Haarlem's Dagblad
REEDS NU LANGER DIENSTTIJD.
Groentjestijd
Colijn's Mededeeling.
In verband met internationale
politieke situatie.
Televisie.
Z.H.P. BEHANGSELS
De groote
Schoonmaaktijd
jlaaeéehi's J)a^Uad
SINGERTAX Tel 15013
GEEN FOOIEN
Het belangrijkste
55e Jaargang No. 16789
Uitgave Lourens Cosier, Maatschappij voor
Courant-Kitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
BureauxGroote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendapiein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Znider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082,Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14823. Soendapiein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN KOBEK'J PEEKEBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Woenstlag 16 Maart 1938
Abonnementen per week f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.23- franco per
poet f3.55. losse nununer» 6 cent per ex.
Advertcntiëm 1*5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60, elke
regel meer f 0.15. Groentjes xie rubriek.
De gisteren plotseling aangekondigde radio
rede van den minister-president heeft zich in
hoofdzaak beperkt tot een mededeeling en dr
Colijn sprak in het geheel maar vijf minuten.
Zijn van tijd tot tijd gehouden financiëel-eco-
nomische beschouwingen plegen een weinig
opwekkenden invloed te hebben en geladen te
zijn met de zwaartillendheid, die men ge
woonlijk als een der kenmerken van onzen
landaard pleegt te beschouwen. Maar deze
korte toespraak droeg dit kenmerk niet. Dat
de regeering in de huidige zeer ernstige inter
nationale omstandigheden gebruik maakt van
haar bevoegdheid, den oefentijd van het eer
ste deel der lichting-1938 reeds van 5tot 11
maanden te verlengen en deze 8400 man dus
in dienst te houden kan niemand verbazen.
Maar evenmin bijzonder ontstellen, want in
Maart 1936, toen Duitschland de her-militairi-
seering van de Rijnprovincies ten uitvoer
bracht, besloot de regeering eveneens, het eer
ste deel der toen in dienst zijnde lichting nog
eenige maanden onder de wapenen te houden,
Het verschil is alleen dat er toen nog geen wet
tot verlenging van den dienstplicht bestond.
De lichting-1938 zal nu in elk geval nog 5yz
maand onder de wapenen moeten blijven en
de volgende lichtingen zullen alle elf maanden
moeten dienen.
Minister Colijn's commentaar was sober en
zakelijk. Het is noodzakelijk, zei hij, het ge-
heele jaar door te kunnen beschikken over
een, zij het niet zeer sterke, voldoende geoefen
de troepenmacht die in staat is het eerste ver
zet te bieden tegen aantasting van ons grond
gebied. En hij citeerde met instemming den
Britschen premier Neville Chamberlain, die
dezer dagen opmerkte dat het gevoel van on
zekerheid en onveiligheid in Europa in sterke
mate verhoogd is, dat men zich weliswaar be
hoort te onthouden van al te haastige beslui
ten en van achtelooze woorden, maar dat zulks
niet mag leiden tot veronachtzaming van de
noodzakelijke voorzorgen.
Het is begrijpelijk dat dr. Colijn dergelijke
uitlatingen overneemt. Zij wekken ook bij den
Nederlander vertrouwen door hun rust en be
zadigdheid en zij geven tegelijk het een en
ander tusschen de regels te lezen. Immers, wij
weten allen dat het gevaar in den interna
tionalen toestand, voorzoover dat ons land
geldt, de mogelijkheid van een Engelsch-
Duitsch conflict betreft. Door Chamberlain te
citeeren vestigt dr. Colijn er de aandacht op,
dat de Engelsche premier zich zeer rustig
heeft uitgelaten. Het wil mij ^althans voorko
men dat deze overweging bij de samenstelling
van de korte toespraak van onzen minister
zal hebben gegolden.
