet goed.
Veel beter ware geweest 23.Dc7b8
indien dan 24. Ta6xa7, Db8xb2; 25. TxT,
PxT met gelijk spel.
Indien 24. Le3d4, Td8d5; 25. Dc5c3,
Db8b5; 26. e2e4, Td5d7 met goede kan
sen voor Zwart.
Ook de 25ste zet van Wit was niet de beste.
Betere kansen bood 25. b2b4 en Zwart heeft
geen goeden zet tot zijn beschikking.
Op den-3:3sten zet had Euwe beter gedaan
in plaats van Tg7xg4, Tg7xh7 te spelen... met
het vervolg Pc4xb2; 34. Lf6xb2, Tc2xb2; 35.
Th7h4, Tb2b4; 36. Kfl—g2 gevolgd door
h2h3.
üiaroczy, de wedstrijdleider.
Het verloop van de partij.
Wit: Dr. M. Euwe. Zwart: Dr. A. Aljechin.
1. d2d4 d7d5
2. c'2c4 c7c6
3. Pgl—f3 Pg8—f6
4. Pblc3 d5xc4
5. a2a4 Lc8f5
6. Pf3e5 Pb8d7
7. Pe5xc4 Dd8c7
8. g2g3 e7e5
9. d4xe5 Pd7xe5
10. Del—f4 Pf6d7
11. Lfl—g'2 f7—f6
Dezen variant, die een der meest karakteri
stieke elementen in de matches Euwe'Alje
chin schijnt te zullen gaan uitmaken (zij
werd in verschillende partijen van de eerste
match, o.a. partij no. 1 aangewend) zou men
bijna met den naam „huisvlijtvariant" willen
betitelen. Immers nadat Dr. Euwe met zwart
spelend, de eerste partij van de eerste match
had verloren, slaagde hij erin, klaarblijkelijk
na grondige studie, zoowel met wit als met
zwart denzelfden variant tot een overwinning
voor hem te voeren (20ste en 21ste partij).
Dat Dr. Aljechin deze voortzetting opnieuw
kiest, bewijst, dat hij ixxtusschexx de overtui
ging heeft opgedaan, er met zwart een gelijk
spel mede te kunnen bereiken.
12. 0—0 Ta8d8
13. Ddl—cl Lf5e6
Deze stelling werd ook in de 21ste partij
van de eerste match bereikt; ze ontwikkeld
zich toen in het- voordeel van zwart (Euwe),
voor Aljechin blijkbaar thans aanleiding,
zich er met een gerust geweten op in te laten.
Maar de voortzetting zou den naam „huis
vlijtvariant" niet waardig zijn, indien er
thans niet hier of daar een noviteit ten too-
neele werd gevoerd.
14. Pc 3e4!
Veel sterker dan in de geciteerde partij,
waarin hier 14. Pc4xe5 geschiedde, besluit
Wit, Pc4 op het bord te laten. Het is duidelijk
dat dit paard bestemd is, zoo lang mogelijk
druk op de zwarte stelling uit te oefenen (d6).
De tekstzet is geheel nieuw.
14.Lf8—b4
Dit is beter dan Le7, daar zwart nu over de
mogelijkheid beschikt, met a7a5 een be
langrijk steunpunt te verkrijgen en daarop
Dinsdagavond is in den Dierentuin
te 's-Gravenhage de eerste partij
tusschen Dr. Euwe en Dr. Aljechin
om het wereldkampioenschap
Schaken begonnen. Euwe speelde
met wit. Na den 40sten zet werd
de partij afgebroken met winst
kansen voor onzen landgenoot.
een tegen-actie te baseeren. Wanneer men
in aanmerking neemt, dat Aljechin hier ver
moedelijk voor een verrassing was geplaatst
kwam zijn antwoord vrij snel (ongeveer na
tien minuten).
15. a4a5
Met de kennelijke bedoeling a7a5 te ver
hinderen. Intusschen blijft Wit's druk be
staan, zelfs wordt deze door den tekstzet nog
versterkt. De schermutselingen zijn in vollen
gang.
15 .0—0
16. a5a6
Geheel in overeenkomst met den geest van
zijn meeste partijen met Aljechin, leidt de
wereldkampioen, nauwelijks nadat het ope
ningsstadium achter den rug is, de felst mo
gelijke actie in.
