ER SCHUILT EEN GEHEIM IN ONZE
LANDKAART.
INGEZONDEN
/TUKKEN
Scotland Yard.
Zesde Concert
WOENSDAG 2 MAART 1938
HAAREE M'S DAGBLAD
lf
Vlakke meetkunde leidt naar Prae-historie.
Een halve eeuw geleden
Uit Haarlem's Dagblad van 1888.
Bi j zon de re correspon den tie
etenschappelijke trouvailles zijn
zeldzaam. Wie had ooit kunnen den
ken, dat de prae-historie van ons
land te benaderen zou zijn langs
wiskundigen weg? Dat de prae-historie expe
rimenteel kan worden onderzocht door zekere
wetten der symetrie? Het geheim heeft altijd
in de topografie van ons land gelegen. En plot
ting heeft iemand het ontsluierd.
^~men met bepaalde analoge klanken
blijken de hoekpunten van een gelijkbeenigen
driehoek te zijn. Neem de landkaart: het
verschijnsel manifesteert zich herhaaldelijk.
Dé vondst van den oud-marine-officier Mul
ler te Apeldoorn vormt den sleutel tot een
theorie welke zeer aannemelijk schijnende
conclusies aangaande de voorgeschiedenis van
ons land in zich draagt.
^spomij-Jse connectie is Ds. J,
rannebakker te Amersfoort, zich ook voor deze
kwestie gaan interesseexen.
In zijn vrijen tijd houdt hij zich met dit
theoretische onderwerp bezig: „Liefhebberij",
zegt hij.
In vele plaatsnamen schuilt een onmisken
bare overeenkomst. Opmerkelijk is, dat in al
lerlei samenstellingen, weliswaar soms verbas
terd, steeds het woord „kat" terug te vinden
is. Katwijk, Kootwijk, Kesteren, Katendrecht,
Kattenburg'.
Verspreidingsrichtingen van de bezetting
der Katten in ons land.
Daar een enkele historicus verondersteld
heeft dat Nederland hi een tijdperk, dat voor
afging aan de komst van de Batavieren, be
volkt -was met den stam der Katten, is hier
voor een aanvaardbare verklaring gevonden.
„Systematisch hebben wij tientallen namen
gerangschikt", aldus Ds. Pannebakker, „waar
in de woorden kat, klink, angel, mechel, mos
sel, deen, ems of weesp voorkomen.
Wij lieten ons bij de keuze van deze klan
ken leiden door verschillende overwegingen
Ten eerste door de hypothese, dat naast de
Katten ook de Angelen, Denen en Mecklen-
burgers een speciale rol gespeeld hebben. Een
tweede belangrijke factor was het dialect
de verbastering van sommige namen in den
volksmond".
Ds. Pannebakker pauzeert even. Hij legt
een op dun perkament geteekend kaartje voor
ons neer.
„Ziet Uhier ligt bijvoorbeeld in de Ve-
luwe de plaats Wezep. En hier bij Deventer
Wezepe.... Verbindt deze beide punten eens
door een lijn en deel deze dan rechthoekig
middendoor. Nu komen wij de punt van het
potlood glijdt omhoog nu komen wij bij
Wezep in DrenteDeze drie namen vormen
dus de hoekpunten van eeri gelijkbeenigen
driehoekmen zou kunnen zeggen: toeval,
nietwaar? Maar wanneer wij nu eens
Een bundeltje kaarten van den topografi-
schen dienst. Een wirwar, een chaotisch net
van potloodlijnen verbindt steden en dorpjes
op al deze kaarten is geëxperimenteerd en
gezocht. Een nieuwe kaart komt op het tafel
tje te liggen. „Wanneer wij nu eens Weesp in
het Gooi en Jisp in Waterland verbinden
een loodlijn vanuit het midden der basis en
zie: wij komen bij Jaspe in Drenthe terecht."
