PORTUGAL ALS DICTATUURSTAAT.
H
Thijs Ijs in het bosch van-hou-je-maar-stil
Ontwerp-nota oppert overleg
met Japan.
ZAT ERDAG 6 NOVEMBER 1937
H A A R L E M'S DAGBLAD
De besprekingen te Brussel.
Twee stroomingen ter Conferentie.
Een. toelichting op de vraag
Wat is een Mijnhardtje
staat op pag. 3.
(Adv. Ingez. Med.)
Dr. Salazar's financiëel beleid,
Sociale toestanden laten te
wenschen over.
et voorbeeld van Lenin en Mussolini
heeft school gemaakt. Dictatoren
und kein Ende, kan de journalist
verzuchten, die Europa bereist, ten
einde studie te maken van den toestand van
ons ■werelddeel. Wij tellen hier thans reeds
niet minder dan tien openlijke dictatuur-
staten, terwijl er nog een groot aantal „demo
cratieën" is, bijvoorbeeld in den Balkan, dat
lang niet zuiver' op den graat is.
Portugal is een van de tien. Men heeft er
weliswaar een zeer fraai parlementsgebouw,
dat een van de schoonste is, die ik ken, met
door kunstenaarshand vervaardigde beeld-
houwgroepen aan den monumentalen hoofd
ingang, doch het parlement zelf is, als in alle
totalitair geregeerde staten, quantité négli-
geable. Het telt negentig leden, die met el
kaar over onderdeelen van de wetgeving mo
gen praten, en zelfs dat recht is nog beperkt,
want het parlement mag hoogstens drie van
de twaalf maanden vergaderen.
Volgens de nieuwe Portugeesche grondwet,
die van Maart 1933 dateert, heeft de presi
dent van de republiek vrijwel onbeperkte
macht. Hij kan te allen tijde het parlement
ontbinden en kiest zelf zijn ministers en
premiers, welke hij eveneens naar goeddun
ken weer ontslaan kan. Toch is de acht en
zestigjarige generaal Antonio de Fragosa Car-
mona, die al deze bevoegdheden in zijn hand
veeenigt, niet de eigenlijke dictator van dit
staatje op het Iberische schier eiland. Dat is
zijn minister-president dr. Antonio de Oli-
veira Salazar. Toen in 1926 een groep mili
tairen onder aanvoering van generaal Gomes
da Costa een staatsgreep pleegde en het langs
democratischen weg gekozen parlement naar
huis joeg en de, eveneens wettig tot stand ge
komen regeering had afgezet, verleende dr.
Salazar, toen nog professor aan de universi
teit van Coimbra, zijn medewerking aan het
tot stand komen van een nieuwe regeering.
Doch eerst in 1928, toen het verre van des
kundige beleid der militaire groep Portugal
aan den rand van het bankroet gebracht
had, trad hij openlijk op den voorgrond als
minister van financiën en feitelijken leider
van het kabinet. Dr. Salazar is een merkwaar
dige figuur, die over onloochenbare gaven
beschikt, vooral op financieel gebied. In twee
jaar had hij de geweldige buitenlandsche
schuld afgelost en de binnenlandsche gedeel
telijk ook, gedeeltelijk geconsolideerd.
Naast zijn gaven op dit materieele gebied
bezit hij bovendien 'een goeden letterkundi
gen smaak en het is een genot om zijn boeken
en geschiften, waarvan er enkele in het
Spaansch en Fransch vertaald zijn, te lezen.
hebben aangedrongen, opdat Italië zijn wei
feling zou laten varen, elk am verschillende
redenen. Het voornaamste punt voor Duitsch-
land wordt op het oogenblik gevormd door de
kolonialeeischen. Japan heeft ,op spoedige
onderteekening aangedrongen om ten tijde
van de conferentie te Brussel, zijn interna
tionale positie te versterken;
Italië zou tot het laatste oogenblik geaar
zeld hebben, uit vrees de deur te sluiten voor
de onderhandelingen met Engeland, die
Italië wenscht en die reeds drie maanden
lang zijn uitgesteld. Dit is de reden waarom
Italië zou hebben gewild, dat het aceoord ge
heim werd gehouden.