Na 16. Ta4, dat algemeen werd verwacht,
is weliswaar 16.c5 niet goed mogelijk
wegens 17. Pe5 Fe5: (gedwongen, daar Lb4
„in" staat wegens de penning van pion 15),
18. Tb4 Ef419. Pg5 met aanval op e6
en b7, maar de looper gaat naar e7 terug
(16.Le7), waarna de pai'tij uiterst
moeilijk te beoordeelen valt. De tekstzet
leidt in ieder geval tot een positief resultaat,
nl. de verzwakking van c6.
16. tb7Xa6
Nu de .verzwakking van c6 toch niet te ver
mijden is, besluit Aljechin door de voorloo-
pige whist van materiaal althans üi troebel
water te visschen.
17. Pc4Xe5 Pd7Xe5
Dat is des pudels kern. Zwart mag niet
met den pion nemen (17, -Fe5:) we
gens 1,8. Pg5!, Lb3, 19. De3!, Ld5 (deze zet is
nu mogelijk omdat pion c6 niet meer ge
opend is), 20. Cd5:, 21. Dd3 (met aanval op
d5 en h7), Pfë, 22.. Pe6 met verovering van
de kwaliteit.
18. Pe4c5
Met zijn karakteristieke doelbewustheid
blijft Euwe streven naar een tastbaar voor
deel. liever dan zich met 18. Le5:, Fe5! (niet
De5: wegens Dc6:, Ld5, Da6!. Le4, Dc4 -f),
19. Pg5, Lb3, 20. Dc6:, Dc6:, 21. Lc6: in on
overzienbare mogelijkheden te stooten.
Zwart moet thans allereerst het looperpaar
opgeven.
18..Lb4Xc5
.Gedwongen, want anders volgt Pa6: enz.
en op 18.Lc8 volgt 19. Le5— gevolgd
door 20. Dc4 4- enz.
19. DclXc5 r- r-
Men ziet nu wat wit heeft bereikt: Zwarts
verzwakte danxevleugel vormt een overdui
delijk doelwit. Bovendien heeft Wit voorloo-
pig de beide raadsheeren.
10. g7g5
Zwart wil een der beide loopers onschade
lijk maken, hetzij door ruil van Lf4 tegen
Pe5. hetzij door afruil van Lg2.- Op dadelijk
Ld5 zou eventueel e4 hebben kunnen volgen.
Wil Wit Lf4 niet ruilen, dan moet hij met
dien looper juist pion e2 blokkeer en. En
Zwart vreest blijkbaar Le5: niet in verband
met een eventueelen. inval op d2.
20. Lf4e3 Le6d5
21. TalXa6 Ld5Xg2
22. KglXg2 Tf8—f7
Wederom in het vooruitzicht, na algemee-
nen ruil op a7 met Td8 naar d2 te komen.
23. Tfl—al Dc7d6
Reeds moet Zwart 'zich bij 'het vooruitzicht
van pionverlies neerleggen.
24. Dc5Xd6 Td8Xd6
25. Ta6Xa7 Tf7Xa7
26. TalXa7 Pe5c4
27. Le3c5
27. Td6e6
28. Lc.5d4
Zonder twijfel de eenvoudigste voortzet
ting en als zoodanig dus het meest in over
eenkomst met den stijl van Euwe. Anders
kwam ook 28. b3 in aanmerking: 28.
Pd2, 29. Le3! en nu zou na Pb3:? het paard
verloren gaan: Ta3! daarentegen is 28. Te7,
Te7:. 29. Le7:, Kf7, 30. La3, Ke6 veel minder
overtuigend.
28. Te6Xe2
29. Ld4Xf6 g5—g4
Feitelijk is de strijd in hoofdzaak reeds
gestreden, wat overigens ook reeds tot de
toeschouwers was doorgedrongen. getuige
het kenmerkende geroezemoes, dat onder
zulke omstandigheden pleegt te komen. De
tekstzet dreigt weliswaar mat in twee zet
ten (Pe3 1 Tel), maar Wit's gedwongen
antwoord maakt aan allen tegenstand een
einde.
30. Kg2fl Te2—c2
Ook andere zetten baten niet.
