38
78
I.2
I2
58
95
HUURINCASSO
MOLHOEK
Bfoaudete
20
25
45
George Dondorp
GELD
POH.NEDERKOORN
ZOON
Adverteert in dit blad
ïr
PER AUTO EN BOOT DOOR ZUID-AFRIKA.
ïïaascU
Aaufcedm#
I.4
HAARLEM
J. KORT
H. W. VROLIJK
a 20 Ct PER K.G.
HUIZE PARKZICHT
Superlargo's Ideaal
Schoenvormsysteem
VULPEN DEFECT?
VEKO HELPT DIRECT!
ZATERDAG 16 APRIÏ) 1938
HAXREEM'S DAGBT7AD
Door
Dr. W. C. N. VAN DER SLEEN
Voor we nu Kaapstad gaan verlaten, zul
len we toch nog even een klein geschiedenis
lesje moeten nemen om beter te kunnen be
grijpen, hoe de toestanden op het oogenblik
zijn en hoe ze zoö zijn geworden. Ik heb u
al geschetst, hoe Van Riebeeck er toe kwam,
zich met zijn kolonisten aan de Kaap te
vestigen, maar wat bijna overal, waar de Ne-
derlandsche vlag wapperde, voorkwam, ge-
beurde ook hier. Fransche Hugenoten, uit
eigen vaderland verdreven wegens gods
diensttwisten, vonden een gastvrij onthaal
in het vrijdenkende Nederland en zijn kolo
niën. Telkens ontmoet men dan ook in het
Kaapland Fransche namen, vooral in de
buurt van Paarl en Wellington, waar ook de
Fransche Hoek Pas ligt, waar we straks over
heen zullen trekken. Maar al spoedig kwa
men ook anderen. Toen v. Riebeeck aan de
Kaap landde, waren de Bosjesmannen reeds
grootendeels door de Hottentotten de woestij
nen van Namaqualand en Bechuanaland in
gedreven, waar dit merkwaardige taaie
volkje eigenlijk tot op den huidigen dag heeft
stand gehouden. Een leven vol ontberingen,
waarover een interessant Afrikaansch boek,
Skankwan van die Duine, door Hobson, een
heel goed idee geeft. De Hottentotten zelf
werden al spoedig onderworpen en zeer veel
als dienaren, eigenlijk slaven, op de boerde
rijen gehouden, maar dit kon niet voldoende
in het gebrek aan werkkrachten voorzien,
zoodat spoedig ook Maleiers als huisbedien
den enzoovoort werden ingevoerd, wat met
de schepen van de Oost-Indische Compag
nie natuurlijk makkelijk kon geschieden. De
journalisten melden ook het overbrengen
van een aantal Aziatische dwangarbeiders
-eeds in 1654. Daar kwamen in 1658 nog een
4fK*-ta' West-Afrikaansche slaven bij en
zoo zien we é*u mengelmoes van rassen zich
verspreiden in de Kaapkolonie, waarvan de
tegenwoordige Hottentots, zooals de kleurlin
gen genoemd worden, de nakomelingen zijn.
In 1688 komen dan als zeer gewaardeerde
versterking van het blanke deel der kolonie
de reeds genoemde Hugenoten en dan gaat
een halve eeuw voorbij zonder belangrijken
aanwas der bevolking, anders dan in natuur
lijken zin. In 1737 vestigen zich de eerste
Hernhutters in Genadendal, vooral om het
Evangelie te brengen aan slaven en vrije
Hottentotten, maar deze laatsten waren dooi
de pokken in 1713 zoo gedecimeerd, dat zij
in de verdere geschiedenis als ras of stam
geen belangrijke rol meer spelen. Wel komen
voortdurend meer Hollanders zich vestigen
in de Kaapkolonie, die zich langzaam uit
breidt tot de Visch Rivier toe. In 1795, wan
neer in Europa alles in vuur en vlam staat,
wordt Kaapstad door een Engelsche vloot in
genomen en eerst in 1802 bij den vrede van
Amiens teruggegeven. Dit zou echter slechts
van korten duur zijn, want toen in 1806 weer
oorlog tusschen Holland en Engeland uit
brak, werd Kaapstad door de Engelschen in
genomen. Sedert dien tijd maakt de Kaap
kolonie deel uit van het British Empire. Wat
echter niet zeggen wil. dat de bewoners van
dat land daar zoo maar mee accoord gingen.