Het accoord, dat thans zal worden onder
teekend, zal de lijnen van het Duitsch-Ja-
pansche verdrag volgen. Theoretisch zal het
gericht zijn tegen de internationale commu
nistische inmenging in de binnenlandsche
aangelegenheden der landen. De ondertee
kenaars zouden overeenkomen, elkaar van de
communistische activiteit op de hoogte te
houden en samen te werken bij de bestrijding.
Sociale nood
Niettemin is Portugal's financieelen toe
stand nog verre van rooskleurig. In dezelfd
stad Lissabon, waar zich het fraaie parlemen
bevindt, is ook de Altamawijk die berucht i
om de ellende, die daar op allerlei gebiei
heerscht. Deze wijk is één groote verzamelin
van sloppen, waar de allereerste hygiënisch
instellingen nog ontbreken. Gansche stegei
moeten met één bouwvallig houten W.C.-tj
toe, de watervoorziening is bedroevend, ii
één kamer woningen leven dikwijls tien o
twaalf menschen bijeen. De bedelarij neem
groote afmetingen aan, waarvoor men zelf
in de betere wijken niet veilig is. Typeeren
is het wel, dat men bij een bezichtiging de
kazernes, die in oude forten zijn onderge
bracht, nog achtervolgd wordt door de kin
deren der onderofficieren, die eentonig ei
vasthoudend hun kreet om „escudos" slaker
In de haven van Oporto, waar het schip late
moest bunkeren, vindt men vrouwen, die al
kolensjouwers fungeeren. Met de zware zak
ken op het hoofd sjokken zij van den vroe
gen morgen tot den laten avond van schi;
naar kade, terwijl de kinderen in kribben, va-
oude kistjes gemaakt, in de schaduw van ee:
pakhuismuur neergezet worden. Ik kreeg ge
legenheid een ervan te vragen wat zij met di
zware werk verdiende: drie escudos per das
Het port op een brief van minder dan twinti
gram naar het buitenloand bedraagt 1.7
escudo
Evenals de hygiënische toestand staat ooi
de volksontwikkeling op een treurig peil. Scho
len zijn er veel te weinig en het onderwij;
dat er gegeven wordt, is bedroevend. Ee:
„onderwijzer" aan een volksschool te Lissabo:
meende, dat Holland een republiek aan d
grens van Rusland was, en vroeger onde
het bewind van den Tsaar had gestaan! Ruir
zeventig procent van de bevolking is analpha
beet.
Niet populaii
ip ortugal heeft vooral sinds het uitbrekei
van den burgeroorlog in Spanje sterk d
aandacht tot zich getrokken. Het is begrij
pelijk dat de Portugeesche regeering op eei
overwinning van Franco hoopt. Haar eigei
dictatuur, ofschoon zij een gematigde is ver
geleken bij die van de drie groote Euro
peesche collega's, is onder groote deelen vai
de bevolking verre van populair en de vormin
van een regeering van het „Frente Populair
in Spanje had direct zijn terugslag op Por
tugal in een toenemende opstandigheid tege:
de dictatuur in dat land. Men zal zich no
wel herinneren hoe de regeering het vorig
jaar tegen muiterij op twee harer oorlogs
De speciale verslaggever van Havas meldt1
uit Brussel, dat de tekst van het ontwerp-
memorandum, dat aan de Japansche regee
ring zal worden gezonden, het volgende be
helst:
Het document begint met vast te leggen,
dat de conferentie te Brussel kennis heeft
genomen van het Japansche antwoord op de
uitnoodiging tot deelneming en van de bege
leidende verklaring, waarin gezegd wordt, dat
Japan geen territoriale ambities heeft ten op
zichte van China, oprecht wil medewerken
aan de moreele en materieele ontwikkeling
van dit land, cultureel en economisch wil sa
menwerken met de buitenlandsche mogend
heden en China en nauwgezet de buitenland
sche rechten en belangen in acht wil nemen.
