De Haarlemsche onderaardsche gangen
Des kleuters eeuw.
VRIJDAG IS OCTOBER 1937
HAAEEEM'S DAGBIiAD
3
Het resultaat van het verdere on
derzoek van Haarlem's Dagblad.
Mevrouw N. Klein Sprokkelhorst zoekt een „onderaardsche" bij den toren
van het Huis ter Cleef,
Mevrouw N. Klein Sprokkelhorst
heeft Donderdagmiddag-, in opdracht
van Haarlem's Dagblad, haar onderzoek
met de wichelroede naar onderaardsche
gangen voortgezet. Ook 's middags wer
den nog interessante ontdekkingen door
haar gedaan.
Toen zij 's middags haar tocht staak
te om dien hedenmorgen voort te zetten
had zij ontdekt:
Drie onderaardsche gangen die uit-
loopen in de Groote Kerk.
No. 1 loopt van den uitersten hoek der
bijgebouwen aan de zijde der Oude
Groenmarkt bij de Damstraat in de
richting der Lange Veerstraat. Vermoe
delijk naar het Berkenrodeklooster, dat
in die straat bij de Berkenrodesteeg
stond.
No. 2 van de Groote Kerk naar de
Waalsche kerk op het Begijnehof.
No. 3 van de Groote Kerk in de rich
ting van de Jansstraat. Deze ging in
dertijd of naar het vroegere paleis van
den Bisschop in de Jansstraat (thans
Bisschoppelijk Museum) of naar het St.
Jans Convent (Janskerk).
Behalve de gang die uit de Groote
Kerk naar de Waalsohe kerk loopt
werden er in deze laatste kerk nog twee
gangen ontdekt.
No. 4 uit de Waalsche kerk naar de
Bakenessergraoht. Ging die naar het
Kasteel van Haarlem dat aan de over
zijde der Bakenessergracht stond?
No. 5 van de Waalsche kerk naar de
Janskerk.
No. 6 is een gang die van de achter
zijde der Janskerk naar kloostergebou
wen aan die zijde der stad liep. Het
juiste verloop van die gang is nog niet
verder nagegaan.
No. 7 een gang van het Huis ter Cleef
aan de Kleverlaan naar de stad of het
Regulierenklooster aan den Schoter-
weg.
No. 8 een gang van het Huis ter Cleef
in de richting van Bloemendaal. Mis
schien liep die naai: het vroegere
Kasteel van Brederode.
In ons vorig nummer gaven wij reeds een
uitvoerige beschrijving van de interessante
onderzoekingen die mevrouw N. Klein
Sprokkelhorst uit Zeist Donderdagmorgen
met haar wichelroede heeft ingesteld. Er was
toen, zooals wij reeds schreven, geconstateerd
dat van de Groote Kerk uit twee onderaard
sche gangen loopen in Noordelijke richting,
's Middags hebben wij den loop van een van
deze twee gangen nader nagegaan. De meest
Oostelijke gang die de richting van de Waal
sche Kerk gaat, loopt onder het magazijn
„de Roode Kat" onder de huizen van de
Riviervischmarkt.
In de Lombardsteeg (een steegje in de
Jansstraat naar de L. Begijnestraat) heeft
mevrouw Klein Sprokkelhorst de gang weer
teruggevonden. Zij loopt daar enkele meters
van de Lange Begijnestraat af. Op het Be
gijnehof werd de gang opnieuw door het om
slaan van de wichelroede aangewezen. Daar
loopt hij onmiddellijk naar de ingang van de
kerk aan de Zuidzijde.
De heer H. J. L. Klein Schiphorst deelde ons
mede, dat toen hij vele jaren geleden een
nieuw pand bouwde voor den vischhandel
van de firma Van der Laan op de Rivier
vischmarkt (naast het magazijn „de Roode
Kat") onder het oude gebouw een deel van
de onderaardsche gang gevonden heeft. Hij
schatte de breedte op ongeveer 2 Meter en de
hoogte van de gang zelf op ruim 1,75 Meter.
