Haarlems Dagblad
WANDGEDIERTE
Hoe het een eeuw geleden in Haarlem was.
Familietwist met nood
lottig gevolg.
Geld beschikbaar
Tele-visie-foon.
Het belangrijkste
56e Jaargang No. 16892
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven enAlgem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groute Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdrcd. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Ook toen was het een tijd van groote dingen!
Toen de Nassaulaan nog Kraaienhorstergracht was.
WEEKBERICHT
Coöp. Vooruitgang U.A., Haarlem.
ROOMBOTER, per pond 72 ets.
Biscuitjes, p. pond. ongev. 125 stuks 25 ets
Ossenrookvleesch, per ons 17 ets.
Huishoudzee, per staaf 9 ets.
Bessensap H.K., per 2 flesch25 ets.
Slaolie, per flesch, 6' maatje 45 ets.
Suiker, per pond 22 ets.
Koffie, goede kwaliteit, per !<pond lO'/scts.
MET DIVIDENDBONS.
(Adv. tngez. Med.)
Wij, menschen van dezen tijd, meenen dat
alleen ons het voorrecht geschonken is groote
evoluties mee te maken. Radio, luchtvaart,
automobilisme, sprekende film, enzoovoort.
Maar bij het doorbladeren van kronieken
blijkt, dat onze bet-overgrootouders, die een
eeuw geleden leefden, ook van groote dingen
getuige waren!
Een eeuw geleden begonnen de treinen te
rijden en de stoombooten te varen. Voor de
ontwikkeling der maatschappij was dit van
misschien nog meer beteekenis dan van de
verovering van de lucht. Wij hebben de radio,
maar onze voorouders het begin van de tele
graaf. Die hadden de uitvinding van het gas
nog bovendien.
Haarlem v/as honderd jaar geleden klein,
heel erg klein. Het bevolkingsaantal haalde
nog niet de 25.000. Allen woonden in wat wij
nu „de oude binnenstad" noemen, dus tus-
schen de singels. En dan waren daarvan nog
groote stukken onbebouwd. Het Kenaupark
werd eerst in 1867 bebouwd en ook het Rip-
perdapark is uit dien tijd.
De omliggende gemeenten waren gehuch
ten met niet meer inwoners dan het aantal
dat in Haarlem nog aan de 25000 ontbrak.
Nu tellen Haarlem en de omliggen
de gemeenten meer dan 250.000 inwo
ners, dus tien maal zooveel als een
eeuw geleden.
Haarlem had toen nog het beeld van een
vestingstadje de poorten en wallen waren
nog intact. Voor de verdediging hadden die
geen waarde meer, zoodat men er in dien tijd
over begon te denken deze boeien uit de mid
deleeuwen te verbreken. Van praten kwamen
ook daden. Nu eens viel de eene, dan de an
dere poort als een offer aan de eischen van
het. toenemend verkeer. Haarlem ging langza
merhand buiten zijn singels groeien! Maar
het duurde toch nog wel 25 jaar voor al die
staketsels verdwenen waren. Alleen heeft men
ons de Amsterdamsche poort nagelaten als
een herinnering.
Het poortersgeld werd in 1852 afgeschaft.
Als verkeersmiddelen kende men nog alleen
de postkoets en de trekschuit. In 1839 werd de
eerste spoorlijn in ons land geopend, namelijk
de lijn Haarlem-Amsterdam. Het volgend ja%r
wordt dit eeuwfeest gevierd. Dat was in 183*9
een begin van de komende evolutie op ver
keersgebied. Er verstreken evenwel nog eeni-
ge tientallen jaren voor men het aandurfde
een uitbreiding van beteekenis aan het net
van spoorwegen te geven. De lijn Haarlem-
Rotterdam werd in 1847 voltooid, Haarlem-
Beverwijk in 1860 en Haarlem—Zandvoort pas
in 1883. Aanvankelijk had de stoomwagen heel
wat tegenstand bij het publiek te overwinnen,
maar daarin is hij volkomen geslaagd.