Dit zijn de fundamenteele beginselen van,het
negenmogendhedenverdrag. De vertegen
woordigers der aan dit verdrag deelnemende
staten hebben acte genomen van de aldus door
de Japansche regeering bevestigde voornemens
tot eerbiediging dezer beginselen. Japan
voegt echter in de begeleidende verklaring
heraan toe, dat door den communistischen
invloed de toestand sinds 1922 geheel ver
schillend is geworden, evenals door de wijzi
gingen, welke de binnenlandsche omstan-
digheedn in China hebben doen ontstaan.
Voorts worden verschillende grieven tegen
China uitgesproken, o.m. het voeren va^i een
anti-Japansche politiek in de laatste tien
jaar, Het negenmogendhedenverdrag heeft
voorzien in het geval, waarin een der con-
tracteerende partijen zich gerechtigd zou
achten grieven van dezen aard te formulee
ren, en wel in artikel 7 de bepalingen van dit
artikel rechtvaardigen de gedachtenwisselin-
,gen te Brussel.
Ten aanzien van het Japansche bezwaar,
dat de. meeste deelnemers aan de Brusselsche
conferentie zich gebonden zullen gevoelen
door de resoluties van den Volkenbond, merkt
het ontwerp op, dat niet alle aanwezigen lid
zijn van den bond of deel genomen hebben
aan de Volkenbondsbesprekingen over het
conflict. De gedachtenwisselingen te Brussel
vinden uitsluitend plaats op den grondslag-
van het negenmogendhedenverdrag. Tenslot
te zegt dan het document:
De vertegenwoordigers van de te
Brussel bijeenzijnde staten hebben
eenigen hunner uitgenoodigd overleg
te plegen met de Japansche regee
ring. De te voeren gedachtenwisse
lingen zouden geschieden binnen het
kader, getrokken door het negennio-
gendhedenverdi'ag en in overeen
stemming met deszelfs bepalingen.
Zij zouden o.m. ten doel hebben de
verschillende punten op te helderen,
waarvan hierboven sprake is geweest
en een regeling tusschen de beide
partijen te vergemakkelijken.
De secretaris-generaal der conferentie, al
dus meldt Be.lga verder, heeft na de verga
dering van heden een communiqué .voorge
lezen, waarin medegedeeld wordt met welk
onderwerp de gedelegeerden zich hebben be
zig gehouden, en dat de volgende vergadering
morgenochtend om elf uur bijeen zal komen.
Omtrent het ontwerp van Spaak verklaarde
de secretaris-generaal, dat iedere publicatie
omtrent dit ontwerp waardeloos geacht moet
worden, aangezien het nog belangrijke wij
zigingen moet ondergaan.
Volgens Havas zijn tijdens de bij
eenkomsten van Vrijdag de debatten
vertraagd, doordat het ontwerpme-
mcrandum van Spaak opmerkingen
van verscheidene afgevaardigden uit
lokte en doordat er eenige moeilijk
heden ten aanzien van de procedure
rezen.
De mogendheden, die in de eerste plaats
bij het vraagstuk belang hebben, hadden voor
de bijeenkomst de instelling van een redactie
oommissie voorgesteld. Het denkbeeld van
een beperkt orgaan, waarin Engeland, de
Vereenigde iStaten en België vertegenwoor
digd zouden zijn, stuitte op Fransch verzet.
Daar Frankrijk op het standpunt stond, dat
zijn belangen in de Zuidzee onthouding van
elke internationale actie niet mogelijk maken
werd beslist, dat de conferentie zelf de noodige
wijzigingen in het voorgestelde document zou
aanbrengen. De delegaties zullen schriftelijk
haar amendementen formuleeren en aan het
secretariaat overhandigen, dat voor van
daag den tekst, waarover men zich op de
Eiigelsclie soldaten te Jeruzalem
vermoord.
Arabieren schoten uit hinderlaag.
Drie Arabieren hebben te Jeruza
lem doodelijke schoten gelost op twee
Schotsche soldaten, die wandelden
op den grooten verkeersweg langs
de stadsmuren. De aanvallers slaag
den er in te ontkomen naar een van
de dorpen bij de stad.
De eerste resultaten van het onderzoek
wijzen uit, dat zij werden gedood door drie
Arabieren, die verborgen waren achter de
bergen langs den weg, die de oude stad van
Jeruzalem van de nieuwe Joodsc'he wijken
scheidt.
