Uien-nood in Duitschland
De Ebbenhouten Olifan
Veisen krijgt eindelijk een nieuw politiebureau
Distributie op de markt
2 X T E R D A 'G 30 A R RIE 1938
HAAREEM'S DAGBEAD
12
(UN/T IN IEÏIEEE
HET TOONEEL
CREMER
VELSEN.
De kosten worden geraamd op f146.000 en
f8000 voor een vluchtkelder.
De „Via Impero" te Rome is van een. fantastische verlichting voorzien om de
ontvangst van den Führer, die de komende week in Italië vertoeft, extra luister
bij te zetten.
op de
Geliefkoosd gerecht ontbreekt
tafel
BERLIJN, 25 April 1938.
(Van onzen correspondent).
ET lijkt op „uientappen" als we ver
tellen van de uien-distributie op de
markten van de hoofdstad van het
Groot-Duitsche Rijk. Het is er ons
echter allerminst om te doen, roekeloos uien
te tappen, hoe kwistig we ook zouden kun
nen omgaan met het vermakelijk geestes
product. dat we „ui", noemen de wereld
markt krijgt er, ondanks alle binnen- en
Ibuitenlandsche narigheden, dagelijks fris-
sche voorraden rijkelijk van toegevoerd.
Het landbouwproduct ui echter is in Ber
lijn zoo'n rariteit geworden, dat Berlijners,
die niet gehamsterd hadden, een heele week
lang hun Groot-Duitsche biefstuk en andere
bij uitstek Groot-Duitsche gerechten zonder
de geliefkoosde gebakken uien moesten
trachten te genieten. In geen winkel en op
geen markt waren uien te krijgen. Elke Ber-
lijnsche wijk heeft wekelijks 'haar drie markt
dagen. Ons Lichterfelde West heeft Maan
dags en Donderdags van 8 tot 1 uur zijn
markt en Zaterdags van 3 tot 7 uur, het slui
tingsuur van alle zaken. Het gaat er steeds
heel gemoedelijk toe. Vrouwen en meisjes
koopen er in als goede kennissen van de
marktlieden. De vrouw van den Rijksminister
van financiën is is er een trouwe klant. Ze
komt er geregeld met haar kinderwagentje,
waarin de kool en de kaas aan de voeten van
het ministerszoontje worden neergelegd. An
dere dames rijden haar vrachtje naar ftuis
in het boodschappen-net, dat opgehangen is
aan het bovenstuk van een wandelstok, die
in een „A" op rolletjes uitloopt. Verleden
week Donderdag is er in alle vroegte door
Lichterfelde en Dahlem het gerucht gegaan,
dat er uien op de markt zouden zijn. Zelfs
de vermaarde boter en vetdagen hebben bij
het krieken van den marktdag niet zooveel
menschen tusschen de tentjes bij elkaar ge
zien. Ze bouwden er allen hun hoop op hun
klantentrouw en persoonlijke belangstelling
in het wel en wee der familie van den groen
teboer. Deze zou zijn beste klanten zijn uien
want er waren inderdaad uien! graag
bij porden hebben verkocht, als hij niet ge
bonden was door een voorschrift van hooger
hand.
Eén ui per persoon!
Zoolang de voorraad strekt mocht aan el-
ken volksgenoot één ui, één enkele ui wor
den afgegeven tegen betaling van een pfen
nig. Er werd tevens bekend gemaakt, dat de
overheid er voor gezorgd had, dat elke volks
genoot zich volgende week Donderdag düs
over 8 dagen weer van een ui zou kunnen
voorzien. „Hoera!"
