Haarlem's Dagblad
Eden en Chamberlain.
Luchtmijnen.
55e Jaargang No. 16770
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en AJgem. Drukkerij N.V.
Bureaus: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15034
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur; ROBERT PEEREBOOM
Dinsdag 22 Februari 1938
Abonnementen per week f0.25. p. «naand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummer# 6 cent per ex.
Advertentiën s 1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL
Regelabonnemeutstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60, elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
In een hevig geëmotionneerd Lagerhuis heb
ben de pas afgetreden minister van Buiten-
landsche Zaken Anthony Eden en de premier
Neville Chamberlain gisteren hun uiteenzet
tingen gegeven omtrent him geschil betref
fende de jegens Italië te voeren politiek. Aan
gezien de meerderheid van het Britsche ka
binet achter den premier bleek te staan en
Eden ondanks den op hem uitgeoefenden
aandrang niet tot eenig compromis bereid
was, dat zijn aanblijven mogelijk zou maken,
trad Eden af.
De feitelijke oorzaak van het geschil was
uit "de berichten der laatste dagen reeds dui
delijk geworden en werd volkomen bevestigd.
Eden wilde onderhandelingen met Italië over
een algemeen accoord pas aanvangen als de
Italiaansche bereidheid inzake terugtrekking
van „vrijwilligers" uit Spanje eerst in daden
zou zijn omgezet. Hij toonde zich buitendien
geprikkeld doordat hij den indruk had gekre
gen dat Italië een „nu of nooit'-houding had
aangenomen. Chamberlain ontkende dit laat
ste. Zijn standpunt was dat men, door het
Italiaansche verzoek tot het houden van be
sprekingen af te wijzen, de achterdochtige
meening zou versterken dat het Engeland npoit
ernst was geweest met zijn wensch tot En-
gelsch-Italiaansche toenadering. Hij voegde
daaraan toe: „Die indruk zou uitermate nood
lottig kunnen worden; hij zou kunnen leiden
tot een versterkt Italiaansch antagonisme
tegen Engeland, dat een oorlog op den duur
onvermijdelijk zou kunnen maken".
Chamberlain maakte zijn meening verder
zeer duidelijk toen hij verklaarde dat de vrede
In Europa afhankelijk is van de houding van
vier groote mogendheden: Duitschland, Italië,
Frankrijk en Engeland en dat, als die vier lan
den tot gemeenschappelijke besprekingen en
tot bijlegging van hun geschillen gebracht
zouden worden, de vrede van Europa voor een
generatie gered zou zijn.
Eden stelde daar tegenover, dat zijns inziens
de rust in Europa niet kan worden verkregen
als Engeland in het buitenland de meening
laat ontstaan, dat het zwicht voor druk.
Op dit laatste standpunt, dat ik gisteren al
aanduidde als dat der „prestige-politiek",-stel
den zich ook de woordvoerders der oppositie,
de Labour-leider majoor Attlee en de liberale
leider Sir Archibald Sinclair, die den premier
in zeer scherpe bewoordingen aanvielen.
Attlee zei o.a.:
„dat hij nog nooit een zoo jammer
lijke overgave had bijgewoond. Hier
stond de verantwoordelijke premier
van de machtigste regeering der we
reld, die zich met huid en haar aan
den zwaksten der dictators overgaf op
het oogenblik dat deze vrijwel aan
het einde van zijn bluf gekomen was.
Want Mussolini was en stond zwakker
dan ooit. Abessinië was niet onder
worpen en kostte handen vol geld, het
Spaansche avontuur had niet het vlug
ge en gemakkelijke succes voor de
Italiaansche „helden" opgeleverd en
kostte nog meer geld. De spil Rome—
Berlijn was geschokt door de gebeur
tenissen in Oostenrijk, die zich ont
wikkeld hadden zonder dat Mussolini
er iets tegen had kunnen doen, de
oeconomische toestand van Italië
was slechter dan ooit en juist dat
oogenblik koos de Engelsche premier
om met den hoed in de hand Musso
lini te verzoeken alsjeblieft op z ij n
voorwaarden te willen beginnen met
onderhandelingen over verbetering
der Britseh-Italiaansche betrekkingen.
De premier had een nietszeggende
nieuwe belofte nopens Spanje ver
kregen, maar hoe kon hij daarop ver
trouwen, als de talrijke vroegere be
loften geen van alle gehouden waren?