31. Ta7g'7 Kg8—f8
32. Tg7Xg4 Pc4Xb2
33. Lf6Xb2 Tc2Xb2
34. Tg4c4 Tb2b6
Tot overmaat van ramp moet de zwarte
toren een defensieve positie innemen.
35. Kfl—e2 Kf8—f7
En ook met den koning kan Zwart zich
niet vrij bewegen;
35.-Ke7?, 36. Th4 en pion h7 valt.
36. Tc4h4 Kf7g'6
37. Th4—f4
Snijdt den zwarten koning af en bereidt
den opmarsch der eigen majesteit voor.
Vooral niet argeloos 37. Kd3, Tb3 38. Kd4?
wegens Tf3 en Zwart maakt remise.
37 .Tb 6b3
Zwart op zijn beurt moet. wil hij Wit's ko
ning afsnh'den, pion c6 in den steek laten.
38. Tf4—C4 Tb3—b6
Men ziet nu, dat wit langzaam maar zeker
vordert.
39. Ke2e3 Kg6—f5
40. g3g4+Kf5e6
Op Kg'5 volgt 41. Kf3 (dreigt Tc5 -f). Tb3
4- Kg2. eventueel gevolgd door h3 en f4
Dr. Euwe gaf hier zijn 41en zet ln couvert
af.
Heden Woensdagavond half 7 wordt de
partij voortgezet in Hotel Wittebrug te Den
e groote strijd is begonnen.
In de machtige zaal van den Haag-
schen Dierentuin heeft de heer A. W.
Sijthoff, op aanwijzing van Dr, Euwe,
die met wit speelde, den eersten zet gedaan en
dat was het geheele ceremonieel. De plechtig
heden van de opening waren op Maandag
avond geweest, nu wordt er alleen nog maar
geschaakt. In de andere steden zal het net zoo
gaan. Een vriendelijk verzoek aan den burge
meester om den eersten zet te doen, maar geen
toespraken meer. De beide schaakmeesters
zelf hebben hierom verzocht. Gevoelig als zij
zijn voor vriendelijke woorden, geven zij er
toch de voorkeur aan, dat hun gedachten, die
geheel op de te spelen partij zijn geconcen
treerd, niet worden afgeleid. En met deze op
vatting wordt tenvolle rekening gehouden,
omdat zij zoo onmiskenbaar redelijk is.
Zoo begin hij in allen eenvoud, de groote
strijd tusschen den kalmen, evenwichtigen
wereldkampioen en zijn nerveuzen uitdager,
die het „gevecht van zijn leven" moet strijden.
De eerste reeks zetten gaat in snel tempo.
Dan komen de periodes van diep nadenken,
door Aljechin met onbewegelijke voelbare con
centratie, door Euwe met de handen om het
hoofd gevouwen, de ellebogen op tafel, nu en
dan opkijkend en zich door de haren strijkend.
Aljechin heeft gezet. Met een ruk staat hij
van zijn stoel op en loopt het podium af, de
zaal in, of gaat op het tooneel ijsberen, heen
en weer langs zijn rivaal, die reeds, letterlijk
alleen, met de handen in het haar zit, turend
op het bord met de weer iets gewijzigde stuk
ken. Plotseling neemt hij zijn besluit, verzet
een stuk, zet zijn klok vast. noteert haastig en
Aljechin zit alweer, starend op de nieuwe
situatie Even staat Euwe op om de beenen te
strekken. Hij tuurt, in het voorbijgaan even
stilstaande, naar het groote demonstratiebord
en gaat dan weer tegenover zijn uitdager zit
ten.
In de zaal drentelt het publiek heen en weer,
gedempt pratende, om de spelers niet te sto
ren, of het zit aan de tafeltjes langs de kan
ten. ook turende op borden en levendig, maar
zacht pratend discussieerende.
De leek schiet een hem bekend deskundige
aan.
Wat denkt u ervan?
Nog niets van te zeggen. Kijk, Euwe
heeft.en als Aljechindan krijg je
en dan is het gevaar voor zwartneen, er
is nog niets van te zeggen.,
De leek, die er niets van begrijpt, heeft ge
duldig den uitleg aangehoord, toch wel wat
gevleid, dat de ander als vanzelfsprekend
aanneemt, dat hij begrepen zal worden.
