PER AUTO EN BOOT DOOR ZUID-AFRIKA.
Journalisten op reis door Zwitserland.
Litteraire
Kantteekeningen.
ZATERDAG 30 JUL'I 1938
HAARLEM'S DAGBLAD
Naar Pretoria, de hoofdstad van Transvaal.
Bronzen Boerenfiguur bij het voetstuk van Kruger's standbeeld te Pretoria.
Er is diis tenminste één werkelijke weg in
Transvaal: degene, die Johannesburg met Pre
toria verbindt. En dat mag ook wel. De mij
nen van Johannesburg hebben tot nu toe vol
doende goud opgebracht om Engelands heele
oorlogsschuld aan Amerika te betalen, dus die
weg mocht er wel af. Hij is niet alleen ge-
asphalteerd, maar bovendien mooi beplant
met breede rijen dennen, altijd een luxe in
dit verre Zuiden en hier werkelijk zeer veel
effect bereikend. Het is een lust om dien weg
te berijden. Het eerste gedeelte toont ons de
buitenwijken van Johannesburg met alleraar
digste villatjes in mooi bloeiende tuinen, want
hier benoorden den witwatersrand schijnt
veel meer water te zijn dan ten Zuiden er
van.
Allergezelligste huisjes in Engelschen, Fran-
schen, Duitschen en vooral in goed Nederland-
schen stijl, staan naast de op hun kant ge
vallen blokkendoozen. die een paar verwaten
architecten met flapdasjes om, ons willen
dwingen om mooi te vinden. Maar ik zie hier
toch het allerliefst het forsch opgezette oud-
Hollandsche huis, met de breede stoep, zooals
hier de voorgalerij wordt genoemd. En die zijn
er gelukkig ook nog in heele rijen en een van
de bekendste daarvan is het huis van Oom
Paul of wel president Kruger in Pretoria. We
deinen er heen over den prachtigen weg, die
voor de laatste paar mijl door een aardig
bosch voert en vindeneen villastad. Wat
een contrast met het zakelijk moderne Johan
nesburg! Vergelijk het Damrak in Amsterdam
met de Loolaan in Apeldoorn dat teekent zoo'n
beetje het verschil. Er is een forsch plein met
postkantoor, bankgebouwen, gerechtshof enz.
Er zijn twee of drie werkelijke winkelstraten,
waarvan één naar het station leidt en daar
vóór staat het mooie standbeeld van Kruger
ln lange zwarte jas met den hoogen hoed op
het hoofd, net zooals ik hem indertijd Am
sterdam zag binnenrijden. De bronsfiguren
van Boeren rond het voetstuk zijn in één
woord prachtig. Zij toonen de fiere strijders
voor het Recht, nog gewapend met voorladers,
de kruithoorn op zij. passende bij de ouder-
wetsche kleedij van den grooten staatsman,
die ver over hen heen zag, in werkelijkheid
zooals nu. En Kruger was een groot man. ook
in andere opzichten. Hij kwam als voorlooper-
tie naar Transvaal, dat is als leider van het
eerste span ossen voor een boerenwagen op
den grooten trek. Hij heeft er leeren jagen
en strijden met de wilde dieren van het veld
en met de Zoeloe's, die veel erger vijanden
waren. Talloos zijn de jachtavonturen, die van
hem verteld worden en het is algemeen be
kend. dat hij in kracht en zelfs in snelheid
eiken Zoeloe de baas was. Al spoedig stond hij
aan het hoofd van een commando in de tel
kens weerkeerende schermutselingen met den
zwarten vijand, maar ook wanneer onderhan
delingen moesten worden gevoerd, was Kruger
met zijn groote kennis der kaffertalen en zijn
enorme ervaring met menschen, altijd een der
eersten. Natuurlijk waren er ook onder deze
afstammelingen van Hollanders al spoedig
verschillende godsdienstige en politieke par
tijen. maar Kruger heeft, ook als zijn partij
bij verkiezingen het onderspit dolf, het vader
land en den nieuwen president toch steeds
met groote trouw gediend. Maar zijn groote
eerlijkheid en rechtschapenheid en vertrou
wen op den Bijbel waren niet opgewassen te
gen de politieke scharrelarijtjes van een Ja-
meson en Rhodes en zelfs een Gladstone. Laat
ik over dien laatsten staatsman even de mee
ning laten hooren van een Engelsche schrijf
ster. miss Marjorie Juta. in The Pace of The
Ox. een boek. dat eigenlijk een levensschets
