-[HE
JOSEPH PEMBAUR.
NAAR 't U LIJKT.
Moderne wegenbouw in den Neethof.
DIN 'S D A G 12 O C T O B E R 1937
HAAREEM'S D "A G B E A D
7
^de beste Heerenhoed
(UN/TEN LEIIEEEh
SCHILDERKUNST
De Rotterdamsche
Kunstenaarsgroep „R 33"
Exposeert in Haarlem.
In den nog jeugdigen kunsthandel Pictura
ln de Gierstraat exposeer en een dozijn dezer
nxeerendeels zeer modern georienteerde Rot
terdammers een groot aantal schilderijen,
prentkunst en plastieken. Een tentoonstel
ling waar de meer behoudsgezinde Haarlem
mers soms nog wel vreemd tegenover zullen
staan,» maar waar ze toch kennis van die
nen te nemen, omdat uit die kennismaking
allicht waardeering voortvloeit. Niet nood
zakelijk voor elk dezer exposanten, noch
voor ieder getoond werkstuk, doch voor veel
wat zich onder het geëxposeerde bevindt en
interessant is.
Het is opmerkelijk dat buiten de eigenlijke
kunstcentra in ons land, Den Haag en Am
sterdam, het juist steden als Rotterdam en
Groningen zijn, waar de aanhangers van
nieuwe inzichten in kunst zich tot groepen
tezamen voegden om eenigszins program
matisch naar buiten op te treden. In Gro
ningen was het „De Ploeg" met de actieve
leiding van schilders als Dijkstra en Wiegers;
in Rotterdam R 33, met artisten als Bieling,
Gerlw, Tielens, die voorgegaan waren,
waarna anderen zich eenige jaren geleden
tot groep consolideerden.
Meer dan elders zijn door deze toegangs
poorten meer speciaal de Duitsche vormen
van expressionisme en dergelijke binnenge
haald. Voor Groningen kan dat verklaard
worden door de nabijheid van Hamburg en
Bremen, voor Rotterdam is dat moeilijker te
begrijpen. Bij de Groningers treft men be
wonderaars van Mare, Nauen, Pechstein enz.
aan; bij de Rotterdammers o.a. die van
Georg Grosz, Kandinsky en Archipenko.
Altemaal namen die momenteel op de
lijsten der ongewenschte kunstenaars staan,
maar desalniettemin niet zonder beteekenis
voor de kunst zijn. Het is verdienstelijk van
Pictura, dat zij den Hollandschen jongeren
de gelegenheid geeft in (Haarlem hun
arbeid te laten kijken. Na R. 33 moest zij nu
ook de Groningers maar eens inviteeren.
Interessant is de kennismaking met de
schilderijen van Dolf Henkes. Meer dan de
Roeiers op de golven interesseert het Café
interieur, dat, zwaar van kleur en toon, een
groep figuren geeft, waarbij een neger, welke
groep, massaal aangevoeld in een broeierig
roodbruin, buitengewoon plastisch aandoet.
Dolf Henkes is een kind van de Rotterdam
sche haven en was niet steeds schilder. Bij
hem zijn herinneringen aan het expressio
nisme misschien met waardeering voor Per-
meke vermengd. Maar zijn werk is reeds nu
.om zich zelf van belang. Een opmerkelijk
artist is ook de plastieker Van den Hoonaard,
die, verwant aan Archipenko, een scherpe,
figuratieve beelding geeft van een Don Qui-
chotte, van zichzelf, van een dame met een
waaier; en die dat verkrijgt door vlak-meta-
len platen zoo te snijden en te buigen dat
het samenstel geheel de omstrekslijn van de
afgebeelde figuur in haar essentie te zien
geeft. In een kleide figuur in het beneden-
zaaltje, bereikt hij, op zijne wijz;e dan, de
spanning en beweging die Pieter van Gelder
in zijn simpele draadfiguren wist te brengen.
Van Wout van Heusden hebben wij hier in
Haarlem al eens graphisch werk gezien. Drie
schilderijen in een verfijnde détailschilde
ring geven hier suggésties van meer litte-
rairen dan picturalen aard, doch doen de
kunde van den schilder bewonderen. Bij den
schilder Tielens komen wij zoo ver niet; de
doeken die hij Mefisto, Apokalyps en Hoog
moed betitelde zullen meer boeien door de
gedachtenassociaties, door het voorgestelde
gewekt, dan door een belle peinture, die hier
volmaakt versmaad wordt en nuchter en
dor gehouden is, en als muurschildering eer
der voldoen zou.
