Haarlem's Dagblad Eden en Chamberlain. Luchtmijnen. 55e Jaargang No. 16770 Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant-Uitgaven en AJgem. Drukkerij N.V. Bureaus: Groote Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgirodienst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12. TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15034 Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713 Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230. Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur; ROBERT PEEREBOOM Dinsdag 22 Februari 1938 Abonnementen per week f0.25. p. «naand f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per post f3.55. losse nummer# 6 cent per ex. Advertentiën s 1-5 regels f 1.75, elke regel meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL Regelabonnemeutstarieven op aanvraag. Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60, elke regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek. In een hevig geëmotionneerd Lagerhuis heb ben de pas afgetreden minister van Buiten- landsche Zaken Anthony Eden en de premier Neville Chamberlain gisteren hun uiteenzet tingen gegeven omtrent him geschil betref fende de jegens Italië te voeren politiek. Aan gezien de meerderheid van het Britsche ka binet achter den premier bleek te staan en Eden ondanks den op hem uitgeoefenden aandrang niet tot eenig compromis bereid was, dat zijn aanblijven mogelijk zou maken, trad Eden af. De feitelijke oorzaak van het geschil was uit "de berichten der laatste dagen reeds dui delijk geworden en werd volkomen bevestigd. Eden wilde onderhandelingen met Italië over een algemeen accoord pas aanvangen als de Italiaansche bereidheid inzake terugtrekking van „vrijwilligers" uit Spanje eerst in daden zou zijn omgezet. Hij toonde zich buitendien geprikkeld doordat hij den indruk had gekre gen dat Italië een „nu of nooit'-houding had aangenomen. Chamberlain ontkende dit laat ste. Zijn standpunt was dat men, door het Italiaansche verzoek tot het houden van be sprekingen af te wijzen, de achterdochtige meening zou versterken dat het Engeland npoit ernst was geweest met zijn wensch tot En- gelsch-Italiaansche toenadering. Hij voegde daaraan toe: „Die indruk zou uitermate nood lottig kunnen worden; hij zou kunnen leiden tot een versterkt Italiaansch antagonisme tegen Engeland, dat een oorlog op den duur onvermijdelijk zou kunnen maken". Chamberlain maakte zijn meening verder zeer duidelijk toen hij verklaarde dat de vrede In Europa afhankelijk is van de houding van vier groote mogendheden: Duitschland, Italië, Frankrijk en Engeland en dat, als die vier lan den tot gemeenschappelijke besprekingen en tot bijlegging van hun geschillen gebracht zouden worden, de vrede van Europa voor een generatie gered zou zijn. Eden stelde daar tegenover, dat zijns inziens de rust in Europa niet kan worden verkregen als Engeland in het buitenland de meening laat ontstaan, dat het zwicht voor druk. Op dit laatste standpunt, dat ik gisteren al aanduidde als dat der „prestige-politiek",-stel den zich ook de woordvoerders der oppositie, de Labour-leider majoor Attlee en de liberale leider Sir Archibald Sinclair, die den premier in zeer scherpe bewoordingen aanvielen. Attlee zei o.a.: „dat hij nog nooit een zoo jammer lijke overgave had bijgewoond. Hier stond de verantwoordelijke premier van de machtigste regeering der we reld, die zich met huid en haar aan den zwaksten der dictators overgaf op het oogenblik dat deze vrijwel aan het einde van zijn bluf gekomen was. Want Mussolini was en stond zwakker dan ooit. Abessinië was niet onder worpen en kostte handen vol geld, het Spaansche avontuur had niet het vlug ge en gemakkelijke succes voor de Italiaansche „helden" opgeleverd en kostte nog meer geld. De spil Rome— Berlijn was geschokt door de gebeur tenissen in Oostenrijk, die zich ont wikkeld hadden zonder dat Mussolini er iets tegen had kunnen doen, de oeconomische toestand van Italië