Meerdere voorbeelden volgen, welke de toe-
valsgedachte geheel uitschakelen. Met stijgen-
de verbazing kan men slechts zien, hoe deze
onzichtbare driehoek dan eens op zijn kop.
dan naar links, dan naar rechts gekpnteldl
altijd in onze landkaart gewoond heeft. De eer
lijkheid, waarmee hij de simpele wetten dei-
vlakke meetkunde tegemoet komt, doet bijna
onwaarschijnlijk aan. En de verklaring, de
conclusie?
„De Katten".
„Ik zal U dadelijk aantoonen, dat de' Katten
een bijzonder oorlogszuchtig volk waren, die
waarschijnlijk ook onder de permanente drei
ging' van den aanval hebben geleefd! Nu zegt
deze driehoek iets over hun strategisch poli
tiek, iets over een bepaalde krijgszuchtige for
matie. Maar wij hebben ook nog marschrou-
tes en steeds terugkeerende gelijke afstan
den
Ons land wemelt van de Katten. Wij heb
ben een Katwijk aan Zee, .een Katwijk bij Mook
een Katwijk in de Peel, een Katwijk bij den
Haag. Bij Amsterdam en B'eilen in Drente vin
den wij een Kattenburg, bij Arnhem en Oir-
schot een Kattenberger zijn voorts vier
Kattenbroeks: bij Linschoten, Hoogland, Zeist
en Barneveld. Er is nog zooveel: Kathoek, Kat
rijp....
Hier in Amersfoort hoorde ik den naam Kat-
tenkamp. Het was een weiland, dat aan den
Bisschopsweg' grensde, bij Randenbroek. Te
genwoordig is het volgebouwd en wordt het be
paald door den Bisschopsweg, de Pauw-, de
Calkoen- en de Reigerstraat.
Toen ik naar de herkomst van dien naam
informeerde, kreeg ik spoedig een verklaring.
Doch geen bevredigende. Een der boeren ver
telde namelijk, dat het weiland in steeds klei
nere perceelen versnipperd werd, zoodat ieder
stukje tenslotte groot genoeg wasom je
kat op uit te laten
Ds. Pannebakker heeft maar één argument:
de landkaart. Wat weet de gemiddelde Ne
derlander van een landkaart? De voorstelling
hiervan associeert zich onmiddellijk met een
streng gezicht uit een verborgen hoekje her
inneringAssocieert zich ook aan het
idee, dat het onmogelijk is, al die wispelturig
uitgestrooide plaatsen in je brein te prenten.
Die landkaart doet je denken aan leelijke cij
fers op je rapport. En daarom haat de ge
middelde Nederlander de landkaart, zijn le
ven lang. En daarom wettigt niets de veron
derstelling, dat dit ééne argument zwak zou
zijn. Het potlood wijst weer verder.
„Hier ligt het Amersfoort,sche Katten-kamp.
Volgens professor Wevers was de streek van
onze gemeente tot Barneveld en Nijkerk in
de prae-historie een groot, ondoordringbaar
oerbosch. De eenige verbindingswegenna
tuurlijk, de waterarmen. In dit lich bezien
krijgt de ligging van dit terreintje een typische
waarde. Er is namelijk geen ander punt aan
te wijzen, vanwaar de drie waterwegen van
Amersfoort Luhtersche Beek, Flierbeek en
de Eem te beheerschen zouden zijn. De con
clusie ligt voor de hand
Ds. Pannebakker geeft andere voorbeelden.
B'ij riviermonden liggen zeer dikwijls plaat
sen en dorpen met Katten-namen, soms een
heele serie tegelijk. En dan de zeekust! Daar
moeten de Katten wel een massief blok ge
vormd hebben een waren stultmuur. De
hoogste plaatsen van lage terreineneen
Kattennaam. Een waardevol strategisch punt,
wanneer overstrooming dreigde.
„Amsterdam staat op palen. Veengrond
overal moest geheid worden. Uitgezonderd op
de Kattenburg; dit bleek namelijk een oude
zandtop te zijn
De Katten zijn strategen van formaat ge
weest.
Als een stoottroep?