Een steenen portretkop door Richters trekt
aan door een knappe vormgeving, doch hij
zou niet op den grond, doch hooger opgesteld
dienen te zijn. Een portretbuste in vogel
vlucht laat het belangrijkste ongezien.
Zeer goed van expressie is de steenen Neger-
van den beeldhouwer Van Stuyvenberg, in
eenvoudigen vorm is daar een rastype vol
ledig omschreven, Dick Elffers is een artist
die het in subtiliteiten zoekt, die hij mis
schien bij Paul Klee bestudeerd heeft. Het
minst ongewoon is zijn aquarel van het Post
huis op Vlieland, dat daardoor voor mij niet
het minste is der driewerkjes. Minst afwij
kend van de schilderkunst die allen gemeen
zaam werd is de schilder Pletser. In een Pot
met bloemen en een Landschap vindt meix
een kleurminnend en stevig schilder terug,
wiens Landschap vooral aan de frissche en
onbezorgde aanvangsperiode van Piet van
Wijngaerdt herinnert. Ook Wim Chabot, jon
ger broer van den meer bekenden beeldhou
wer van dien naam, is betrekkelijk traditio
neel doch krachtig en geheel eigen. P. A.
Begeer is een intellectueel bouwer van stil
levens in den geest waarin Georg Grosz een
jaar of acht geleden schilderde. Men kan het
intellect er in erkennen en tegelijk iets mis
sen wat men onder schilderpassie verstaat.
Heeft de Overveensche Rotterdammer Robèr
van het laatste te veel? In ieder geval, bij
dezen kookt en kolkt het om iedere psy
chische aandoening onmiddellijk in golving
van lijn en strooming van kleur om te zetten.
Het is kunst, die als het ware uit zijn schuur
tje aan het Rollandspad wordt uitgezonden
en wie een antenne op zijn dak heeft staan,
die op de ontvangst is ingericht, dien pakt
en boeit het onvermijdelijk en voor goed.
Niet voor ieder zal dan nog het overge
brachte even duidelijk zijn al zal men graag
de muzikaliteit, zelfs in zijn zwart-en-wit
erkennen.
Van de goede bedoelingen van Gezina
Boevé en Jan Kamman kan men overtuigd
zijn zonder die echter van belang te achten.
J. H. DE BOIS.
MUZIEK
VCcr de tweede maal heeft Pembaur onder
de auspiciën van „Kunst aan het Volk" in
de groote zaal van het Gemeentelijk Con
certgebouw een klavierrecital gegeven. Eenige
jaren geleden trad hij met werken van
Chopin op; ditmaal viel Liszt hem ten offer.
Anderhalf uur heeft Pembaur Maandag
avond den Bechsteïnvleugel doen bulderen
en fluisteren; anderhalf uur heeft hij ge
zwoegd en zich afgetobt voor de vertolking-
van een programma dat elk normaal pianist
van kwaliteit binnen het uur volbrengt en
heel wat genietbaarder weet te maken.
Pembaur's opvattingen en zijn manier van
HYGIDENT - oxygeen-bad
reinigt Uw kunstgebit, tonder burstelen, ver
wijdert alle vlekken en maakt Uw tanden glan-
zend. terwijl het materiaal niet aangetast wordt.
Door tandartsen aanbevolen. Alleen de ortglneele
Hygldent, <15 en 85 ct.. per flacon Is gegarandeerd.
Vraag gratlsproefbusje, Hygident. Singel 115, A'dam,
(Adv. Ingez. Med.)
spelen maken zoowel op den onbevangen
leek als op den ervaren vakman geredelijk
den indruk van opzettelijkheid en pose. Ik
wil gaarne aannemen dat dit in werkelijk
niet zoo is; dat hij zich geeft zooals hij is.
Maar daarmee wordt zijn spel nog niet mooi
of juist. Deze uitspraak zal sommigen boud
lijken. Want er zijn er nog altijd, die Pem
baur als een uitverkoren Liszt-vertolker, als
den eenigen Liszt-apostel beschouwen. Ik wil
dan ook eenige argumenten te berde bren
gen.