Op de demonstratieborden wordt weer een
stuk verzet, Aljechin ijsbeert alweer, Euwe's
ellebogen rusten weer op de tafel, er gaat een
geruisch door de naspelende toeschouwers.
Hoe is het nou? vraagt de leek kleintjes
en voegt er haastig aan toe: ik wou alleen
maar weten, wie staat er beter.
Euwe staat wel iets beter zegt de ex
pert en verliest zich weer in een technische
beschouwing, die de leek gelaten slikt, omdat
het toch wel fijn is, dit deskundig oordeel
over den stand van zaken. Hij zou dezen eer
sten avond nog vele beschouwingen hooren
van deskundigen van zeer verschillend for
maat.
Euwe kan practisch niet meer verliezen.
Er zit niet meer dan remise in.
De stelling is er niet beter op geworden
voor Euwe.
Eeuwe wint deze partij stellig.
De meest gerenommeerde dezer deskundigen
heeft ook hier weer de meest bescheiden
meening:
n--Zoover-ik het- kan beoordeelen. staat
Euwe zeer gunstig, maar Euwe zelf kan de
partij veel beter beoordeelen dan ik.
Intusschen schijnt men het er tot half elf
ongeveer wel algemeen over eens te zijn, dat
de partij niet afgebroken zal hoeven te wor
den, maar om half twaalf wordt ze toch afge
broken.
Aljechin heeft zijn veertigsten zet gedaan,
staat onmiddellijk op en gaat weg. Euwe blijft
eenzaam aan het bord, om zich te bezinnen
Op den 41en zet, die wit in couvert moet af
geven. Zoo gaat het eenigszins als een nacht
kaars uit.
Hedenavond om half zeven wordt er verder
gespeeld, wanneer de secondanten in hun
nachtelijken arbeid althans geen andere ad
viezen hebben gebrouwen.
Zal Eliskases Aljechin tot voortzetten advi-
seeren en zal de uitdager dan dit advies op
volgen? Of zal hij
Euwe staat op winst, was de laatste deskun
dige meening die dé leek hoorde.
VOETBAL.
V.U.C.—ISLINGTON CORINTHIANS (0—0).
Voor ongeveer drieduizend toeschouwers is
Dinsdagavond bij kunstlicht een voetbalwed-
strijend gespeeld tusschen V.U.C. en de En-
gelsche club Islington Corinthians, welke
hiermee haar wereldtournee begon. Er wer
den geen doelpunten gemaakt, waardoor
V.U.C. iets meer kreeg dan haar toekwam.
Vooral in de tweede helft waren de Exxgel-
schen beslist sterker.
WIELRIJDEN.
ACHILLES.
Door onvoorziene omstandigheden ging de
ledenvergadering van Achilles Maandag
avond niet door. Zondag a.s. wordt het lange
afstand-kampioenschap verreden. Vertrek
Houtplein, 9 uur. Het secretariaat is thans ge
vestigd Frans Halsstraat 34 zw.
ALKMAARSCHE WIELERBAAN.
De uitslagen van de wedstrijden op de Alk-
maars'che Wielerbaan zijn als volgt:
Sprint amateurs en onafhankelijken: 1'. J.
Derksen (Heiloo); 2. T. Jansen (Haarlem); 3.
Andriesen (Alkmaar).
Afvalwedstrijd voor nieuwelingen: 1. Schell
(Haarlem): 2. Matzen; 3. Walgien.
Klassementwedstrijd amateurs en onafhan
kelijken; 1. J. Burger (Haarlem); 2. J. Pronk
(Heiloo); 3. J. Groot (Alkmaar); 4. Drogtrop
(Haarlem).
Koppelwedstrijd 40 K.M. amateurs en onaf
hankelijken: 1. J. DerksenPronk; 2. Andrie
sen—Veld; op 1 ronde 3. J. Berger—Tei'burg:
4. Gi'oot—Franken.
R.K. DIOC. LAND- EN TUINBOUWBOND.
Algemeene vergadering te Haarlem.
Op Donderdag 14 October zal de R.K. Dioc.
Larxd- en Tuinbouwbond in gebouw St. Bavo
aan de Smedestraat zijn algemeene jaarvex'-
gadex'ing houden.