Er kon dus in de onderaardsche gangen ge-
loopen worden. Dit gedeelte van de gang was
zeer sterk gemetseld met een stevig gewelf.
Het heeft indertijd nogal moeite gekost om
het te sloopen.
Uit deze mededeeling- wordt dus het be
staan van de onderaardsche gang- bevestigd.
Blijkbaar loopt de gang door het voorge
deelte van het magazijn de Roode Kat, van
daarna af te buigen naar het pand der firma
Van der Laan.
De vroegere predikant der Waalsche kerk.
Ds. F. Ch. Kr af ft, heeft indertijd uit
de oude archieven der kerk kunnen
opdiepen dat er inderdaad onder de
kerk een onderaardsche gang werd ge
vonden. Algemeen werd aangenomen dat
De deur in het voorportaal der Waalsche
Kerk, die aangewezen werd als vermoedelijke
ingang der onderaardsche gang.
de deur in het kerkportaal (zie teekening)
de ingang is geweest tot die gang. Het eigen
aardige was evenwel, dat mevrouw Klein
Sprokkelhorst op dat punt geen onderaard
sche gang kon vinden. Wel kon zij vaststellen
dat de gang die bij de-kerkdeur binnen
komt dwars door het kerkgebouw loopt en
daarna weer verder gaat dwars door de hui
zenrij naar de Bakenessergracht.
Een wandeling rond de kerk bracht even
wel aan het licht, dat er nóg een tweede
onderaardsche gang in de Waalsche kerk
binnen komt die eindigt onder den toren die
aan de Oostzijde der kerk staat. Later kon
nog geconstateerd worden, dat die beide
gangen in de kerk met elkaar in verbinding-
staan.
Het is zeer goed mogelijk dat die deur in
het voorportaal der kerk dus toch de ingang-
tot de beide onderaardsche gangen was,
omdat het voor de hand ligt, dat de kelder
die achter deze deur ligt in den ouden tijd
een verbinding had met de onderaardsche
gangen die samenkomen onder den toren.
Dit benedengedeelte van den toren is een
eigenaardig vertrekje. Eenige oneffenheden
in de muren doen veronderstellen dat daar
vroeger een of andere uitgang geweest is die
dichtgemetseld is geworden.
Men kan dus .uit de Waalsche kerk (vroe
ger Begijnekerk) niet alleen naar de Groote
kerk, maar ook nog naar twee andere kan
ten.
Een dezer gangen die naar de Bakenesser
gracht loopt ging vermoedelijk onder die
gracht door naar het oude kasteel van Haar
lem dat aan de overzijde van die gracht
stond. Daar was de oudste nederzetting van
onze stad. Niet alleen stond daar een kasteel
maar ook de Bakenesserkerk. Het verdere
verloop van die gang konden wij nog niet
volgen, maar dat komt bij de verdere onder
zoekingen wel aan de beurt.
Zooals men weet was de Waalsche kerk
vroeger een der oudste R.-K. kerken onzer
stad. Om de kerk waren de woningen van de
Begijnen.
Nu volgden wij de gang die uitmondt in de
kerk onder den toren van de Waalsche kerk
op het Begijnhof. Deze gang loopt, naai
de wichelroede aanwees onder de huizen aan
den Westkant van het Begijnehof door om
dan weer uit te komen in de Jansstraat en
onder de kerk te verdwijnen op de plaats
waar de hoofdddeur staat.
Zooals men weet is nu in de vroegere Jans
kerk het gemeente-archief gevestigd. De ar-
chivaresse Mej. Dr. G. H. Kurtz verleende
onmiddellijk haar medewerking om in het
gebouw zelf een nader onderzoek vast
te stellen. De gang bleek te loopen in
de onmiddellijke nabijheid van den
Noordmuur der oude kerk. Later werd nog
een zijgang gevonden die uitkomt op de
binnenplaats aan de Zuidzijde der kerk.