Naast den driehoek ontstonden begrijpelij
kerwijze de loodrecht snijdende lijnen. En de
opmarschroute
Vele plaatsen, die in dit onderzoek belang
stelling verdienen, liggen namelijk op een
rechte lijn. Doch vreemder is, dat onderling
gelijke afstanden te constateeren zijn en wel
in een dusdanig regelmatig verband, dat een
beteekenis niet geloochend kan wordn.
Mijn vriend Muller heeft een periodieken
afstand van 53 k.m. gevandendaar ben ik
nog niet achter
Bij het veronderstellen van de opmarschen
in verschillende richtingen, bleek het totaal
beeld uit tien driehoeken te bestaan, steeds
met een Katten-naam aan den top. Gingen de
Katten als een stoottroep voorop?
De invasie moet ongeveer vijf eeuwen voor
Christus hebben plaats gehad.
Ook in het buitenland zijn de marschlinies
te volgen. Duitschland, Denemarken, Noor
wegen om eenige landen te noemen heb
ben waarschijnlijk ook met dezen volksstam
te doen gehad.
De bezetting in ons land moet volgens Ds.
Pannebakker een uitgangspunt gevonden heb
ben in het Noord-Oosten om waaiervormig in
Westelijke tot Zuid-Oostelijke richting te ver
vloeien.
„De Katten, dat zijn met vrij groote zeker
heid de Ghatti's uit Klein-Azië. De verhuizing
ging over den Balkan en Duitschland naar het
Noorden. Tenslotte België, Frankrijk, Zuid-
West Duitschland. Wat zegt de Romeinsche
geschiedschrijver Tacitus? Uit zijn werk is dui
delijk af te leiden, dat de Ghatti's de Rijnpro
vincie hebben bevolkt."
Er komt eenig licht in de duisternis der
prae-historie. Een theorie schuilt in onze land
kaart, die wellicht niet het ijle bouwsel is van
aanvechtbare spitvondigheden, doch een lo
gische constructie genoemd mag worden, Nog
is deze theorie niet volgroeid het blijft zoe
ken en tasten. Maar waar een begin is
Voor den inhoud dezer rubriek stelt da
Redactie zich niet verantwoordelijk.
Van ingezonden stukken, g&plaatst oj niet
geplaatst, wordt de kopij den inzender niet
teruggegeven.
Asylrecht.
Geachte redactie.
Met 'de grootste verbazing heeft onderge-
teekende de foto gezien, in uw blad van Za
terdagavond 26 Februari aantoonende de
égards waarmee de Spaansche vluchtelingen
door de Nederlandscheg regeering behandeld
worden.
Het is bij een groot deel der Nederland-
sche bevolking bekend, dat wij in ons land
twee soorten vluchtelingen herbergen, en wel
anti-fascisten en fascisten. De fascisten wor
den als de hoogsten des lands behandeld, de
anti-fascisten worden in de gevangenis ge
stopt. Waarom dit meten met twee maten?
Zij vragen beiden hetzelfde, namelijk herber
ging van vluchtelingen. Mogen wij als hu
maan denkend mensch een dergelijk onder
scheid dulden? Neen.
In onzen kindertijd leerden wij op de
schoolbanken, dat ons land open stond voor
ieder die hulp vroeg, zij vonden hier asyl
recht. Maar in dezen tijd worden zij, die
hulp vragen, in de gevangenis gestopt, in af
wachting van de uitspraak die de Nederland-
sche regeering zal doen. En niet voor een
week, maar soms voor een jaar.
Ook in onze stad Haarlem zit in het Huis
van Bewaring, sedert 4 Januari een anti-fas-
cistisohe vluchteling te wachten op zijn von
nis.
Wat is zijn misdaad?
Hij was naar hier. zonder geldige papieren
uit Duitschland gevlucht als anti-fascist, even
als de Spanjaarden uit Spanje, ook zonder
papieren, maar als fascist. Hij in het Huis van
Bewaring, zij in een hotel met „zon, bosch
en heide". Waarom dit verschil? Beiden zijn
het menschen, of zij rijk of arm zijn doet er
niet toe.
