Haarlem's Dagblad
WEER EEN VLIEGTUIG IN
INDIE VERONGELUKT.
Vijf inzittende
militairen allen
gedood.
DE ONDERAARDSCHE GANGEN
IN HAARLEM EN OMGEVING.
Het Werelcl-
Luclitverkeer.
Mijncatastrofe
Anita Lizana.
De Winter komt...
55e Jaargang No. 16662
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 13054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Hoofdredacteur: ROBBERT PEEREBOOM
Directie: P. W. PEEREBOOM EIS ROBERT PEEREBOOM
Zaterdag 16 October 1937
Abonnementen per week f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Ad ver ten tien1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Regelabonnemeutstarievcn op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60, elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
Een Amerikaansche statistiek komt tot de
slotsom dat er op het oogenblik ongeveer
40.000 militaire en 20.000 verkeers- en sport-
vliegtuigen in de wereld zijn. Dat wil na
tuurlijk niet zeggen dat de huidige aan
bouw van militaire en „burger"-vliegtuigen
zich verhoudt als 2 1. Was het maar waar!
De verhouding zal op het moment dichter
bij 5 1 zijn, als zij al niet hooger is.
In verhouding' tot andere vervoermiddelen
presteert het burgerlijke luchtverkeer nog
niet veel, al moet men aannemen dat het
zeer snel ontwikkelen zou als het niet
evenals zoovele andere nuttige en gewensch-
te zaken in zijn groei geremd werd door
de fantastische militaire uitgaven, die overal
de staatsfinanciën ontwrichten.
Volgens een belangwekkend artikel van F.
A. Fischer von Poturzyn in het te Jena ver
schijnende tijdschrift „Die Tat" zijn er thans
in de geheele wereld 143 luchtverkeers-maat-
schappijen, waarvan 55 in het Britsche we
reldrijk, 33 in de Europeesche staten (zonder
Engeland, maar met hun koloniën), 24 in de
Vereenigde Staten, 21 in Zuid-Amerika, 9 in
Azië en 1 in Afrika. Naar raming hebben die
maatschappijen gezamenlijk in het jaar 1936
twintig millioen passagiers en veertig mil-
lioen K.G. post en vrachtgoederen vervoerd,
©m deze hoeveelheden per spoor te vervoe
ren zou men 2000 personen- en 52 goederen
treinen noodig hebben gehad. Dat is niet veel
en de Duitsche schrijver meent dat er geen
twijfel aan kan bestaan, dat het luchtvervoer
zich nog uitsluitend tot de duurste goederen
en de meest-welgestelde reizigers beperkt.
Daarbij wordt het geremd door politieke in
vloeden, schiet zijn rentabiliteit tekort en kan
het dus alleen door overheids- of althans ge
mengde bedrijven worden geëxploiteerd. De
handelsluchtvaart, die wat haar geregelde toe
passing betreft pas van 19191920 dateert, is
In politieken zin een gewichtige factor voor
staten die op verhooging van hun prestige uit
zijn, maar nog lang geen rendeerende zaak.
Elke staat van beteekenis bezit tegenwoordig
zijn nationale luchtvaartmaatschappij, die
haar toestellen naar die landen laat vliegen
waar hij bijzondere economische of politieke
belangen heeft.
Het meeste optimisme toont de Duitsche
schrijver ten aanzien van de ontwikkeling
van het postverkeer per vliegtuig. Hij stelt
vast dat de vliegpost in hoofdzaak uit zaken
brieven bestaat, zoodat „de bloedsomloop
van het zakenleven" inderdaad door de mede
werking van het vliegtuig versneld is. Het
postvervoer ziet hij dus eigenlijk als de uit
zondering in de prestaties van het luchtver
keer: alleen op dit punt bereikt het zakelijk
veel meer dan een kleinen kring tijdgenoo-
ten. Het komt mij voor dat hij de beteeke
nis van het passagiersvervoer onderschat,
vooral in qualitatieven zin, want ook op dit
punt heeft het vliegtuig het zakenleven zeer
zeker belangrijk beïnvloed en zijn werkwij
zen versneld.