De premier heeft gefaald als zelden
een Engelsch premier, voor hem en
zijn houding zal een désastreus effect
hebben op de betrekkingen met de
Vereenigde Staten en met de groote
dominions en de vrede en de veilig
heid van het land zullen er in geen
enkel opzicht mee gebaat zijn of op
.iets hechter grondslagen komen te
staan.
En Sir Archibald Sinclair volgde in dezen
trant:
„dat Eden in het geheele buitenland en
vooral in de kleine staten en Frankrijk
bekend stond als de kampioen voor demo
cratie, vrede door recht en aanhanger van
de leer der collectieve veiligheid. Onze
vrienden in het buitenland zullen teleur
gesteld en gegriefd zijn door wat hier gis
teren en vandaag gebeurd is en de regee
ring zal dit morgen in de internationale
pers van alle landen kunnen lezen. Wist
de premier niet dat tot de geheime in
structies van Mussolini aan zijn pers en
agenten de eerste en voornaamste zor
luidde: „Zorg dat we Eden kwijt raken"
en de Italiaan die daartoe het meest heeft
bijgedragen mag met recht vandaag
trotsch zijn op zijn succes. We zijn Eden
kwijt geraakt tot schade van de geheele
goedgezinde wereld.
De politiek der totalitaire staten is een
voortdurende bedreiging voor den vrede,
sooals de Italiaansche propaganda ge
noegzaam bewezen heeft, maar zelfs op
iet ophouden van die lasteringen heeft
Sngelands premier niet gestaan voor hij
nieuwe onderhandelingen wilde beginnen.
Abessynië is een zaak van den Volken
bond, die geen Engelsch minister eigen
Een huiselijk tafereel in het Prinselijk Gezin: de eerste foto van Prinses Beatrix met haar ouders.
machtig kan oplossen en voor de aan
vaarding dei' Britsche formule nopens de
vrijwilligers in Spanje geeft spr. niets
voor hij resultaten gezien zal hebben. Op
ieder terrein heeft Engeland toegegeven
en is geretireerd maar zooals- de vorige
spr. reeds zoo juist heeft gezegd: geen
enkele van deze terugtochten heeft ons
een stap nader bij de waarborg van den
vrede gebracht!"
Natuurlijk was het debat hiermee niet ten
einde. Conservatieve sprekers volgden, die zich
bij Chamberlain's inzichten aansloten en de
Labour Party diende een motie van wantrou
wen tegen de regeering m waarmee het La
gerhuis zich nog een paar dagen bezig zal
kunnen houden. Aangezien er tot dusver geen
teekenen zijn van een breuk in de Conserva
tieve Partij is het alleszins waarschijnlijk dat
deze motie verworpen zal worden. Lord Hali
fax, thans minister van Buitenlandsche Za
ken ad interim, zal daarna Eden's definitieve
opvolger worden tenzij Chamberlain nog mocht
wijken voor het bezwaar, dat hij geen lid van
het Lagerhuis is. De sinds lange jaren gevolg
de usance is dat de minister van Buitenland
sche Zaken niet tot het House of Lords maar
tot de volksvertegenwoordiging behoort, zoo
dat deze hem steeds ter verantwoording kan
roepen. Dit is ongetwijfeld een overweging
van belang.
In mijn vorige beschouwing, naar aanlei
ding van de rede van Hitier, heb i'k al te
kennen gegeven dat naar mijn indruk de op-
vatting-Chamberlain thans beter op haar
plaats is dan die van Eden. En afgezien van
de in het Lagerhuis tot uiting gekomen partij
standpunten blijf ik daarbij. Omdat ook voor
een Nederlandsch journalist in dezen tijd de
steeds klemmende hoofdvraag moet zijn:
hoe wordt de vrede in Europa behouden?
Dit einddoel stellen zoowel Chamberlain als
Eden zich zij hebben trouwens een waar
deering voor eikaars persoonlijkheden en
standpunten getoond, die wel zeer verschil
len vap den toon der op hen volgende de
baters maar hun geschil komt tot uiting
in de middelen om het doel te bereiken. Dil
ve-rhil kan ik niet anders formuleeren dar
aldus: Chamberlain wil een groot gebaar
maken en door vertrouwen te toonen ver
trouwen verwerven; Eden wil het Engelsche
machtsprestige handhaven en toont onmis
kenbaar zijn wantrouwen.