Hier moet recht gesproken worden. En in
naam van recht en menschelijkheid eischen
wij asylrecht voor iederen anti-fascistischen
vluchteling, niet in hotels en dergelijke, maar
als mensch.
Met dank voor de plaatsing,
S. Z.—J.
2 Maart;
Alhier is overleden een oud-strijder
uit de jaren 18301831, met name de
heer Willem Michielse, geb. 17 Mei 1809.
Hij nam deel aan verschillende gevech
ten tijdens de belegering van de citadel
van Antwerpen.
De overledene was versierd met het
Metalen Kruis.
Misbruik maken van het biind zijn.
Het is weer te Haarlem eenige maanden
rustig geweest.
Doch de laatste weken loopen er hier weer
een tweetal blinden uit Schagen en Nieuwer
Amstel huis-aan-huis verkapt te bedelen, het
zij met een bordje voor de borst ,,Blind"i het
zij met blaadjes voorzien van portret.
Door de Blindencommissie wordt hier ge
daan wat slechts mogelijk is, en deze perso
nen uit andere plaatsen grijpen hun lichame
lijk gebrek aan om door misplaatst medelijden
de Haarlemmers geld uit de zak te kloppen.
Ik doe een dringend beroep op u allen om
niet te geven. Onzerzijds is de Commissaris
van Politie uitvoerig ingelicht.
Dergelijke personen moesten zich schamen
om op deze wijze hun blindheid te exploiteeren
Ze verdienen eerder onze minachting dan
medelijden.
Qok het venten met bons, waarvoor men
artikelen kan krijgen vervaardigd door blin,
den is niets dan. bedrog. Te Haarlem zijn de
blinden uitsluitend te werk gesteld op de
Haarlemsche Werkinrichting. Als men u dus
ander blindenwerk, kwitanties voor vrijwillige
bijdragen, blaadjes, etc. aanbiedt, weiger dit
en waarschuw de politie.
Onzerzijds wordt door het geven van werk
en het beschikbaar stellen van geleidehonden
gedaan wat maar mogelijk is om den blinden
het gevoel van eigenwaarde terug te geven,
Zij, die van hun lichamelijk gebrek gebruik
maken om bij voorkeur in de hoofdstraten
verkapt te bedelen, drukken hun lotgenooten
weer naar beneden. Er kan dan ook in het
waarachtig' belang van de lichamelijke mis-
deelden niet krachtig genoeg tegen dergelijke
individuen opgetreden worden.
E. P. SCHUYT,
Secretaris „Nazorg".
De economische druk, die op de niet-Ariers
wordt uitgeoefend, is in bijzondere mate voel
baar in de kleine Joodsche gemeenten in
Duitschland. Uit een overzicht in de Jewish
Chronicle van 25 Febr. j.l. blijkt, dat te Jo
hannesburg (O. Pruisen) 54 van de 59 Jood
sche inwoners van hulp afhankelijk zijn. Vijf
provinciale districten vertoonen een toename
van 4 tot 14 pet. in het aantal der behoeftige
Joden, vergeleken met de vorige winter. Naar
schatting zijn de middelen, die thans nog ter
ondersteuning beschikbaar zijn, ten minste
voor een vijfde deel onvoldoende teneinde de
minimale behoeften voor de rest van de win
ter te dekken.
In eenige gemeenten van deze districten
beloopt het aantal Joden, wier bestaan van
philantropie afhankelijk is geworden, 40 tot
meer dan 90 pet. van het totaal.Te Alt-Lands
berg verkeeren 70 op een totale Joodsche be
volking van 140 in behoeftige omstandighe
den; te Neuruppin 30 van de 35; Neidenberg
45 van de 60; Krojanke 38 van de 61; in het
district Trier 203 van de 504. Te Frankenau
zijn nog slechts enkele Joden overgebleven;
de synagoge zal worden verkocht en de ge:
meente zal tot liquidatie overgaan.