Maar dat het „gewone" passagiersvervoer
zich niet ontwikkelt in de mate die sommigen
verwacht hadden en eigenlijk nog maar een
heel klein deeltje van het algemeen passa
gierstransport uitmaakt, dat het goederen
vervoer door de lucht nog zeer beperkt is en
dat de rentabiliteit van de civiele luchtvaart
eigenlijk nog tot de toekomst-droomen be
hoortdie dingen vallen niet te ontkennen.
Ook wij in Nederland zien de burgerlijke lucht
vaart veel meer als een aangelegenheid van
nationaal prestige dan als een commerciëele
onderneming. Niettemin is de tijd der record
vluchten en wedstrijden, de tijd van het jagen
op buitengewone successen eigenlijk al voorbij.
Het tijdvak van de gestadige ontwikkeling van
een practisch en rendabel vervoermiddel, dat
alle andere in snelheid en comfort overtreft,
is aangebroken.
En nu blijkt er voor deze ontwikkeling nog
geen gunstige gelegenheid te zijn, althans
niet in Europa, dat zooveel fnuikende energie
aan zijn verdeeldheden, ruzies, autarkieën
en bewapeningen besteedt dat het in zijn
huidigen toestand te klein en te achterlijk
in opvatting is om zich aan te passen aan
de ontwikkelingsvlucht der moderne tech
niek. Deze conclusies trekt de heer F. A.
Fischer von Poturzyn niet, maar ik doe het
wel. En ais men dan eens denkt aan de 24
maatschappijen in de Vereenigde Staten be
hoeft men zich niet lang te verdiepen in de
vraag, wie er wel gereed zouden zijn om
Europa op dit nieuwe gebied ver te gaan
overvleugelen
R. P.
BIRMINGHAM, 16 October (Havas).
Vanmorgen heeft zich in de steen
koolmijn Mulga een ontploffing
voorgedaan, tengevolge waarvan
dertig arbeiders om het leven zijn
gekomen.
Nadere bijzonderheden zijn nog
niet bekend.
(De Chileensche tennisspeelster
Anita Lizana is door het behalen
van het Amerikaansche kampioen
schap enkelspel een nationale hel
din geworden in haar land, dat
haar een landhuis ten geschenke
heeft gegeven.)
A. Lizana.
Zij was sedert een paar jaren,
Wel een lichtpunt, maar geen ster,
Maar zij wou geen moeite sparen
En nu is zij dan zoo ver.
Met haar zuiver harde klappen
Van de ballen over 't net,
Met haar elegante stappen
En haar lachende portret;
Met haar tenniskundigheden
Op de hoogste sport der sport,
Met haar jonge vlugge leden.
Haar persoontje, in het kort;
Sneller en oneindig beter,
Dan de kundigste gezant,
Effectiever dan salpeter,
Werkt Anita voor haar land.
Met een landhuis vol gemakken,
Straks misschien een monumeht,
(Chili heeft het zwaar te pakken)
Eert men haar sportief talent.
Nu rust op Anita's schouders
Zwaar de verantwoordlij kheid,
Van de hoogste titelhouders
In den feilen tennisstrijd.
Met het kampioenschap binnen,
Rees zij tot den hoogsten top,
Maar nu moet zij altijd winnen,
Roem legt die verplichting op
'k Moet Anita filsiteeren
Met den titel, schoon behaald,
En ik moet haar condoleeren,
Want de roem wordt duur betaald.
Bij „ALBA" vindt U 'n uitgebreide sorteering
MODERNE HAARDEN en HAARDKACHELS
Prijzen vanaf ƒ43.50
Prijscouranten gaarne beschikbaar.
ff
AS HAD GROOTE HOUTSTRAAT 158
HLDM TELEF. 15426. - HAARLEM.
(Adv. Ingez. Med.)
EUWE-ALJECHIN.
Toegangsbewijzen voor de zesde partij
hedenavond in het Concertgebouw
te Haarlem, aanvang 7 uur zijn nog
tegen 1.per kaart te verkrijgen
aan het gebouw zelf, van half zeven af.
Ongeluk gebeurd na
den start van de
reede van Banda.
Voor de derde maal in zeer korten tijd is in Indië een vlieg
ramp gebeurd. Thans heeft het noodlot hel marinevliegtnig
T 1 getroffen, dat na den start van de reede van Banda, bij
den ingang van Straat Lontor, van geringe hoogte is neer
gestort.