Politiehonden hebben de sporen der moor
denaars gevolgd tot het dorp Sille, dat dooi
de troepen werd omsingeld.
Men heeft besloten de ijzeren poorten,
welke onlangs in de stadsomheining werden
geplaatst te sluiten.
Onbekende duikboot in actie.
Mislukt aanval op koopvaardijschip.
Havas meldt uit Madrid 6 Novem
ber: De kustverdedigingsdienst heeft
het ministerie van Nationale Defen
sie er van in kennis gesteld, dat een
onbekende duikboot gistermiddag om
half vijf ter hoogte van San Carlos
de la Rapita een torpedo heeft, ge
lanceerd naar een koopvaardijschip,
dat niet getroffen werd. Verschei
dene vliegtuigen der regeering heb
ben projectielen neergeworpen op de
plaats, waar men veronderstelde,
dat de duikboot zich bevond.
eerstvolgende bijeenkomst zal uitspreken,
zal voorbereiden.
Spaak wenscht, in het verlangen naar on
derhandelingen met Japan, zich te beperken
tot het opsommen van de Japansche grieven
tegen China zonder die te beperken, doch Wel
lington Koo wenscht, dat ook de klachten
van de regeering te Nanking in het memo
randum zullen worden opgenomen, hetgeen
invloed zou kunnen uitoefenen op het ver
zoeningsgezinde karakter.
Men vreest door het opsommen van
de klachten van beide zijden een ne
gatief antwoord van Tokio, dat toch
al geneigd is de conferentie te be
schouwen als een rechtbank waarvoor
hét niet wenscht te verschijnen, in de
hand te werken.
Daarom stelde Litwinof, die Wel
lington Koo wilde steunen voor, dat
men in plaats van een memorandum
met argumenten Japan slechts een
nota zou zenden, waarin het verzocht
wordt zich in verbinding te stellen
met de conferentie.
Zoo kon men twee tegenoverge
stelde stroomingen waarnemen, die
men overigens reeds voor den aan
vang der conferentie voorzien had.
Tenslotte besloot men zijn toevlucht
te nemen tot de procedure van
schriftelijke amendementen.
België
Spaak aanvaardt de opdracht tot
kabinetsformatie
Mr. Pa.ul Spaak heeft den Koning
medegedeeld, de opdracht tot kabi
netsvorming te aanvaarden, nadat het
bureau van den algemeenen raad dei-
werkliedenpartij een vergadering had
gehouden en zijn vertrouwen in Spaak
had uitgesproken.
Na de besprekingen, welke hij gisteravond
heeft gevoerd, verklaarde Spaak van meening
te zijn groote vorderingen te hebben gemaakt.
Hij geloofde echter niet, dat de onderhande
lingen Zaterdag al geëindigd zouden zijn.
Polen
Accoord met Duitschland inzake
de minderheden.
De Poolsche en de Duitsehe regeering
hebben gisteren een gemeenschappe
lijke verklaring opgesteld over de be
handeling van de Poolsche minder
heden in Duitschland en de Duitsché
minderheden in Polen. j
Hierin wordt gezégd, dat de beide
regeeringën na onderhandelingen,
welke in een vriendschappelijken
geest werden gevoerd, tot overeen
stemming zijn gekomen over een aan
tal principes, waardoor zij zich in de
toekomst bij de behandeling der min
derheden zullen laten leiden.
Eenigen leden der Poolsche minderheid zijn
gisteren door Hitier ontvangen.
De volgende beginselen voor de behande
ling der minderheden worden als richtsnoer
beschouwd:
le. Het wederzijdsche respect der Duitsehe
en Poolsche volken alleen al verbiedt een
streven naar gewelddadige assimilatie der
minderheid.
2e. De leden der minderheid hebben het
recht hun taal vrijelijk te gebruiken in woord
en geschrift, zoowel in hun persoonlijke en
economische betrekkingen als in de pers en
de openbare bijeenkomsten.
3e. het recht der leden van de minderheid
bijeen te komen in vergaderingen van cultu
reel en economisch karakter wordt gewaar
borgd.