van Kruger in zijn tijd is. Zij vermeldt hoe
Gladstone in 1880 tijdens een verkiezingsrede
zegt: „Wat heeft het voor nut, plaatsen zoo-
,.aïs Cyprus en het land van de Boeren in
„Zuid-Afrika in te lijven in het Britsche Kei
zerrijk? Ik zou willen zeggen, dat. wanneer
.'.zulke aanwinsten even waardevol waren als
/ze thans waardeloos zijn. ik ze dan nog zou
afwijzen omdat ze verkregen zijn door mid
delen. die onteerend zijn voor het karakter
van ons land". Dezelfde Gladstone verdedigt
na de verkiezingen het zenden van troepen
naar Zuid-Afrika. Een ander staatsman. Cha
plin. valt hem aan met ongeveer de volgende
bewoordingen: „Zou het Huis werkelijk mee-
„nen. dat zulke uitlatingen als bovenstaand,
l.naar voren gebracht door een zoo bijzonder
„en uitnemend man in een tijd. dat zijn veld
tocht tegen de toenmalige regeering de be
wondering van de heele wereld afdwong
„Zuid-Afrika niet zouden bereiken? Ge kunt
„u toch voorstellen, met welk een gevoel van
'„verlichting, van verrukking, de uitslag van
„de algemeene verkiezingen bij de Boeren werd
.ontvangen en hoe zij dien verwelkomden als
„de aankondiging der algeheele bevrijding.
„Maar natuurlijk, deze eenvoudigen van geest
„beseften heelemaal niet, dat de Hoogedel-
„achtbare Heer, toen hij in Schotland bezig
j,was. een regeering omver te werpen, één per
soon was en deze Hoogedelachtbare Heer.
„veilig teruggekeerd in Downing Street, een
„heel ander. Evenmin konden zij begrijpen, dat
..de taal. waarin de Hoogedelachtbare Heer
„hen verloochende en die waarin hij zijn ra
dicale vrienden steken onder water toedien
de, waarschijnlijk heel anders zou worden
„uitgelegd door een Engelsch minister, den
„man, die gelden en troepen uitzond om de
.slachtoffers van zijn eigen welsprekendheid
„te onderdrukken".
En zoo is de heele geschiedenis der boe
renrepublieken er een van misleiding en niet
willen begrijpen, om het leelijke „woord
breuk" niet eens te noemen.
Gouddorst en Empirewaanzin waren het
ook, die in 1900 leidden tot den laatsten
Boerenoorlog, die eindigde met Krugers uit
wijken naar Nederland, waarvoor toen onze
Koningin een oorlogsschip tot zijn beschik
king stelde. En toch: laat ik een ander En-
gelsehman voor u laten spreken:
„Honderd jaar geleden trokken Boeren weg
uit de Kaapkolonie, omdat hun patriarchale
levensgewoonten werden bedreigd door ver
anderde omstandigheden. In het binnenland
wonnen ze vijftig jaar uitstel. Daarna moesten
ze zwichten voor onberekenbare krachten,
voor de aanstormende 20ste eeuw, vertegen
woordigd door de gehate roode Engelsche
uniform. Maar hun idealen, gesterkt en ge
steund door vijftig jaar strijd, hebben de
heele Unie van Zuid-Afrika met hun zuur-
deesem doortrokken, tot Kenya toe! De voor
trekkers hadden geen politieke ervaring, wel
een soort politieke helderziendheid en juist die
ideeën der oude trekboeren vinden we terug,
in hun besten vorm, bij mannen als Smuts en
Herzorg. de twee Afrikaanders, die den Do-
minionstatus hebben doen geboren worden".
En de vlag, die boven de Unie wappert is...
het oranje-blanje-bleu onzer vaderen met, als
klein inzet, de oude Transvaalsche vlag, die
van den Oranje Vrijstaat en ook een kleine
Engelsche vlag. En zoo zie ik den Engelschen
invloed al kleiner en kleiner worden en een
steeds grooter Afrikanendom met een aan
het Hollandsch nauw verwante taal zich met
een taaie volharding over voorouders een po
sitie in de wereld verwerven. TenzijZuid-
Afrika bestemd is om een land van zwarten,
geen „witmenschland" te worden. Onder En
gelsch bestuur was het zeker daar heen ge
gaan, maar de Hollander en Afrikaander
staan zoo geheel anders tegenover het kleur-
lingenvraagstuk dan de Engelschman, dat
het een ijdele hoop is, dat een verdeeling van
arbeid en plaats onder de zon voor blank en
bruin ook hier te vinden zal zijn.