Het toestel is vernield en de bemanning gedood.
De slachtoffers zijn de luitenant ter zee der 2e klasse der
Koninklijke Marine-reserve E. van Haften, de majoor-tele
grafist-vlieger G. J. Radstaat, de sergeantvlieger G. van der
Hooft, de korporaal-vliegtuigmaker P. L. Bogert en de zee
milicien-telegrafist E. F. Nolten.
Het toestel wordt door de „Zuiderkruis'' geborgen. Een
eskader is te Banda aanwezig.
De lijken van de slachtoffers zijn geborgen, met uitzondering
van den luitenant ter zee Van Haften. Het vliegtuig is ver
moedelijk gezonken.
De begrafenis der slachtoffers zal op de Banda-eilanden
plaats hebben.
Als alle aanwijzingen juist zijn, dan....
RIVIERVlSCttMA&KT
OU DL QBOtr-jMAQ.KT
De plattegrond van de Groote Kerk waarop alle nu gevonden onderaardsche gangen
zijn aangeteekend.
Op pag 11 van dit nummer geven wij een
overzicht van het net van onderaardsche gan
gen dat door 't onderzoek van de wichelroede
loopster, mevrouw N. Klein Sprokkelhorst uit
Zeist ingesteld op initiatief van Haar
lem's Dagblad reeds is opgespoord.
De volgende week (Dinsdag of Woensdag)
wordt het onderzoek voortgezet.
De publieke belangstelling in de Witte Heerenstraat.
Wij hebben van zeer vele lezérs aanwijzin
gen ontvangen over nog andere onderaard
sche gangen die bestaan moeten. Als die op
waarheid berusten, dan is de kans groot, dat
nog verschillende verrassende ontdekkingen
gedaan worden.
Zoo werd ons verzekerd, dat er aanwijzin
gen gevonden zijn, dat er ook
een onderaardsche gang heeft be
staan van de Groote Kerk onder het
Spaarne door naar het klooster in de
Spaarnwouderstraat.
Dit zou dan de gang moeten zijn die aan
de Oostzijde de Groote Kerk verlaat. Wij
hebben die wel gevonden, maar nog geen tijd
gehad om die te volgen, alleen is vastgesteld,
dat die in de richting der Damstraat gaat.
De gang zou dan onder het Spaarne moe
ten- doorgaan nabij de Gravesteenenbrug.
Aan de overzijde van het Spaarne stond vroe
ger niet alleen een klooster in de Spaarnwou
derstraat. maar ook een in de Hagestraat.
Natuurlijk zou het iets zeer bijzonders zijn
als het zooveel eeuwen geleden reeds moge
lijk was een waterdichte, gemetselde gang
onder het Spaarne door te maken. Wel zijn
hier nu reeds „tunnels" onder de Bakenes-
sergracht en de Krayenhorstervaart 'thans
gedempt en Nassaulaan geheeten", maar dat
waren in verhouding met het Spaarne slechts
kleine wateren die gemakkelijk afgedamd
konden worden. Het moet vroeger onmoge
lijk geweest zijn het Spaarne af te dammen,
omdat het toen een rivier was die in gemeen
schap stond met het IJ en het Haarlemmer
meer.
In Gouda is ook een gang onder de IJssel
gevonden. Daar werd verondersteld, dat tij
dens het metselen van die gang de IJssel tij
delijk is omgelegd. Dit zou natuurlijk ook met
het Spaarne kunnen zijn toegepast.
De gang moet als zij onder het Spaarne
bestaan heeft, op een diepte van ongeveer
Het woord is aan
Goethe:
Vervelinggij moeder der
Muzen, iceest gegroet!
(Adv. Ingez. Med.)
10 Meter liggen, want het Spaarne is daar
vrij diep.
Een andere lezer deelt ons mede, dat zijn
grootouders vroeger een perceel aan de
Krocht bewoonden (thans sigarenwinkel van
mej. Dortnalen). Onder dat huis was toen een
kelder met een ingang tot een onderaardsche
gang.