Trouwens, ook de Oost-Indische Compagnie
had al wel eens kleine strubbelingen met
ha>ar onderdanen gehad, die één keer zelfs
zoo hoog liepen, dat de stad Swellendam
haren landdrost keurig netjes de laan uit
zette en zichzelf tot republiek uitriep. Maar
de omliggende dorpen deden niet mee en
een jaar later was de eerste Zuid-Afrikaan -
sche republiek alweer begraven. Er was ech
ter ontevredenheid, die onder Engelsch be
stuur al heel gauw grooter afmetingen be
gon aan te nemen.
Het oude vavitailleeringsstation had zich
namelijk zóó geleidelijk tot een wol en wijn
exporteerende kolonie ontwikkeld, dat bij
voorbeeld het bezitrecht van den grond nooit
behoorlijk was vastgelegd. Iedereen plaatste
zijn eigen grenspaaltjes en wanneer hij het
met zijn buren eens kon blijven, ging alles
zijn gewonen gang. In het begin der vorige
eeuw betaalde een boer voor zijn 5000 hect
aren zooiets van vijf pond belasting per jaar.
Echter, er kwamen steeds meer liefhebbers,
de Boeren vermenigvuldigden zich sterk en
zoo was het niets ongewoons voor een gezin,
zijn woning op te breken en te gaan trekken.
De ossenwagen, die altijd voor het vervoer
van allerlei producten werd gebezigd, moest
toch al meermalen als reizend tehuis dienst
doen, als droogte de Boeren dwong, tijdelijk
naar andere weideplaatsen te trekken met
al hun vee en al hun slaven, en dus met de
heele familie meteen. Verder gingen ze nogal
eens op „tog", zoo'n familiebezoekje van een
paar dagen, of op „kuier", wanneer ze voor
een veertien dagen wat verder weg gingen lo-
geeren of jagen.
Maar van „trek" werd pas gesproken als
de droogte of ander omstandigheden, sprink
hanenplagen bijvoorbeeld, hen tijdelijk of
voorgoed van hun woonsteden verjoegen. Ook
thans nog gaat de Transvaalsche Boer met
zijn ossenwagen, of per auto, op kuier; de
ossenwagen wordt bijna altijd gebruikt voor
het Nagtmaal, Avondmaal zouden wij zeggen,
als de Boeren van wijd en zijd samenkomen
om eenige dagen lang eikaars gezelschap te
genieten. Dan wordt ook nog steeds Wapen
skou gehouden, waarbij elke strijdbare man
voor eigen paard en geweer zorgt. Allemaal
overblijfselen uit den ouden tijd, die hier nog
maar zoo kort geleden is. Waarmee ik dus
maar wil zeggen, dat het idee van wegtrekken
naar een nieuw vaderland bij deze menschen
gemakkelijk langzaam-aan groeien kon en
dat het geen experiment was, maar het met
voorbedachten rade uitvoeren van een lang
overwogen plan volgens van ouds bekende,
beproefde en verbeterde methoden. De ossen
wagen, toen net gebouwd als er thans nog elk
jaar vele in de Unie worden gemaakt, is een
ongelooflijk sterk en practisch vervoermiddel
voor dit zeer zware werk. Een goede wagen
kost thans nog een duizend gulden. Er hoort
een span van 16 ossen voor en wat met zoo'n
uitrusting bereikt kan worden, stelt de pres
tatie van elke vrachtauto in de schaduw.
Weet ge, dat toen Piet Retief's volgelingen af
daalden van de Drakensbergen in het vrucht
bare Natal, zij toen de achterwielen van de
wagens moesten nemen, om dat elke andere
manier van remmen onvoldoende was?
De „kampeeruitrusting" was dus aanwezig
en beproefd, maar er moesten toch belang
rijke redenen zijn om honderden te doen be
sluiten, een onbekende toekomst tege
moet te trekken. Wilde dieren vreesde de
boer weinig en wat de wilde stammen van
het binnenland- betreft, de Oranje Vrijstaat
met zijn prachtige weidegronden was bijna
onbewoond, nog als gevolg van alles ver
nietigende pokkenepidemieën. En de Bantoes,
de Zoeloes, waren pas bezig, zich onder Tsjaka
militair te organiseeren en werden pas latei-
in den strijd tegen de-blanken de gevaarlijke
vijanden, die ze bijna een eeuw lang zijn
geweest.