Is het mooi of goed „Waldesrauschen di
rect als een stox-mwind van wisselende kracht
te doen inzetten?
Is het te verdedigen om in de Sonetta no.
47 de. Perarca de gesyncopeerde begeleiding
opdi-ingerig te doen pauken, zoodat de me
lodie geheel verstikt wordt en daarbij het
tempo tweemaal zoo langzaam te nemen als
de Liszt-leerling van gezag Karl Klindworth
aangeeft?
Is het te billijken, wanneer een speler alle
dynamische en tenfpovoorschriften van den
componist, wiens apostel hij wil schijnen,
negeert; wanneer hij alle duidelijkheid door
overvloedig en ongemotiveerd pedaalgebruik
verdoezelt; wanneer hij de meeste moeilijk
heden door willekeurige ritardando's en
fermates ontwijkt; wanneer hij alle lijnen
der structuur ook Liszt's werken bezitten
structuur! uiteen rukt?
Behoort dit alles bij de „Poësie des Klavier-
spiels"? 1) Behoort daarbij dat men in de
12de Rhapsodie telkens halve maten over
slaat; dat men nooit iets licht speelt maar
alleen beurtelings donderend buldert en
schier onhoorbaar fluistert; dat men de
Fantasia quasi Sonata „Après une lecture
du Dante", die normaliter een goed kwartier
speeltijd vordert, tot een tijdsbestek vair 24
minuten uitrekt; dat men in schier elke maat
een storend rubato aanbrengt; dat men in
de „Mephistowals" elk spoor van i-ythme doet
verloren gaan; dat men bijna alles transfor
meert tot vulcanische borrelixxgen en uit
barstingen; dat men een. chaos instee van
orde schept?
Ik laat nu de uiterlijke gebaren, de schok
ken en krampachtige bewegingen, de aan-
vallén en liefkozingen, geheel buiten be
schouwing. Muziek is er om gehoord te wor
den. Maar wat men hoorde gaf van Liszt's
muziek een caricatuur: zelfs van Liszt's mu
ziek, die toch veel vrijheid van voordracht
verdraagt en verlangt.
Sommige beweren dat Pembaur de eenige
nog leveixde vertegenwoordiger der echte
Liszt-traditie is. Men houde mij ten goede
dat ik van die traditie een aixder beeld heb.
Wie zooals ik geruimen tijd in de onmiddel
lijke omgeving van den grootsten Liszt-ken-
ner en Liszt-vertolker van alle tijdexx, Fer-
ruccio Busoni heeft vertoefd, weet dat er
een andere en betere wijze bestaat om Liszt's
werken te vertolken.
Ik heb Busoni te Berlijn 3 Lïszt-avonden
hooren geven: zij waren van 't begin tot het
eind boeiend, heusch niet alleen door de
verbluffende pianistische teclmiek! Maar ook
de eenige nog levende directe Liszt-leerling,
Moritz Rosenthal, speelt diens werken ge
heel anders; onvergelijkelijk veel virtuozer
en juister.
Ik kaxx dan ook het meesterschap van
Pembaur niet erkennen. Dat hij er in de
Mephistowals een heel eixxd uit was, laat ik
daar: dat kan den beste gebeuren, want
tenslotte is iedere pianist een mensch en
geen machine. Maar „meesterschap" veron-
derstelt beheersching van de stof, zoowel in
technisch als in muzikaal opzicht en Pem
baur heeft duidelijk getoond niet boven de
stof te staan. Hij speelt als een bezetene,
niet als een meester.
Pembaur is de meest ongeschikte propa
gandist die Liszt's muziek 'zou kunnen heb
ben. Zijn gebulder en gefluister en zijn pa
thos interesseeren de eerste oogenblikken
maar werken op den duur vermoeiend, even
als het oreeren van een - volksmenner. En
het auditorium gaf blijk van een merkwaar
dig inzicht: het applaus was relatief zeer
lauw. In de pauze vroeg iemand me; „Die
Mephistowals, is dat(nu eigenlijk een mooi
stuk?" „U zou het een heel mooi en geestig
stuk vinden, als het goed gespeeld was", kon
ik ten antwoord geven.