Deze onderaardsche gang liep van
de Groote Markt via de Krocht naar
de Nieuwe Gracht, waar een klein
waterpoortje het einde was. Dit water
poortje moet aan den walkant nog te
zien zijn, namelijk dicht bij de Kruis
straat.
Later is de ingang tot den gang in den kel
der op de Krocht dichtgemetseld.
Dit kan dan de gang zijn die, naar een
andere lezer ons mededeelt, ook een ingang
had op den hoek van de Groote Markt en de
Baxteljorisstraat, waarvan nog aanwijzingen
te vinden zijn in de kelders van het maga
zijn der firma Kreijmborg.
Er moet ook een gang bestaan hebben van
de Groote Kerk via de Oude Gracht (dus on
der het water door) naar het Klein en Groot
Heiligland. Enkele resten van die gang zijn
reeds op de Heiliglanden gevonden.
Onder de huizen Ged. Oude Gracht 7983
is bij een verbouwing een onderaardsche
gang gevonden die aangewend is als viool.
Het is een zwaar gemetselde gang waardoor
men in den ouden tijd met gemak kon loo-
pen. Vermoedelijk liep de gang oudtijds van
het Verwulft naar 't Spaarne. In het perceel
van de firma Drenth (Ged. Oude Gracht,
hoek Koningstraat) zjjn ook resten van deze
gang gevonden.
Een bejaard man deelde ons mede. dat in
zijn jonge jaren (een halve eeuw geleden* op
gravingen gedaan zijn op het oude terrein
van het Huis ter Cleef aan de Kleverlaan.
Toen is een gedeelte van een gang blootge
legd die in de richting van de Ruïne van
Brederode loopt. Dit is dus een bevestiging
van deze veronderstelling dat er
inderdaad een gang liep van het Huis
ter Cleef naar het Kasteel van Brede
rode.
Bij de opgravingen zijn in die gang
de geraamten van een gcharnasten
ridder en een paard gevonden.
Daaruit blijkt wel dat het een flinke
breede gang is geweest.
Maar er moeten van het Kasteel van Bre
derode uit nog meer ondergrondsche gangen
zijn geweest.
Een van die gangen liep van het
Kasteel van Brederode naar een boer
derij in de omgeving van de begraaf
plaats de Biezen bij Santpoort.
Tenslotte is er nog een aanwijzing, dat er
ook een onderaardsche gang geweest is die
uit uit de vesting Haarlem naar het Zuiden
liep. In den tuin van het Gouvernementsge
bouw in den Hout is een kelder die daartoe
toegang gaf.
Ook moeten er gangen geweest zijn
in de omgeving van het Slot te
Heemstede.
HEDEN; 20 PAGINA'S
ER IS WEDEROM IN NED.-INDIë EEN
MILITAIR VLIEGTUIG NEERGE
STORT; ER ZIJN 5 DOODEN TE BE
TREUREN. 1
Bij een mijncatastrofe in Engeland zijn
dertig arbeiders gedood. 1
De nieuwe wegenverkeerswet zal vermoe
delijk begin 1938 in werking treden. 3
De opbrengst der Rijksmiddelen was in
September j.l. weer hooger dan in Sep
tember 1936. 3
Door onvoorzichtig oversteken van een
wielrijder is Vrijdag te Wassenaar een
gecompliceerd verkeersongeluk ge
beurd. 3
Bioscopen 14
ARTIKELEN, ENZ.
R. P.: Het wereld Luchtverkeer. 1
P. v. d. Hem: De toenemende veiligheid in
Europa. 3
Beb Vuyk: In het laatste huis van dc
wereld. 7
Blijft Fit 7
J. II. de Bois: Litteraire Kantteekeningen 7
Dr. M. Eu we: Aljechin taxeerde in de
tweede partij uitstekend. 8
Steeds meer onderaardsche gangen blij
ken er te Haarlem te zijn u
W. S.: De wichelroede, een instrument,
dat 4000 jairt- oud is. n
C. J. E. Dinaux: Zonderlinge levens. 13
Fe.: Moeilijke uren voor Japan's Wapen
koning. 13
K. de Jong over den eersten Kamermu
ziekavond van Toonkunst. 14
Financieel Economisch weekoverzicht:
Vrees en Tips: de slechtste raadgevers 15
Voor dc Jeugd. 17
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op 12