Een dame, die met zoo'n geurig product
van de markt thuis kwam, vertelde ons het
geval, dat ze -nog al grappig, hoewel wat
tragi-komisch scheen te vinden. Toen wij
echter daarmee dapper instemden en spra
ken over den ui in onze beeldspraak kwam
het Groot-Duitsche hart tegen ons in op
stand. Er is hier een verandering in de con
versatie gekomen, die kenmerkend is. Sedert
den „Anschluss" wordt hier schaarschte aan
artikelen voor voeding of dagelijksch gebruik
als een bagatelle genomen, die na de stich
ting van het machtige Groot-Duitsche Rijk
van even weinig belang meer is als zooveel
gevolgen van partij-politieke maatregelen,
waarover enkele weken geleden nog bijna
luid werd geklaagd. Men is tegenover den
buitenlandor volstrekt niet onvriendelijk ge
worden, maar wantrouwt toch blijkbaar zijn
gevoelens voor een historische gebeurtenis,
die het Duitsche volk in extase heeft ge
bracht in extase
Wij weten, dat in de laatste dagen m vele
kringen, waar een min of meer belangrijk
familiefeest werd gevierd, dit werd voorafge
gaan door een huidewoord en zegenwensch
voor „unseren geliebten Führer", hetgeen ge
schiedde met de plechtigheid van een gebed.
De algemeene conversatie is ook plotseling
behcersclit door den toon, dien het buiten
land al heeft kunnen waarnemen in de rede
voeringen der leiders van de Duitsche min
derheden in Tsjecho-Slowaküe. Litauen,
Eupen en zelfs in Zuid-Afrika. Wat de Tsje
chische regeering voortdurend gevreesd heeft,
dreigt nu werkelijkheid te zullen worden.
Tsjecho-Slowakije is een naMonaliteiten-
staat bij de gratie van New-York, Londen en
Parijs met 14.7 mlllioen inwoners, waarvan
7 4 millioen Tsjechen. 2.5 millioen Slowaken
en 3.5 millioen Duitschers. Drie volken van
verschillenden aard en taal. De Duitschers,
die als volksgroep samenleven in het land
schap van het Boheemscbe Sudetcngebergte.
dat onmiddalHik aan Duh'chlund grenst,
stammen uit. den tijd. toen Tsjechen en Duit
schers elkaar bestreden om de heerschappij
in Bohemen.
De historie vertelt van een groot Slavenrijk
met Bohemen als kern, dat in het einde der
dertiende eeuw scheen te zullen ontstaan.
Het is na veel strijd, waarvan we het verloop
hier niet behoeven te vertellen, echter tot
den meer bescheiden Tsjechischen Slaven
staat Bohemen gekomen, waarin tenslotte
een kleine Duitsche volksgroep in het Sude-
tengebergte in vrede kon blijven leven.
De Sudeten-Duitsche
verlangens.
Voor zoover noodig hebben we een stukje
oude historie aangehaald om duidelijk te ma
ken, wat nu eigenlijk wel Sudeten-Duitschers
zijn, waarvan zelfs de meeste Duitschers geen
juist begrip hebben. Het valt niet te ontken
nen, dat de Sudeten-Duitschers reden heb
ben zich over de Tsjechische regeering te be
klagen. Aangemoedigd door den Anschluss
van Oostenrijk, verlangen zij wel niet, dat
het Sudetengebied op dezelfde manier bij
het Duitsche Rijk wordt ingelijfd maar be
perken zij zich tot den eisch naar autonomie
in Tsjecho-Slowakisch staatsverband. Het
kan evenwel niet uitblijven, dat zij te gele
gener tijd ook met den eisch zullen komen
van het recht der zelfbestemming, dat een
der vermaarde punten van Wilson was en
dat de vereenigde machten van Versailles en
St. Germain hebben aangenomen en voor
verschillende volken lieten gelden, evenwel
niet voor Duitschers, Oostenrijkers, Honga
ren en Slowaken. Er leven als minderheid
dat is als samenlevende volksgroep in vreem
den staat ook nog vele Polen in Bohemen,
die met het land. waarop zij leven bij Polen
wenschen ingelijfd te worden. De Hongaar-
sche minderheid wil naar Hongarije terug,
de Slowaken willen zelfstandig zijn en allen
beroepen zich op net zelfbestemmiiigsrecht.
Tsjechië, dat door de heerschappij over het
oude Bohemen en Slowakije een rijk van
meer beteekenis wilde zijn dan het uit zich
zelf alleen kan zijn, zal ongetwijfeld binnen
enkele jaren als kleinere staat op zich zelf
zijn aangewezen.