Twee dingen waren op dezen avond ver
blijdend: de prachtige Bechsteiixvleugel,
waarover we door toedoen van Koot's piano-
handel nu eindelijk in Haarlem kunnen be
schikken heeft de moordende krachtproef
glansrijk en onbeschadigd doorstaan. Geen
snaar 'heeft het begeven en zelfs de stem
ming bleef ongerept. En in de vertolking der
legende „La Prédication aux oiseaux" hebben
we eenige oogenblikken werkelijke poëzie
gehoord. Voor het overige heb ik alleen aan
's pianisten kracht en uithoudingsvermogen
kunnen waardeeren.
K. DE JONG.
1) Een geschrift van Joseph Pembaur.
HET TOONEEL
CENTRAAL TOONEEL.
Hoe groot was toch het genie van Shake
speare, dat hij van een zoo naief, ja, bijna kin
derlijk verhaal als dat van Rösalinde en Or
lando een zoo licht, tintelend en poëtisch blij
spel kon dichten. Zooals wij Romeo en Julia
het treurspel der liefde zouden kunnen noe
men, zoo is As you like it het blijspel der liefde
geworden. Alleen een Shakespeai-e was in staat
een meisjesfiguur, zoo rap en guitig, schalksch
en speelsch als Rösalinde te scheppen. Wan
neer men deze Rösalinde één en al -dartele
jeugd op het tooneel ziet, kan men zich
nauwelijks denken, dat zij een halve eeuw
eerder ontstaan is dan de stijve, plechtstatige
en strenge Hollandsche vrouwen, die onze
groote schilders uit de gouden eeuw op het
doek hebben gebracht. Meix mist weliswaar
in As you like it de dolle kluchtigheid van
„De vroolijke Vrouwtjes van Windsor", de ge
zonde boert uit Driekoningenavond, de innige
poëzie uit een Midzomernachtsdroom,.de heer
lijk geestige teekening van een Falstaff of de
grootsche schepping van een Shylock, het
heeft ook niet den klaren, logischen bouw
van de meeste van Shakespeare's andere stuk
ken, maar het heeft aldoor die wonder teere
sfeer, welke het tot een der mooiste sprookjes
maakt, welke ooit ten tooneele zijn gebracht.
Shakespeare speelt in dit blijspel met de liefde
op geniale wijze, zóó dat het ruim 400 jaar na
zijn ontstaan nog altijd even frisch en jong en
sprankelend is gebleven. Wie heeft voor en na
Shakespeare ooit eeix „liefdeskwartet" ge-
schreven, zoo prachtig van vondst, zoo geestig
en daarbij verrukkelijk van poëzie als het too
neel tusschen Rösalinde, Orlando, Phebe en
Silvius aan het slot? Hoe fijn geestig en over
vol van schitterende passages ik denk hier
bijvoorbeeld aan het „Blow. blow, thou winter
wind" is de tekst! En wat is dit blijspel nog
steeds van het begin tot het eind boeiend
tooneel!
Dit heeft de opvoering van Het Centraal
Tooneel wel weer volkomen bewezen. Het
leek voor dit gezelschap, dat tot nu toe uit
sluitend het moderne society-repertoire
had gespeeld, min of meer riskant zich aan
Shakespeare te wagen, maar dat het geen
overmoed is geweest, heeft de voortreffelijke
voorstelling bewezen. Voor een zeer groot
deel is dit succes zeker te danken aan de lei
ding van Eduard Verkade, die reeds vroeger
ongeveer 15 jaar geleden met veel minder
geroutineerde spelers eeix zeer hoogstaande
opvoering van Naar 't u lijkt" had gegeven.
Verkade weet in zoo'n stuk de groote lijn vast
te houden en er eenheid in te brengen. Zijn
decoroplossing is zoo, dat de vele taferéelen
bijna zonder merkbare onderbreking elkan
der snel kunnen opvolgen, hij weet den tekst
voortreffelijk te laten zeggen en wat hoofd
zaak is allen te bezielen van den geest en
de poëzie van Shakespeare. Zoo kregen wij
een opvoering die even licht en schalksch en
teer was als het blijspel. De decors gaven
herhaaldelijk vooral in het Ardenner Fo-
reest een sprookjesachtige stemming en in
de voorstelling was als geheel de poëtische-
sfeer welke dit blijspel verlangt.