Blijkbaar zal de in dienst gehouden halve
lichting thans als grensbataljons worden ge
bezigd/De N. R. Crt. bevatte gisteravond een
militair-deskundige beschouwing, waarin aan
dacht werd gewijd aan het uiterst-snelle bin
nenrukken van een Duitsch leger, gesteund
door gemotoriseerde afdeelingen en een groot
aantal vliegtuigen, in Oostenrijk. Dat leger
was geformeerd in een aantal parallel-opruk-
k.mde, elk onafhankelijk ageerende colonnes,
die tegelijkertijd op verschillende punten de
grens overschreden. De schrijver in de N.R.Crt.
herinnerde eraan dat voor 1914 de aanval op
Luik in een manoeuvre, tegen de vesting Posen
gericht, werd gerepeteerd. Dit binnentrekken
in Oostenrijk zag hij eveneens als oefening
immers ook zonder tegenstand te ontmoeten
van een stelsel-van-overval. Waarmee hij
natuurlijk niet wilde zeggen dat hij verwacht
te, dat de toepassing nu op Nederland zou ge
schieden. Dat moet men er inderdaad niet uit
afleiden maar wel in het algemeen be
schouwd er de zekerheid uit halen dat de
moderne militaire overval op dergelijke zeer
snelle wijze kan worden uitgevoerd en dat
ieder iand daarmee in tijden van groote span
ning rekening dient te houden.
Die spanning blijft zeer zeker aanwezig en
geldt thans Tsjecho-Slowakije. In het parle
ment van dat land heeft Frank namens de
Sudeten-Duitschers gisteren uitdagende
woorden gesproken. Hij kondigde feller strijd
aan en zeide, dat zij zich niet tevreden stel
len met het „schijn-accoord" van Februari
1937. Zijn rede krijgt een veel ernstiger be-
teekenis als men er bij waarneemt, dat de
Duitsche pers inmiddels al bezig is de auto
nomie van de Sudeten-Duitschers te eischen
en dat de Fransche regeering zich zoowel
tegenover Tsjecho-Slowakije als jegens de
andere staten der Kleine Entente opnieuw
verplicht heeft, Tsjecho-Slowakije te helpen
als het mocht worden aangevallen.
In Praag zou men natuurlijk niets liever
hebben dan een dergelijke toezegging van
Engeland. Dje is nog niet gegeven en het is
zeer de vraag of die gegeven zal worden. Wel
wordt overleg met Parijs gepleegd.
Inmiddels meldt Reuter uit Moskou dat
van „bevoegde zijde" in de hoofdstad der
Sovjet-Unie wordt verklaard dat deze Tsje
cho-Slowakije te hulp zal komen indien het
wordt aangevallen, mits Frankrijk dat ook
doet. Opgemerkt dient te worden dat noch
Frankrijk, noch Rusland aan Tsjecho-Slo
wakije grenzen zoodat een dergelijke hulp
verleening door andere landen zou moeten
geschieden.
Dit alles schept een dreigend beeld dat
levendig aan 1914 herinnert. Men moet zich
evenwel rekenschap geven van de geruststel
lende verklaringen die de Duitsche regeering
jegens Tsjecho-Slowakije heeft afgelegd en
daarbij wel beseffen dat de Duitsche pers geen
annexatie van het gebied der Sudeten-Duit-
E minister-president, dr. H. Colijn, heeft Dinsdagavond
in een radiorede medegedeeld, dat de regeering
besloten heeft den verlengden eersten oefentijd van 11 maan
den reeds te doen gelden voor dat deel der lichting 1938,
dat 25 Maart a.s. met groot verlof naar huis zou zijn terug
gekeerd. Dit omvat 8000 man infanterie en 400 man wiel
rijders. Deze maatregel is door de regeering genomen in
verband met de internationale politieke situatie.
(Of) de Jaarbeurs te Utrecht wordt
voor de eerste maal in Nederland,
televisie-uitzending gedemonstreerd)
Wanneer u het misschien op prijs mocht
stellen,
Als u nu eens precies werd uitgelegd.
Hoe televisie werkt, kort te vertellen
En bovenal heel populair gezegd;
Wanneer u zoo maar in een vrij halfuurtje
Bescheid verlangt op dit speciaal terrein,
Zoo rustig zittend bij een smeulend vuurtje,
Moet u. ronduit gezegd, bij mij niet zijn.
Mijn arbeid is het dageiijksche rijmen,
Als televisionair ben ik een leek,
Wat ik niet weet van radiogeheimen.
Vult niet één boek, maar een bibliotheek.