Waarheen deze gang loopt konden wij nog
niet verder onderzoeken, vermoedelijk gaat
zij naar een klooster dat in dat deel van de
stad stond.
Het wordt door historici als het meest
waarschijnlijkst aangenomen, dat die oudste
nederzetting van Haarlem aan de Oostzijde
der Bakenessergracht reeds aanwezig was
voor de eigenlijke stad rondom de Groote
Markt werd gebouwd. Behalve het kasteel en
de Bakenesserkerk stonden daar verschei
dene huizen. Later werd op het „Sandt"
(Groote Markt) het gebouw gezet dat nu tot
Stadhuis is ingericht. Het was aanvankelijk
bedoeld als een feestzaal voor de genoodig-
den van dë graven van het kasteel. Op het
„Sandt" zelf werden in dien tijd groote
tournooien (ridderspelen) gehouden.
1 DOTS PAPT IJ
1 KANTOOGOEB.
0 TODENTJE
NAAR DE STAD,
OF HET REOULieDE^KLOOSTED
De onderaardsche gangen in de omgeving
van het vroegere Huis ter Kleef aan
de Kleverlaan.
Mevrouw Klein Sprokkelhorst veronder
stelde dat de gang onder de oude Janskerk
op ongeveer 8 Meter diepte ligt. Dit klopt
met de feiten, want toen verleden jaar in
het voorgedeelte der kerk geheid werd om
stevigte te hebben voor de zware stellages
van het archief, zijn daar betonnen palen
van 7 Meter lengte geslagen zonder dat men
op iets stuitte.
Heden, Vrijdag, zou mevrouw Klein Sprok
kelhorst haar onderzoekingen voortzetten.
Men zie daarover op de 1ste pagina van
dit nummer.
Meer magere condens naar
Engeland.
Naar het Alg. Handelsblad verneemt,
het Engelsche invoer-contingent voor magere
gecondenseerde melk voor het vierde kalen
der-kwartaal verhoogd van 25.000 hundred
weight per maand tot 100.000. Hierdoor wordt
de uitvoer van het jaar 1935 weer bereikt. De
contingenten voor volle condens en poeder
zijn niet verhoogd.
LEZING OVER KLEURENFOTOGRAFIE.
In de Kroonzaal van café-restaurant Brink -
mann wordt Dinsdagavond 19 October een
lezing gehouden over kleurenfotografie, die
georganiseerd wordt door het maandblad
..Kleinbeel-foto". Een lezing, die ongetwijfeld
de aandacht zal hebben van hen, die zelf foto
grafeeren, of te maken hebben met reclame
en druktechniek.
Het benedengedeelte van den toren van de
Waalsche kerk, waaronder twee onder
aardsche gangen samen kwamen.
RlVI eQ VISCH MARKT
Wethouders van zeven grootste
gemeenten bij minister Ronime.
Enkele circulaires en brandstoffentoeslag
besproken.
Op het departement van Sociale
Zaken heeft Donderdagochtend op
verzoek der gemeentebesturen der
zeven grootste gemeenten een bespre
king plaats gehad tusschen den mi
nister van sociale zaken, prof. mr. C.
Romme en de wethouders van sociale
zaken dier gemeenten, bij welke con
ferentie tegenwoordig waren mr. D.
G. Draayer, directeur-generaal van de
werkverschaffing en steunverleening,
G. W. F. van Hoeven en Meyer -de
Vries, referendarissen der afdeeling
werkverschaffing en steunverleening.
De onderwerpen, welke op deze con
ferentie zijn besproken, zijn de brand
stoffentoeslag en de laatste circulaires
van den minister, met name betreffen
de de spaarregeling en den extra bij
slag voor oudere kinderen.
De minister heeft toegezegd, de naar
voren gebrachte opmerkingen te zullen
bestudeeren.