Want er ls wel veel veranderd, sedert Louis
Trichardt en Piet Retief als eerste Voortrek
kers het ..lekker lewe" zochten. Want dat was
een der hoofdredenen van den trek. Zeker,
onder die redenen waren ook: vrijheid van
godsdienst, vrijheid van belasting, maar voor
al: het niet gelijk gesteld willen worden met
Zoeloe's en andere Kaffers I Kaffer komt van
ca f ara, dat ongeloovige be teekent). Wat de
oude Boer bezat in de oude Kaapkolonie en
wenschte te behouden door weg te trekken,
was: een vrije boerderij van een 5000 hectare
zooveel was er noodig om van de schapen
houderij een gezin te kunnen grootbrengen.
Ten tweede vroeg hij een flink jachtveld om
dat manlijk bedrijf ter staling der spieren en
zenuwen te kunnen uitoefenen en meteen
eens iets anders in den pot te hebben: en ten
derde goedkoope inlandsche hulpkrachten op
de boerderij. Wat was het Jekker lewe" dat
de voortrekkers toelachte, 's Morgens op jacht
dan een goed maal en een middagdutje,
's middags een flinke rit door het uitgestrekte
veld om te zien, hoe de kudden er voor ston
den of de kaffers hun plicht deden; 's avonds
bijbellezen en vroeg naar bed. Meer hadden en
meer vroegen de voortrekkers niet. Maar het
was eigenlijk veel, te veel, toen er velen kwa
men. die hetzelfde vroegen. En hier ook brach
ten ploeg en machine langzaam maar zeker
verandering. Mijnbedrijf en de auto deden de
rest.
Dat alles kunt ge rustig overdenken in het
vriendelijke huis van president Kruger, te
genover de kerk in Pretoria. Beter nog op het
terras der prachtige Union Buildings, de
buitengewoon mooi gebouwde regeeringsge-
bouwen der Unie, die boven op een heuvel
achter de stad liggen te midden van een kos-
telijken tuinaanleg.
Pretoria bezit een paar aardige musea,
historisch, ethnologisch: natuurlijk ook een
opgezette-beestenspul en een prachtcollectie
ertsen uit alle deelen van dit rijke land. Er
is een uitstekende bibliotheek, in één woord,
al datgene, dat in een hoofdstad behoort te
zijn. En er vlak bij is een keurige gouverne-
ments-kampeerplaats met stroomend water
en gratis hout voor het vuur. We blijven er
een paar dagen om wat autoriteiten te bezoe
ken en het plan voor den verderen tocht hee
lemaal op pooten te zetten. En we hooren ook
van de bewoners, dat het een prettige stad is
om te wonen, een heerlijk klimaat, winter en
zomer door, genoeg groote stad om wat intel-
lectueelen omgang te vinden en toch met dat
heerlijke villaparkuiterlijk, dat maakt dat
ge u altijd buitenvoelt.
En dan gaat het weer verder, oostwaarts
nu, langs de reusachtige Premier-diamant
mijnen. die den Cullinan leverde, waarvan de
splijtstukken nu de Engelsche koningskroon
sieren, in de richting van Kruger Wildpark.
Dat is weer drie dagen rijden, meest door on
afzienbare vlakke korenvelden tot wij van het
Hooge Veld afdalen door een mooie kloof,
waarin Waterval Onder en Waterval Boven
liggen en talloozejbloeiende aloës de wanden
sieren. Zoo komen wij in het lage veld, het
Boschveld, dat altijd het dieren-dorado van
Zuid-Afrika is geweest, grootendeels weer
vlak, met *n soort verpreide struikgewas-groei
van in hoofdzaak doornstruiken. Het strekt
zich uit van de Kaapkolonie af tot in den
Soedan, door vrijwel heel Afrika heen. Mijn
foto's van Erithrea konden voor een groot
deel in dit deel van Zuid-Afrika genomen
zijn. En daarin ligt de Kruger Wildtuin.