was slechter dan ooit en juist dat oogenblik koos de Engelsche premier om met den hoed in de hand Musso lini te verzoeken alsjeblieft op z ij n voorwaarden te willen beginnen met onderhandelingen over verbetering der Britseh-Italiaansche betrekkingen. De premier had een nietszeggende nieuwe belofte nopens Spanje ver kregen, maar hoe kon hij daarop ver trouwen, als de talrijke vroegere be loften geen van alle gehouden waren? De premier heeft gefaald als zelden een Engelsch premier, voor hem en zijn houding zal een désastreus effect hebben op de betrekkingen met de Vereenigde Staten en met de groote dominions en de vrede en de veilig heid van het land zullen er in geen enkel opzicht mee gebaat zijn of op .iets hechter grondslagen komen te staan. En Sir Archibald Sinclair volgde in dezen trant: „dat Eden in het geheele buitenland en vooral in de kleine staten en Frankrijk bekend stond als de kampioen voor demo cratie, vrede door recht en aanhanger van de leer der collectieve veiligheid. Onze vrienden in het buitenland zullen teleur gesteld en gegriefd zijn door wat hier gis teren en vandaag gebeurd is en de regee ring zal dit morgen in de internationale pers van alle landen kunnen lezen. Wist de premier niet dat tot de geheime in structies van Mussolini aan zijn pers en agenten de eerste en voornaamste zor luidde: „Zorg dat we Eden kwijt raken" en de Italiaan die daartoe het meest heeft bijgedragen mag met recht vandaag trotsch zijn op zijn succes. We zijn Eden kwijt geraakt tot schade van de geheele goedgezinde wereld. De politiek der totalitaire staten is een voortdurende bedreiging voor den vrede, sooals de Italiaansche propaganda ge noegzaam bewezen heeft, maar zelfs op iet ophouden van die lasteringen heeft Sngelands premier niet gestaan voor hij nieuwe onderhandelingen wilde beginnen. Abessynië is een zaak van den Volken bond, die geen Engelsch minister eigen Een huiselijk tafereel in het Prinselijk Gezin: de eerste foto van Prinses Beatrix met haar ouders. machtig kan oplossen en voor de aan vaarding dei' Britsche formule nopens de vrijwilligers in Spanje geeft spr. niets voor hij resultaten gezien zal hebben. Op ieder terrein heeft Engeland toegegeven en is geretireerd maar zooals- de vorige spr. reeds zoo juist heeft gezegd: geen enkele van deze terugtochten heeft ons een stap nader bij de waarborg van den vrede gebracht!" Natuurlijk was het debat hiermee niet ten einde. Conservatieve sprekers volgden, die zich bij Chamberlain's inzichten aansloten en de Labour Party diende een motie van wantrou wen tegen de regeering m waarmee het La gerhuis zich nog een paar dagen bezig zal kunnen houden. Aangezien er tot dusver geen teekenen zijn van een breuk in de Conserva tieve Partij is het alleszins waarschijnlijk dat deze motie verworpen zal worden. Lord Hali fax, thans minister van Buitenlandsche Za ken ad interim, zal daarna Eden's definitieve opvolger worden tenzij Chamberlain nog mocht wijken voor het bezwaar, dat hij geen lid van het Lagerhuis is. De sinds lange jaren gevolg de usance is dat de minister van Buitenland sche Zaken niet tot het House of Lords maar tot de volksvertegenwoordiging behoort, zoo dat deze hem steeds ter verantwoording kan roepen. Dit is ongetwijfeld een overweging van belang. In mijn vorige beschouwing, naar aanlei ding van de rede van Hitier, heb i'k al te kennen gegeven dat naar mijn indruk de op- vatting-Chamberlain thans beter op haar plaats is dan die van Eden. En afgezien van de in het Lagerhuis tot uiting gekomen partij standpunten blijf ik daarbij. Omdat ook voor een Nederlandsch journalist in dezen tijd de steeds klemmende hoofdvraag moet zijn: hoe wordt de vrede in Europa behouden? Dit einddoel stellen zoowel Chamberlain als Eden zich zij hebben trouwens een waar deering voor eikaars persoonlijkheden en standpunten getoond, die wel zeer verschil len vap den toon der op hen volgende de baters maar hun geschil komt tot uiting in de middelen om het doel te