Men kan nu beelden zenden door den aether.
Niet slechts 't gesproken woord en de muziek,
Ik zeg alleen (misschien snapt u het beter)
Zij staat voor niets die radiotechniek.
Men is zoo ver nu met het proeven nemen,
Dat men in Utrecht demonstraties geeft.
Al blijven er nog moeilijke problemen,
Die men ook thans niet overwonnen heeft.
Waar 't in de toekomst nog op uit zal loop'en.
Op dit zoo wonderbaarlijke gebied,
Of wij eens allen zulk een toestel koopen,
Als nu de radio ik weet het niet.
Wordt in de toekomst uit de lucht gegrepen,
Het beeld van wat wij t' allen tijde doen?
Met dat vooruitzicht kan ik nog niet dwepen,
Dat lijkt een angstig tele visioen.
Maar dat terzijde, mag men vurig wenschen,
Dat men perfectie vindt voor een maschien,
Waarmee de thans zoozeer verwarde menschen,
Eens ver en duidlijk zullen kunnen zien.
P. GASUS.
ANEGANG 28 TELEFOON 18800
STEEDS HET NIEUWSTE
(Adv. Ingez. Med.)
schers maar hun autonomie recht tot zelf
bestuur vraagt. Ook de rede van Frank in
het Tsjecho-Slowaaksehe parlement gaat
zeker niet verder dan dit punt; hij heeft ove
rigens blijkbaar niet aangedurfd, het woord
autonomie te bezigen.
Voort-s herinner ik eraan, dat oorlogsgevaar
in Europa zich in de laatste tien jaar al bij
herhaling heeft voorgedaan en dat in dien tijd
ook van velerlei zijden oorlogsvoorspellingen
voor bepaalde tijdstippen zijn geuit, die nooit
bewaarheid zijn. Terwijl men tenslotte toch de
hoop wel mag koesteren dat de verantwoor
delijke ministers der groote mogendheden,
onderteekenaars van het Kellogg' Pact dat den
oorlog uitbande en als misdaad brandmerkte,
him verantwoordelijkheid zullen beseffen.
R. P.
Sudeten Duitschers zullen strijden
voor politieke rechten.
PRAAG, 15 Maart (Havas). De afge-
aardigden der partij van Henlein. Frank,
heeft in de Kamer een verklaring afgelegd na
mens de partij der Sudeten DuïtschersT
Frank zeide o.m. dat het volk der Sude
ten den zeer sterken wil heeft te leven en zich
door de Sudetenpartij een instrument heeft ge
ichapen voor zijn politieken strijd.
De leiders van den Tsjecho-Slowaakschen
staat blijven voortgaan zich over deze rea
liteit een illusie te maken. In plaats van de
wettige eischen van het Sudetenvolk in te
willigen en het aldus voor den staat te win
nen, voeren zij een politiek, die de ethi
sche en politieke betrekkingen steeds meer
gespannen en onstabieler maakt. De partij
der Sudeten-Duitschers verklaart, dat het
ealistiseher zou zijn en daarom een be
tere staatspolitiek zich minder bezig te hou
den met het lot van het Duitsche Rijk en
met het lot van dat deel van het Duitsche
volk, dat buiten de grenzen van Tsjecho Slo
wakije woont en een stand van zaken te
scheppen welke geen enkel motief voor Wach
ten overlaat.
Wij verklaren plechtig, dat wij het niet al
leen niet eens zijn met den Tsjecho Slo-
waakschen nationalen staat, doch ook, dat
wij ons niet tevreden stellen met den schijn
van de overeenkomst van 18 Februari 1937
en dat wij gedwongen en vastbesloten zijn
op nog grooter schaal te strijden voor onze
politieke rechten, voor onze cultureele vrij
heid en voor onze sociale en économische
waarborgen. ~"A
Een verklaring van kardinaal
Innitzer.
De Kerk zal haar taak kunnen vervullen.