Uniegebouwen te Pretoria.
Een interessante tocht door
eenige der schoonste streken.
G e n v e, Juli.
(Van onzen Geneefschen correspondent)
TWEE spoorwegjubilea, dat van den
thans 25-jarigen Lötschberg-spoor-
weg en dat van de reeds 40-jarige
Gornergratbahn bij Zermatt zijii voor
het te Zürich gevestigde Zwitsersche Centrale
Verkeersbureau de aanleiding geweest een
twintigtal buitenlandsche journalisten tot een
vierdaagsche reis door een der fraaiste gedeel
ten van dit prachtige land uit te noodigen.
Vertegenwoordigers van groote dagbladen uit
elf staten (Belgie, Denemarken, Duitschland,
Egypte, Engeland, Frankrijk, Hongarije, Ita
lië, Nederland, de Vereenigde Staten van
Amerika en Zweden) namen aan deze voor
treffelijk door onze Zwitsersche gastheeren
georganiseerde en geleide reis deel.
Wij begonnen onze reis in de Zwitsersche
hoofdstad Bern. den zetel van den Lötsch-
bergspoorweg, die van Bern over Thun, Spiez.
Kandersteg naar Brig gaat en die in de 25
jaren van zijn bestaan duizenden toeristen
groote vreugden heeft bezorgd door de daar
door geschapen gemakkelijke verbinding van
het Noorden met het Zuiden en de landelijke
schoonheden, die reeds de enkele doorreis per
spoor van het Berner Oberland naar het niet
minder schoone Wallis en zijn Rhönedal den
reizenden biedt.
Bern in Bloemen.
]gERN de veel te weinig bekende in
teressante oude bn tevens moder
ne hoofdstad van Zwitserland, heeft
ook dit jaar weder de leuze „Bern in
bloemen" gehandhaafd, zoodat vrijwel
iedere woning in de voornaamste
straten vroolijke bloempotten met ge
raniums en andere bloemen voor haar
vensters heeft en Bern reeds daar
door iederen vreemdeling een vrien
delijk welkom toeroept.
Ons eerste bezoek gold hierna de „parel
der bergmeren", de „Blausee", op bijna IOüO
meter hoogte aan den Lötschbergsporweg tus-
schen de stations Frutigen en Kandersteg
legen Een aardig wandelingetje van een klein
half uur. van het station Blausee naar het
miniatuurmeertje dat door zijn wonderbaar
lijk diepblauw water dezen naam zoozeer ver
dient. zal niemand berouwen. Idyllisch ligt
de Blausee te midden van de omringende
bosschen met sneeuwbergen op den achter
grond en hoogst interessant is het zich op het
meer te laten rondroeien en aldus van het
meer uit door het glasheldere water heen naar
beneden te kijken naar de op den bodem van
het meer liggende eeuwenoude versteende en
met wier overtrokken boomstammen. Een an
dere aantrekkelijkheid van de Blausee is het
forellenteeltbedrijf. Ongeveer 150.000 forellen
zijn daar te bezichtigen.
Na een kort oponthoud in het prachtig ge
legen door een krans van beroemde bergen
omgeven Kandersteg bood ons de Lötschberg-
spoorweg na het verlaten van den grooten
Lötschbergtunnel van ruim 14 Kilometer bij
Goppenstein gedurende een half uur het be
roemde uitzicht op het Rhónedal. dat eerst
400 meter beneden ons ligt, totdat wij bij
Brig weder als het ware op den beganen
grond terugkomen.
KOOPT
UW STOFZUIGER
in een SPECIAALZAAK. Keuze uit 45 ver
schillende merken.
DE STOFZUIGER CENTRALE H A G E M A N
GED. O. GRACHT 52 - HAARLEM - Tel. 12762
(Adv. Ingez. Med.)
Een Oud-Hollandsehe Burge
meestersdochter. Door Wouter
van Riesen. Arnhem. Van
Loghum Slaterius' U. M.
Als de nog steeds betreurde Albert Thibau-
det in Le Liseur de Romans zijn critische
opstellen over den Franschen roman verza
melt, verdeelt hij zijn stof in een dozijntje
categorieën.