bereiken. Dil ve-rhil kan ik niet anders formuleeren dar aldus: Chamberlain wil een groot gebaar maken en door vertrouwen te toonen ver trouwen verwerven; Eden wil het Engelsche machtsprestige handhaven en toont onmis kenbaar zijn wantrouwen. De vriendschap jegens Frankrijk en het geloof in de rechtsbeginselen van het Vol kenbondspact komen hierbij niet in het ge ding. Beiden- koesteren deze overtuigingen, zooals ook Chamberlain met nadruk beves tigd heeft. Maar de feitelijke toestand is zoo, dat Frankrijk en Engeland in den Vol kenbond zijn en Duitschland en Italië (be nevens de Vereenigde Staten) er buiten. De laatste tijd heeft onloochenbaar bewezen dat de Volkenbond door zijn gemis aan vol doende machtige leden te zwak is om zijn wil in Europa (en daarbuiten) te doen gel den en dat hij bovendien door de buiten staanders Italië en Duitschland als een soort vijandige instelling beschouwd wordt waartoe in het Italiaansche geval schuld besef niet weinig zal bijdragen. In elk geval is de feitelijke toestand zoo. De vraag is nu maar: moet men moet bij voorbeeld een klein volk als het Nederlandsche een voortgezette controverse tusschen Enge- land-Frankrijk eenerzijds en Duitschland- Italië anderzijds wenschen of een overeen komst tusschen dit viertal, dat inderdaad het lot van Europa beheerscht? Het antwoord lijkt mij niet twijfelachtig. Het zou anders luiden als ik eenige hoop had dat de contro verse tot een spoedige toepassing van de be ginselen, in het Pact va,n den Volkenbond neergelegd, zou kunnen leiden. Maar die hoop zie ik er niet in. De controverse voert kennelijk alleen tot toenemende verbittering aan beide zijden, met al de gevaren van dien. Behoorend tot degenen wie deze loop van zaken in de laatste jaren bitter heeft teleur gesteld meent schrijver dezes dat men nu de werkelijkheden moet durven erkennen en zijn hoop richten op een practische samenwerking, tot vermijding van den oorlog en behoud van den vrede, tusschen de vier grootmachten in Europa. Op basis daarvan kan wellicht in de toekomst een Volkenbonds-eenheid tot stand gebracht worden die door universeele toetre ding werkelijk rechtsbeginselen kan toepassen Naar dat doel moet blijvend gestreefd worden en het instituut Volkenbond, dat trouwens op niet-politiek gebied zeer belangrijk werk ver richt, moet dan ook zeker in stand blijver Maar de hoofdzaak is en blijft- boven Alles. d( handhaving van den vrede. Oorlog zou een voudig de vernietiging van Europa en de zege praal hetzij van het gele gevaar, hetzij van het bolsjewisme beteekenen. De reactie van de Duitsche pers op het gebeurde in Engeland is niet in triomfante lijken toon, zooals uit onze berichten in dit nummer blijkt, maar erkent de opvatting van Ohamberlain als „een werkelijke bijdrage tot den vrede". De door Attlee geuite vrees wordt dus hierin niet bewaarheid. Meer dan ooit lijkt het mij noodzakelijk te werken voor de vermindering van het alles-verlammende in ternationale wantrouwen. R. P. HOLLAN D-B E L G l Voor een ongestoord verslag van den Inter landwedstrijd op 27 FEBRUARI a.s. sluit U zich aan bij DE RADIO CENTRALE. (Adv. Ingez. McdJ NOG EEN VORSTELIJKE VERLOVING IN GRIEKENLAND. ATHENE, 21 Febr. (Stefani). Officieel wordt de verloving gemeld van prinses Eugenie, dochter van Prins George van Griekenland die een neef is van koning George, met prins Dominique René Radzwill zoon van prins Gerone Radzwill en aartshertogin Rene Marie van Oostenrijk. DE STEMMING OVER HET RHAETORO- MAANSCH IN ZWITSERLAND. Uit Bern: Voor de erkenning van het Rhae- toromaansch als vierde taal van Zwitserland zijn uitgebracht 680.000 stemmen. Tegen wer den 55.000 stemmen uitgebracht. De federale controle op de particuliere in dustrieën werd aangenomen niet 392.000 stem men tegen 149.000. Spaansche regeeringstroepen ontruimen Teruel. Mededeeling van Barcelona. BARCELONA, 22 Februari (Havas- A.N.P.) In een in den afgeloopen nacht gepubliceerd communiqué wordt medegedeeld, dat de regeerings