WEENEN, 15 Maart (Havas). Na een on
derhoud met Adolf Hitler heeft kardinaal
Innitzer een mandement uitgevaardigd, waar
in hij het volgende verklaart:
De katholieken moeten zich het woord van
Christus herinneren, dat men den keizer
moet geven wat des keizers is en Gode wat
Godes is. Priesters en geloovigen moeten zon
der voorbehoud den Groot-Duitsehen staat
steunen en ook den Fuehrer, wiens strijd te
gen het bolsjewisme en voor de macht en de
eer en de eenheid van Duitschland beant
woordt aan de bedoelingen van de voorzie
nigheid.
De priesters moeten zich van iedere poli
tiek onthouden en zich alleen met hun relï-
gieuse taak bezig houden.
De kardinaal noodigt verdere leiders van
de Christelijke jeugdorganisaties uit hun in
lijving in de staatsjeugdbeweging te verge
makkelijken.
„De kerk zal haar trouw jegens den
staat niet berouwen, deze woorden
heeft de Fuehrer tot den kardinaal
gericht. Dit is voor den kardinaal een
garantie dat de kerk haar taak zal
kunnen vervullen. Het mandement
draagt tot titel „eed van trouw van
de kerk aan het Duitsche volk".
De „Anschluss'door de Ver-
eenigde Staten niet erkend.
WASHINGTON, 15 Maai't (Reuter) Roose
velt heeft medegedeeld, dat een handelsver
drag tusschen de Vereenigde Staten en
Tsjecho-Slowakije is gesloten. De president
zonderde Duitschland uit van de voordeelen
van lagere douanerechten, welke 87 landen
genieten.
Oostenrijk is zonder commentaar opgeno
men in de lijst van staten, die van deze voor
deelen genieten, hoewel de verklaring van
den president is gedateerd 15 Maart, na het
ontvangen van de Duitsche nota, waarin werd
medegedeeld, dat Oostenrijk een deel van
Duitschland was geworden.
Waarnemers zijn van meening', dat de Ver
eenigde Staten officieel den nieuwen stand
van zaken niet erkennen.
Olympische Spelen in Japan gaan
definitief door.
OAIRO. 16 Maart (A.N.P.) Het
Internationaal Olympisch Comité
heeft heden in zijn vergadering te
Cairo definitief besloten, de twaalfde
Olympische Spelen in Japan te doen
houden. In verband met de bijzon
dere klimatologische omstandighe
den in Japan zullen de spelen te
Tokio worden gehouden in de perio
de van 21 September tot 6 October
1940.
is ook de groote
Omdat duizenden huis
vrouwen weten dat zij
door het plaatsen van
een Groentje in
het snelst en eenvoudigst
opruimen, wat er op te
ruimen valt.
De tekst van de door dr. Colijn gehouden
radiorede luidt als volgt:
De gebeurtenissen van de laatste dagen in
het buitenland hebben ook op het Nederland-
sche volk een diepen indruk gemaakt. Ook
ónze zorgen en moeiten zijn er door vermeer
derd.
Want al is het nu zóó. dat geen onmiddellijk
oorlogsgevaar dreigt, al mag men er voor
danken, dat ook deze wolk voorbijdreef zonder
ravage over ons werelddeel aan te richten,
het is niettemin juist wat de Engelsche mi
nister-president Dinsdag in het Lagerhuis ge
tuigde, dat de jongste gebeurtenissen een
effect moeten hebben, dat men thans nog wel
niet met nauwkeurigheid bepalen kan. maar
dat toch hierop neerkomt, dat het gevoel van
onzekerheid en onveiligheid in Europa in
sterke mate verhoogd is.
Dr. Colijn bij het uitspreken van
zijn radioredevoering.
Juist is ook wat de heer Chamberlain op
merkte, dat men zich weliswaar behoort te
onthouden van al te haastige besluiten en van
achtelooze woorden, maar dat zulks niet mag
leiden tot veronachtzaming van de noodzake
lijke voorzorgen.
Het is niet nu voor het eerst, dat óók de
Nederlandsche regeering zich verplicht achtte
om rekening te houden met de politieke
spanningen om ons heen en om de voorzorgen
te treffen die noodig werden geacht.