Des morgens woi'dt in de R.K. kerk aan
de Jaxxsstraat een stille H. Mis opgedragen
door de» zeereerw. hooggel. heer prof. A. H.
P. Cleophas. geestelijk advisexxr van den L,
T. B.
De voornaamste punten der agenda vor
men de verschillende prae-adviezen.
De Legenden.
Nieuwe Régels
Gevolgen. -
In 't algemeen zijn er, ook onder schakers,
maar heel weinig mexxschen, die iets van de
geschiedenis van het schaakspel afweten.
Men weet van hooren zeggen, dat het een
eeuwenoud spel is vaxi Oosterschen oorsprong
exx heeft verder omtrent de nieuwere ge
schiedenis wel eens hier of daar wat gele
zen, over Adolf Andersen of Paul Morphy
maar daarmee is het dan ook gewoonlijk af-
geloopen. Dat is erg jammer, want die ge
schiedenis is zeer interessant, en daarom wil
ik probeeren bij degenen, die dit lezen, wat
meer belangstelling er voor te wekken.
Hoewel men maar weinig feitenmateriaal
heeft is het toch wel zeker, dat het schaak
spel vóór het jaar 600 n. Chr. ergens aan
het hof van een Voor-Indischen koning ,is
uitgevonden. Over de manier, waarop dit ge
beurd is, weten wij niets, want de vele sterk
uiteenloopende legenden, die hieromtrent in
omloop zijn hebbexx slechts waarde als dich
terlijke faxitasieën. Bekend is het verhaal,
dat de beroemde Perzische dichter Firdusi
(pl.m. 1000 ix. Chr.) in zijn heldenepos
„Schaknameh" doet; daarin heet het, dat
eexx konixxgin, ontroostbaar over het verlies
van haar geliefden zoon, persé wil weten,
hoé hij precies o.p het slagveld gesneuveld is.
De wijzen van het land worden voor dit doel
bijeen gei'oepen en zijn construeeren een oor
logsspel. dat den naam „Tsjaturanga" draagt.
In het Sanskrit beteekent dit letterlijk „het
vierdeelige", d.i. de epische term voor „le
ger".
De koningin speelt nu voortaan dag en
nacht schaak, neemt geexx voedsel tot zich en
x'ust niet.tot zij van uitputting sterft.
Een andere, nog meer bekende legende,
verhaalt niets over de uitvinding zelf, maar
wel over het oxxbetaalbare looxx, dat de uit
vinder- er voor van zijn koning vroeg: één
graankorrel op het eerste veld, twee op het
tweede, vier op het derde, acht op het vierde
enzoovoort.
Maar natuurlijk zijn zulke verhalen alleen
in zooverre gescliiedkundig te gebruiken dat
men er uit kan afleiden, dat het schaakspel
ixx den tijd, waarin ze geschreven zijn, al ge-
ruimen tijd bekexxd moet zijn geweest.
Van Ixxdië is het spel al vrij vroeg naar
Perzië overgewaaid, zooals blijkt uit een his-
torischen roman, xxit het begin van de 7de
eeuw, waarin het genoemd wordt. Van de
verdere overbrenging naar Europa hebben de
Arabieren gezorgd, die toentertijd „te vuur
exx te zwaard" hun geweldige veroverixxgen
maakten. Mohammed heeft het waarschijn
lijk niet gekend, want anders zou hij het wel
geixoemd hebben bij de verboden spelen. Het
ligt voor de hand aan te nemen, dat de Ara
bieren bij de verovering van Perzië, ixx het
jaar 642 met het schaakspel kemxis gemaakt
hebbexx.
Via de Arabierexx, die voor het eerst echte
schaakliteratuur hebbexx xxagelatexx, weteix
we tegenwoordig vrij veel van het oude
„Schatrandsch", dat zóoals mexx wellicht
weet, belaxxgrijk van het tegenwoordige spel
afweek. De koning was toen relatief eexx
machtig stuk, doordat op de plaats vaxx de
tegexxwoordige dame eeix ,Fersan" "(verbaste
ring vaxi 't Perzische „Farzir" raadsheer,
,gi"Ootvizier, mixxister) stond, die telkens maar
'ééxx stap mocht doen, en dat dan xxog alleen
maar in schuine richting, "terwijl h.v. ook de
tegenwoordige loopers (oorsproxxkelijk krijgs-
olifaxxten!) veel minder ïxxacht haddexx.