4e. De minderheid heeft het recht scholen,
waar de moedertaal gebruikt wordt, te hand
haven en te bouwen. Beoefening van het gods
dienstig leven in dé moedertaal en kerkelijke
organisatie zijn den leden der minderheid
toegestaan.
5e. Het behooren tot de minderheid kan
geen verhindering zijn of nadeel berokkenen
bij de keuze of de uitoefening van een beroep.
Rusland
Sovjetleider geëxecuteerd.
De krijgsraad in Wit Rusland, welke te Go
mel zetelt, heeft op 2 November acht per
sonen ter dood veroordeeld. Zij werden be
schuldigd leden te zijn van een organisatie
van spionnen en contra revolutionaire sabo
teurs. Onder de veroordeelden bevindt zich
ook de vroegere president van de Sovjet van
de stad Gomel, Malachonok.
Egypte.
Regeering wil Piero Parini
weigeren als gezant.
Te Kaïro verluidt, dat de regeering van
Egypte een benoeming- van Piero Parini tot
gezant van Italië te Kaïro, als opvolger van
Ghigi, niet gunstig gezind is. Parini is de
organisator van het fascisme in het buiten-
laird.
MOORDENAAR VAN AMERIKAANSCHEN
CONSUL TER DOOD VEROORDEELD.
Het gerechtshof te Beyroeth heeft den
moordenaar van den Amerikaanschen consul
generaal Marriner ter dood veroordeeld.
Nieuwe slag voor de Belijdeniskerk
in Duitschland.
Collecte onwettig verklaard.
De rechtbank heeft verklaard, dat de col
lecten, welke de Belijdeniskerk in de kerk
gebouwen organiseert, onwettig zijn. De
rechtbank grondt dit vonnis op de verklaring,
dat de Belijdeniskerk geen groep is, welke
bekleed is m»t dg gebruikelijke kerkelijke rech
ten. -
De Hertog van Windsor zegt zijn
Amerikaansclie reis af.
Ernstige misvattingen in de V. S. nopen hem
zijn plan uit te stellen.
De Hertog van Windsor.
Havas verneemt uit Parijs, dat de
hertog van Windsor besloten heeft
het bezoek, dat hij voornemens was
aan de Vereenigde Staten te bren
gen, niet te laten doorgaan.
Reuter meldt nader, dat de hertog van
Windsor in een namens hem afgelegde ver
klaring zegt met grooten tegenzin en na
langdurige overweging tot dit besluit te zijn
gekomen. Hij voelt evenwel, dat gezien de
ernstige misvattingen, welke zijn gerezen en
de onjuiste verklaringen, welke zijn versche
nen betreffende de beweegredenen voor en
de bedoelingen van. zijn industrieele tournee
er niets anders op zit dan dit bezoek voor
het oogenblik uit te stellen.
De hertog herhaalt met nadruk, dat er
geen schijn van rechtvaardigheid is voor
eenige veronderstelling, dat hij verbonden
zou zijn aan eenig industrieel stelsel of dat
hij voor of tegen eenige politieke of rassen
leer zou zijl}. y -
Hij spreekt" fié érnstige; hoop uit. dat na
deze medédeeiing'zijh werkelijke en oprechte
beweegreden voor zijn voorgenomen bezoek
aan Amerika juist zal worden begrepen.
Uit New-York wordt nog gemeld, dat Inge
nieur Bedeaux, die den hertog en de her
togin van Windsor bij hun tocht door de
Vereenigde Staten tot gids zou dienen, den
hertog als gevolg der aanvallen per telegram
had verzocht hem te ontheffen van alle
plichten in verband met dit bezoek,
Italië's toetreding tot het anti
communistische verdrag.
Aandrang van Japan en Duitschland.
Te Rome wordt bevestigd, dat het bezoek,
dat Von Ribbentrop en de Japansche am
bassadeur te Bei-lijn, Moesjakoji, den 22en
October aan Rome hebben gebracht, van be-
slissenden invloed is geweest op Italië's toe
treding tot het anti-communistische verdrag,
dat hier Zaterdagmiddag zal worden onder
teekend. Volgens geloofwaardige inlichtin
gen zouden Duitschland en Japan krachtig
Hitier als bemiddelaar.