Het intelligente Tsjechische volk, dat de
wereld reeds zooveel schonk op gebied van
kunst en wetenschap, zal evenwel nooit iri
belangrijkheid kleiner worden. Dit moge een
schrale troost zijn bij zoo'n verschiet, een na
tionaliteiten-staat met de verschillende volks
aarden en talen van Tsjechen. Slowaken.
Duitschers, Hongaren en Polen is in onzen
tijd een terrein van onrust, waarin kwalijk
iets goeds ten volle kan gedijen.
H. L.
NIEUWE UITGAVEN.
Dr. P. J. Waardenburg: Het
rassenvraagstuk in onzen tijd.
In deze biologische studie wordt het ras
senvraagstuk van vele zijden in beschouwing
genomen. De schrijver bespreekt o.a. het
ontstaan van rassen, de indeeling der rassen
waarbij de geestelijke en lichamelijke
kenmerken behandeld worden en de be-
eèkenis van verscheidene oude en nieuwe
culturen. Ook wijdt de schrijver de aandacht
aan de verschillende wereldbeschouwingen
over het rassenvraagstuk, in het bijzonder
het anti-semitisme. Tal van foto's van ras
typen en eenige teekeningen verduidelijken
den tekst.
Uitgeefster van het boek is Van Loghum
Slaterus' Uitgeversmaatschappij N. V. te
Arnhem.
Shakespeare tooverde ons in een droom een
heelen midzomernacht met al zijn wonderen
voor oogen. Sindsdien meenen de tooneel-
schrijvers zich verantwoord, wanneer zij den
droom te hulp roepen voor de ongelooflijkste
experimenten, die je in wakenden toestand
nooit beleven kunt. Met den droom ben je ge-
excuseerd, ook al laat je de verschrikkelijkste
draak op het tooneel afspelen.
Dat begrepen mevrouw Bommel-Kouw en
Henk Bakker, toen zij „De Ebbenhouten Oli
fant" schreven. Als we ooit gegriezeld hebben,
dan was het in deze super-thriller, welke Cre
mer gisteren op haar slotvoorstelling in dit
seizoen voor het eerst te Haarlem heeft ge
speeld. Wallace en Frank Vosper zijn stum
pers, vergeleken bij de combinatie van deze
twee Haarlemsche auteurs. Het is om er kip
penvel van te krijgen, als je op één avond zoo
veel griezeligheden voor je oogen ziet afspe
len. Chineesche bandieten, een gemaskerde
Europeesche schurk, automatische valluiken,
mysterieuse kasten, revolverschoten, moorden,
lijken in de Binnen-Amstel, en dat alles in
Amsterdamals Phil het niet alles
droomd had zou geen enkel Cremerlid zelfs
na het bal in de H. K. B. vannacht een oog
hebben dichtgedaan
Maar zijn de auteurs met dien droom nu ook
artistiek geheel verantwoord? Ik zou het niet
bevestigend durven beantwoorden. Mevrouw
Bommel en Bakker begrepen heel goed, dat
zij al die dwaasheden het publiek maar niet
zoo konden presenteeren en daarom moest de
droom dienen om hen van alle schuld schoon
te wasschen. Maar dan moeten wij het ook als
een droom kunnen accepteeren en dat valt wel
heel moeilijk. De elementen van den droom,
die door het voorspel moeten zijn voorbereid,
zoeken wij te vergeefs in dit stuk.
Maar zoo ver hebben de auteurs het waar
schijnlijk of zeker niet gezocht. Zij
hebben alleen maar een thriller in het kwa
draat wat zeg ik? in de vierde macht
willen geven. Misschien zelfs min of meer 'n
persiflage. En zij hebben getoond, dat zij hier
toe in staat zijn. Want als thriller zit .De
Ebbenhouten Olifant" uitstekend in elkaar.
Zij, die van het genre houden en dat zijn
er altijd nog heel wat komen niets te kort
Er zit spanning in en sfeer en als het met
de griezeligheid wat al te erg dreigt te wor
den, dan verschijnt mevrouw Tasman telkens
weer op tijd om ons op ons verhaal te laten
komen en te doen lachen. Alleen tegen het
slot in het tooneel tusschen den gemas
kerde en Phil gaat de handeling wat rek
ken. Daar zou het blauwe potlood nog goede
diensten kunnen verrichten. Maar overigens
is het tooneeltechnisch weer knap werk van
deze 2 auteurs en het zeer groote succes, dat
het stuk gisteren bij de stampvolle zaal
oogstte, was wel het bewijs, dat mevrouw
Bommel en Henk Bakker hun publiek ken
nen.