Sedert 1933 heeft de Rijks vertegenwoordi
ging, het vertegenwoordigende lichaam der
Duitsche Joden, niet minder dan een millioen
Mark verdeeld om 25.000 Joden economisch
te steunen. Het belangrijkste deel der werk
zaamheden is echter gericht op de bevorde
ring der emigratie. Vier millioen Mark zijn
reeds besteed teneinde 70.000 Joden bij hun
emigratie behulpzaam te zijn, terwijl drie
millioen Mark voor hun opleiding beschik
baar zijn gesteld.
Het Postkantoor.
Geachte redactie,
Ondergeteekende zou de Posterijen te Haar
lem willen verzoeken, het daarheen te leiden,
dat op het hoofdpostkantoor aan de Gedemp
te Oude Gracht penhouders, pennen en vloei
papier komen, daar deze benoodigdheden er
den laatsten tijd weer totaal ontbreken!
In afwachting.
H. J. KROODBR.
Haarlem, 28 Februari 1938.
(De directie van het Postkantoor, aan wie
wij deze klacht overbrachten, achtte haar zeer
ongemotiveerd. Er wordt voortdurend toege
zien, dat pennen, penhouders en vloeipapier
aanwezig zijn; alleen zijn de stukjes vloeipa
pier niet groot, omdat groote vellen vloei door
het publiek misbruikt worden; er wordt op
„geknoeid", pennen worden er aan afgeveegd
enz.)
Drama van anonieme brieven.
Vrouw blijkt de schrijfster te zijn.
De heer J. J. van H. te Stedum ontving
sedert twee jaren geregeld uit Groningen ano
nieme brieven en briefkaarten met beleedi-
genden inhoud. Ondanks alle na^poringen
bleef de dader onbekend. De onbekende had
zelfs de brutaliteit in enkele periodieken en
bladen verlovmgsadvertenties te doen plaat
sen, waarvan de inhoud beleedigend was. De
rekeningen voor die advertenties werden aan
den heer van H. aangeboden. Hij deed daarom
per radio het verzoek dergelijke advertenties
niet meer op te nemen.
Eenigen tijd bleef toen de toezending van
beleedigende brieven achterwege, doch latei-
begon de stroom opnieuw te vloeien.
Thans is, verdacht van deze geheime brief-
schrijverij, aangehouden de 45-jarige mej. D.
van V., klerk te Groningen. De laatste belee
digende briefkaart bleek op haar schrijfma
chine te zijn getikt. Zij ging met de familie
van H. om als goede vriendin.
Het is gebleken, dat zij bijna 15 jaar gele
den ook een andere Groningsche familie op
dezelfde wijze veel leed heeft berokkend. Zij
ontkende halsstarrig tegenover de politie,
maar heeft tegenover particulieren een be
kentenis afgelegd. Zij wordt thans in een ze
nuwinrichting verpleegd.
Directeuren van radio-lampen-
fabriek in arrest.
Verdacht van fraude.
De politie te Eist heeft twee direc
teuren der Thermion radiolampen
fabrieken te Lent, welker personeel,
bestaande uit drie honderd man, in
verband met een reorganisatie Dins
dag ontslag is aangezegd, in hechte
nis genomen, als verdacht van het
plegen van fraude.
Deze fraude zou in verband staan met een
kortgeleden gesignaleerde diefstal van radio
toestellen en -onderdeelen, terzake waarvan
de vorige week vier leden van het personeel
zijn gearresteerd.
Den directeuren was gelast een onderzoek
in te stellen naar de gepleegde diefstallen,
doch zij schijnen het onderzoek niet in de
hand te hebben gewerkt, waardoor tegen hen
verdenkingen rezen.
De beide directeuren zijninmiddels naar
Arnhem overgebracht om daar voor den offi
cier van justitie te verschijnen.