Zes jongens rijden een auto in puin
Bestuurder was elf jaar oud.
Groote schade aangericht.
Donderdagmiddag omstreeks zes uur
stond een auto van den heer Wierin-
ga uit Grijpskerk geparkeerd in de
Tuinbouwstraat te Groningen. Twee
jongens resp. elf en twaalf jaar oud,
stapten op de auto af, openden het
portier en namen met vier vriendjes
in den wagen plaats.
De 11-jarige M. B. uit Groningen
wist de auto in beweging te brengen,
doch de reis was slechts van korten
duur, en de jonge automobilist heeft
het dan ook niet verder dan de Tuin
bouwstraat gebracht, waar hij eerst
de pui van een huis beschadigde* ver
volgens een orgel omverreed, eenige
rijwielen vernielde en ten slotte nog
maals de pui van een woning be
werkte. Toen was het afgeloopen.
De politie kwam n.l. een' kijkje ne
men en nam het zestal mee naar het
hoofdbureau, waar de 11-jarige be
stuurder werd vastgehouden. De
overigen konden naar huis gaan.
De auto werd van voren totaal ver
nield.
TJALKSCHIP DOOR MOTORSCHIP
OVERVAREN.
Donderdagmiddag omstreeks vier uur is het
tjalkschip „Gerdina" nabij de Lekbrug te
Vreeswijk overvaren door het motortankschip
„Shell 4". Het ongeluk geschiedde doordat de
kapitein van de „Shell 4" bij het verlaten van
de sluizen, de tjalk niet bemerkt had. De 48-
jarige tjalksehipper L. J. van Remmerde uit
Tiel, viel met zijn vrouw en twee kinderen
over' boord. De schipper wist zich aan het
anker vast te grijpen en zich op deze wijze
drijvende te houden. De kinderen pakten hun
vader vast. doch de vrouw kwam onder het
tankschip terecht. Bij het weer bovenkomen
werd zij door de bemanning van het tank
schip aan boord genomen, evenals de drie
andere drenkelingen.
Haagsche politie gaat tegen
baldadigheid optreden.
Strenge instructies aan de agenten.
1 tiooqKOop
2 ZUIDEDZIJBEUK
d NOORDER - -
4QR KEPKVOO<jDÊT| KAMER
5 SACRISTy
<5 HUISKAMER KOSTERIJ
7 KE.RKERAADSKAMER
8 HEEDENKAhjTOOD.
Q O PET) PLAATS
10 SPUITHUIS 110JAAR QELCDEN AFOEBROKtfJ
11 WAAR VROEqtR DE Z.Cp KINKHOEST POMP STOND
Op dezen plattegrond der Groote kerk is de loop der onderaardsche gangen in het
kerkgebouw aangegeven.
Klachten over optreden van de jeugd den
laatsten tijd zeer talrijk.
Het gaat den laatsten tijd met de Haagsche
straatjeugd, althans met een deel daarvan, den
verkeerden kant op. Legio is het aantal klach
ten, welke dagelijks bij de politie binnenkomt
en waarbij de Haagsche burgerij haar nood
komt klagen over het ergerlijke en brutale
optreden van een deel der lieve straatjeugd,
welke haar vrijen tijd blijkbaar niet beter kan
besteden dan met straatschenderijen, vuurtjes
stoken, plantsoenvernielingen, ruiten ingooien
enz. enz. Op alle mogelijke manieren hebben
de politie-autoriteiten den laatsten tijd ge
tracht hier een einde aan te maken. Hun
moeiten de jeugd op het verkeerde van haar
houding te wijzen en daarin verandering te
brengen, zijn tevergeefsch geweest.
De hoofdcommissaris van politie zag zich
derhalve genoodzaakt een aantal maatregelen
te nemen, welke ten doel hebben het euvel der
baldadigheid zoo krachtig mogelijk te bestrij
den.