Pas veel later eix xxiet zoo heel veel
vroeger daxx de jaren, waarin de werkelijke
moxxarchen ixx Exxropa een constitutie kre
gen! is de schaakkoning door-de opkomst
der andere figurexx gedegradeerd tot deix fi
gurant die hij tegexxwoordig, althans in het
middexxspel, is.
De Arabiei'en hebben, ïxaar 't schijnt, heel
veel Schatraxxdsch gespeeld: ze hebbexx ons
tenmiixste veel waardevols xiagelatexx aaxx
eixxdspelstudies, matvoerixxgexx exx toexx ge
bruikelijke opexxingssystenxen, aaxx de hand
waarvaxx we ons eexx duidelijk beeld kunnen
vorxxxen van de intensieve wijze, waarop mexx
het spel beoefende. Ixxteressaxxt is verder dat
men ei'gexxs kan lezeix dat „Said ibix Dichu-
bair (gestorven in 714) zonder het bord te
ziexx schaak gespeeld moet hebbexx!
In de 8ste eeuw hebbexx de Arabierexx
Spanje veroverd en vermoedelijk al heel
gauw de Spaixjaarden met de schaakbacil be
smet. Ixx een oude oorkoixde, dateerend vaxx
pl.m. 800 wordt tenminste al melding ge
maakt vaxx het spel. Laxxger heeft het ge
duurd voordat het was doorgedrongexx iix de
Christelijke gebiedexx, maar xxxen heeft er
gens in Catalonië, dat is dus dat deel van
Spanje, dat Karei de Groote al weer op de
Mooren heroverd had, figurexx vaxx bergkristal
opgegravexx, die zonder twijfel als schaak-
stukkexx hebben dienst gedaan en vermoede
lijk uit de 10de eeuw afkomstig zijn. Ook ixx
Italië, Griekenlaxxd en de Noordelijke landen
was het al gauw populair; hier ixx deze stre
ken zal het vermoedelijk in de tiexxde of elfde
eeuw voor 't eerst gespeeld zijxx.
Intusschen vatte men het spel in het mid-
deleeuwsche Europa heel wat minder serieus
op dan de Arabieren blijkens huxx literatuur
gedaaxx xxxoeten hebbeix. Mexx speelde vrijwel
altijd oxxx geld, exx het is wel zeker dat het
meer om de wixxst, daxx om het spel te doen
was! Een zeer geliefd bedrijf was het daix
ook, elkander de een of andere opgave voor
te leggen meestal vaxx Arabische afkonxst
eix daix te weddexx over de oplosbaarheid.
„Wit geeft nxat in twee zettexx; neem je
wit of zwart?" Gewooxxlijk was de stelling
vaxx dien aard. dat de oplossing op 't eerste
gezicht niet zoo gemakkelijk te vinden was,
zoodat mexxigeexx er ixx liep exx zwart koos
om vervolgexxs b.v. met behulp vaxx eeix torexx-
offer mat gezet te wordexx en dexx ixxzet kwijt
te zijn. Maar ook den meer ervarexxexx, die
dit kunstje kenden, kon xxxen xxog wel hun
geld uit den zak kloppen, door nl. de stel
ling iets te veranderen, zoodat de nxatzet-
ting juist xxiet meer opging! Ixx eeix volgend
stadium werd de zaak zóó opgezet, dat de
ooi'spronkelijke matvoering inderdaad xxiet
mogelijk was, maar het op een andere ma
nier wèl ixx het vereisc-hte aaxxtal zetten luk
te. Eixzoovoorts.
Ook voegde ïxxexx er xxiet zelden allerlei
zonderlinge voorwaardexx aan toe, om het
moeilijker te maken, b.v.: „alle paarden op
het bord zijn onkwetsbaar" of: „de witte en
zwarte pioxxxxen loopen denzelfden kant op".
Men sproxxg trouwexxs in 't algemeen zeer
„vrij" met de regels vaxx het spel om, liet
witte pionnen bij promotie overgaan ixx
zwarte stukken en liet dikwijls eexx willekeu
rig aantal paarden of torens optreden, alles
met hetzelfde doel: te kuxxnen wedden, zijn
speelwoede te kunnen botvieren.