Personeel ontslagen
Aan het personeel der fabrieken is Dinsdag
het volgende schrijven gericht:
„Wegens reorganisatie van het geheele be
drijf zullen de fabrieken en kantoren geslo-
tem zijn tot 3 Maart a.s.
De directie ziet zich in verband met deze
reorganisatie genoodzaakt het geheele per
soneel op weekloon per 13 Maart te ontslaan
Voor degenen met een maandsalaris geldt het
ontslag per 1 April.
Het ontslag omvat ongeveer 300 menschen.
Armoede in Duitscbe Joodsche
gemeenten.
Veler bestaan van philantropie afhankelijk.
^MJN/T EN LITTEKEN^
HET TOONEEL
De Vereenigde Schouwspelers
Het is eigenlijk jammer, dat wij in onze kri
tieken nooit de oplossing van het raadsel van
een detective-stuk mogen geven, want juist
om die oplossing is het den schrijver en het
publiek te doen. Zoo ook in „Nebbia di Lon-
dra", het Italiaansche detective-spel, dat
thans onder den titel van „Scotland Yard'
door de Vereenigde Schouwspelers in het
Leidsche Plein Theaterte Amsterdam wordt
gespeeld. Het laatste bedrijf, waarin de
auteur Gaetano Fazio, ons het raadsel van
den moord van Jessy Blond onthult, is verre
weg het beste, maar het critisch fatsoen
eischt nu eenmaal, dat wij daarover den
sluier laten hangen, opdat dit geheim alleen
ontdekt worde door hen, die Scotland Yard
gaan zien. Want niet waar? een detec
tive-stuk zonder de spannende vraag: „wie is
de moordenaar?" is als een mergpijp zonder
merg.
Dat het de romanschrijver Frank Warren
niet is, daarvan is ieder, die iets van detective
stukken afweet, natuurlijk overtuigd. De
Italiaansche schrijver doet zichtbaar te veel
moeite om ons op het verkeerde spoor te lei
dén en Frank Warren evenals zijn vrouw
in onze oogen verdacht te maken. Nee,
daar vliegt misschien de juf Houw uit Nieuwe
Niedorp, die nog nooit een detective-stuk
heeft gezien, in, maar de geroutineerde rot
zegt dadelijk: „Frank Warren is het niet!"
Maar wie dan? Dat, is een raadsel, dat ik ter
oplossing geef aan allen, die zich Zondags
avonds op dat terrein oefenen bij „Inspecteur
Vlijmscherp" van de Avro. Heel moeilijk is
het niet, want Gaetano Fazio is vergeleken
bij Conan Doyle nog maar 'n broekje in het
vak.
William Mason, de inspecteur van- Scotland
Yard, die den moord van Jessy Blond tot
klaarheid moet brengen, lijkt mij niet de
snuggerste van het detective-gilde en toen
ik hem aan het werk zag, verwonderde het
mij niet, dat er nog zooveel moordenaars in
Londen vrij rond loopen. Waarmee ik echter
allerminst wil zeggen, dat dit Italiaansche
stuk in zijn soort niet geslaagd is. De auteur
had de aardige gedachte om een schrijver
van detective-romans van de theorie eens in
de praktijk te brengen en de rol van een
speurder te laten spelen en omdat zijn te
genpartij geen al te gladde jongen is, wint
hij de partij.
Het is alles wat erg opzettelijk en Gaetano
Fazio mist het raffinement van een Wal
lace, waardoor de eerste drie bedrijven nu
en dan slepen, maar in IV haalt hij zijn
schade in en stelt hij zijn publiek voor vele
verrassingen. En hij werkt wat een groote
deugd is niet met schoten, valluiken, ge
heime deuren en de andere accessoriën van
het detective stuk. Wij hooren alleen maar
van den moord op Jessy Blond, maar het
slachtoffer zien wij niet. En hij brengt in
zijn stuk een paar grappige bijfiguren
zooals Henry Jackson, den koopman „op afbe
talingstermijnen" en Edgar Davis, den tand-
techniker, beiden zeer geestig gespeeld door
John Timrott en Gerard Hartkamp. die
kleur, leven en humor geven aan de scènes,
waarin zij optreden. En hij zorgt ook voor de
uoudige spanning, al werkt hij dan ook met
zwaar gewicht.