De Boeren wenschten baas te zijn op eigen
landerijen. En de Engelschen zonden hun
landmeters en belastingcontroleurs.
De boer wenschte baas te zijn op eigen
land. En de Engelschen, aangevoerd door
brave lieden van de London Mission, die 't
best meenden, maar een beetje ver van de
werkelijkheid afstonden, ijverden voor de
rechten van den zwarten, lieten kleurlingen
optreden als aanklager tegen den blanken
Baas, proclameerden de vrijlating der slaven,
tegen vergoeding aan de eigenaars natuur
lijk en maakten wat later bekend, dat wie
deze vergoeding in geld uitbetaald wilde heb
ben, dat in Londen kon komen halen. De ver
bittering steeg ten top, toen als grenswachter
over blanken zoowel als zwarten een kleurling
aangesteld werd. En dat in tijden, dat de
Kafferinvallen telkens de Boeren van hun vee
beroofden en de regeering hun verbood, het
gestolen vee met de wapens in de hand te
gaan terughalen. Dat zou de regeering zelf wel
opknappen. Enkleinigheden, maar neem
nu eens den kleinen Paul Kruger, die als voor-
loopertje met Sarei Cilliers als een der eer
sten de Oranjerivier overtrekt. Een tienjarige
jongen, wiens taak het is, het voorste span
ossen te leiden, met andere woorden den weg
te zoeken waarlangs de zware ossenwagens het
best in de aangewezen richting zullen kunnen
vooruitkomen. De kleine Paul had bij zijn ge
boorte een paar schapen, een paar geiten, een
tweetal koeien en paarden gekregen, zooals
dat bij elk Boerenkind de gewoonte was. Tegen
dat de jongen dan trouwplannen had, vorm
den de nakomelingen van deze paren zijn
eerste kudden. Paul's kleine kudden, waarvan
hij elk dier bij naam kende en waar natuurlijk
zijn heele jongenshart aan hing, was door de
kaffers gestolen en door de familie met behulp
van een paar grensbeambten teruggehaald.
Maar Paul had zijn lievelingen nooit terug
gezien; de regeering had het gestolen vee ge
houden ter bestrijding van de expeditiekos-
ten! Kunt ge u voorstellen, dat dergelijke da
den kwaad bloed zetten en de Boeren, die zich
al moeilijk schikten onder het eigen bestuur,
besloten zóó ver weg te trekken, dat de ge
hate Engelsche vlag hen niet kon volgen?
Een groote kafferinval van 12000 Zoeloes
vernielt 450 boerderijen, honderd blanken
sterven een verschrikkelijken dood. Boer en-
commando's trekken op, veroveren het gebied
der invallers en de gouverneur der Kaapkolo
nie besluit het land te annexeeren om daar
door althans eenige schadeloosstelling voor
het vele verlorene te kunnen geven. De in
boorlingen waren over een noordelijk liggende
rivier heengejaagd. „Neen", zegt Londen. Geen
annexatie met onteigening. De kaffers krijgen
hun land terug, worden alleen onderdanen
der Engelsche kroon. En de Boeren gingen voor
de zooveelste maal teleurgesteld naar huis.
Toen kwamen drie jaren van droogte, een
sprinkhanenplaag er boven op, en toen als ge
volg hiervan de eerste Boeren begonnen te
trekken, werkte dit aanstekelijk over het heele
land. Verkenners werden uitgezonden om goe
de weideplaatsen te zoeken en bij honderden
vertrekken de wagens met hun kostbaren last
van heele gezinnen noordwaarts, over de
Oranjerivier. In totaal trokken er zoowat een
12000 man in kleine groepen van hoogstens
een honderd wagens; ze trokken heel rustig en
kalm, vaak jaren achtereen. De Zoeloes waren
wei militair georganiseerd, maar slechts ge
wapend met de assegaai. Een heel verschil
met den Noord-Amerikaanschen trek dus, die
in veel grooter aantal plaats vond, over drie
maal grooter afstand, in vliegende haast door
een land, waar met geweren gewapende, goed
bereden Indianen heel wat gevaarlijker waren
dan de slechts te voet vechtende Zoeloes. De
trek der Boeren in Zuid-Afrika lijkt veel meer
op de omzwervingen der zonen van Abraham
en deze menschen leefden in gedachten ook
heelemaal in het Oude Testament.