Het feit, dat we niet het geheele jaar door
de beschikking hebben over geoefende mili
tairen noopte reeds éénmaal nu 2 jaren
geleden tot een buitengewone voorziening
van tijdelijken aard. Daarna heeft de regee
ring een wijziging van ons legerstelsel in over
weging genomen, dat er op gericht was deze
zwakke stee in ons defensiestelsel te doen ver
dwijnen en in gemeen overleg met de Staten-
Generaal is de wet van 21 Februari 1938 tot
stand gekomen, waarbij de duur van de eerste
oefening voor de infanterie van 5Yz maand tot
11 maanden werd verlengd. De aldus gewijzig
de dienstplichtwet is 5 Maart j.l. in werking
getreden en daarvoor is de weg gebaand om
het geheele jaar te kunnen beschikken over
een. zij het niet zeer sterke, voldoend geoefen
de troepenmacht, die in staat is het eerste
verzet te bieden tegen aantasting van ons
grondgebied.
Tot nu toe waren er vele maanden in het
jaar, dat geen enkel verzet tegen plotse
linge verrassingen mogelijk was. In het licht
van het zeer snelle verloop van militaire acties
als thans mogelijk bleek mag zulk een toestand
onder de huidige omstandigheden geen dag
langer bestendigd worden.
Het is daarom, dat de regeering be
sloten heeft gebruik te maken van de
bevoegdheid, die zij krachtens de ge
wijzigde dienstplichtwet bezit, om den
verlengden eersten oefentijd reeds te
doen gelden voor de lichting 1938, dus
ook voor dat deel er van, dat in het be
gin van October 1937 voor eerste oefe
ning onder de wapenen is gekomen.
Het gevolg hiervan is derhalve, dat
dat deel der lichting 1938, dat 25 Maart
a.s. met groot verlof naar huis zou zijn
teruggekeerd, na dien datum onder de
wapenen zal b 1 ij v e n.
Aanvankelijk was dit de bedoeling der re
geering niet. Zij hoopte, om allerlei rede
nen, dat zij de verlenging van den eersten
oefentijd zou behoeven toe te passen op de
lichting 1939, waarvan het eerste deel in Oc
tober a.s. onder de wapenen moet komen.
De omstandigheden dwingen ons thans dat
voornemen prijs te geven. De hoogste belan
gen van het land nopen daartoe. Voor sommi
gen zal dit regeeringsbesluit ongetwijfeld een
teleurstelling zijn, maar ook zij zullen begrij
pen, dat de algemeene politieke toestand niet
toelaat om op-zien-komen te spelen: ook zij
zullen inzien, dat het treffen van voorzorgen
in dezen tijd niet mag worden nagelaten. En
voor het overige ligt het in het voornemen
van den minister van defensie om met ernstige
persoonlijke belangen met inbegrip van die
van verwanten, zooveel als 's lands belang toe
laat, ter dege rekening te houden.
Ten slotte doe ik een beroep op het geheele
vaderland om kracht te toonen door rustige
aanvaarding van wat noodzakelijk is. En ik
besluit met de bede. dat de almachtige God
ons werelddeel en daardoor ook ons vaderland
behoede voor een nieuw Armageddon.
Winkler Prins zegt omtrent „Armaged
don":
Armageddon of Harmageddon is de naam
van een plaats, waar demonen in den strijd
tegen God zich verzamelen (Apoc Joh. 16:16)
waarschijnlijk gaat dit terug op een oude
sage van de bijeenkomst der booze geesten
te Megiddo op den berg Karmel. In later tijd
verbindt men met dit woord alle ontzetting
betreffende den dag van het laatste oordeel
en de naam speelt zelfs nog een rol in mo*
derne secten.
Het woord is aan
Brougham
De oorlog is een misdaad,
die alle andere misdaden in
zich bevat.
Regeering stelde Staten-Generaal
in kennis van voorgenomen
maatregel.
Een brief van dr. Colijn aan de voorzitters der
Kamers.