Scotland Yard wordt in goede decors door
De Vereenigde Schouwspelers gespeeld in
den geest van den schrijver. Het had zeker
althans in de hoofdrollen wat lichter ge
kund, maar de voorstelling' boeit in
deze opvoering toch ongetwijfeld. Pierre Mols
weet karakter te geven aan Frank Warren,
den romanschrijver, die het onderzoek van
Scotland Yard doorkruist.
Enny de Leeuwe gaf al haar routine aan
Harriet Warren en bleef daardoor misschien
te veel een tooneelfiguur en Jan Mulder leg
de centenaren gewicht in de rol van den in
specteur van Scotland Yard. waardoor deze
Engelschman wel wat weinig flegma kreeg
voor een Engelsch politie-man. maar ver
moedelijk heeft de auteur het zoo gewild.
John Timrott en Gerard Hartkamp roemde
ik reeds. Zij beiden speelden hun bijrollen
geestig en vermakelijk.
Over het geheel is dit Scotland Yard geen
slechte keuze van De Vereenigde Schouw
spelers, alleen moet men in het voorwoord
van het programma den naam van Piran
dello schrappen, want van Pirandello heeft
Gaetano Fazio even weinig als Herman
Göring van mij. Het publiek volgde gespan
nen het spel en heeft het aan het slot niet
aan applaus laten ontbreken.
J. B, SCHUIL.
MUZIEK
Haarlemsche Bachvereeniging
Prof. Georg Szell, die, zooals men kort ge
leden in de dagbladen heeft kunnen lezen,
door het Residentie-Orkest als zijn toekomsti-
gen vasten dirigent gewenscht wordt, stelde
zich als dirigent Dinsdagavond aan de élite
van het Haarlemsche publiek voor met de
interpretatie van twee werken, waarvan een
tevens zijn begaafdheid en kunde ais com
ponist in 't. licht stelde. Het andere, de Eerste
Symphonie van Brahms, waarmee het concert
begon, is zóó bekend en hier zóó vaak uitge
voerd, dat het ons de gelegenheid schonk
vooral aan de artistieke hoedanigheden van
den orkestleider onze aandacht té wijden.
Bij de beoordeeling dier hoedanigheden naar
den maatstaf, dien de resultaten gaven, die
nen we in aanmerking te nemen, dat Prof.
Szell pas enkele dagen geleden in ons land
aangekomen is en dus nog geen gelegenheid
kan hebben gehad om het orkest, dat in den
laatsten tijd door de voortdurende wisseling
der dirigenten min of meer uit zijn onderling
verband geraakt is, geheel naar zijn hand te
zetten. Ei- kwamen althans oogenblikken voor,
waar het scheen alsof orkest en leider geen
volledig contact met elkaar hadden, zoodat
ongelijkheden ontstonden, die we van het
Haagsche orkest niet gewend zijn te hooren,
zeker niet in een symphonie van Brahms. Im
mers, dank zij den opvoedenden arbeid van
den vorigen langjarigen vasten dirigent Dr.
Peter van Anrooy, Brahms-kenner en -vertol
ker bij uitnemendheid, mag het Residentie
orkest als doorkneed in de weergeving van
Brahms' werken beschouwd worden.
In duidelijkheid van détailleering evenaarde
Georg Szell den uitnemenden Van Anrooy
welhaast. Hij gaf het eerste hoofddeel hoekig
en scherp-rhythmisch, waarbij de harde con
flicten meer naar voren kwamen dan de zach
tere stroomingen. In het Andante had ik
gaarne wat meer warmte waargenomen; het
Allegretto liet vrij onverschillig en de ver
tolking miste alle doorzichtigheid. Doch de
interpretatie der Finale werd een revanche:
hier was niet alleen opperste duidelijkheid,
maar ook grootschheid en geweldige stijging
naar het slot. We mogen dus met groote be
langstelling tegemoet zien wat mogelijke duur
zamere samenwerking tusschen het orkest en
dezen dirigent zal kunnen brengen, doch kun
nen reeds thans den wensch uitspreken dat
het in dit geval Prof. Szell moge gelukken zijn
voor het publiek zichtbare bewegingen wat
te beperken en te matigen. Die bewegingen
leidden nu vaak de aandacht af in plaats van
het begrip te bevorderen.