Als eerste maatregel is ingevoerd, dat van
ieder geconstateerd geval van baldadigheid
het hoofd der school van den betrokken bal
dadige met het gebeurde in kennis wordt ge
steld door middel van 'n door de politie in te
vullen formulier. Het schoolhoofd zal den be-
wusten leerling over het begane feit ernstig
onderhouden of andere maatregelen treffen.
Daarnaast zal hij den ouders, een soortge
lijk politieformulier doen uitreiken, waardoor
zij op de hoogte worden gesteld met de ge
dragingen van hun kinderen.
De formulieren worden daarna zoowel door
het schoolhoofd als door de ouders terugge
zonden naar de politie en bij de kinderpolitie
verzameld.
Indien blijkt, dat dezelfde jeugdige over
treder reeds eerder gevallen van baldadigheid
op zijn naam heeft staan, zal van het nieuwe
feit onherroepelijk proces-verbaal worden op
gemaakt.
Daarnaast zal de politie in ernstige gevallen
van straatschenderij terstond tot het opma
ken van een proces-verbaal overgaan, in welke
gevallen het waarschuwingsformulier achter
wege blijft.
Voor minderjarigen die de school niet meer
bezoeken worden de formulieren rechtstreeks
aan de ouders toegezonden.
Zoo noodig zal bij de kinderpolitie tevens
worden vastgelegd, welke houding de ouders
ten opzichte van de door hun kinderen ge
pleegde delicten aannemen.
Als tweede maatregel zal op de daarvoor in
aanmerking komende uren een extra surveil
lance worden ingevoerd.
Tenslotte zijn aan het geheele politieperso
neel strenge instructies verstrekt ten aanzien
.van het optreden tegen het bedoelde euvel.
Zaterdag: Collecte!
Voor de kleeding, schoeisel, dekking,
Is ook nog in dezen tijd,
Noodig dat aan hulpverstrekking
Volle aandacht wordt gewijd.
't Weer mag nu nog lekker wezen,
Strakjes wordt het guur en kil,
Velen denken al met vreeze:
Brr, de winter is op til.
U zult ook in ernst niet meenen,
Nu de crisis is gedaan,
Kan weer elk op eigen beenen
En voor eigen lasten staan.
Hulp is steeds nog dringend noodig,
Als dus wordt gecollecteerd,
Is dat heusch niet overbodig,
Maar helaas gemotiveerd.
Leven en ook laten leven,
Kan als motto gelden hier,
Ieder die wat heeft te geven,
Geve gul en met plezier.
Zatex-dag, in onze straten.
Is het op uw munt gemunt,
Ook dit jaar zult gij 't niet laten.
Geef, zooveel gij geven kunt.
Niemand dwingt u, maar men vraagt u,
Ieder is volkomen vrij.
Maar nietwaar, juist daarom draagt u
Gaarne ook uw steentje bij.
'k Hoop dat ik een weerklank wekte,
In uw beurs en uw gevoel,
Voor de K.S.D. collecte.
Kom, Steun Daverend dat doel.
P. GASUS.
Een dagbad heeft dezer dagen de antwoor
den gepubliceerd van jeugdige personen van
beiderlei kunne op de vraag „wat beteekent
de film voor u?" Die antwoorden zijn ont
stellend van wijsheid en eigenwijsheid.
En een weekblad heeft enkele maanden
her de jeugd gevraagd om haar oordeel over
„moeder".
Er is (meen ik) wel eens gezegd, dat deze
eeuw die van het kind is. Van het kind dat
man moet worden en dan onze wereld beter
moet maken.
Uit die gedachte: de baby van vandaag is
de minister of de werklooze van morgen,
vloeit die teedere belangstelling voor zijn oor
deel voort.
Toch gaat die belangstelling mij niet diep
genoeg. Tenslotte is het kind van vandaag
de baby van gisteren geweest en heeft mi
nister Colijn den tijd gekend, dat hij met
rammelaar en grooten teen speelde en een
speldje op zijn slabbetje droeg met het drin
gende verzoek-in-zilver hem niet te kussen.