Doch aan den historischen roman geeft hij
geen afzonderlijke plaats; misschien wel om
dat de historie als zoodanig, zich in elk der
door hem onderscheiden genres verwerken
laat en zoowel voor den avonturenroman als
voor dien van de energie, van de smart, van
het noodlot enz., enz., het bindend verhaal
leveren kan.
De zuiver historische roman is vooral in
de litteratuur der niet Gallisch-Romaansche
landen een druk-beoefend genre, en blijft
dan veelal beperkt tot het verhaal, op meer
of minder documentarie gegevens opgebouwd
Zonder daarbij, anders dan ierloops, op an
dere dan algemeene feitelijkheden in te gaan
en zonder aan de onzichtbare draden, waar
door alle daden en feiten verbonden zijn,
meer dan de allernoodzakelijkste aandacht te
schenken. Dat het leven, met al zijn gebeur
lijkheden, op zich zelf al voldoende roman
is, schijnt die methode te willen bevestigen
en ze wordt schijnbaar door de animo, waar
mee die verhalen gelezen worden, in het ge
lijk gesteld.
Het verhaal van de Heusdensche burge
meestersdochter uit de zeventiende eeuw is
interessant genoeg om den lezer onafgebro
ken bezig te houden. Dat alles „waar ge
beurd" is geeft er dat voor velen aantrekke
lijke tintje aan. dat door verwijzing naar de
bronnen, waaruit de schrijver putte, nog ver
hoogd wordt. De mogelijkheid blijft open dat
anderen, omvang en juistheid der reportage
waardeerend. voor den roman als kunstwerk
van den schrijver verlangen, da' hij zich min
der op den achtergrond houdt en door de
eigen persoonlijkheid meer kleur aan het
verhaal geeft. Misschien zeis daarvoor een
aantal détails, die de éénheid storen, op
offert. Tot het verhaal zelf terugkeerend valt
ons de kieschheid op, waarmee de schrijver de
familienamen der hoofdpersonen veranderd
heeft, omdat van hun eerwaardig geslacht
nog nakomelingen in leven zijn. Een voor
zorg die wel wat overdreven schijnt in dezen
dezen tijd, want wat m de familie De Backer
is voorgevallen, is niet van dien aard dat na
twee en een halve eeuw, eenig nakomeling,
hoe eerwaardig overigens ook, zich daarom
trent kopzorg behoeft te maken. Bovendien
lijkt de schrijver in dezen niet consequent,
want de kleine episode waarin hij te Londen
Huygen's secretaris Van Weede van Dijck-
veldt laat optreden, is voor dezen allerminst
flattant en zou zijn nagedachtenis bij zijn
achter-achternichtjes wel eens in gevaar kun
nen brengen.
Anna Backer, de dochter van Heusden's
burgemeester is door een kapitein der Engel
sche troepen, die in Heusden gelegerd zijn,
met trouwbeloften verleid en wordt door hem
op gemeene wijze in den steek gelaten. In het
groote gezin van den geachten burgervader
brengt dit veel leed en in het kleine stadje
veel achterklap. Alleen de moeder en zuster
Mieke steunen Anna in den moeilijke# tijd,
die op de geboorte van een tweeling volgt
Anna is een resoluut kind geweest en een
jonge vrouw van sterke wilskracht. Een goed
deel van het verhaal bevat haar pogingen den
trouweloozen vader van haar kinderen te
dwingen tot een eerherstel zoowel van haar
zelf als van haar familie. Zij reist hem na tot
in de nabijheid van prins-koning Willem III
Wont aan hun oranje koppen kunt u
zien, dat u op 'n voorrangsweg rijdt.
En verder dient u op vierkante oranje
bordjes met witten rand te letten, dat
zijn óók voorrangsweg-kenteekens.
ten hove in Londen, daarbij gesteund door
zuster Mieke, die zuster Anna overal-heen
vergezelt. Maar Floyd de verleider en perma
nente vrouwenjager is nimmer te vatten en
zelfs de sympathie van 'sKonings raadsman
Huygens vermag niets, waar gevallen als die
van Anna de Backer schering en inslag ple
gen te zijn en de koning met klachten over
zijn soldaten en officieren overstroomd wordt.