Ovei'igens warexx het natuurlijk evenmin
als tegenwoordig alleen chai'latans en spe-
lersnatxiren, die zich met het edele schaak
spel lenig hielden. Koningen en kasteelheeren
speelden schaak met hun gad^s, hun hove-
lixxgexx, en hun gasten, en ook in de burger
klassen was het een geliefkoosd tijdverdrijf.
Zelfs schijnt het geen groote uitzondering te
Het Oude Spel- Gokkerij. - De
omtrent het jaar 1500! - Hun
Greco. - De Nieuwe Tijd
zijn geweest, wanneer stalknechten of dienst-
nxeisjes zich den tijd met schaken korttexx.
Het spel genoot eexx populariteit, die mexx
zich nauwelijks kan indenken. In de 11de
eeuw al krijgt een Italiaansche bisschop eexx
reprimande van eexx kardinaal, omdat hij
ixxeerixxalexx in eexx herberg, ixx het bijzijxx van
vele gasten, geschaakt heeft en dat, ter
wijl spelen aan bisschoppexx verboden is!
De bisschop antwoordt hierop, dat hij on
der spel (alea) alleen dobbelspel meende te
moeten verstaan, en daaroxxder valt schakexx
(al ging het om geld!) toch xxiet. Maar hij
krijgt texx antwoord, dat ook het schaakspel
verboden is en als boete wordt hem opge
legd driemaal in vronxe aandacht zijn ge
bedenboek door te nemen en twaalf arixxexx
de voeten te wasschen!
Een nog sprekender bewijs voor de alge
meene verbreiding van het oude schaakspel
in die dagen is de merkwaardige verzame
ling preeken vaxx den monnik Jacobus de
Cessolis. waarin hij xxxoraliseerende beschou-
wixxgen aan schaakspel en -figuren vast-
kxxoopte. Dit geschrift was nl. eeuwenlang
xxa dexx Bijbel het meest verbreide boek! Het
werd dan ook, uit het Latijn, in verschillende
talen vertaald exx toexx de boekdrukkunst was
uitgevonden onmiddellijk gedrukt.
De nieuwe spelregels in hoofdzaak over-
eeixkomende met de tegenwoordige xxxet
de dubbele schrede der pioxxnexx, met de
schier ahxxachtige koningixx exx de op grootexx
afstaxxd werkende raadsheerexx, xxxoeten on
geveer tegexx het jaar 1500 uitgevonden zijxx.
Ze zijn in tamelijk korten tijd ingeburgerd,
zoodat men wel mag aanixenxexx, dat ze aan
eexx bestaand verlaxxgexx, om den strijd scher
per, heviger te xxxaken, tegemoet kwamexx.
Des te vei'woxxderlijker is het. dat ixx de vol
gende eeuwen de populariteit van het spel,
ixx zijn xxieuwe gedaaxxte, zoo is afgeixomerx.
Eéxx van de ooi-zaken daarvoor lijkt nxi.i wel
hierin te liggen, dat bii het nieuwe spel de
verschillexx in speelsterkte zooveel duidelijker
en sxxeller aaxx dexx dag tradexx dan bij het
oude. Wanxxeer mexx tegexx eexx sterkerexx te-
geixstander schaak speelt, krijgt mexx vaak
het gevoel heelexxxaal xxiet aaxx bod te ko
men: ixx een ouderwetsche Schatrandsch-
partij kaxx nxen daarexxtegen laxxgexx tijd zijxx
eigexx weg gaan, voordat de axxder de gele-
geixheid krijgt zijn superioriteit te tooixexx.
Dit feit heeft dan natuurlijk eenerzijds be
werkt, dat de zwakkere sDelei'S er niet meer
zoo veel pleizier ixx hadden, terwijl axxder-
zijds de eerzuchtige sterkere spelers eexx stu
die vaxx het spel gingen xxxakexx om liefst xxiet
te vaak tegenover iemand te komexx te zit
ten, diexx ïxxexx als zijxx meerdere moest er-
kennexx.