troepen Teruel geheel ontruimd heb ben. Nader meldt Havas uit Barcelona: Het laat in den nacht gepubliceerde communiqué zegt, dat de commandant van de 46ste divisie, die den terugtocht van het gros der regeerings troepen moest dekken, des avond bevel kreeg terug te trekken, toen de omsingeling der stad vrijwel volkomen was. Hij vormde een aan- vaiscolonne en slaagde er in de stad te ver laten. Geen man, geen wapen en geen mate riaal is in Teruel achtergelaten. De terugtocht werd in volstrekte orde volbracht. De leening der gemeente Haarlem. Inschrijvingen worden ten volle toegewezen. Naar wij vernemen is het resultaat van de uitgifte van f 11 921.000 3 pet. obligatiën der gemeente Haarlem (Conversieleening 1938), dat-de inschrijvingen ten volle zullen worden toegewezen. Van de zijde van de gemeente Haarlem ver nemen wij nog, dat. al is de leening niet vol- teekend, men toch niet ontevreden is over het resultaat. De werkloosheid te Haarlem. Begin van dc voorjaarsdaling. In de laatste twee weken is het aantal werkloozen te Haarlem met 63 gedaald. Deze weken gaven verleden jaar een vermindering van 56. Er zijn nu 6421 werkloozen te Haarlem. Dit is 249 onder het aantal van 1937 en 670 onder dat van 1936. De daling die elk jaar bij het naderen van de lente is te constateeren, is dus dan ook be gonnen. HEDEN: 12 PAGINA'S pag. In Nederlandsch-Indië zijn bij een vlieg ongeluk vijf menschen om het leven ge komen. 1 Gegevens over de bclastingpositic van Haarlem. 3 Jhr. dr. J. C. Mollerus gaat Nederlandsch fabrikaat in Indië propageeren. 3 Jongens trachtten een granaat door te za gen; één van hen werd gedood. 3 Chamberlain heeft in het Lagerhuis mede gedeeld, dat Engeland gereed is tot het voeren van besprekingen met Italië. 4 Anthony Eden verdedigt zijn standpunt te genover Chamberlain. 4 Rome doet een concessie inzake de vrij- willigerskwestie. 4 In de Rozenprieelstraat te Haarlem heeft hedenmorgen een felle uitslaande brand gewoed. 7 ARTIKELENENZ. R. P.: Eden en Chamberlain. 1 Van onzen Berlijnschen correspondent: De „Anschluss" doemt weer op. 2 Van onzen Weenschen correspondent: Ge lijkschakeling dreigt in Oostenrijk. 7 „Pygmalion" wordt in Engc^md verfilmd. 7 Van onzen Weenschen correspondent: Lichtende brillen, een Weensche uit vinding, g J. B. Schuil over: Daar zit muziek in. n J. II. dc Bois: Ilaarlemsche tcntoonstellin- De Burgerlijke stand van Haarlem is op genomen OP JQ Het woord is aan Frédéric Passy: In zaken van ideëelen aard Jcan uien nooit van nooit spreken. (De Amerikaan Lester Barlow heeft een luchtmijnuitgevon den, waarmede het mogelijk zal zijn, uit voor afweergeschut on bereikbare hoogte in korten tijd heele landstreken te veriooesten.) Er komt bericht uit de Vereende Staten. Het groote land van wondren der techniek, Dat bij de lezing eerbied na zal laten. Bij een oprecht bewonderend publiek. Een Yankee heeft een luchtmijn uitgevonden. Een nieuw idee, tot heden nooit vertoond. Die richt a la minute een stad te gronde, Waar argeloos een vreedzaam menschdom woont. Als men een luchtmacht heeft van honderdtallen, Waarover haast wel ieder land beschikt, En deze laat die nieuwe mijnen vallen. Verwoesten zij „op slag" een heel district. Die luchtvloot kan dan zóó hoog vliegen blijven, Dat zelfs het meest ver-dragende geschut, Geen kans krijgt de machines te verdrijven, Die aldus werken voor *t gemeene nut. U ziet in mijnen ondergrondsche groeven, Waaruit de menschheid grooten rijkdom trekt, Amerika speelt hierin nieuwe troeven. Sinds iemand daar de luchtmijn heeft ontdekt. Voor niemand zal het ooit een goudmijn worden, Het breekt alleen, wel ver van dat het bouwt, Maar dat aspect is hier niet aan de orde. Een kniesoor, die het van dien kant beschouwt. O vriend, gij moogt u aan dit nieuwtje laven. Er komt 'n nieuwe lente en nieuw geluid, Wij zijn opnieuw op 't punt van het beschaven, Een luchtige verheven stap vooruit.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1938 | | pagina 1