De vriendschap jegens Frankrijk en het
geloof in de rechtsbeginselen van het Vol
kenbondspact komen hierbij niet in het ge
ding. Beiden- koesteren deze overtuigingen,
zooals ook Chamberlain met nadruk beves
tigd heeft. Maar de feitelijke toestand is
zoo, dat Frankrijk en Engeland in den Vol
kenbond zijn en Duitschland en Italië (be
nevens de Vereenigde Staten) er buiten. De
laatste tijd heeft onloochenbaar bewezen
dat de Volkenbond door zijn gemis aan vol
doende machtige leden te zwak is om zijn
wil in Europa (en daarbuiten) te doen gel
den en dat hij bovendien door de buiten
staanders Italië en Duitschland als een
soort vijandige instelling beschouwd wordt
waartoe in het Italiaansche geval schuld
besef niet weinig zal bijdragen. In elk geval
is de feitelijke toestand zoo.
De vraag is nu maar: moet men moet bij
voorbeeld een klein volk als het Nederlandsche
een voortgezette controverse tusschen Enge-
land-Frankrijk eenerzijds en Duitschland-
Italië anderzijds wenschen of een overeen
komst tusschen dit viertal, dat inderdaad het
lot van Europa beheerscht? Het antwoord
lijkt mij niet twijfelachtig. Het zou anders
luiden als ik eenige hoop had dat de contro
verse tot een spoedige toepassing van de be
ginselen, in het Pact va,n den Volkenbond
neergelegd, zou kunnen leiden. Maar die
hoop zie ik er niet in. De controverse voert
kennelijk alleen tot toenemende verbittering
aan beide zijden, met al de gevaren van dien.
Behoorend tot degenen wie deze loop van
zaken in de laatste jaren bitter heeft teleur
gesteld meent schrijver dezes dat men nu de
werkelijkheden moet durven erkennen en zijn
hoop richten op een practische samenwerking,
tot vermijding van den oorlog en behoud van
den vrede, tusschen de vier grootmachten in
Europa. Op basis daarvan kan wellicht in de
toekomst een Volkenbonds-eenheid tot stand
gebracht worden die door universeele toetre
ding werkelijk rechtsbeginselen kan toepassen
Naar dat doel moet blijvend gestreefd worden
en het instituut Volkenbond, dat trouwens op
niet-politiek gebied zeer belangrijk werk ver
richt, moet dan ook zeker in stand blijver
Maar de hoofdzaak is en blijft- boven Alles. d(
handhaving van den vrede. Oorlog zou een
voudig de vernietiging van Europa en de zege
praal hetzij van het gele gevaar, hetzij van
het bolsjewisme beteekenen.
De reactie van de Duitsche pers op het
gebeurde in Engeland is niet in triomfante
lijken toon, zooals uit onze berichten in dit
nummer blijkt, maar erkent de opvatting van
Ohamberlain als „een werkelijke bijdrage tot
den vrede". De door Attlee geuite vrees wordt
dus hierin niet bewaarheid. Meer dan ooit
lijkt het mij noodzakelijk te werken voor de
vermindering van het alles-verlammende in
ternationale wantrouwen.
R. P.
HOLLAN D-B E L G l
Voor een ongestoord verslag van den Inter
landwedstrijd op 27 FEBRUARI a.s. sluit U
zich aan bij
DE RADIO CENTRALE.
(Adv. Ingez. McdJ
NOG EEN VORSTELIJKE VERLOVING IN
GRIEKENLAND.
ATHENE, 21 Febr. (Stefani). Officieel wordt
de verloving gemeld van prinses Eugenie,
dochter van Prins George van Griekenland
die een neef is van koning George, met prins
Dominique René Radzwill zoon van prins
Gerone Radzwill en aartshertogin Rene Marie
van Oostenrijk.
DE STEMMING OVER HET RHAETORO-
MAANSCH IN ZWITSERLAND.
Uit Bern: Voor de erkenning van het Rhae-
toromaansch als vierde taal van Zwitserland
zijn uitgebracht 680.000 stemmen. Tegen wer
den 55.000 stemmen uitgebracht.
De federale controle op de particuliere in
dustrieën werd aangenomen niet 392.000 stem
men tegen 149.000.
Spaansche regeeringstroepen
ontruimen Teruel.
Mededeeling van Barcelona.
BARCELONA, 22 Februari (Havas-
A.N.P.) In een in den afgeloopen
nacht gepubliceerd communiqué
wordt medegedeeld, dat de regeerings
troepen Teruel geheel ontruimd heb
ben.
Nader meldt Havas uit Barcelona: Het laat
in den nacht gepubliceerde communiqué zegt,
dat de commandant van de 46ste divisie, die
den terugtocht van het gros der regeerings
troepen moest dekken, des avond bevel kreeg
terug te trekken, toen de omsingeling der stad
vrijwel volkomen was. Hij vormde een aan-
vaiscolonne en slaagde er in de stad te ver
laten. Geen man, geen wapen en geen mate
riaal is in Teruel achtergelaten. De terugtocht
werd in volstrekte orde volbracht.