Voor een zeer groot deel was dit succes ook
aan de uitstekende opvoering te danken. Er
is zeker geen tweede vereeniging in ons land,
die, zooals Cremer, het voorrecht heeft een'
auteur-regisseur als artistiek leider te bezit
ten. Wat dit waard is, zien wij telkens weer
in elke nieuwe opvoering van onze Konink
lijke Vereeniging. Wie zou beter zijn inten
ties op de spelers kunnen overbrengen dan
de schrijver zelf, vooral als deze het vak
zoo door en door ként. Want als regisseur
mogen wij zeker Bakker geen dilettant meer
noemen. Hij heeft van het clubje spelers,
waarmee hij werkt, langzamerhand een en
semble gemaakt, dat voortreffelijk op elkaar
ingespeeld is.
Dit bleek gisteravond weer. Er was ook
sfeer en spanning op het tooneel en er zat dy
namiek in de voorstelling. Sommige spelers
zooals Emmy Fuchs en Nottelman heb
ben zich zelf overtroffen en Eki Bouwer gaf
als de praatzieke mevrouw Tasman spel, dat
kortweg onovertreffelijk genoemd mag wor
den. Zij was van allen wel verreweg het
beste. Wat Eki Bouwer van zoo'n rol weet te
maken, doet waarschijnlijk geen enkele ama
teur haar na. Dat lééft van het begin tot het
eind en is tot in de kleinste details uitge
werkt en vastgelegd. Misschien zullen som
migen mijner lezers denken dat ik in mijn
lof, waar het hier een dilettant betreft, over
drijf, maar ik weet zeker, dat allen die mej.
Bouwer gisteren hebben zien spelen, het vol
komen met mij eens zullen zijn.
Emmy Fuchs hebben wij ook nooit beter
gezien dan gisteren. Zij ontwikkelde soms
een opmerkelijke dramatische kracht en gaf
ook plastisch uitstekend spel te zien. Vooral
haar levensverhaal deed zij bijzonder goed
en bewogen.
De heer Crombouw toonde weer eens welk
een betrouwbare kracht hij voor Cremer is.
Hij speelde zijn dubbelrol forsch en krach
tig en vulde, als altijd het tooneel. De heer
Nottelman gaf een geestige creatie van den
„psychometrischen" detective; vooral als hij
zoo half en half „in trance" was. Wim Oost-
wald was een decoratieve butler, van wien
wij het alleen maar jammer vonden, dat hij
zoo gauw moest sneven. En de twee Chi-
neezen de heeren Hagen kwamen in exo
tische griezeligheid niets te kort.
En dan was er de auteur zelf, die behalve de
regie ook nog de hoofdrol op zich had geno
men. Wat dat beteekent, weet ieder, die maar
eenig begrip van tooneel heeft. Want men
moet er niet gering over denken, over de con
centratie, die dat van een speler vergt. Henk
Het nieuwe gebouw.
Hef ontworpen gebouw vormt
een fraaie en monumentale af
sluiting van het Tiberiusplein
EEN belangrijk voorstel zal in de
eerstvolgende vergadering van
den gemeenteraad behandeld
worden, nl. het voorstel tot den bouw
van een politiebureau op het Tibe
riusplein.
Eindelijk zal het er dus van komen.
Jarenlang sukkelde de dienst met
het oude, ongerieflijke en laten we
gerust zeggen armoedige gebouw aan
het Willemsplein. Van een behoor
lijke huisvesting van dezen belang
rijken tak van dienst, met zijn zich
steeds uitbreidend personeel was
geen sprake. De huisvesting van den
commissaris, de inspecteurs, de agen
ten en de administratie was aller
minst representatief, evenmin als het
gebouw zelf, dat bovendien door een
min of meer verwaarloosd onder
houd leelijk in verval geraakte.
In de raadsvergadering van 20 April 1937
werd een.crediet toegestaan voor het maken
van een ontwerp met begrooting van kosten.