De „Variaties op een eigen-Thema", een op 17-
jarigen leeftijd gecomponeerd werk van den
thans ruim 40-jarigen Georg Szell, waarmee
het concert besloten werd, toonen in de har
monische wendingen den invloed van zijn
toenmaligen leermeester Max Reger, en be
vatten hier en daar herinneringen, b.v. aan
Rich. Strauss' „Till Eulenspiegel" en aan frag
menten uit Mahler's oeuvre. Hoe zou 't anders
kunnen bij werk van een 17-jarige? Daar
nevens geeft het blijk van een talent en een
compositorische techniek, die voor zulk een
jeugdigen leeftijd phenomenaal mogen heeten.
De pianistische techniek van Benno Moisci-
witch zou eveneens phenomenaal genoemd
worden, indien zij in dezen tijd een zeldzame
uitzondering was. Groot is ze in elk geval; met
schijnbaar gemak overwint ze alles wat ge
woonlijk als moeilijk geldt. Maar ze maakt
vaak den indruk meer doel dan middel te zijn
en zoo werd zijn vertolking van Tchaikowsky's
alom bekend pianoconcert, ondanks zeer veel
wat van de zeer persoonlijke visie van den
solist blijk gaf, meer een aaneenrijging van
effectvolle fragmenten dan een geheel. Het
verblindde, doch verwarmde weinig. Het was
als een demonstratie van eigenschappen der
statistische electriciteit met behulp van een
electriceermachine. Geisslersche buizen, flik-
kérplaten en Leidsche flesschen: schitterend
door de uitwerking der hóoge potentiaal
verschillen, doch wegens de geringe stroom-
sterkte weinig calorisch effect sorteerend.
Het orkest secondeerde onder leiding van
Prof. Georg Szell over 't algemeen den pianist
zeer goed.
Veel bijval was beider deel.
K. DE JONG.
Gezocht
KINDERJUFFR.
ter verpl. van een v. roodvonk
genezenden jongen, door juffr.
welke al roodv. heeft gehad.
Verpleg duur pl.m. 4 w. Voorst.
Zondag v. 10-12 Asterl. 2 Aer-
denhout.
Mevr. Huijsman, Wilhelmlna-
straat 55, Haarlem vraagt per 1
April (wegens ziekte)
net Meisje-Alleen
P.G., zelfst. kunn. werken en
koken, v. g. g. v. Persoonl. aanm.
's. av. na 8 uur
BIJVERDIENSTE
GEZOCHT
door heer die veel ruimte, o.m.
pakhuis en open terreinen in
Haarlem, alsmede geld beschik
baar heeft. Br. lett. O. Adv .bur.
A. Vernout, Warmoesstraat 10.
LOOPJONGEN GEVRAAGD
15 a 16 jaar. Timmerfabriek
Middenweg 212 H.Nrd.
Wegens vertrek
te huur
prachtig vrij bovenhuis op de
Groote Markt 45 p. maand.
Eventueel eenige meubelen en
stoffen over te nemen. Br. no.
8658 bur. van dit blad
Zit-SIaapkamers
dispon. PENSION HUSSLAGE,
Heemst. Dreef 7, Heemstede.
CAFE in Haarlem
te koop gevraagd, liefst met ver
gunning. Spoed. Br. no. 8661
bur. van dit blad
Te Koop
zeer mooie D. Herd- 9 mnd.,
lief voor kinderen, in huis ge
wend, prijs naar overeenkomst.
Heerenweg 20 Heemstede