De uitvinding van de telegraaf maakte aat
er een belangrijke verbetering kon worden
ingevoerd in de maatregelen voor de veilig
heid op de spoorlijnen. De spoorwegtelegraaf
werd in 1845 in werking gesteld. Pas in 1858
dus nu 80 jaar geleden werd te Haarlem
het telegraafkantoor voor den particulieren
dienst geopend. De telegraaf, de vèrschrijver,
was voor dien tijd een wonder. Nu is de betee
kenis daarvan veel verminderd door het nog
grootere wonder: de telefoon.
De landwegen, die naar de andere steden
en dorpen leidden, waren juist in voldoenden
staat om de postkoets gelegenheid te geven
den tocht te volbrengen als de paarden sterk
genoeg waren hun vracht door mulle zand-
hoopen en diepe modderpoelen te trekken.
Slechts hier en daar kende men de weelde van
iets wat op een bestrating geleek.
In 1841 werd door den Raad aan een com
binatie concessie gegeven de Kleverlaan (in
dien tijd een zandweggetje) te verbreeden en
te beharden met puin en schelpen. De kosten
mochten de exploitanten van den weg verha
len op de weggebruikers door een tolheffing.
Eenigen tijd later werd ook op die manier de
weg Haarlem-Zandvoort aangelegd. Pas in
1857 werd de grindweg in den Hout. gemaakt
om een behoorlijke verbinding met Heemstede
te verkrijgen.
Haarlem was in dien tijd omringd door een
net van tollen. Er was geen weg naar buiten
of er stonden één of meer tollen op. Die toe
stand heeft trouwens tot na 1900 voortge
duurd. Eerst toen erkende de overheid het als
haar plicht zelf de wegen aan te leggen en te
onderhouden. Het tolgeld dat vroeger voor
reiskoetsen vigelantes en hondenwagens
moest worden betaald, is nu vervangen door
de wegenbelasting voor auto's en de rijwiel
plaatjes voor de fietsen.
In het midden der vorige eeuw zijn te
Haarlem heel wat wateren gedempt. Daardoor
is het stadsbeeld ook zeer sterk veranderd. De
Oude Gracht en de Kraaienhorstergracht
(Nassaulaan) zijn in 1859 gedempt, de Raam-
en Voldersgracht in 1861, de Raaks en de Beek
in 1866 en de Achter Nieuwe Gracht (Park
laan) in 1869.
De straatverlichting te Haarlem bestond
een eeuw geleden nog uit petroleumlampen.
In 1837 werd hier voor het eerst gas gebruikt,
maar eerst in 1846 sloot de gemeente met de
particuliere gasmaatschappij een contract
voor de verlichting der stad met 124 gaslan
taarns.
In 1849 werd begonnen met het ophalen van
vuilnis. Aanvankelijk geschiedde dit ook door
een particuliere onderneming.
Een eeuw geleden waren er ook nog geen
trottoirs: die zijn pas later gewenscht geble
ken om de voetgangers veiligheid te geven bij
het toenemende verkeer. In dien tijd had men
ook nog open heulen in de straat voor het
loozen van afvalwater uit de huizen en het
hemelwater. Pas in 1860 werd begonnen met
het maken van overdekte riolen.
De exploitatie van een waterleiding dateert
van 1854.
In 1861 werden de straten in onze stad voor
het eerst van naambordjes voorzien.
De bevolking van Haarlem was in 1863 ge
stegen tot 30.000.
Jongeman met zeis in den rug
gestoken en gedood.
Dader gearresteerd.
Zondagavond omstreeks half twaalf
is op de Bleekerskade te Amstelveen
een moordaanslag gepleegd.
De twintigjarige gehuwde arbeider
L. C. hoorde bij zijn thuiskomst, dat
zich onaangename kwesties in de fa
milie hadden voorgedaan. Hij wond
zich hierover zoo op, dat hij zich met
'n zeis wapende en op de kade den 26-
jarigen Grifhorst uit Amsterdam, die
verkeering met de zuster van zijn
vrouw had, opwachtte. Toen Grif
horst voorbij kwam, heeft C. hem een
klap gegeven, waarbij de punt van de
zeis in den rug drong. G. wist nog de
woning van zijn schoonouders te be
reiken, waar hij tengevolge van hevig
bloedverlies ineen zakte. Onmiddellijk
werd geneeskundige hulp ingeroepen.