Inderdaad ging men veel serieuzer scha
ken, zooals o.a. blijkt, uit de opkomst vaxx de
schaakliteratuur. Tot dusverre had deze vrij
wel uitsluitend bestaaxx uit problemexx, stu
diën exx allerlei andere opgavexx, die bovexx-
diexx vrijwel allemaal van'Arabische afkomst
wareix.
Maar nu werdexx door somnxigexx ook ge
speelde partijen gexxoteerd exx in boekvorxxx
uitgegevexx; ook werd er eexx begixx gexxxaakt
met de studie vaxx het tegexxwoordig zoo om
vangrijke gebied der spelopeningen. Bekend
zijn o.a. de boekexx vaxx Ruv Lopez (1561) exx
Greco. den Calabrees (begin 17de eeuw). De
laatste heeft b.v. van de Italiaaxxsche partij
(o.a. naar hem zoo genoemd) een aaxxtal va
ria ntexx aaixgegeveix, die door de eeuwexx heexx
hebben stand gehouden!
Over de verdere ontwikkeling vaxx het
schaakspel heeft mexx zoo. vaak aeschreven,
dat ik daarover zeer kort kan zijn; bijna
iedereen heeft wel eens gehooi'd van Phili-
dor. Stauixtoxx, Andersen, Morphy en de vele
andere grootheden van den nieuwerexx tijd.
De uitbreidixxg van de openings- en eindspel-
theorie, de ontwikkeling vaix de speltechxxiek
der meesters is vrij geleidelijk voortgegaan
tot op de tegenwoordige hoogte, en daar is
uit eexx historisch oogpunt xxiet zooveel we
tenswaardigs van te vertellen. Trouwens in
de komexxde maanden zal er zóóveel over het
moderne schaak geschreven en gesprokexx
worden, dat het alleexx daarom al geradexx
is er 'nu het zwijgexx toe te doexx!
Mexx kaxx uit deze korte schets zien, dat ixx
de geschiedexxis zoowel Oostersche wijzexx
als middeleeuwsche charlatans, zoowel arme
marskramers als rijke edelliedexx, zoowel
veldheeren als dienstxxxaagden geschaakt
hebben. En al zijn al deze categorieën van
schakex-s tegenwoordig grootendeels uitge-
storvexx, gebleven is toch de merkwaardige
heterogeniteit van de massa der schaak-
vriendexx: zij koxxxexx uit alle kringen en uit
alle gebiedexx en zijn allemaal voor Caïssa
gelijk. Exx dat is in moderxxe, democratische
oogexx ixx ieder geval een goed ding.
A. D. DE GROOT.
Mat, als einde van de partij, was toexx
iets heel bijzonders. Gewoonlijk woxx nxexx
door „berooving", wanneer nl. de konixxg vaxx
de tegexxpartij alleen achterbleef, zonder dat
men hem xxxet het beschikbare materiaal kon
matzetten.
HOCKEY.
Ned. Hockeyclub „De Batavieren''
In de „Gi'Oote Club" te Amsterdam werd
Donderdagavond een bijeenkomst gehouden,
waarin besloten werd tot oprichting vaxx eexx
vex-eeniging, die zich ten doel stelt ixxterna-
tionale hockeywedstrijden te organiseeren en
hockeybelangen in het algeixxeexx te dienen.
De vergadering vereenigde zich met eexx voor
stel, om als naam te aanvaardexx de Neder-
landsche Hockey Club „De Batavieren".
Aan een voorloopig comité werd de bestuurs
taak opgedragen.
Het volgende wedstrijdprogramma voor het
aanstaande seizoexx is vastgesteld: 1 November
waarschijnlijk te Nijmegen een wedstrijd te
gexx Rot Weiss uit Keulen; op 1 en 2 Januari
1938 nexxxen „De Batavieren" deel aan een in
ternationaal touxmooi te Parijs, waar men
uitkomt tegen Stade Francais en de Lille
Hockey club uit Rijssel, kampioen vaxx Frank
rijk. Verder ligt het in de bedoeliixg, dat een
elftal van „De Batavieren" zal deelnemen aaxx
het internationaal Paaschtournooi te 's-Gra-
vange: xxxet Pinksteren zal waarschijnlijk wor
den deelgenomen aan een tournooi in Duitsch-
land.