Ze beschouwden zichzelf zonder twijfel als
een nieuw uitverkoren volk en hoezeer ze zich
in den ouden toestand hadden ingedacht en
de werkelijke feiten vergeten waren, blijkt wel
daaruit, dat, toen zij op een hunner tochten
een forsche, noordwaarts stroomende rivier
ontmoetten, zij dadelijk overtuigd waren,
thans de weelde van Egypte, den ouden Nijl
te hebben bereikt. En de naam van het
plaatsje Nijlstroom herinnert nog thans aan
deze merkwaardige vergissing. En zoo zullen
we ook op onzen tocht noordwaarts nog tel
kens weer aan den grooten trek en zijn groote
figuren worden herinnerd.
Hoe de Boeren eerst in Natal een republiek
stichtten, maar daar weer door de Engelschen
werden verdreven, hoe de Oranje Vrijstaat
eerst weer Engelsch werd en daarna met de
Transvaal een tijd van ongekende vrijheid
en vooruitgang doormaakte, leeren onze kin
deren op school. Maar hoe het goud van den
Witwatersrand en de diamanten van Kimber-
ley oorzaak waren, dat de Engelschen gewa
penderhand de Boerenrepublieken aanvielen
en overmeesterden, met nog minder recht en
nog meer verontwaardiging wekkende metho
den dan waarmee Italië Abessynië aanviel, dat
wordt niet altijd duidelijk genoeg geleerd. En
zelfs de meeste Nederlanders zijn er nog niet
achter, dat de Boeren den oorlog hebben ver
loren, maar den vrede hebben gewonnen, zoo
als ik het zoo aardig uitgedrukt vond. Laat on
ze Nederlandsche industrie vooral dat goed
beseffen, dat loten van den Nederlandschen
stam de hoofdrol spelen in de Unie van Zuid-
Afrika en daarginds groote belangstelling is
voor onze cultuur, onze producten en onze
kunst. Er ligt in Zuid-Afrika een enorm afzet
gebied open voor alles wat uit Nederland komt
en daar wordt helaas nog maar veel te weinig
gebruik van gemaakt.
En nu nog even iets over het Afrikaansch
als taal. Op gevaar af. het bij mijn Afrikaan-
sche vrienden leelijk te verkerven, wil ik toch
eerlijk zeggen wat mijn indruk ervan is. Als
men het voor het eerst hoort, klinkt het aar
dig, kinderlijk, vooral ook door de eigenaardige
stembuiging. Af en toe doet het even denken
aan het oude Nederlandsch, zooals wij dat
kennen uit den ouden Statenbijbel, maar
wanneer men langer met de taal in aanraking
komt. er in hoort vertellen en er een en ander
in leest, dan blijkt meer en meer, dat het een
verarmd Nederlandsch is, waarin naamvallen,
geslachten en verbuigingen zijn weggevallen;
zóó sterk verarmd, dat het op moedwil begint
te lijken. Moedwillige verkrachting van de taal
om.... ze gemakkelijker begrijpbaar en ver
staanbaar te maken voqj- de slaven, de Hot
tentotten. En dat valt vooral op, als een her
haling van een feit door herhaling van het
woord wordt uitgedrukt, of een versterking van
indruk wordt verkregen door herhaling. Hij
loop loop voor hij loopt snel; hij brul brul
voor hij brult hard. Dat doet aan de vormen-
armoede van een heel primitieve negertaal
denken! Niet aan het Zoeloe hoor; dat is een
zeer ingewikkelde taal. Neen. het Afrikaansch
als taal kan mijn sympathie niet hebben,
maarik ben ook een groot vijand van ver
eenvoudigde spelling. Een beetje ouderwetsch
En vooringenomen en vul zelf maar in, ik
heb een breeden rug. Maar ik zou graag een li
teratuur zien opbloeien in Zuid-Afrika. die be
schikte over een taal, rijk genoeg om de vele
rijke gedachten, die in dit jonge land sluime
ren, geheel tot hun recht te doen komen.