Het slachtoffer is per ziekenauto naar
het Binnengasthuis te Amsterdam
vervoerd, waar hij in den loop van
den nacht is overleden.
De politie stelde een uitgebreid on
derzoek in onder leiding van inspec
teur Busser. De dader werd ten huize
van zijn ouders, die eveneens op de
Bleekerskade wonen, gearresteerd.
Hij is voorloopig in het politiebureau
te Amstelveen ingesloten.
De industrie in onze stad.
Uitbreiding Haas' Azijnfabrieken.
Vroolijk wapperde Vrijdag de driekleur van
de gebouwen der Haas Azijnfabrieken N.V. in
de Spaarn wouderstraat. De uitbreiding van het
administratieve gedeelte der fabriek werd in
gebruik genomen. Veel bloemstukken sierden
het ruime nieuwe kantoor waarin door den
architect is gestreefd naar ruimte, licht, lucht,
gezelligheid en eenvoud. Alle moderne techni
sche middelen zijn toegepast om het bedrijf
zoo economisch mogelijk in te richten, Er was
behoefte gekomen aan expeditie-ruimte, ook
aan administratieve ruimte kwam gebrek. Door
inwendige verbouwing uitgevoerd door den
aannemer den heer H. J. de Vries is ook voor
de toekomst in deze behoefte voorzien.
Ontslagen koelie steekt ambtenaar
neer.
Slachtoffer aan de gevolgen overleden.
SOERABAJA, 18 Juli. (Aneta) He
denmorgen te vijf uur is de opzichter
van den gemeentelijken reinigings
dienst, de heer Schotsman, toen hij op
zijn fiets naar zijn werk ging, door een
ontslagen Madoereeschen koelie van
dien dienst, met een piso blati (breed,
plat mes) neergestoken. De zwaarge
wonde werd naar de C. B. Z. vervoerd,
waar hij anderhalf uur later is over
leden.
Het wereldfilmbal 1938.
Tino Rossi en Corinne Luchaire komen ook.
Het comité Wereldfilmbal 1938 is nog steeds
doende nieuwe sterren voor het filmbal te
engageeren.
Tino Rossi heeft thans definitief zijn komst
toegezegd, terwijl Corinne Luchaire hier
te lande bekend door haar opmerkelijke ver
tolking van de hoofdrol in de film „Meisjes
achter tralies" zich in principe bereid heeft
verklaard te komen. Henri Garat is licht on
gesteld, doch zal zeer waarschijnlijk voor 23
Juli a.s. in zooverre hersteld zijn. dat hij het
feest met zijn aanwezigheid zal kunnen op
luisteren.
De Phohi zal op Maandag 25 Juli een extra
uitzending voor Indië en Amerika verzorgen,
waarin snapshots van dit Wereldfilmbal zul
len worden gegeven.
door GEMEENTELIJK goedgekeurde bank.
Bedr. van 50.tot 500.
WETTELIJKE TARIEVEN.
Vr. prospectus (zegel v. antwoord). Kantoor:
SCHNEEVOOGTSTRAAT 7. - Geopend van
9Vi—8 uur. N.V. Credietbank „AMSTERDAM
HAARLEM", Telefoon 17081.
(Adv. Ingez. Med.)
Wij garandeeren ABSOLUTE VERDELGING
onder geheimhouding en schriftelijke garan
tie, volgens speciale beproefde methode.
Zuiveringsonderneming „RADICAAL",
GEN. CRONJéSTRAAT 135 - TELEF. 11657.
(Adv. Ingez. Med.)
(Practische -proeven zijn genomen
met televisie per telefoon, waar
door de sprekers elkaar niet alleen
kunnen hooren, maar ook zien.)
Ziedaar een heel nieuw onheil, dat ons
dreigend komt belagen,
Al is 't nu nog in 't stadium van het
experiment,
De wetenschap staat nergens voor in deze
grootsche dagen,
Straks biedt zij ons weer koeltjes dit
bedenkelijk present.