De leening der gemeente Haarlem.
Inschrijvingen worden ten volle toegewezen.
Naar wij vernemen is het resultaat van de
uitgifte van f 11 921.000 3 pet. obligatiën der
gemeente Haarlem (Conversieleening 1938),
dat-de inschrijvingen ten volle zullen worden
toegewezen.
Van de zijde van de gemeente Haarlem ver
nemen wij nog, dat. al is de leening niet vol-
teekend, men toch niet ontevreden is over het
resultaat.
De werkloosheid te Haarlem.
Begin van dc voorjaarsdaling.
In de laatste twee weken is het aantal
werkloozen te Haarlem met 63 gedaald. Deze
weken gaven verleden jaar een vermindering
van 56.
Er zijn nu 6421 werkloozen te Haarlem. Dit
is 249 onder het aantal van 1937 en 670 onder
dat van 1936.
De daling die elk jaar bij het naderen van
de lente is te constateeren, is dus dan ook be
gonnen.
HEDEN: 12 PAGINA'S
pag.
In Nederlandsch-Indië zijn bij een vlieg
ongeluk vijf menschen om het leven ge
komen. 1
Gegevens over de bclastingpositic van
Haarlem. 3
Jhr. dr. J. C. Mollerus gaat Nederlandsch
fabrikaat in Indië propageeren. 3
Jongens trachtten een granaat door te za
gen; één van hen werd gedood. 3
Chamberlain heeft in het Lagerhuis mede
gedeeld, dat Engeland gereed is tot het
voeren van besprekingen met Italië. 4
Anthony Eden verdedigt zijn standpunt te
genover Chamberlain. 4
Rome doet een concessie inzake de vrij-
willigerskwestie. 4
In de Rozenprieelstraat te Haarlem heeft
hedenmorgen een felle uitslaande brand
gewoed. 7
ARTIKELENENZ.
R. P.: Eden en Chamberlain. 1
Van onzen Berlijnschen correspondent: De
„Anschluss" doemt weer op. 2
Van onzen Weenschen correspondent: Ge
lijkschakeling dreigt in Oostenrijk. 7
„Pygmalion" wordt in Engc^md verfilmd. 7
Van onzen Weenschen correspondent:
Lichtende brillen, een Weensche uit
vinding, g
J. B. Schuil over: Daar zit muziek in. n
J. II. dc Bois: Ilaarlemsche tcntoonstellin-
De Burgerlijke stand van Haarlem is op
genomen OP JQ
Het woord is aan
Frédéric Passy:
In zaken van ideëelen aard
Jcan uien nooit van nooit
spreken.
(De Amerikaan Lester Barlow
heeft een luchtmijnuitgevon
den, waarmede het mogelijk zal
zijn, uit voor afweergeschut on
bereikbare hoogte in korten tijd
heele landstreken te veriooesten.)
Er komt bericht uit de Vereende Staten.
Het groote land van wondren der techniek,
Dat bij de lezing eerbied na zal laten.
Bij een oprecht bewonderend publiek.
Een Yankee heeft een luchtmijn
uitgevonden.
Een nieuw idee, tot heden nooit vertoond.
Die richt a la minute een stad te gronde,
Waar argeloos een vreedzaam menschdom
woont.
Als men een luchtmacht heeft van
honderdtallen,
Waarover haast wel ieder land beschikt,
En deze laat die nieuwe mijnen vallen.
Verwoesten zij „op slag" een heel district.
Die luchtvloot kan dan zóó hoog vliegen
blijven,
Dat zelfs het meest ver-dragende geschut,
Geen kans krijgt de machines te verdrijven,
Die aldus werken voor *t gemeene nut.
U ziet in mijnen ondergrondsche groeven,
Waaruit de menschheid grooten rijkdom
trekt,
Amerika speelt hierin nieuwe troeven.
Sinds iemand daar de luchtmijn heeft
ontdekt.
Voor niemand zal het ooit een goudmijn
worden,
Het breekt alleen, wel ver van dat het bouwt,
Maar dat aspect is hier niet aan de orde.
Een kniesoor, die het van dien kant
beschouwt.
O vriend, gij moogt u aan dit nieuwtje
laven.
Er komt 'n nieuwe lente en nieuw geluid,
Wij zijn opnieuw op 't punt van het
beschaven,
Een luchtige verheven stap vooruit.