Ook van het individueele spel hebben wij
volop genoten en dit was te opmerkelijker,
omdat de meeste artisten hier op voor hen
nieuw terrein stonden. Wij willen met een
uitvoerige bespreking vaxx de verschillende
spelers wachten tot na de opvoering te Haar
lem, die wij ongetwijfeld mogen verwachten.
Alleen nu reeds dit. dat Mary Dresselhuys
een zeer jonge en frêle Rösalinde was, die
vooral in haar travesti schalksch, pétillant,
guitig en rap spel te zien gaf. Ans Koppen
sloot zich als Celia zeer goed bij dit meisjes
achtige, jeugdige spel van Rösalinde aan;
Gysbert Tersteeg was een Orlando van voor
name allure; een edelman vair gratie, die ons
ook den weemoed van de liefde voor de door
hem vergeefs gezochte Rösalinde aldoor liet
voelen.
Een zeer mooien Jacques zagen wij van Joan
Remmelts, die de melancholie van dezen
geestelijken broeder van Alceste uit Molière's
Misanthrope zeer suggestief tot uitdrukking
bracht. Cees Laseur doubleerde knap in de
twee rollen van den boozen en den goeden
hertog en was vooral in de laatste rol van een
x*oerende mildheid.
Cor Hermus speelde den ïxar plastisch be
wegelijk eix goed, maar van zijn geestigen
tekst ging nog al iets door slordige articula
tie verloren.
Van de vele bijrollen noem ik Lucas Wen
sing als de zeer komische verwaten worste
laar, Jan C. de Vos, heel gevoelig vooral als
Adam, de oude bediende, Peronne Hosang, al
lergrappigst en boertig als de verliefde Aagje
en Chris Baay en Diny Heynes als het her-
derspaar Silvius en Phebe. Alleen verwon
derde het mij, dat de regie deze twee zoo on
beholpen en boersch liet spelexx en hun prach-
tigen tekst zelfs in dialect liet zeggen, wat te
meer bevreemdde, omdat de veszen, die zij te
zeggen hebben juist tot de mooiste en meest
poëtische van het blijspel behooren.
Voor Het Centraal Tooneel was de opvoe
ring van „Naar 't U lijkt" een zeer groot suc
ces. Laten wij voor ons tooneel hopen, dat dit
succes blijvend moge zijn. Want bij een op
voering van As you like it voelen wij, dat
één blijspel van Shakespeare nog altijd tegen
een dozijn moderne stukken opweegt.
J. B. SCHUIL.
TERUG NAAR METHUSALEM.
De Amsterdamsche Tooneelvereeniging
Het gebeurt ïxiet al te dikwijls, dat tooneel-
directies de kritiek gelijk geven, althans, wan
neer deze minder gunstig voor hen is uitge
vallen. Na Terug naar Methusalem waren de
critici 't echter zoo roerend eens in hun ooi-deel
dat v. Dalsum den raad om het viei-de deel
het bedrijf na de pauze geheel te schrappen,
heeft opgevolgd en zoo kregen wij gisteren te
Haarlem op de eerste abonnementsvoorstel
ling alleen de eerste drie deelèn van dit stuk
van Shaw, een verandering, waarbij het pu
bliek niet anders dan gewonnen heeft.
En zelfs in dezen verkorten voi-m viel Terug
naar Methusalem zooals mij duidelijk bleek
uit opmerkingen om mij heen velen van
het publiek nog rijkelijk lang. En dat is wer
kelijk niet te verwonderen. Shaw eischt veel
van zijn publiek. Reeds dadelijk de Paradijs
scène verx-eweg het eimstigste en ook het
meest indrukwekkende deel van het stuk
vraagt een voortdurende concentratie van de
toehoorders. Het woord is hier belangrijker
dan de handeling. Shaw geeft in de Paradijs-
scène natuurlijk in verband met het stuk
zijn visie op het bekende Bijbel-verhaal. Deze
visie is hoogst boeiend, maar het is aldoor de
cerebrale Shaw en wel Shaw van na den
oorlog die spreekt, zoowel uit den moixd
van Adam, Eva als de slang. Hij zegt pi-achtige
dingen in dit deel vaix welk een diepte is
bijvoorbeeld niet de profetie van Eva aan het
slot, wanneer zij tot Adam zegt dat de mensch
eei-st rijp moet zijn om het manna uit den
Hemel te ontvangen, voordat de oorlogen zullen
verdwijnen maar het is alweer de oratori
sche Shaw en niet de tooneelschrijver. die
aan het woord is. En daarom is hij voor een
publiek vaxx tegenwoordig, dat voox-namelijk
door dexx invloed van de film niet meer ge
woon is te luisteren iix den schouwburg,
zeer vermoeiend.