De voorzitter van den Raad van Ministers,
dr. H. Colijn heeft reeds gistermiddag de
voorzitters van de beide Kamers der Staten-
Generaal door middel van het volgende
schrijven op de hoogte gesteld van het be
sluit der regeering tot het onder de wapenen
houden der dienende lichting:
„De regeering heeft in de gebeurtenissen
der laatste dagen in het buitenland aanlei
ding gevonden, bepaalde voorzieningen te
treffen op het gebied van de landsverdedi
ging. Weliswaar is de regeering van mee
ning. dat op dit oogenblik geen onmiddellijk
oorlogsgevaar dreigt, maar zij ontveinst zich
niet. dat de jongste gebeurtenissen een ef
fect moeten hebben, dat men thans nog wel
niet met nauwkeurigheid bepalen kan, maar
dat toch hierop neerkomt, dat het gevoel van
onzekerheid en onveiligheid in Europa in
zeer sterke mate is verhoogd.
Rekening houdende met de omstandigheid,
dat het deel der lichting, dat aanvang Octo
ber van het vorig jaar voor eerste oefening
onder de wapenen kwam. den 25sten Maart
a.s. onder normale omstandigheden met
groot verlof zou worden gezonden, zou
dien dag de toestand intreden, dat ge u
rende eenige maanden over geen geoefe:
militairen zal kunnen worden beschikt.
Gezien de snelheid waarmede de gebeur
tenissen in Oostenxijk zich hebben afge
speeld. acht de regeering zulk een toestand
niet toelaatbaar. Zij is daarom te rade ge
worden. gebruik te maken van de bepalingen
van de op 5 Maart jl. in werking getreden
gewijzigde dienstplichtwet om den oefentijd
van 11 maanden ook van toepassing te doen
zijn op de lichting 1938. Daardoor ziet de re
geering dus af van de bevoegdheid, die zij
zich had voorbehouden en die met hare aan
vankelijke bedoelingen overeenstemde, om
den verlengden oefentijd eerst toe te passen
op de lichting 1939.
Waar de beide Kamers der Staten-Gene
raal thans niet bijeen zijn. brengt de regee
ring langs dezen weg haar voornemen ter
kennis der Staten-Generaal".
NATIIAN DE WIJZE" EN „DE WIJZE
KATER".
Gezelschap Jan Musch geeft op Zaterdag
19 Maart in den Stadsschouwburg te Haarlem
nog één opvoering van Lessings .Nablian
de Wijze". De rol verdeeling is geheel gelijk
aan de oorspronkelijke bezetting.
Op Zondag 20 Maart gaat in den Stads
schouwburg De Wijze Kater", welke werk
kortelings voor de 500ste maal met groot
succes te Haarlem werd opgevoerd.
EEN NIEUW BEHANG
Waarom wacht U daar langer mee?
Bij HART vindt men toch keus
voor iedere portemonnaie.
HART'S Ëehangselpapierhandel,
KLEINE HOUTSTRAAT 49 TELEF. 11279.
(Adv. Ingez. Med.)
(Adv. Ingez. Med.)
HEDEN: 12 PAGINA'S
pag.
Dc regeering besluit den oefentijd voor mi
litairen voor de thans onder de wapenen
zijnde lichting te laten gelden. I
Te Rotterdam is een groote zwendelaffairc
ontdekt. 3
Het besluit van minister van Dijk inzake
de verlenging van den eersten oefentijd 3
Hitler is gisteren te München teruggekeerd 4
De 18 doodvonnissen in het Moskousche
proces zijn voltrokken. 4
Een Engelsch schip is gisteren bij Tarra
gona door bommen getroffen en in
brand geraakt. 4
Paul Boncour verklaart, dat Frankrijk
Tsjecho-Slovakije onder alle omstandig
heden hulp zal verleenen. 4
De vroegere vice-kanselier van Oostenrijk,
Fey, heeft zelfmoord gepleegd. 4
Polen zou een ultimatum aan Litaucn ge
steld hebben. 5
De heer Zaalberg over de kwestie met dc
„Arnoud". 5
ARTIKELEN. ENZ.
R. P.: Colijn's mededeeling.
J. II. dc Bois: Kunst in Haarlem en daar
buiten
Van een specialen verslaggever: Weenen
kalmeert thans weer.
Van onzen Londenschen correspondent:
Engeland terug naar de „isolatie"?
H. D. Vertelling: De beige vier cylinder.
J. B. Schuil: „Parfumerie".
K. de Jong: Zevende Bachconcert.
L. S.: Leverbloempjes.
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op