Wie nu een telefoongesprek voert, hoeft
niet op te passen,
Dat d' uitdrukking van zijn gezicht niet
zijn gevoel verraadt,
Hij kan zich overgeven aan het maken
van grimassen,
Terwijl hij streng verwijtend in het zwarte
mondstuk praat.
Wanneer zij lieve woordjes spreekt tot een
van haar vriendinnen
En daarbij onder 't praten af en toe de
tong uitsteekt,
Omdat zij eigenlijk van nijd en afschuw
kookt van binnen.
Is dat een wederzijdsche vrijheid, die zich
nu niet wreekt.
Wie onzer durft er, met de hand op 't hart
gelegd, te zweren.
Dat hij niet af en toe, zij 't dan
onhoorbaar, zucht of gaapt.
Als d' andre kant erg lang van stof is
met telefoneeren,
Of zelfs bij 't luisteren de oogen sluit
alsof hij slaapt.
Nu dreigt de televisie in de telefoon te
komen,
En als het eens zoo ver is, zijn die
vrijheden gedaan.
Dan wordt ons ieder voorrecht van het
draadgesprek ontnomen.
Dan zien wij ook elkander telefonisch
staan en aan.
En als men nu niet oefent, kan dat straks
tot drama's leiden.
Het onheil is misschien nabij, *t is zaak
om iets te doen.
Men dient nu zijn gelaatsexpressie voor te
gaan bereiden,
Voor d' intocht van het telefonisch
televisioen.
P. GASUS.
De auto en de Personeele Belasting
Waarde van den wagen bij het inruilen.
Belastingconsulenten van de K.N.A.C. ont
vingen van verschillende automobielbezitters
in Haarlem en omgeving volgende circu
laire ter inzage die hun gestuurd was door den
inspecteur der belastingen te Haarlem.
„Bij terugontvangst van het beschrijvings
biljet Personeele Belasting van het belas
tingjaar 1938 is mij gebleken, dat u een an
der motorrijtuig hebt aangegeven dan voor
1937.
Met betrekking tot de aangifte van de waar
de verzoek ik u beleefd mij binnen 5 dagen te
berichten of u ermede rekening hebt gehou
den, dat volgens een arrest van den Hoogen
Raad der Nederlanden van 12 Mei 1937, bij
aankoop van een nieuw motorrijtuig de aan-
koopsprijs als de tegenwoordige waarde moet
worden opgegeven en in geval de aankoop te
gen inruiling van het oude motorrijtuig is
geschiedt, de koopprijs moet worden aange
geven welke zou zijn betaald, wanneer geen
inruiling zou hebben plaats gehad, m.a.w.
inkoopprijs is verkoopswaarde".
Daar de K.N.A.C. deze circulaire in strijd
achtte met de bewoordingen van de wet.
heeft het bestuur een adres aan den minister
van Financiën gestuurd waarin betoogd werd
dat de meening over de strekking van dit ar
rest niet werd gedeeld.
Ook werd de meening uitgesproken, dat de
circulaire in strijd zou zijn met de Wet op de
Personeele Belasting, omdat in artikel 31 bis
bepaald is, dat onder waarde wordt verstaan
de som die gerekend wordt te kunnen wor
den bedongen bij verkoop onder normale
omstandigheden. Een nieuw motorrijtuig is
door koop 2de handsch geworden, hetgeen
beteekent, dat de kooper nimmer denzelfden
prijs bij verkoop zal kunnen bedingen, welke
hij er voor betaald heeft.
De Minister heeft de bezwaren van de K.
N. A. C. gedeeld, want hij heeft den inspecteur
uitgenoodigd de bedoelde kennisgeving niet
meer aan de aangifte toe te voegen.
De K. N. A. C. raadt automobielbezitters
aan indien zij In afwijking met hun oor
spronkelijke aangifte hooger zijn aangesla
gen als een gevolg van bedoelde circulaire,
zij alsnog bezwaar moeten maken.
Maandag 18 Juli 1938
Abonnementen per week f0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën: 1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL
Regclabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60, elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
Het woord is aan
Sirius
Velen verstaan hetdoor
toegeven hun wil door te
zetten.
Weer een Oceaauvlueht?