Al speelt hij nu niet meer met dien teen en
al behoeft hij nu geen zilveren speldje meer
te dragen om de kussen af te weren hij
was een dierbaar wiegekind net als u en ik
en de groenteboer op den hoek.
Dies zij de weetgierigheid der journalis
tiek in het vervolg gericht op de bevolking
der kleuterklas)es en vrage men d i e haar
oordeel.
Wat denkt ge van zuurtjes?
Wat beteekenen Ot en Sien voor u?
Hoe is uw oordeel over Dik Trom. gevulde
koeken, de autarkie en het type Douglas?
Houdt ge van uw papa?
Wat beteekent Garbo voor je, m'n jongen?
En wie heb je liever op schoot: Hansje
Teddybeer of Shirley Temple?
Zoo heeft nu ook een dagblad dat altijd
alleen voor groote menschen geschreven is
onder het motto ..het snotneusje van van
daag kan de abonné van overmorgen zijn"
een jeugdib ij voegsel ingesteld, dat het kin
derlijk gemoed verblijdt met beschouwingen
over de internationale politiek, de wonderen
der techniek en andere wetenswaardighe
den.
Niet meer Thijs IJs en de Zestien Zon
dige Zeemeerminnen, niet meer Bruintje
Beer en de Oude Vieze Meneer, niet meer
„Hoe kleine Jan den veldwachter aan den
Baard Trok", en „Hoe je zelf een Leuk
Ananaspuddinkje Klodderen Kunt", maar:
wereldpolitiek en Van Benito en Britsch
Bulletje Boonestaak of De Onbekende Duik
boot Gaat Zoo Lang te Water tot zij Zinkt,
of Kleine Marianne en Haar Roode Frontje.
De jeugd dient op een der jeugd passende
wijze ingeschaked te worden in het produc
tieproces der menschheidsproblemen.
Kleine Ko van tante Jo dient te beseffen,
dat hoepelen en knikkeren kinderspul is.
En Peuterige Piet van tante Miet moet
begrijpen, dat Pietje Bell flauwe kost is en
de Mythen van Rosenberg mannenlectuur.
En wat komt de wereld er mee vooruit, dat
de grootvader van eergisteren zijn teenen in
zijn mond trachtte te wurmen in stede van
zich te bekwamen in de theorie der meer
waarde en de plaats, die het zelfbestem-
mingsrecht des zelfgenoegzamen huismans
in het economisch bestel van het bronzen
tijdpei-k innam?
Haalt de jeugd uit haar zorgeloosheid en
werpt haar in den baaierd der maatschappij.
Misschien zal zij er u niet dankbaar voor
zijn, doch is sentimentaliteit niet een ver
ouderd begrip?
Mr. E. ELLAS.
Ernstig ongeluk door baldadig
heid.
Motorrijder levensgevaarlijk gewond door
botsing met een over den weg gespannen
draad.
Donderdagmiddag is te Nieuwe
Niedorp een ernstig motorfietsongc-
luk gebeurd, waarvan de controleur
van de malariabestrijding, de heer
Jansen uit Alkmaar, het slachtoffer
is geworden.
De heer Jansen reed tegen een
ijzeren draad, welke een jongen, die
wel meer dolle streken uithaalt,
over den weg had gespannen. De
draad verwarde zich om het motor
rijwiel, waardoor de berijder tegen
den grond viel en erjistig werd ge
wond. Hij werd binnengebracht bij
een wijkverpleegster, waarop twee
dokters de eerste hulp hebben ver
leend. Hij is in het Centraal Zieken
huis te Alkmaar opgenomen, waar
Donderdagavond voor zijn leven werd
gevreesd.
EXAMENS.
Aan de Gem. Universiteit te Amsterdam i
geslaagd voor het candidaats-examen in de
economische wetenschappen, de heer J J
Voogd