Hierbij werd uitgegaan van de gedachte
dat het hoofdbureau zou worden gesticht op
aan de gemeente toebehoorenden grond, ge
legen tusschen den Groeneweg, de Sparren
straat, de Abeelenstraat en de Wilgenstraat
te iJmuiden. Tijdens de voorbereidende werk
zaamheden. noodig voor het maken van het
ontwerp, bleek echter, dat het terrein der
gemeente, liggende aan het Tiïberiusplein
en de Palmenstraat te IJmuiden, voor het
gestelde doel meer geschikt moest worden
geacht. Bij de verdere uitvoering van de op
dracht werd hiermede dan ook rekening ge
houden, zoodat ook voor den bouw op dit
terrein een schetsplan en een begrooting van
kosten werden opgemaakt. Na kennisname
van deze stukken en bezichtiging ter plaat
se meenden B. en W. aan laatstbedoeld ter
rein de voorkeur te moeten geven. In over
leg met de commissie van bijstand in het
beheer der openbare werken werd dan ook
besloten, het voor den bouw aan het Tibe
riusplein opgemaakt plan met kostenraming
aanwijzende een totaal bedrag van f 146.000,
aan den Minister van Binnenlandsche Za
ken ter beoordeeling voor te leggen. Van
dezen Minister mochten B. en W. mede na
mens zijn Ambtgenoot van Financiën, be-
Bakker is in de eerste plaats karakterspeler
en een rol als Phil Reewijck ligt hem eigen
lijk minder goed. Maar hij is de eenige, die
zoo'n rol aan kan bij zijn vereeniging
daarom is hij wel verplicht hem te spelen. En
hij beschikt over zoo veel routine, dat hij er
toch altijd iets goeds van maakt. Een nadeel
is het voor hem, dat hij de eenige is, die het
bij zijn spel zonder regie moet doen. Had hij
die wel gehad, dan zou hij bijvoorbeeld zijn
spanning en angst voor het lot van Lily, toen
hij vastgebonden zat, meer hebben uitgespeeld.
Ik schreef reeds, dat het succes van de op
voering zeer groot was. Aan het slot, toen aan
de dames en den auteur bloemen werden aan
geboden, nam het applaus de vorm van een
ovatie aan.
Aan het begin van den avond heeft de voor
zitter van Cremer, de heer W. Kruyshoop den
burgemeester, den heer Baron de Vos van
Steenwijk en den Beschermheer der vereeni
ging, den heer Herbert Cremer en zijn fami
lie, die de voorstelling bijwoonden, met eenige
hartelijke woorden welkom geheeten. Het
warme applaus van de zaal bewees, hoe zeer
die belangstelling van den burgemeester en
den heer Cremer voor de vereeniging door het
publiek op prijs werd gesteld.
J. B. SCHUIL.
richt ontvangen, dat in het algemeen tegen
den opzet geen bezwaar bestaat, doch dat
het geraamde bedrag als een maximum moet
worden beschouwd.
Onder aanbieding van het opgemaakte
plan met begrooting van kosten stellen B.
en W. den raad thans voor, hen onder toe
kenning van het noodige crediet, de ver-
eischte machtiging tot uitvoering van het
werk te verleenen.
In het plan is opgenomen een vluchtkelder
voor den luchtbeschermingsdienst. De kosten
van de inrichting daarvan worden geraamd
op f 8000. Getracht zal worden dit bedrag
voor rekening van het Rijk te doen komen.
Aldus luidt het voorstel van Burgemeester
en Wethouders.
De heeren Ir. J. A. Verhoef, directeur en
J. P. Koopen hoofdopzichter en ontwerper
van het plan hebben ons nog het een en
ander medegedeeld omtrent het nieuwe ge
bouw.
De keuze van de plaats, zooals ook in het
voorstel van B. en W. is gezegd, viel oor
spronkelijk op het aan de gemeente behoo-
rende terrein aan den Groeneweg. Dat men
tenslotte de keus liet vallen op het Tiberius
plein was omdat op genoemd plein de tegen
woordige ruimteverhoudingen niet gunstig
zijn, daar een behoorlijke afsluiting van het
plein aan den Noordkant ontbrak. Deze wordt
nu gevormd door het te stichten gebouw.