Amerikaansch vlieger van Floyd Bennet
vertrokken.
NEW YORK. 18 Juli (Havas) Gister
ochtend te 9.17 uur is de vlieger Douglas Cor-
rigan vertrokken van het vliegveld Floyd
Bennett.
Hij zeide, dat hij naar Los Angelos ging,
doch hij verdween in Oostelijke richting in
plaats van naar het Westen en is nergens
meer gezien. Men veronderstelt, dat Corri-
gan de tocht van Lindbergh naar Parijs wil
herhalen.
Het toestel van Corrigan, dat 900 dollar
heeft gekost, is voorzien van een motor van
175 paardekracht en kan een kruissnelheid
van 150 K.M. per uur bereiken. De vlieger
heeft 1280 liter benzine en 65 liter olie mee
genomen, voldoende om Longbeach of Europa
te bereiken.
Jongelui gingen er met een auto
vandoor.
Hedenochtend kwam een bewoner van de
Bisschop Ottostraat, die zich om half 5 naar
zijn werk begaf, tot de ontdekking dat een
auto voor zijn huis stil hield, waaruit twee
jongelui sprongen, die zich uit de voeten
maakten. Hij vertelde deze ervaring aan de
politie, die een nader onderzoek instelde. De
auto bleek toe te behooren aan een bewoner
van de Boschlaan in Aerdenhout, die zijn wa
gen voor de deur had laten staan. De bewuste
jongelui, die blijkbaar een uitstapje met den
wagen hebben gemaakt, zijn nog niet gevon
den.
ET is een oude geschiedenis, die
echter altijd nieuw en waar blijft.
Wie iets te vragen of op te ruimen
heeft, laat dat door een Groentje in
Haarlem's Dagblad doen.
HEDEN: 14 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Een eeuw geleden was het ook in Haarlem
een tijd van groote dingen. 1
De waarde van een auto bij het inruilen. 1
De Haas' AzijnfabricMan breiden zich uit. 1
BINNENLAND.
Te Amstelveen heeft Zondagavond een 20-
jarige arbeider een 26-jarig jongeman
met een zeis gedood. 1
Aan het IJmuidensche strand is Zondag
middag een bader verdronken. 3
Zaterdagmiddag is te Brunssum een loco
motief van tien meter hoogte gestort:
een leerling-machinist is gedood. 3
In Indië wordt een militair vliegtuig ver
mist. 3
BUITENLAND.
Alarmeerende berichten over Tsjechische
mobilisatie verspreidden ongerustheid
doch bleken niet op waarheid te be
rusten 4
Aan den vooravond van het koninklijk be
zoek aan Parijs zijn tusschen Chamber
lain en Daladier vriendschappelijke brie
ven gewisseld. 4
Tijdens het weekeinde te Palestina zijn
weer vele incidenten voorgevallen, waar
van vooral Arabieren het slachtoffer
werden. 4
Franco's troepen bezetten San Augustin
en rukken thans verder op in de provin
cie Valencia. 4
ARTIKELEN.
De resultaten van een onderzoek naar den
stand der bloembollenteelt in Engeland 4
K. de Jong: Opera Italiana. 13
Van onzen Parijschen correspondent:
Frankrijk's hoofdstad in feestgewaad. 13
Synthese in de Protestantsche kunst. 13
SPORT.
De Sportweek te Haarlem. 5 en 6
De Ned. Zwemkampioenschappen bij de
„Waterratten" zijn uitstekend geslaagd. 6
Anton van Schendel wint de tiende étappe
van de Tour de France. g
Osendarp en van Beveren winnen een En-
gelsche athletiektitel. 8
De boksmatch van KlaverenTenet is on
beslist geëindigd. g
De Burgerlijke stand van Haarlem is op
genomen op
OP HELSINGFORS. DE FINSCHE HOOFDSTAD, zijn thans de oogen van alle
athlcten die aan de Olympische Spelen van 1940 hopen deel te nemen, gericht. Nu
Japan, zooals men weet, van de organisatie der Olympiade heeft moeten afzien,
zal Finland zeer waarschijnlijk deze taak overnemen. Een overzicht van „de
witte stad van het Noorden".