Chineesche delegatie te Brussel weet van
niets.
De woordvoerder van de Chineesche dele
gatie op de negen mogendhedenconferentie
heeft verklaard, dat bij de delegatie niets be
kend is van een plan van Hitier tot het aan
bieden van zijn bemiddeling in het conflict.
Dr. Salazar.
schepen moest opteden, en hoe er onlang
twee aanslagen op dr. Salazar werden ge
pleegd, die beiden evenwel mislukten.
Voor de non-interventie van kracht were
werden de Spaansche opstandelingen vai
Portugal uit dan ook op grootscheepsche wijz
met wapenzendingen geholpen en zoodra d
gelegenheid daartoe gunstig was, heeft Por
tugal zich gehaast om de Engelsche „obser
ving officers" weer naar huis te sturen. Sind
dien rijden er weer zwaar verzegelde en goei
bewaakte treinen naar Spaansch gebied di
groote hoeveelheden „pianos" naar het lan<
vervoeren. Men zou verbijsterd moeten staar
over de hartstochtelijke muzikaliteit vai
Franco's mannen, ondanks den vernie
tigendi/ oorlog, indien zoo langzamerham
niet iedereen er van op de hoogte was da
„pianos" in den internationalen wapensmak
kei slechts een euphemisme is voor machine
geweren. Hoe zeer de Portugeesche dictatuu
zich dezen pianohandel ter harte neemt
blijkt wel uit het wonderlijke optreden te gei
Tsjecha-Slowakije toeh een wapenfabriek ii
dat land niet in staat bleek een groote be
stelling machinegeweren voor Portugal ui
te voeren. En ofschoon de Tsjechische re
geering al haar best deed om Portugal te
vreden te stellen zij bood haar zelfs haa
eigen machinegeweren aan wilde dr. Sala
zar daarmede geen genoegen nemen en bral
de diplomatieke betrekkingen met dat lanc
af
Rest ons nog slechts het raadsel op te los-
sen, waarom de Portugeesche regeering geei
genoegen wilde nemen met de haar aange
boden machinegeweren van ander model
Dat is vrij eenvoudig. Ieder leger is ingerich
op het gebruik van een of meer bepaaldi
soorten machinegeweren, ook dat van Portu-
gal en dat van Franco. Het aangeboder
Tsjechische model paste in geen van beide:
systeem. Indien de geweren echter werkelijl
voor Portugal's eigen gebruik bestemd waren
zou er toch niet zoo'n groot bezwaar tegen ge
weest zijn, de andere modellen te accepteerei
In vredestijd kan men makkelijk den man
schappen de behandeling van een nieuw mo
del leeen. Een leger, dat actief oorlog voert
kan een dergelijken tijdroovenden maatrege
echter slechts toepassen als er geen enkele
andere uitweg bestaat.
Portugal's leger voert geen oorlog. Dat var
Franco wel. Portugal is lid van de non-in
terventie commissie, evenals Duitschland ei
Italië. En het is ook een dictatuur....
K. ANDR.
(Nadruk verboden.
Alle rechten voorbehouden.
ONZE DACELIJKSCHE KINDERVERTELLING
Die boeven zijn ons een heel eind vooruit! schreeuwde Sim, terwijl
hij haast struikelde over een boomwortel. Maar ik geloof wel, dat
we direct moeten komen, waar zij zijn, want ze zullen toch wel ergens
hun schuilplaats hebben!
Laten we wat langzamer loopen, Thijs! kreunde oom Mopper-
niet. Tjongeis me dat een tempo! Dat houdt geen olifant vol!
Maar Thijs was al zoover vooruit gehold, dat hij de woorden van
oom Moppex-niet niet hoorde. Hij had al iets gevonden en hij ge
loofde zeker, dat dit het hol van de boeven moest zijn. Dus dan zou
den ze ook zeker hier binnen zijn. Nou werd het dus oppassen
geblazen.
Oom! Sim! Ik heb het gevonden, hoor.... het hol. Hier heen!!!
Voorzichtig,; Thijs, schreeuwde Sim.