Toen de keus definitief Op het Tiberius
plein was gevallen, moest een nieuw ontwerp
gemaakt worden, want dit plein vergde een
heel ander bouwwerk dan het eerst geko
zen terrein. Men had hier een entourage van
hooge gebouwen, dus had men een rijzigen
wand noodig. Zoodoende is het ontworpen
gebouw in de hoogte uitgewerkt, om welke
reden men dan ook gekomen is tot een ont
werp met slechts één rij lokalen met een
doorloopende gang aan de achterzijde. Deze
bouwwijze bevordert tevens een ruime toe
treding van licht en lucht. En voorts gaf het
den architect gelegenheid, er iets van te
maken.
De plattegrond is in L-vorm, met
den hoofdgevel naar het Zuiden, dus
naar het plantsoen gekeerd. Deze
hoofdgevel wordt in drie verdiepin
gen opgetrokken, terwijl de zijgevel
aan de Briniostraat twee verdiepin
gen hoog wordt. Als hoekaccent is
torenbouw gekozen, in verband met
de torens van de Nijverheidsschool
en de Hoogere Burgerschool.
In den hoektoren komt ook de
hoofdingang, die tevens de eenige
ingang is, deze hoofdingang wordt
dus tevens door den toren geaccen
tueerd.
liet Tiberiusplein na den bouw van liet Politiebureau.
In den toren bevindt zich het trappen
huis. dat van buiten door een lang raam
wordt geteekend. Bij den ingang bevindt zich
een groote hal met daarin uitkomende de
wacht. Verder komen gelijkvloers de dienst-
lokalen en de cellen. De totale lengte van
den Zuidgevel is 67 M., van den zijgevel 30
Meter.
Op de eerste verdieping komen de kamers
van den commissaris, de inspecteurs, de re
cherche en de administratie, voorts de af-
deeling fotografie, dactyloscopie enz. De
derde verdieping bevat een lokaal voor
gymnastiek, een rustkamer, een theoriezaal
en lokalen voor andere extra diensten. Aan
de achterzijde komt een ruime binnenplaats
met uitgang naar de Palmenstraat.
De bouw van het politiebureau brengt met
zich mede een wijziging van het plantsoen,
dat zich architectonisch aan den statigen
geven zal aansluiten. Het geheel zal met ze
kere strengheid, overeenkomstig de bestem
ming worden uitgevoerd.
De uitvoering zal zoo sober mogelijk zijn,
maar dit zal niet gaan ten koste van de de
gelijkheid.'want voor den bouw zal eerste
klas materiaal gebruikt worden. De kleur van
de steeenen en van het dak zal zich aan
passen bij de omliggende gebouwen, dus een
donkergele steen met donkere pannen.
Onder het hoofdgebouw is een groote door
loopende kelder ontworpen, die zal kunnen
dienen als vluchtkelder in verband met de
luchtbescherming.
Als er geen kink in de kabel komt en dat
is haast niet denkbaar dan zal in het na
jaar met den bouw kunnen worden begonnen.
Aangezien de bouw ca. 9 maanden vergt mag
verwacht worden, dat Velsen midden 1939 zijn
nieuw hoofdbureau van politie krijgt.
Dan zal dus eindelijk onze politie een be
hoorlijke huisvesting krijgen. En dan zal te
vens het Tiberiusplein, het gelaat onzer ge
meente, dat vooral zoo spreekt tot de honder
den treinreizigers, die er dagelijks voorbijrij
den, een centrum vormen, dat er zijn mag en
waarvan het alleen nog maar jammer is, dat
er indertijd geen ruimte gereserveerd is voor
een nieuw gemeentehuis, dat daar zeker op
zijn plaats zou zijn.
Wij kunnen hier nog aan toevoegen, dat de
indeeling van het gebouw is geschied in over
leg met den commissaris van politie, wat er
een waarborg voor mag zijn, dat deze indee
ling goed is.
I Ten slotte een woord van hulde voor den
dienst van openbare werken in het algemeen
en den heer Koopen in het bijzonder. Zijn
J werk zal de gemeente sieren tot in de verre
1 toekomst.