Het eerherstel blijft dan ook uit en de wrake
zal alleen aan het einde geoefend worden
door het kind van Anna en Floyd zelf. als dat
na jaren de gelegenheid krijgt, haar vader te
vervloeken en hem de deur te wijzen. Of dit
besluit van het verhaal ook historisch te ver
antwoorden is, weet ik niet. Pas hier zou men
wellicht aan een inventie van den schrijver
kunnen denken.
Doch eer het zoover gekomen is, heeft
Anna zich met haar kind door het leven moe
ten heenslaan. Eerst in Londen, daarna in
Den Haag heeft zij in zaken gewerkt met
grooten ijver en bekwaamheid, waardoor de
modezaak ten slotte haar eigendom is ge
worden. Zuster Mieke is getrouwd en ook haar
dochter zal Anna in het huwelijksbootje zien
stappen. Aanvankelijk niet geheel met haar
instemming, immers ook haar kind heeft aan
een officier haar hart verloren. Doch deze is
een braaf en eerlijk man en hun huwelijk
wordt gelukkig. Maar tegelijk is er de ont
moeting mee voorbereid tusschen Floyd en
zijn kind, dat als vrouw van een zijner offi
cieren den vader op bezoek krijgt. Dan wordt
het bijna nuchtere relaas vrij melodrama
tisch, en vermoeden we een fantasia,
Anna's oudste zuster Judith is een hoogst
onaangenaam mensch, maar komt er bij den
schrijver toch wel een tikje al te zwart
van af.
De schrijver heeft uit deze periode van
's lands geschiedenis tal van maatschappe
lijke bijzonderheden op onderhoudende ma
nier na verteld en zeker is het avontuurlijk
aangevangen leven van Anna de Backer in
staat den lezer te boeien. Zakelijk en energiek
als zij zelve is ook het haar gewijde boek ge
worden. Bewonderenswaard zijn er fragmen
ten üi. waarin een Heusdensch binnenhuis,
een tocht naar Rotterdam, een Londenschen
winkel van Joffer van Dalen beschreven
worden.
Van Riesen's schrijftrant is koel van kleur,
hevigheden liggen hem blijkbaar minder
Doch de gang blijft er in en men zal aange
vangen. het boek ook ten einde lezen met be
langstelling.
J. H. DE BOIS.
Van Visp naar Zermall
voorheen en fhans.
If^ERLIJK gezegd had ik eenige
angst voor de toen volgende
voortzetting van de reis naar Zermatt.
Een jaar of tien geleden was ik van
Visp bij Brig naar Zermatt gereisd
en had toen op een snikheeten zo-
merschen dag het gevoel gehad van
in de hel te zijn beland Want het
stoomtrammetje maakte zulken ge
weldigen rook dat de vensters herme
tisch gesloten moesten blijven en wij
in de kleine spoorwegcoupétjes zaten
te puffen en te smelten! Hoe aange
naam was de verrassing nu wij thans
met een prachtigen modernen electri-
schen trein met groote geopende uit
zichtvensters naar boven gingen! De
hel was vrijwel tot een paradijs ge
worden en diegenen onder ons, die
dezelfde droeve ervaringen tien jaar
geleden hadden opgedaan, beseften
weder eens diepgroondig, welk een
zegening het ln Zwitserland toch voor
de toeristen is. dat bijna iedere trein
hier thans electrisch is!
De reis van Visp naar Zermatt had slechts
deze schaduwzijde, dat plotseling een on
weersbui het prachtige zomerweder onderbrak
zoodat wij te Zermatt den wercldberoemden
Matterhorn niet konden zien. Doch nog voor
dat wij aan tafel zaten, werd het weder hel
der en konden wij dez«n meest spitsen aiier
majesteuzc sneeuwbergen bewonderen
De tweede en de derde dag van onze reis
brachten ons twee hoogtepunten ln den meest
MODERNE HEERENHUIZEN
TE HUUR, bij de HyacintenlaanZijl-
weg 7 kamers, prachtig vrij uitzicht,
centr. verwarming. Huur 50.p. mnd.
Bevragen: S. VELDKAMP, v. Dortstr. 90,
Telefoon 16373.
(Adv. Ingez. Alea.j
letterlijken en ook figuurlijken zin van het
woord: het bezoek aan den 3150 meter hocgen
Gornergrat en aan het 3450 meter hooge
Jungfraujoch. Men verlange van mij geen
vergelijkingen tusschen de pracht der berg
wereld die wij van den éénen top en van den
anderen te zien krijgen! Misschien verbijs
tert ons de vreemde pracht van het Jungfrau
joch nog het allermeest. Men heeft daar nog
meer dan op den Gornergrat het gevoel ln
een geheel andere wereld verplaatst te zijn.