En hij blijft dit evenzoo in de volgende
deelen, ook al zijn zijn gedachten daar veel
gemakkelijker te verwerken. In het eerste
deel spreekt Shaw, in het tweede en
derde deel praat hijdat is eigenlijk het
eenige verschil. De satiricus verdringt dan
den dialecticus. Hij wordt daarvoor wel
amusanter, maar dwingt zijn publiek ïxiet
minder tot nauwgezet luisteren en het is
waarlijk geen wonder, dat de meixschen in
de zaal aan het slot van zoo'n langen too-
neelavond moe zijn.
Dat velen zoo'n stuk te zwaar is, bleek
mij gisteren dan ook duidelijk. Of wij daar
om de keuze vaix Terug naar Methusalem
voor een abonnementsvooi-stelling afkeuren?
Allerminst! De heer Deinum heeft met dit
stuk van Shaw zijn abonnés een voorstelling
van cultureele waarde gegeven en dat zal
vooral het meest intellectueele deel van het
publiek op prijs hebben gesteld. En ook dit
zullen allen zonder uitzondering wel met mij
eens zijn een opvoering, die artistiek op
zeer hoog peil stond. In lang hebben wij van
De Amsterdanxsche Tooneelvereeniging niet
een zoo voortreffelijk verzorgde voorstelling
gezieix, waarin over de geheele linie zoo su
perieur spel wordt gegeven.
Meix is iix deix laatsten tijd al te zeer ge
neigd declhxeerend over het tegenwoordige
tooneel te sprekeix. Een voorstelling als van
Terug ïxaar Methusalem bewijst weer, hoe
zeer men het tooneel daarmee onrecht doet.
Want waai-lijk, dit is een opvoering meix
moge daxx over het stuk van Shaw oordeelen,
zooais meix wil die ons tooneel eer aandoet
en de vergelijking met voortreffelijke voorstel-
SANTPOORT.
Trilbetonmachine in actie in
de Willem de Zwijgerlaan.
De trilbetonmachine in actie.
Zooals wij eenigen tijd geleden reeds heb
ben gemeld, zal een gedeelte van de Willem
de Zwijgerlaan worden voorzien van een 9 M.
breeden drie-banigen rijweg van trilbeton,
van welke drie banen de middelste iets don
kerder zal worden gekleurd dan de buiten
banen.
Gisteren is een begin gemaakt met den
aanleg van een der banen.
Zoo heel eenvoudig is dat niet, maar inte
ressant is deze methode ongetwijfeld. De
baan, die men thans onder handen heeft
genomen heeft een gewalsten ondergrond.
Op asphaltpapier wordt daarop eerst een laag
grof beton en daarover een laag fijner beton
gestort, welke laatste laag tevens flink voch
tig is. Heeft men deze laag goed vlak uitge
spreid, dan is het woord aan de trilmachine.
Deze rijdt, steunend op rails over de 3 M.
breede .laag specie, die door den aan de ma
chine bevestigden betonspreier, bestaande
uit een dikke as met een aantal schoepen,
goed verdeeld wordt. Deze betonspreider, die
vóór aan de machine bevestigd is, is op de
foto duidelijk zichtbaar. De trilbalk, die zich
tusschen de wielen der machine bevindt,
perst de specie samen, terwijl de afrijbalk,
die aan de achterzijde zit, de rest doet. Het
voordeel van deze werkmethode is o.a., dat
de beide lagen tot één laag worden samen
geperst, zoodat zich niet, zooals gebeurt
wanneer de verschillende lagen apart wor
den gewalst, als 't ware aparte lagen vor
men, hetgeen natuurlijk minder gewenscht
is. Naast de baan ligt een smalspoor, waar
over, met behulp van een electrische loco
motief, de kipkarren met de benoodigde
specie worden aangereden. Is deze eene
baan gereed, dan verplaatst men de buiten
ste rail naar den anderen kant.