(Nadruk verboden).
„FIL m. ZIJDE"
Dameskousen,
zeer solide
„LINKS-LINKS"
kousen, mo
dern, fijn
kleuren
„CLAUDETTE"
zeer elastisch,
met natuur
zijden glans
„NATUUR"
zijden kousen,
bijzonder mooi
extra fijn,
fraaie tinten.
„PRIMA ZIJDE"
in modetinten,
prima kous
„MARQUISE"
zeer fijne Da
meskousen
„MIDI" zijde
op zijde, ele
gante kous, de
kous met het
loodje
J.Th.Kort
LANGE VEERSTRAAT EN
GROOTE HOUTSTRAAT
Raadhuisstr. Heemstede
4
4
4
4
4
4
KAMPEERSTEL
Kleine Houtstraat 17
Gen. Cronjéstraat 2?
Spaarnwouderstraat 85
HAARLEM
Binnenweg 75
HEEMSTEDE
275 275
Onderdeelen
steeds
voorhanden.
Beëedigd Makelaar
HEUSSENSSTRAAT 16
Telef. 23693 - Haarlem
...Een heldere Wasch, netjes gemerkt (géén inkt of
spelden)keurig gemangeld en gevouwen
(Ook Lijfgoederen)
Boven 10 K.G. Van 15-20 K.G. Boven 20 K.G.
18ctperK.G. 17ctperK.G. 16ctperK.G.
STOOMWASSCHERIJ „DE TOEKOMST"
Kennemerstraat 1, Haarlem, Telefoon 12194
TEHUIS VOOR BEJAARDE DAMES EN HEEREN.
JANSWEG 40, hoek Parklaan TELEFOON 1639B.
VERPLEEGSTER INWONEND.
VRAAGT PROSPECTUS AAN HET BESTUUR.
Voor de betere Sto'~uiger- en Motor service
BAKENESSERGRACHT 38 TELEFOON 14882
HYPOTHEEK BESCHIKBAAR
tot elk bedrag. Voor goede posten vanaf 3' -'/c rente.
Voorl. inlicht, kosteloos.
F. A. GROEN PARKLAAN 23 HAARLEM,
is: Schoenen den voor U
geschihten pasvorm geven
door middel van een MACHINALE EN
CHEMISCHE bewerking op „Superlargo"
schoenvorm-apparaten en gebruikma
king van een VOLKOMEN ONSCHADE
LIJK PREPARAAT.
Frans Halsstraat 47 - Dickmanslraat 28
Haarlem Telefoon 11092
f 100.-
p. 10 in
N V. VOORSCHOTB. v.h. ROTTERD. CREDIET
BANK. Ook z. borg v Ambten en Werk. v Rijk
Gem., Ned. Sp en bijz Ond Part m borg z. ne-
venverpl Inl v 10-3 u ten kant der Bk le v d
Boschstr 13 Den Haag Postz v antw insluiten
DE KONINKLIJK GOEDGEKEURDE
KENNEMER PENSIONHOUDERSBOND
oor Haarlem en Omstr.. geeft gratis adressen v. prima pensions.
Kantoor KLEVERPARKWEG 70 rood. Bijkantoor WILHEL-
'.INAPARK 37, HAARLEM BRONSTEEWEG 78, HEEMSTEDE
N.V. WONINGINRICHTING
TOONZALEN i GED. OUDE GRACHT 56. TELEFOON >3171
8y ca.WILLEM p.
wilhelaunastr.i6 haarlem
Tweede huis vanaf het Stadhuis - Zijlstraat - Haarlem.
NEEMT UEEN ABONNEMENT VOOR
UW WASCHBEHANDELING.
GEHEEL OPGEMAAKT
PERSWASCH
MANGELWASCH
Voor grootere geztnswasch BELANGRIJKE REDUCTIE.
STOOMWASSCHERIJ „F E M I N A".
REGENTESSELAAN 40.
TELEF 15466, na 5.30 uur 16262