Op den Gornergrat gevoelt men zich nog het
meeste thuis, hetgeen aan den eenen kant
een minder groot sensationeel gevoel ver
wekt, doch aan den anderen kant dit voor
deel heeft dat men het reusachtige vergezicht
naar alle omringende sneeuwbergen en glet-
schers met een iets minder beklemd gevoel
genieten kan. Een groot voordeel van den
Gornergrat is ook, dat, de bergspoor wee van
Zermatt daarheen geheel onder den blooten
hemel de bestijging verricht, waardoor ons de
lange leder uitzicht benemende Jungfrau-
tunnels bespaard blijven. Doch bezit niet juist
die geheimzinnige tunnelrit door de Jungfrau
ook groote bekoring en zijn wij daarna niet
dubbel verblijd wanneer ons het felle daglicht
van het Jungfraujoch weder ten deel valt?
Laat mij dus niet verder in vergelijkingen
treden tussqhen de wonderbare pracht van
deze beide Zwitsersche „hoogtepunten". In
één opzicht won het Jungfraugebicd het van
Zermatt en omgeving in de verscheidenheid
der vervoermiddelen, die ons ter beschikking
werden gesteld. Want na met verschillende
soorten van bergspoorwegen van Interlaken
via Kleine Scheidegg naar het Jungfraujoch
en terug gegaan te zijn, kregen wij nog het
voorrecht, met de zich in steeds grooter popu
lariteit verheugende Zwitsersche postauto's
naar Beatenbucht te rijden, daarna per boot
over het lieflijke Thuner Meer te varen en
ten slotte met den gewonen spoortrein naar
Bern terug te keerenl
De postauto als geriefelijk
vervoermiddel.
jfjET kleine ritje per postauto van Inter
laken naar Beatenbucht was echter stechts
een klein voorproefje van wat ons op den vier
den en laatsten dag van onze reis van dit
voortreffelijke vervoermiddel te wachten
stond. Want de postauto bracht ons toen
schots en scheef door bosch en dal. door hoog
en laag. door een der ongereptste gedeelten
van Zwitserland, het „Emmenthal" bij Bern.
Hier was niets sensationeels te zien. hier zijn
geen hotelpaleizen voor de duizenden jaar
lijks het land bezoekende vreemdelingen, hier
aanschouwt men het gewone dagelijksche le
ven en werken van den nijveren Zwitserschen
boer. die op de werkdagen der week een har
den en niet. al te winstgevenden landbouw-
arbeid verricht en des Zondags zich met de
oudste Zwitsersche nationale sport het ..hor-
nussen". een soort van kaatsen ontspant.
Niemand heeft liet Emmenthal en het levew
zijner bewoners beter beschreven dan de
vermaarde Zwitsersche schrijver der 19de
eeuw Jeremias Gotthelf. die zelf ruim 20 ja
ren predikant in het dom je Lützelflüh in het
Emmenthal geweest is. Wij brachten ook een
bezoek aan het graf van Gotthelf. vlak voor
de kerk waar hij gepredikt heeft, Zijn open
hartige taal werd door zijn toehoorders in de
kerk niet zoo gewaardeerd, als door de lezers,
toen en thans, van zijn romans, die nog
slechts weinig verouderd zijn, omdat de Em-
menthaler boer conservatief ls in hart cn nie
ren en zijn leven nog veel op dat van bijna
100 jaar geleden gelijkt.
Een bijzonder voorrecht viel ons te Bern
tenslotte nog ten deel: een voordracht van
dr. Meili. den Directeur der Zwitsersche Na
tionale Tentoonstelling, die in 1939 te Zürich
zal plaats vinden en ten doel zal hebben een
getrouw beeld te geven van het economische
leven in Zwitserland en van de Z\v:l^ersche
beschaving en het Zwitsersche karakter. La
ter zal stellig nog wel gelegenheid bestaan
over deze tentoonstelling, welker inrichting
tal van oorspronkelijke gedachten aan het
licht zal brengen, het een en ander te ver
tellen.
B. DE JONG VAN BEEK EN DONK