Het voornaamste bij deze werkmethode is
het tempo en het gewenschte tempo kan al
leen dan verkregen worden, wanneer er
steeds voor gezorgd kan worden, dat er vol
doende specie gereed is om de machine vóór
te blijven. Aangezieix de werkmethode nog
nieuwe is, had men in den beginne althans,
het juiste tempo nog niet gevonden. Met wat
meer practijk wordt dit natuurlijk gaande
weg beter, evenals de bediening der machine,
hetgeen ook een zekere training vereischt.
Wanneer een en ander gevonden is, kan
nxet deze machine zeer vlug gewerkt wor
den.
(Adv. Ingez. Med.)
lingen in het buitenland in alle opzichten
kan doorstaan. Ik heb na de première te Am
sterdam uitvoerig mijn oordeel over het spel
neergeschreven en ik mag dus nu kort zijn,
maar ik wil nog nog eens herhalen, dat dit
stuk in alle rollen prachtig bezet is. Hoe mooi
en gevoelig was het reageerexx van Eva tel
kens op de woorden van de slang, hoe verheven
was haar houding zij deed toen aan een
schilderij van Rafaël danken als de1 tot
rijpheid gekomen vrouw. Zeer imponeerend
ook was de Adam van Jacques de Haas in
beide stadia en vurig van temperament, de
Kaïn van Jacques Snoek.
Loudi Nijhoff had een prachtigen avond. Zij
zei den tekst van de slang met scherpe, prach
tige dictie, speelde het dienstmeisje hoogst
komisch en gaf de melancholie van de 280-
jarige vrouw op hoogst suggestieve wijze. En
hoe mooi sloot Paul Storm zich bij dit spel
van Louli Nijhoff in het laatste deel aan.
Zij beiden droegen het gewicht van 3 eeuwen
met zich mede.
Voortreffelijk ook Van Dalsum in zijn twee
rollen vaix den oratorischen Lloyd Burge en den
donimen staatspresident, heel fijn La Clxa-
pelle als de geleerde Barnebas, raak en karak
teristiek Frits van Dijk als professor in de
biologie, heel goed ook Tourniaire als de zelf
verzekerde Lubixx, de minister. En waren ook
niet de décors heel bijzonder? Waarlijk, er
was ook voor hen, die niet van zulk een
„zwaar" stuk houden, nog genoeg te genie
ten!
Het publiek heeft aan het slot zeer hartelijk
geapplaudisseex'd. Aan Loudi Nijhoff werden
bloemen aangeboden, een hulde die zeer zeker
verdiend was.
J. B. SCHUIL.
/CUEEP/
HOLLAND-AMERIKA LIJN.
Lochgoil ft.) 9 v. Cristobal.
Damsterdijk, Rott. n. Vanc. 9 te Swansea.
Beemsterdijk, N.- Orleans naar Rott. 9 te
Statendam, Rott. n. N.-York p. 10 Lizard.
Londen.
Drechtdijk, Vanc. n. Rott. 8 te Seattle.
Volendam, 9 v. N.-Yoi*k n. Rott.
London Exchange, 8 v. New-Orleans te Gal
veston.
Maasdam, Rott. n. Baltimore p. 10 Dunge-
ness.
Edam, 10 v. N. York te Rott.
Blommersdijk, Rott. n. N.-Orl. 8, 60 m. Z. v.
Land's End.
HOLLAND—BRITSCH-INDIë LIJN.
Hoogkerk (uitr.) 11 te Colombo.
HALCYON LIJN.
Stad Maassluis, 10 v. Narvik te Vlaard.
Vredenburg, 11 van Narvik te Vlaard.
Stad Vlaardingen, 9 v. Wabana n. Rott-
Vlaard.
Stad Haarlem, 9 v. Rott te Pto Ferrajo, voor
Odessa.
Flensburg, 8 v. Narvik n. Rott.
HOLL. AUSTR. LIJN.
Aagtekerk, (uitr.) 10 te Genua.
Heemskerk (u.) te Bedi Bender.
HOLL.—OOST AZIë LIJN.
Grootekerk (uitr.) 9 v. Genua.
Meerkerk (thuisr.) 10 v. Aden.
Serooskerk (thuisr.) 11 w Miike.
Zuiderkerk (u.) 11 v. Manilla.
HOLLAND—AFRIKA LIJN.
Bloemenfontein (t.) 10 v. Mars.
Springfont., 11 v. Anxst. n. Beira
Jagersfont. 11 v. Antw. n. Hbg.
Boschfont. 10 v. Beira n. Rott.
Nijkerk (t.) 11 te Beira.
HOLLAND—WEST-AFRIKA LIJN.
Alchiba, 11 v. Hamburg te Amst.
Reggestroom, 11 v. Cotonou n. Accra.
KON NED STOOMB. MIJ.
Orion, Stamb. n. Amst. p. 11 Gibr.
Hebe, 10 v. Danzig te Kopenh.
Venus, 11 v. Amst. te Hamburg.
Triton, Varna n. Antwerpen p. 11 Ouessant.
Calypso, 11 v. Calamata te Susa.
Vulcanus, 9 v. Catania n. Messina.
Nereus, 11 v. Amst. te Kopenh.
Pluto, 11 v. Odense n. Stettin.
Baarn, 8 v. Arica n. Pisco.
Odysseus, 11 v. Stettin te Amst.
Aurora, 1 v. Oran n. Malta.
Achilles, 11 v. Rott. n. Algiers.
Breda, Chili n. Amst. 11 v. Antw. en p. Vliss.
Telamon, 9v. Santiago n. Bord.
Tiberius, 10 v. Licata te Lissabon.
Titus, Vent. n. Amst. p. 10 Gibr.
Trajanus, 9 v. Varna te Constantza.
Ulysses, 9 v. Beyrouth te Constantza.
Van Rensselaer, Amst. n. W.-Indië p. 10
Ouessant.
Vulcanus, 9 v. Trapani te Catania.
Costa Rica, 8 v. Barbados te Cristobal.
Alkmaar, 8 v. Paita n. Balboa.
Ariadne, Malaga n. Amst. 10 v. Gibr.
Barixeveld, Amst. n. Chili p. 9 Wight.
Berenice, 11 v. Hamburg te Amst.
Ceres, Guantan n. Queenstown p. 9 Azoren.
Colombia, 10 v. Barbados te Amst.
Cottica, 10 v. Amst. te Paranxar.
Crijnssen, 10 v. Hamb. te Anxst.
Deucalion, 10 v. Izmir n. Stamb.
Euterpe, Amst. n. Bord. p. 10 Dungeness.
Fauna, 10 v. Volo n. Thessalonika.
Hebe, 9 v. Danzig n. Kopenhagen.
Hercules, Rott. n. Tunis p. 10 Dungeness.
Juno, 10 v. Haidar Pascha naar Thessal.
Merope, 11 v. Anxst. te Aarhuus.
Nero, 9v. Amst. te Oporto.
Orion, 9 v. Algiers n. Amst.
Orpheus, 10 v. Kopenh. te Amst.
Perseus, Rott. n. Lissabon p. 10 Beachy Haed
Saturnus, 10 v. Granton te Amst.
KON. HOLLANDSCHE LLOYD.
Amstelland (t.) 9 v. L. Palmas.
Waterland (t.) 9 v. Rio Janeiro.
Salland. (uitr.) p. 10 Ouessant.
NED.-END. TANKSTOOMBOOT MIJ.
Agatha 10 v. Darwin n. Soerabaja.
ROTTERDAMSCHE LLOYD.
Baloeran (u.) p. 10 K. del Armi.
Sitoebondo (th.) p. 11 Pt. de Galle.
K. Baroe (u.) p. 10 Pt. de Galle.
K. Gede (uitr.) 11 te Soerabaja.
Soekaboemi, 10 v. Batavia n. Rott
Ameland (th.) 11 te Marseille.
Kota Nopan (th.) 11 te Genua.
Blitar, 10 v. Quebec te Sydney C. B.
Brastagi (uitr.) p. 11 Finisterre.
Kedoe (uitr.) 11 van Suez.
Marken, vertr. 18 v. Lor Marques n. Batavia
ROTTERDAM—ZUID-AMERIKA LIJN.
Alcyone (th.) 10 v. Victoria (Dr.)
STOOMV MIJ. NEDERLAND.
Tarakan (u.) 9 v. Antw. en pass. 10 (v.m.)
Vlissingen,
Salabangka, 11 v. Bat. te Amst.
P. Tello (thuisr.) 10 v. Pt. Said.
Singkep (thuisr.) 11 v. Pt. Said.
Tawali (thuisr.) 9 v. Belawaa.
